Waterwijzer Natuur. Effecten van waterbeheer en klimaatverandering op de natuur
|
|
- Alfred Jonker
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1 Remco van Ek (Deltares) Janet Mol (Alterra) Han Runhaar (KWR) Flip Witte (KWR) Waterwijzer Natuur Effecten van waterbeheer en klimaatverandering op de natuur
2 2 Waarom een robuust vegetatiemodel nodig? [1/3] Ten eerste: voorspellen effecten ingrepen huidige waterhuishouding VOOR VERNATTING NA VERNATTING Verschillende modellen in omloop, meeste met verouderde kennis (jaren 80)
3 3 Waarom een robuust vegetatiemodel nodig? [2/3] Ten tweede: bepalen GGOR voor realisatie (natuur)doelen 1. Voor bepaling gewenste grond- en oppervlaktewaterregime (GGOR) wordt nu gebruik gemaakt van WATERNOOD 2. WATERNOOD weinig flexibel en niet altijd realistisch ( homogene vlakken ) 3. Waterschappen behoefte aan uitbreiding WATERNOOD met Kansrijkdommodule Doelrealisatie Natuur - GVG
4 4 Het klimaat verandert Bestaande modellen: Gebaseerd op achterhaalde kennis Gebaseerd op indirecte relaties Gebaseerd op het klimaat van vroeger Houden geen rekening met extremen Weinig geschikt voor huidige klimaat Totaal ongeschikt voor klimaatprojecties VERSUS
5 5 Het klimaat kan aanzienlijk veranderen Neerslagoverschot in 2050 Winter P-ETref (mm/jr) Overschot P-ETref (mm/jr) H G W G+ W+ Zomer P-ETref (mm/jr) H G W G+ W H G W G+ W
6 6 Hoe ziet straks onze natuur er uit? Het duinlandschap in 2050?
7 7 Hoe ziet straks onze natuur er uit? Wat gebeurt er met de blauwgraslanden? HOTSPOT BIODIVERSITEIT HETEROGENITEIT STANDPLAATSCONDITIES
8 8 Waarom een robuust vegetatiemodel nodig? [3/3] Ten derde: gevolgen van klimaatverandering beoordelen Onze natuurgebieden hebben natuurdoelen met : Europese beschermingsstatus (Natura2000: instandhoudingsdoelstellingen) Nationale beschermingsstatus (Nationaal Natuurnetwerk: milieurandvoorwaarden voor SNL beheertypen) Maar,. 1. Wat zijn gevolgen klimaatverandering op natuurdoelen? 2. Wat zijn de beste adaptieve maatregelen? 3. Kunnen natuurdoelen wel worden gerealiseerd, gegeven het veranderend klimaat? 4. Welk natuurdoel dan nastreven? 5. Waar liggen straks onze hotspots van biodiversiteit?
9 9 Wie verantwoordelijk voor de staat der natuur? En wie zou dus behoefte moeten hebben aan een robuust model? Rijk Verantwoording (o.a. naar Brussel) Provincies Ruimtelijk vastleggen natuurdoelen en afspraken maken (ook financieel) met terreinbeheerders Waterschappen en terreinbeheerders Degenen die het moeten realiseren met maatregelen
10 10 Waarom robuust modelleren? Een analogie: toename van de neerslag verklaard 30 year backward moving avareage (mm/yr) year backward moving avareage (mm/yr) 840 y = x x R 2 = # women in the Netherlands (million)
11 11 Voorbeeld van indirecte relatie in vegetatiemodel Grondwaterstandduurlijnen: voorbeeld Dopheide associatie
12 12 Grondwaterstand geen robuuste maat Vegetatie reageert op water en zuurstof in wortelmilieu 1. Planten willen H 2 O om te assimileren O 2 om te respireren 2. Deze factoren hangen af van Bodem (textuur, organische stof) Temperatuur Neerslag en referentieverdamping Plantenfysiologie Grondwaterstand (capillaire nalevering) WORTELS ONTWIKKELD ZONDER (L) EN MET (R) ZUURSTOFGEBREK
13 13 Waterwijzer natuur Initiatief om te komen tot een robuust model 1. Initiatief van STOWA, EZ & I&M/RWS 2. Doel: gezamenlijk robuust model voor voorspelling en toetsing natuur /2014: Vergelijking modellen uitgevoerd Probe wordt de basis van het gemeenschappelijke model Voedselrijkdom en zuurgraad: de zwakste schakels Gezamenlijk optuigen tot een werkelijk robuust model
14 14 Opzet van een robuust model Het raamwerk is er al Climate scenarios Regional transient hydrological model Vegetation model Moisture Climate change Hydrology Oxygen Nutrients Plant traits Vegetation Acidity Temperature
15 15 Voorbeeld uitvoer Natuurwaarden huidige natuurgebieden
16 16 De gebruiksvriendelijke schil Demo
17 17 Voorbeeld uitvoer: kansrijkdom vegetatietypen Junco-Molinion grondwaterafhankelijk CURRENT CLIMATE CHANGE 2050, W+ SCENARIO
18 18 Opzet raamwerk 1. Procesmodellering vraagt rekenkracht 2. Daarom: procesmodellen (SWAP, SMART, CENTURY, ORCHESTRA) gebruikt om duizenden situaties door te rekenen 3. Uit resultaten reprofuncties afgeleid: P(vegetatie) = f (GXG, kwel, bodem, LGN, klimaatscenario, zichtjaar, klimaatregio) 4. Alles ingebouwd in een treintje: rekentijd enkele minuten HOGESNELHEIDSTREIN
19 19 Oproep! Namens KWR, Alterra en Deltares Rijk, Provincies, Waterschappen, Drinkwaterbedrijven, Natuurorganisaties: 1. Stop geen geld in maatregelen die straks niet blijken te werken 2. Overweeg investering natuurdoelen die straks moeilijk of niet haalbaar zijn 3. Gebruik kennis om effectieve en efficiënte maatrelen te treffen 4. Gebruik kennis om toekomstige potentiele hotspots van biodiversiteit te benutten
20 20 Waterwijzer natuur KWR, Alterra en Deltares willen dit samen voor elkaar krijgen door: 1. Probe onderbrengen in gezamenlijk model onder Waterwijzer Natuur 2. Uitbreidingen, o.a. a) Klimaatscenario s en zichtjaren b) Vegetatietypen en natuurdoelen c) WATERNOOD voor toetsen bestaande doelen 3. Inhoudelijke verbeteringen, o.a. a) Voedselrijkdom en zuurgraad, incl. atmosferische depositie (PAS) b) Zoutinvloed c) Heterogeniteit en foutenvoortplanting d) Initialiseren aan de hand van remote sensing beelden 4. Toepassing en validatie in concreet gebied
21 21 Remco van Ek (Deltares) Janet Mol (Alterra) Han Runhaar (KWR) Flip Witte (KWR) Waterwijzer Natuur Effecten van waterbeheer en klimaatverandering op de natuur
Flip Witte, KWR 29 juni 2017, Amersfoort
1 Een klimaatrobuust instrument voor het bepalen van effecten van veranderend waterbeheer op de terrestrische natuur Flip Witte, KWR 29 juni 2017, Amersfoort 2 DEEL 1 Waarom Waterwijzer Natuur? Hoe ziet
Nadere informatieWaterwijzers Natuur en Landbouw klaar om te gebruiken. Rob Ruijtenberg 22 november 2018
Waterwijzers Natuur en Landbouw klaar om te gebruiken Rob Ruijtenberg 22 november 2018 inhoud Waarom Wie Wat Waar te vinden en vervolg Waarom effectmodules? Wat gebruik(t)en we? Grondwatermodellen zoals
Nadere informatieEen breed gedragen en robuust model voor terrestrische vegetatiedoelen
1 Een breed gedragen en robuust model voor terrestrische vegetatiedoelen Flip Witte, KWR 27 juni 2018, Wageningen 2 Robuuste vegetatiemodellen nodig Met correlatieve relaties kunnen we niet verder 1. Onze
Nadere informatieKlimaatrobuuste natuurvoorspelling. Han Runhaar en Flip Witte
Klimaatrobuuste natuurvoorspelling Han Runhaar en Flip Witte Effecten klimaatveranderingen luchtcirculatie temperatuurstijging 1990 t.o.v. 2050 1 o C 2 o C veranderd G+ W+ onveranderd G W stijging temperatuur
Nadere informatie(Klimaat)robuuste berekening landbouwschade
(Klimaat)robuuste berekening landbouwschade Ruud Bartholomeus en Mirjam Hack, Amersfoort, 14 maart 2013 mede namens Jan van Bakel, Joop Kroes, Jos van Dam en Flip Witte Het klimaat verandert Klimaatverandering:
Nadere informatieEffectbepaling saliniteit voor terrestrische natuur. Remco van Ek (remco.vanek@deltares.nl), mede namens Flip Witte (KWR) en Janet Mol (Alterra)
Effectbepaling saliniteit voor terrestrische natuur Remco van Ek (remco.vanek@deltares.nl), mede namens Flip Witte (KWR) en Janet Mol (Alterra) Inhoud 1. Semi-natuurlijke vegetaties en zout 2. Verzilting
Nadere informatieWaterwijzer Landbouw: wat is het en wat kun je ermee? Mirjam Hack en Ruud Bartholomeus november 2016
Waterwijzer Landbouw: wat is het en wat kun je ermee? Mirjam Hack en Ruud Bartholomeus november 2016 Waterwijzer Landbouw Waarom en wat is Waterwijzer Landbouw? Wat kan je straks met Waterwijzer Landbouw?
Nadere informatieSamenvatting 203 Klimaatverandering leidt volgens de voorspellingen tot een toename van de mondiale temperatuur en tot veranderingen in de mondiale waterkringloop. Deze veranderingen in de waterkringloop
Nadere informatieBeter systeem voor bepalen waterschade
Beter systeem voor bepalen waterschade Mirjam Hack-ten Broeke (Alterra Wageningen UR), Ruud Bartholomeus (KWR Watercycle Research Institute), Joop Kroes (Alterra Wageningen UR), Jos van Dam (Wageningen
Nadere informatieVOOR EEN KLIMAATROBUUST BODEM- EN WATERSYSTEEM
VOOR EEN KLIMAATROBUUST BODEM- EN WATERSYSTEEM Doelstelling Lumbricus Het ontwikkelen en implementeren van een klimaatrobuuste inrichting van het bodem- en watersysteem en het ontwikkelen van kennis hierover.
Nadere informatieEffecten van klimaatverandering op grondwaterafhankelijke natuur.
Effecten van klimaatverandering op grondwaterafhankelijke natuur. Case Kleine Nete Rekening houden met onzekerheden Toon Van Daele Jef Dams, Elga Salvadore, Okke Batelaan Effecten van veranderingen in
Nadere informatieDE WATERWIJZER NATUUR
INSTRUMENTARIUM VOOR KWANTIFICEREN VAN EFFECTEN VAN WATERBEHEER EN KLIMAAT OP TERRESTRISCHE NATUUR DE WATERWIJZER NATUUR RAPPORT 2018 44 A DE WATERWIJZER NATUUR INSTRUMENTARIUM VOOR KWANTIFICEREN VAN EFFECTEN
Nadere informatieGebruikersmiddag Waterwijzer Landbouw. Rob Ruijtenberg namens alle partijen ibz ACSG en RWS 7 februari 2019
Gebruikersmiddag Waterwijzer Landbouw Rob Ruijtenberg namens alle partijen ibz ACSG en RWS 7 februari 2019 Programma 13.00 Welkom (Rob Ruijtenberg) 13.15 Introductie Waterwijzer landbouw (Mirjam Hack,
Nadere informatieDroogtestress als ecologische maat voor de vochttoestand
Droogtestress als ecologische maat voor de vochttoestand Peter Jansen Han Runhaar Met grote regelmaat worden maatregelen uitgevoerd die het grondwaterregime in natuurgebieden beïnvloeden. Voor ecologische
Nadere informatieWaterWijzer Landbouw. Mirjam Hack en Ruud Bartholomeus namens consortium 1 oktober
WaterWijzer Landbouw Mirjam Hack en Ruud Bartholomeus namens consortium 1 oktober 2015 www.waterwijzer.nl WaterWijzer Landbouw: wat is het? WaterWijzer Landbouw (voorheen actualisatie schadefuncties landbouw
Nadere informatieActuele vullingsgraad bodem. Kennisdag Zoetwater 15 mei 2018
Actuele vullingsgraad bodem Kennisdag Zoetwater 15 mei 2018 Belang van bodemberging voor waterbeheer Neerslag Verdamping Bodemvocht Bodemberging bodemfysische eigenschappen Onverzadigde bodem Waterstand
Nadere informatieWaterwijzers Landbouw en Natuur
14 Landschap 35(1) Waterwijzers Landbouw en Natuur klimaat gewasopbrengst vegetatie waterhuishouding Kwantificering effecten waterbeheer en klimaat Landbouw en natuur stellen specifieke eisen aan de waterhuishouding,
Nadere informatieRegionale hydrologische modellering ter onderbouwing
Ellen Hermans, FutureWater Jenny Otte, Waterschap Vallei & Eem Jan van Bakel, Alterra Regionale hydrologische modellering ter onderbouwing van klimaateffecten Provincies en waterschappen bereiden zich
Nadere informatie-Klimaatverandering, klimaatscenario s en gevolgen voor beleid en beheer-
Klimaatverandering; wat komt er op ons af? -Klimaatverandering, klimaatscenario s en gevolgen voor beleid en beheer- Het klimaat in Nederland gaat veranderen. Op dit moment is dat nog niet te merken. De
Nadere informatieBodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer
Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam
Nadere informatieTopsoil. Korte introductie
Topsoil Korte introductie TOPSOIL is een Europees INTERREG subsidieproject. Het is een samenwerking tussen waterschappen, wetenschappers, overheden en stakeholders uit Nederland, België, Duitsland, Denemarken
Nadere informatieDoor Kelly Nijhuis, Bernard Voortman en Flip Witte
Effecten van historisch landgebruik De mens beïnvloedt, meestal onbewust, de waterbalans via veranderingen in het landschap. De verdamping van regenwater neemt bijvoorbeeld toe door bebossing van stuifzanden
Nadere informatieLandbouwkundig belang van een goede waterhuishouding Everhard van Essen Jan van Berkum
Landbouwkundig belang van een goede waterhuishouding Everhard van Essen Jan van Berkum Aequator Groen & Ruimte bv Opzet presentatie Wat is het belang van een goede waterhuishouding? Wat is een optimale
Nadere informatieKlimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland
Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering
Nadere informatieKlimaatverandering op de droge zandgronden: effecten en mogelijke adaptatiestrategieën
Klimaatverandering op de droge zandgronden: effecten en mogelijke adaptatiestrategieën 24 april 2014, Presentatie voor KLV Alumnikring Noord, Assen Adri van den Brink Met dank aan de collega-onderzoekers
Nadere informatieKringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem. Linda van der Weijden
Kringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem Linda van der Weijden Opzet Inhoud: Hoe ontwikkel je met het natuurlijk systeem? Proces: Hoe pakken we dat aan? 2 Wat is kringlooplandbouw?
Nadere informatieKlimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen
Klimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen enkele aanvullende beschouwingen prof. dr. ir. Patrick Willems K.U.Leuven Afdeling Hydraulica Toekomstig klimaat? huidig klimaat: gematigd
Nadere informatieToepassing van instrumenten uit handboek op NATURA2000-gebied Boetelerveld
Toepassing van instrumenten uit handboek op NATURA2000-gebied Boetelerveld Perry de Louw (Deltares) Jan van Bakel (De Bakelse Stroom) Judith Snepvangers (Landschap Overijssel) Natura2000-gebied Boetelerveld
Nadere informatieWaterWijzer Landbouw: wat is het en wat kun je ermee?
WaterWijzer Landbouw: wat is het en wat kun je ermee? Mirjam Hack namens consortium 26 juni 2014 www.waterwijzer.nl WaterWijzer Landbouw: wat is het en wat kun je ermee? Wat is het? Waarom actualisatie
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in Nederland verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering) en het broeikaseffect? Waargenomen klimaatverandering KNMI 06 klimaatscenario
Nadere informatieInvloed van grondwaterstanden op standplaatscondities en vegetatie
Han Runhaar, Mark Jalink & Ruud Bartholomeus Het grondwaterregime heeft grote invloed op standplaatscondities en vegetaties. Maar waarom zijn grondwaterstanden zo belangrijk voor de plantengroei, en hoe
Nadere informatieHet klimaat verandert, wat nu?
Het klimaat verandert, wat nu? Lesley De Cruz, Rozemien De Troch Koninklijk Meteorologisch Instituut De Limburgse Klimaattop, 18 september 2017 De Cruz et al. (KMI) Klimaatverandering 20170918 1 / 23 1
Nadere informatieSchaling neerslagstatistiek korte duren obv Stowa (2015) en KNMI 14
Schaling neerslagstatistiek korte duren obv Stowa (2015) en KNMI 14 Van: Jules Beersma (KNMI) (mmv Geert Lenderink en Adri Buishand) Aan: Paul Fortuin (RWS-WVL) 20161214 (definitief) Inleiding RWS-WVL
Nadere informatieEffecten van klimaatscenario s 2014 op de zoetwatervoorziening van Nederland Resultaten NWM basisprognoseberekeningen in 2016
Effecten van klimaatscenario s 2014 op de zoetwatervoorziening van Nederland Resultaten NWM basisprognoseberekeningen in 2016 Judith ter Maat, Joachim Hunink, Marjolein Mens, Edwin Snippen Kennisdag Zoetwater
Nadere informatieKNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Stof tot nadenken? Opzet presentatie Klimaatverandering en het (versterkte) broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering De nieuwe KNMI-klimaatscenario s Mogelijke effecten 1
Nadere informatieHydrologische randvoorwaarden natuur
FGebruikershandleiding ina Final l rereport p ort (waternoodapplicatie versie 3) Stationsplein 89 POSTBUS 2180 3800 CD AMERSFOORT Hydrologische randvoorwaarden natuur TEL 033 460 32 00 FAX 033 460 32 50
Nadere informatieI.2 HET STARTSCHERM Wanneer de WWN is gestart, verschijnt een scherm met daarin een balk met drie opties (Figuur 30):
BIJLAGE I HANDLEIDING WWN J.P.M. Witte, Juli 2018 I.1 INSTALLATIE VAN DE SOFTWARE De software en alle bestanden die daarbij horen kunnen gedownload worden van de website www.waterwijzer.nl. De software
Nadere informatieKNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario s Mogelijke
Nadere informatieBodem en Water, de basis
Bodem en Water, de basis Mogelijkheden voor verbeteringen 5 febr 2018 Aequator Groen & Ruimte bv Het jaar 2017 April tot 30 juni April tot sept Aequator Groen & Ruimte bv 2 Jaar 2017 2017 Zomer warmer
Nadere informatieWATERNOOD NATUUR-TERRESTRISCH VERSIE 3
FVOORSTUDIE Fina inal lrerepponaar rt ort UITBREIDING MODULE NATUUR-TERRESTRISCH WATERNOOD NATUUR-TERRESTRISCH VERSIE 3 WATERNOOD NATUUR-TERRESTRISCH VERSIE 3 2006 RAPPORT 22 2006 22 STOWA omslag (2006
Nadere informatieKlimaat Services. Opzet presentatie
Klimaat Services J. Bessembinder Opzet presentatie Basis voor klimaat-services Voorbeelden confectie Voorbeelden maatwerk Basis confectie en maatwerk : tijdreeksen voor de toekomst Activiteiten binnen
Nadere informatieWat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas
Wat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas Sebastiaan Schep sebastiaan.schep@witteveenbos.com Aanleiding voor mijn verhaal Ik maak
Nadere informatieWaterwijzer Landbouw. Mirjam Hack en Ruud Bartholomeus, namens consortium 29 juni 2017
Waterwijzer Landbouw Mirjam Hack en Ruud Bartholomeus, namens consortium 29 juni 2017 Waterwijzer Landbouw: een klimaatrobuust instrument voor het bepalen van effecten van veranderend waterbeheer op landbouwopbrengsten
Nadere informatieIBRAHYM: de digitale waterpartner in Limburg
IBRAHYM: de digitale waterpartner in Limburg Samenwerken in de waterketen 17 juni 2015 Nila Taminiau Senior hydroloog Waterschap Peel en Maasvallei IBRAHYM (concreet) Statisch: Afmetingen beek Locatie
Nadere informatieKlimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014
Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject
Nadere informatieNatuurverkenning 2030
Natuurverkenning 2030 Aanpak Terrestrische verkenning Scenario s Verlies en versnippering van leefgebied Vermesting Klimaatverandering Aquatische verkenning Scenario s Verontreiniging Versnippering van
Nadere informatieConferentie Kennis voor Klimaat. WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland
Conferentie Kennis voor Klimaat WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland Vz: Cees Moons Organisatie: Aad Sedee & Aalt Leusink 27 november 2008 Context Adaptatieprogramma
Nadere informatieDe 130 e Wetenschappelijke Bijeenkomst Woensdag 21 mei 2003
De 130 e Wetenschappelijke Bijeenkomst Woensdag 21 mei 2003 Waterhuishouding van de bodem in relatie tot de vochtvoorziening van planten 9.30 Opening door NBV en dagvoorzitter Sjoerd van der Zee 9.40-10.20
Nadere informatieDe effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater
De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vroegere klimaatscenario
Nadere informatieWinst met water! > In Actie. Waarom nu? Hoe doen we dit? Eigen project! Doelstellingen. (Klik of scroll naar de volgende pagina)
Winst met water! > In Actie > Waarom nu? > Hoe doen we dit? > Idee voor eigen project! > Doelstellingen (Klik of scroll naar de volgende pagina) Deltaplan Agrarisch Waterbeheer: winst met water! Het agrarisch
Nadere informatieWatermanagement in een veranderend klimaat
Watermanagement in een veranderend klimaat Het Twentse waterschap Regge en Dinkel zoekt naar een oplossing om het door de klimaatverandering verwachte extra regenwater zonder overlast te verwerken. Naar
Nadere informatieDe effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater
De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vroegere klimaatscenario
Nadere informatiePROBE: een model voor vegetatiedoelen
PROBE: een model voor vegetatiedoelen Duinen Model Natuurbeheer Vegetatie Vernatting PROBE een ruimtelijk model dat de ecologische effecten bepaalt van veranderingen in waterhuishouding, atmosferische
Nadere informatietijdreeksen voor de toekomst
Klimaatverandering, klimaatscenario s en tijdreeksen voor de toekomst J. Bessembinder J. Beersma, KNMI Opzet presentatie Definitie klimaat en klimaatscenario s Mondiale en regionale klimaatscenario s Relatie
Nadere informatieGevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw
Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vlaanderen, 27
Nadere informatieNatuur en Klimaat in Noord-Brabant
Alterra is onderdeel van de internationale kennisorganisatie Wageningen UR (University & Research centre). De missie is To explore the potential of nature to improve the quality of life. Binnen Wageningen
Nadere informatieKlimaatverandering Wat kunnen we verwachten?
Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en
Nadere informatieNieuwe statistieken: extreme neerslag neemt toe en komt vaker voor
Nieuwe statistieken: extreme neerslag neemt toe en komt vaker voor Hans Hakvoort (HKV), Jules Beersma (KNMI), Theo Brandsma (KNMI), Rudolf Versteeg (HKV), Kees Peerdeman (Waterschap Brabantse Delta/STOWA)
Nadere informatieNeerslag-afvoermodellering. met SOBEK-RR
Neerslag-afvoermodellering met SOBEK-RR Verslag NHV dag 17 september 2009: 'Verbetering van de schatting van de actuele verdamping voor waterbeheer' Jan van Bakel De Bakelse Stroom (jan.van.bakel@hetnet.nl)
Nadere informatieProject WaterWijzer Landbouw en gebruik satellietdata (bijv. Groenmonitor) Mirjam Hack en Allard de Wit 22 april 2014
Project WaterWijzer Landbouw en gebruik satellietdata (bijv. Groenmonitor) Mirjam Hack en Allard de Wit 22 april 2014 WaterWijzer Landbouw = Vervanging HELP HELP-tabellen: effecten kwantificeren van waterhuishoudkundige
Nadere informatieDe vegetatiemodule van Probe-2
Mei 2010 Mei 2010 2010 KWR Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige
Nadere informatieLegenda. drooglegging_winter. [m-mv] Vianen. Lexmond. Meerkerk. Leerdam. Arkel. Kaart 36 - Drooglegging winter. projectgebied peilgebieden
BIJLAGE XI KAARTEN AGOR, behorende bij rapport TL217-3/kolm/028 d.d. 28 juni 2013 , bijlage XI behorende bij rapport TL217-3/kolm/028 d.d. 28 juni 2013 drooglegging_winter [m-mv] 0-0.25 0.25-0.5 0.5-0.6
Nadere informatieKlimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger
Klimaatveranderingstand van de wetenschap Prof Wilco Hazeleger Achtergrond Wetenschap kan nooit absolute zekerheden bieden Het klimaatsysteem is complex Beperkingen in kennis en waarnemingen Beleid wil
Nadere informatieVan SWIMM - methode naar NatuurVerdrogingsmonitor
NNPView Van SWIMM - methode naar NatuurVerdrogingsmonitor Pilot voor drie Natte Natuur Parels in Noord-Brabant Gé van den Eertwegh 2, Flip Witte 3, Gijs Simons 1, Peter Hoefsloot 4 en Peter Droogers 1
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Mondiaal en in Nederland J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in Europa
Nadere informatieNieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a.
Nieuwe KNMI klimaatscenario s Nieuwe KNMIklimaatscenario s 2006 2006 Janette Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Klimaatverandering Waargenomen veranderingen Wat zijn klimaatscenario s? Huidige en nieuwe
Nadere informatieLimburg Waterproof Klimaat, water en landbouw
Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw Provincie Limburg Maastricht, 14 september 216 Joris Schaap, Profiel 214 heden Zelfstandig hydroloog en bodemkundige 28-214 Adviseur water in het landelijk
Nadere informatieIs het Nationaal Hydrologische Instrumentarium gereed voor het voorspellen van natuureffecten?
Is het Nationaal Hydrologische Instrumentarium gereed voor het voorspellen van natuureffecten? Jan-Philip Witte, Rien Pastoors, Dirk-Jan van der Hoek, Ruud Bartholomeus, Arnaut van Loon en Peter van Bodegom
Nadere informatieENQUETE. Inventarisatie van wensen m.b.t. gegevens over klimaatverandering. Retourneer deze enquête a.u.b. aan:
ENQUETE Inventarisatie van wensen m.b.t. gegevens over klimaatverandering Binnen het BSIK-programma "Klimaat voor Ruimte" (website: http://www.klimaatvoorruimte.nl/) wordt veel aandacht besteed aan de
Nadere informatieKlimaatscenario s. Bart van den Hurk (KNMI/IMAU) HOVO klimaatscenario s
Klimaatscenario s Bart van den Hurk (KNMI/IMAU) Kijken in de toekomst? Een greep uit de onzekerheden Het klimaatsysteem is te complex om te bevatten waarnemingen van alle relevante processen en feedbacks
Nadere informatieKennisagenda NKWK- KBS. Groeidocument versie 0.1
Kennisagenda NKWK- KBS Groeidocument versie 0.1 November 2015 Voorwoord Dit is de eerste versie (versie 0.1) van het Groeidocument van de Kennisagenda NKWK- KBS. Dit document is een eerste aanzet voor
Nadere informatie9:45 Overzicht van de KNMI 06 klimaatscenario s. neerslag en potentiele verdamping. Aad van Ulden en Geert Lenderink
9:30 Inleiding ochtendvoorzitter Gerbrand Komen 9:45 Overzicht van de KNMI 06 klimaatscenario s Bart van den Hurk 10:15 Constructie van scenario s voor temperatuur, neerslag en potentiele verdamping Aad
Nadere informatie1/28/2019. Nettie Aarnink. Voorbeelden Building with Nature. Voorbeelden Building with Nature. Voorbeelden Building with Nature
Nettie Aarnink 1 2 1 2 De Snoeyinksbeek zandsuppletie Hagmolenbeek Hermeandering Voorbeelden Building with Nature 3B. Worm 4 3 4 De Regge Hermeandering Voorbeelden Building with Nature De Regge Hermeandering
Nadere informatieGoede. Goed voor landbouw, natuur én waterbeheer 19A
Goede grond Goed voor landbouw, natuur én waterbeheer 2015 19A goed bodembeheer - Goede grond BETER VASTHOUDEN REGENWATER BETERE GEWASGROEI EN BEWORTELING GEZOND BODEMLEVEN BETER VASTHOUDEN VOEDINGSSTOFFEN
Nadere informatieWaterbeheer en landbouw
Waterbeheer en landbouw Melkveehouderij in veenweidegebieden Bram de Vos (Alterra) Idse Hoving (Animal Sciences Group) Jan van Bakel (Alterra) Inhoud 1. Probleem 2. Waterpas model 3. Peilverhoging polder
Nadere informatieBodemvruchtbaarheid. fundament onder voedselproductie. René Schils
Bodemvruchtbaarheid fundament onder voedselproductie René Schils Bodemvruchtbaarheid fundament onder voedselproductie Wat is bodemvruchtbaarheid? Waarom is bodemvruchtbaarheid belangrijk? Wat zijn de actuele
Nadere informatieKlimaatinformatie op maat. De juiste data voor elke sector
Klimaatinformatie op maat De juiste data voor elke sector Klimaatinformatie voor adaptatie De Nederlandse overheid, kennisinstellingen en bedrijven werken hard aan klimaatadaptatie: het aanpassen aan de
Nadere informatieKNMI'14 scenario's. Siebe Bosch WHITEPAPER CONVERSIE VAN DE NEERSLAGREEKS DE BILT ONDER DE '14-KLIMAATSCENARIO'S
HYDROCONSULT / WHITEPAPER KLIMAATSCENARIO'S KNMI'14 WHITEPAPER KNMI'14 scenario's CONVERSIE VAN DE NEERSLAGREEKS DE BILT ONDER DE '14-KLIMAATSCENARIO'S Siebe Bosch 1 HYDROCONSULT / WHITEPAPER KLIMAATSCENARIO'S
Nadere informatieEcohydrologische effecten van klimaatverandering op de vegetatie van Nederland
Ecohydrologische effecten van klimaatverandering op de vegetatie van Nederland KWR 2009.032 April 2009 Ecohydrologische effecten van klimaatverandering op de vegetatie van Nederland KWR 2009.032 April
Nadere informatieNatura 2000 Botshol. Fleur Smout. Indeling van de avond. Stand van zaken beheerplan Presentatie Natuurmonumenten Terugkoppeling en vragenronde
Natura 2000 Botshol Fleur Smout 1 Indeling van de avond Stand van zaken beheerplan Presentatie Natuurmonumenten Terugkoppeling en vragenronde 2 provincie Utrecht 1 Natura 2000 Waarborgen biodiversiteit
Nadere informatieKlimaatverandering. Opzet presentatie
Klimaatverandering Wat kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in
Nadere informatie> Effecten klimaatverandering terrestrische natuur
Implementatie / in gebruik > Effecten klimaatverandering terrestrische natuur INHOUD INLEIDING GERELATEERDE ONDERWERPEN EN DELTAFACTS STRATEGIE WERKING RANDVOORWAARDEN KOSTEN/BATEN GOVERNANCE ERVARINGEN
Nadere informatieInvloed van de klimaatverandering op hydrologische extremen in Vlaanderen
Invloed van de klimaatverandering op hydrologische extremen in Vlaanderen Patrick Willems K.U.Leuven - Afdeling Hydraulica i.s.m. Koninklijk Meteorologisch Instituut van België Lopend onderzoek CCI-HYDR
Nadere informatieModelling Contest Hupsel
Modelling Contest Hupsel SPHY (Spatial Processes in Hydrology) toepassing Hupselse Beek Wilco Terink & Peter Droogers w.terink@futurewater.nl p.droogers@futurewater.nl FutureWater Locatie: Wageningen (6
Nadere informatieWaterWijzer Landbouw: wat is het en wat kun je ermee?
WaterWijzer Landbouw: wat is het en wat kun je ermee? Mirjam Hack en Ruud Bartholomeus namens consortium 18 november 2014 www.waterwijzer.nl WaterWijzer Landbouw: wat is het en wat kun je ermee? Wat is
Nadere informatieActuele en kortetermijnvoorspellingen voor operationeel waterbeheer
Actuele en kortetermijnvoorspellingen voor operationeel waterbeheer Hanneke Schuurmans, Marc Bierkens en Frans van Geer 1 Het Hydrological Now- and Forecasting System (HNFS), oftwel het hydrologische actuele-
Nadere informatieToestand ruimtelijke en milieucondities landnatuur provincies, 2015
Toestand ruimtelijke en milieucondities landnatuur provincies, 2015 Indicator 7 december 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Nadere informatieRISICOSIGNALERING Droogte
RISICOSIGNALERING Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut IEIDING heeft invloed op de groei van planten en gewassen, op de grondwaterstanden en daarmee indirect op bijvoorbeeld energiebedrijven
Nadere informatieHoe robuust is ons hydrologisch systeem (2)?
Hoe robuust is ons hydrologisch systeem (2)? Hydrologische effecten van klimaatverandering en toenemende grondwateronttrekking als gevolg van extra beregening op het watersysteem in Oost-Nederland. Jan
Nadere informatieAccumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen
Veldwerkplaats, 16 juni2015 1 Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Yuki Fujita & Camiel Aggenbach 2 Overzicht Wat zijn Grijze duinen? Atmosferische N-depositie en
Nadere informatieRENHEIDE OP PEIL Doel pilot Beoogde effecten Maatregelen
Doel pilot GGOR: Gewogen Grondwater- en Oppervlaktewater Regime Verbetering waterhuishouding voor zowel landbouw als natuur Betere stuurbaarheid waterpeil in Buulder Aa Natuurlijker peilverloop (winter
Nadere informatieDe KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden
De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden Bart van den Hurk KNMI 2006 2009 2011 2014 KNMI 06 8 jaar verder IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007 IPCC, 2013 IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007
Nadere informatieWerken aan een basisset van bodemfysische gegevens voor Nederland
Werken aan een basisset van bodemfysische gegevens voor Nederland Programma Actualisatie BIS - LNV Directie Kennis Deelproject Actualisatie Staringreeks Welke bodemfysische gegevens? Waarom werken aan
Nadere informatieACTUALISATIE SCHADEFUNCTIES LANDBOUW; FASE 1
OP WEG NAAR EEN GEACTUALISEERD EN KLIMAATBESTENDIG SYSTEEM VAN Final EFFECT l rereport VAN WATERBEHEER OP GEWASOPBRENGST ACTUALISATIE SCHADEFUNCTIES LANDBOUW; FASE 1 RAPPORT 2013 22 Actualisatie schadefuncties
Nadere informatieGevolgen van klimaatverandering voor de landbouw
Gevolgen van klimaatverandering voor de landbouw hydrologische en gewasopbrengst-berekeningen 30 september 2011 Aequator Groen & Ruimte bv Klimaatverandering Vergelijk weerjaren 2001-2010 met 2046-2055
Nadere informatiePilots zoetwatervoorziening: van concept naar uitvoering
Pilots zoetwatervoorziening: van concept naar uitvoering Ervaringen uit de projecten GO-FRESH en Waterhouderij Programma: 1. Presentatie Walter Jonkers (provincie Zeeland) 2. Filmpjes uit het veld: proeven
Nadere informatieKlimaat in de 21 e eeuw
Klimaat in de 21 e eeuw Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd en voor Nederland Mogelijke
Nadere informatieIII.1. Algemeen Deze bijlage is een detaillering van de beschrijving van de actuele waterkwaliteit die in paragraaf 2.10.
III.1. Algemeen Deze bijlage is een detaillering van de beschrijving van de actuele waterkwaliteit die in paragraaf 2.10. is opgenomen III.2. Waterkwaliteit De meetpunten van het chemische meetnet liggen
Nadere informatieBodemberging en waterbeschikbaarheid in kaart. Satellietdata als nieuwe schakel in het slim waterbeheer
Bodemberging en waterbeschikbaarheid in kaart Satellietdata als nieuwe schakel in het slim waterbeheer Neerslag Verdamping Bodemberging bodemfysische eigenschappen Onverzadigde bodem Bodemvocht Waterstand
Nadere informatieEcologische modellen en mogelijkheden voor aansluiting met remote sensing. Han van Dobben
Ecologische modellen en mogelijkheden voor aansluiting met remote sensing Han van Dobben Waarom modellen? Blik in de toekomst: als alles hetzelfde blijft bij autonome ontwikkeling (bv klimaat) wat als?
Nadere informatie