November 2016 Volume 1, Issue 2

Transcriptie

1 Beste lezer, Voor u ligt de tweede nieuwsbrief van de HIV polikliniek van het AMC. Op deze wijze willen wij u 2 keer per jaar op de hoogte houden van de laatste ontwikkelingen op onze polikliniek. U kunt nieuws verwachten over de laatste studies die op de polikliniek lopen, opvallende nieuwe ontwikkelingen in het HIV veld en personele wijzigingen. Wij hopen dat u dit waardeert. Mocht u iets missen, graag willen lezen of bijdragen dan houden we ons aanbevolen voor opmerkingen en advies. U kunt deze richten aan poli infectieziekten@amc.uva.nl. Met vriendelijke groet, mede namens het HIV behandelteam, Jeannine Nellen, Marc van der Valk en Hans Erik Nobel. 1

2 Stafartsen Team overzicht 2016 Prof.dr. Jan Prins Prof.dr. Tom v.d. Poll Dr. Marc v.d. Valk Prof.dr. Suzanne Geerlings Dr. Jeannine Nellen Dr. Joppe Hovius Dr. Mieke Godfried Dr. Michelle van Vugt Dr. Godelieve de Bree Dr. Jan van der Meer Dr. Joost Wiersinga Prof.dr. Peter Reiss Dr. Bram Goorhuis 2

3 Arts in opleiding tot internist November 2016 Bregtje Lemkes Team overzicht 2016 Frank Pijnappel Gonneke Hermanides Lycke Woittiez Arts epidemioloog Michelle Mutschelknauss (Nurse Practitioner) Olivier Richel HIV consulenten Ferdinand de Wit Astrid van Hes Raph Hamers Hans Erik Nobel Annouska Weijssenfeld Renée Douma Hans van Eden Sandra Smalhout, Maatschappelijk werk 3

4 H TEAM initiatief: HIV STOPT IN AMSTERDAM Het einde van hiv in Amsterdam dat was één van de ambitieuze missies van professor Joep Lange. Voor de fatale vlucht met MH 17 in juli 2014 startte hij een innovatief project waarin alle belangrijke partners samenwerken om hiv te stoppen in Amsterdam: het H TEAM initiatief (Hiv Transmissie Eliminatie Amsterdam). Eerder opsporen en snel behandelen van hiv zorgt niet alleen voor individuele gezondheidswinst, maar roept ook een halt toe aan verdere verspreiding. In Amsterdam vinden jaarlijks naar schatting zo n 300 hiv infecties plaats. Meer dan een derde van de mensen met hiv komt te laat in zorg. Dat kan beter: In deze nieuwsbrief stellen we u op de hoogte van de ontwikkelingen binnen het H TEAM initiatief en specifiek het onderdeel dat gaat over de herkenning en behandeling van acute HIV infecties. Het H TEAM stelt zich ten doel het aantal nieuwe hiv infecties verlagen bij mensen met een hoog risico op infectie en de gezondheid van mensen met een hiv infectie beter behouden en het risico van virusverspreiding tegengaan. Het H TEAM doet dat door de ontwikkeling en implementatie van projecten die alle gebieden van preventie tot zorg bestrijken. Een van die gebieden is acute HIV infectie. Acute HIV infectie is de allervroegste fase, de eerste weken, na infectie. Herkenning van een acute HIV infectie is van groot belang omdat recente studies laten zien dat start van behandeling met HIV remmers in deze fase op de lange termijn de klinische prognose van patiënten verbetert. Daarnaast is de kans op transmissie in deze eerste periode heel erg groot, omdat onder andere de virale load in deze acute fase hoog is. Bewustwording en onmiddellijke behandeling van acute hiv infecties. Het onmiddellijk beginnen met een behandeling tijdens de acute infectie beschermt het immuunsysteem en is gunstig voor de gezondheid op de lange termijn. We ontwikkelden en lanceerden een nieuwe communicatiecampagne om de kennis en herkenning van symptomen van een acute infectie na risicovol seksueel gedrag te verhogen. Door middel van een nieuwe supersneltest faciliteit op de GGD Amsterdam en DC klinieken, kunnen acute hiv infecties direct worden gediagnosticeerd en daarna snel worden behandeld. Behandeling voorkomt overdracht van hiv. Er hebben zich in een jaar tijd ongeveer 140 mensen via dit nieuwe traject laten testen en we stelden via dit traject 11 acute hiv infecties vast. Bijna al deze patiënten zijn dezelfde dag begonnen met behandeling. Onderzoek naar het effect van behandeling van acute infectie op de eigenschappen van het afweersysteem en het virus. Nieuwe studies tonen aan dat wanneer mensen in een heel vroeg stadium van infectie worden behandeld, bij sommige van hen het virus onder controle blijft, zelfs nadat de behandeling is gestopt. Dit wordt "post treatment control" genoemd. Obekend is waarom dit niet in alle patiënten optreedt. In een onderzoek dat vorig jaar gestart is (de Netherlands Cohort Study on Acute HIV infection (NOVA)) onderzoeken we het afweersysteem in mensen die heel vroeg beginnen met behandeling en willen achterhalen hoe dit mogelijk afwijkt van mensen die geen "post treatment controle" bereiken. De NOVA studie is een samenwerking tussen een aantal ziekenhuizen in Nederland waarbij het AMC en Erasmus Medisch Centrum de hoofdcentra zijn. In de groep mensen die heel vroeg begint met behandeling gaan we de toepassing van nieuwe middelen onderzoeken die mogelijk in de toekomst kunnen leiden tot genezing van hiv. Het onderzoek is in september vorig jaar gestart en op dit moment zijn er 35 patiënten geïncludeerd in de studie. We verwachten in de komende jaren de eerste resultaten te kunnen bekendmaken. 4

5 AGE h IV cohort studie Update Bijna 6 jaar geleden is de AGE h IV cohort studie gestart op de hiv polikliniek van het AMC. Deze studie vergelijkt het vóórkomen van ouderdomsgerelateerde ziekten tussen hiv geïnfecteerde en hiv ongeïnfecteerde mensen van 45 jaar en ouder. Het AGE h IV studie team in het AMC bestaat uit onderzoeksartsen Judith Schouten, Katherine Kooij, Rosan van Zoest en Eveline Verheij, onderzoeksassistente Barbara Elsenga en hiv behandelaars Ferdinand Wit en Marc van der Valk. Aan het hoofd van de studie staat professor Peter Reiss. Op dit moment wordt het derde studiebezoek afgerond en in het najaar van 2016 zullen de eerste deelnemers worden uitgenodigd voor hun vierde studiebezoek. Tijdens dit studiebezoek zullen enkele belangrijke wijzigingen plaatsvinden. De arteriograaf, AGEreader en de botscan worden tijdens het vierde studiebezoek niet gedaan, en zullen pas bij het vijfde studiebezoek weer herhaald worden. Daarnaast worden er twee nieuwe onderzoeken toegevoegd: de SIDAS vragenlijst (vragenlijst naar suicidaliteit) en de Nexfin meting (meting van het hartminuutvolume). Deelnemers ontvangen voorafgaand aan het studiebezoek schriftelijke informatie over deze nieuwe onderzoeken. Ook is de vragenlijst van de AGE h IV cohort studie die deelnemers thuis invullen aanzienlijk ingekort. Naar aanleiding van deze wijzigingen verwachten we dat de tijdbelasting ten aanzien van het studiespreekuur zal afnemen met 1 uur en voor de vragenlijst met 40 minuten (zie Tabel). Tabel: Schatting van tijdsbelasting voor AGE h IV deelnemers ten aanzien van het studiespreekuur en de vragenlijst bij studiebezoek 3 en 4 Studiebezoek 3 Studiebezoek 4 Studiespreekuur 3 uur 2 uur Vragenlijst 1 uur 20 min Tenslottewordtopditmomentgewerkt aan de website van de AGE h IV cohort studie ( Hierop zullen informatie over de studie, studieresultaten en publicaties terug te vinden zijn. Naar verwachting zal de website in het najaar van 2016 gelanceerd worden. Resultaten: het vóórkomen van leverfibrose Leverfibrose, beschading van het leverweefsel door opeenhoping van littekenweefsel, kan er voor zorgen dat de lever slechter gaat werken. Patiënten met een (chronische) leverziekte, zoals een hepatitis B of hepatitis C infectie, kunnen leverfibrose krijgen. Mogelijk is het risico op ontstaanvan leverfibrose ook verhoogd bij mensen met een hiv infectie zonder bijkomende hepatitis B of C infectie. Bij alle AGE h IV studiedeelnemers is de mate van leverfibrose onderzocht. Dit is gedaan door middel van de bepaling van twee leverwaarden (ASAT en ALAT) en het aantal bloedplaatjes (thrombocyten) in het bloed. Uit deze waarden kan de Fibrosis 4 score worden berekend. Een verhoogde Fibrosis 4 score is een aanwijzing voor leverfibrose. Omdat zoals eerder gezegd al bekend is dat hepatitis B en C infectie het risico verhogen op leverfibrose, hebben wij specifiek leverfibrose onderzocht in hiv positieven en hiv negatieven zonder deze infecties. Uit de analyse van de gegevens verzameld tijdens het eerste studiebezoek blijkt dat ernstige leverfibrose (in rood in de figuur) zeer weinig voorkomt, zowel in hiv positieve als in hiv negatieve studiedeelnemers. Gemiddeld hadden de hiv positieve deelnemers een iets hogere Fibrosis 4 score, wat vertaald kan worden in iets meer aanwijzingen voor matige leverfibrose. Hiv positieve studiedeelnemers die aan ernstige immuunstoornis hebben geleden (dus ooit in het verleden een zeer laag CD4 getal hebben gehad) hadden hierop het grootste risico. Verder vonden wij een hogere Fibrosis 4 score in mensen die in het verleden het antiretrovirale middel didanosine hebben gebruikt, een middel wat nog maar heel zelden wordt voorgeschreven. 5

6 (vervolg) AGE h IV cohort studie Tijdens het tweede, derde, en straks het vierde studiebezoek worden de metingen van de Fibrosis 4 score herhaald. Wanneer wij voldoende gegevens hebben verzameld, kunnen we het verloop van leverfibrose in de tijd onderzoeken. Verder wordt tijdens het studiespreekuur niet alleen door middel van de Fibrosis 4 score maar ook met de Fibroscan de mate van leverfibrose gemeten. Wij zijn benieuwd of de analyse van de resultaten van deze Fibroscan metingen onze bevindingen zullen bevestigen en welke nieuwe inzichten zij mogelijk zullen opleveren. 1 6

7 April 2016 Volume 1, Issue I De MOSAIC studie Wat is de MOSAIC studie? De MOSAIC studie is een onderzoek naar acute hepatitis C infecties bij hiv positieve mannen die seks hebben met mannen (MSM). De studie loopt al een aantal jaar. In mei 2009 zijn de eerste deelnemers in het AMC mee gaan doen aan de studie. De studie loopt in vijf ziekenhuizen: het AMC, OLVG en Slotervaartziekenhuis te Amsterdam, het UMC te Utrecht en het Erasmus MC te Rotterdam. In het najaar van 2016 zal de studie ook van start gaan in de DC klinieken. Er doen in totaal al meer dan 350 hiv positieve deelnemers mee aan de MOSAIC studie: ongeveer de helft van hen heeft een acute hepatitis C infectie (gehad) en de andere helft heeft nog nooit een hepatitis C infectie gehad en worden gevolgd als controlegroep. Wat is hepatitis C? Hepatitis C is een virus dat een ontsteking van de lever veroorzaakt. Dit virus wordt overgedragen door bloed bloed contact, maar bij hivpositieve MSM is hepatitis C ook seksueel overdraagbaar. Er zijn tegenwoordig goede behandelingsmogelijkheden voor hepatitis C, waardoor patiënten dit virus ook weer kwijt kunnen raken. Welke onderzoeksvragen zijn tot nu toe beantwoord? Door gebruik te maken van de gegevens die verzameld zijn in de MOSAIC studie zijn al meerdere onderzoeksvragen beantwoord. Een aantal jaar geleden is bijvoorbeeld gebleken dat het voor de behandeluitkomst niet uitmaakt of patiënten 24 of 48 weken behandeld worden met peginterferon en ribavirine. Dit waren toen nog veelgebruikte middelen om hepatitis C te behandelen. Ook bleek uit de MOSAIC studie dat herinfecties (een nieuwe infectie met hepatitis C bij iemand die eerder hepatitis C heeft gehad) veel voorkomen. Één op de drie mannen in de MOSAIC studie had binnen 2 jaar na het einde van de hepatitis C behandeling opnieuw een infectie met hepatitis C. Verder is onderzocht welke factoren een verhoogd risico geven om een hepatitis C infectie op te lopen. Hierbij zijn veel en uiteenlopende factorengevonden, zowel gedrags als biologische factoren. 7

8 April 2016 Volume 1, Issue I (vervolg MOZAIC studie) Waar zijn de onderzoekers op dit moment mee bezig? Er zijn nog veel onbeantwoorde vragen. De onderzoekers gaan zich de komende tijd bezig houden met de vraag hoe het komt dat herinfecties zo vaak voorkomen. Kunnen we hiervoor ook bepaalde risicofactoren vinden? Daarnaast wordt er gekeken naar leverbeschadiging (leverfibrose) bij MSM met hiv en hepatitis C. Hoe verloopt dat in de tijd na hepatitis C infectie en kunnen we factoren vinden die hierop van invloed zijn? Tot slot hebben we een risicoscore ontwikkeld om te bekijken of iemand risico heeft gelopen op hepatitis C. Promotie Joost Vanhommerig Joost Vanhommerig (foto) is één van de onderzoekers van de MOSAIC studie, en is op vrijdag 23 september 2016 gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn proefschrift (foto) bevat wetenschappelijke artikelen over acute hepatitis C infecties, met onder andere artikelen die gebaseerd zijn op de gegevens van de MOSAIC studie. Gefeliciteerd Joost! Dankwoord voor de deelnemers Voor het beantwoorden van vragen over de oorzaken, behandeling en gevolgen van acute hepatitis C bij hiv positieve MSM zijn veel gegevens (over een langere periode) van een flink aantal deelnemers nodig. Wij willen daarom alle deelnemers aan de studie enorm bedanken voor deelname in het verleden en in de toekomst. Door: Astrid Newsum, Wendy van der Veldt, Maria Prins (onderzoekers MOSAIC studie) 1 7

9 April 2016 Volume 1, Issue I Bereikbaarheid polikliniek HIV/AIDS: Voor afspraken (maken, wijzigen of annuleren) Van maandag t/m vrijdag van tot uur op nummer Voor alle overige vragen (telefonisch spreekuur) Van maandag t/m vrijdag van tot uur op nummer Voor acute klachten Op werkdagen van tot uur op nummer vragen naar sein Buiten deze tijd en in het weekend belt u en vraagt u naar de dienstdoende internist. 1 8