Leergang Pensioenrecht

Transcriptie

1 Leergang Pensioenrecht Leergang Pensioenrecht Actualiteitscollege» 18u00 Verwelkoming» 18u10 Denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel» 19u30 Pauze: verzamelen van de vragen en commentaren» 19u50 Debat» 21u15 Vriendschapsglas denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 2 denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel Prof. dr. Yves Stevens - 1 -

2 Uw mening wordt op prijs gesteld!» U kan tijdens of na de presentatie schriftelijk reageren op de thema s of ook algemene commentaar geven 1. De statuten gelijk maken 5. Anders uitkeren 2. Een anciënniteitspensioen invoeren 3. De gelijkgestelde perioden hervormen 6. Anders belasten 7. Afgeleide pensioenen afschaffen 4. Anders financieren 8. Algemene commentaar» Duid aan over welk onderdeel het gaat» Beperk u a.u.b. tot 1 thema» Gelieve uw naam te vermelden denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 4 OVERZICHT 1. Vaststellingen 2. Grondslagen voor een pensioenbeleid 3. Denkpistes voor een nieuw stelsel denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 5 1. Vaststellingen - 2 -

3 Vaststellingen De pensioenen zijn laag» De wettelijke pensioenen zijn laag» De aanvullende pensioenen in verscheidene vormen - zijn laag» Een stijgend aantal gepensioneerden Leeft in de buurt van de armoedegrens Werknemers en zelfstandigen Gevolg van de berekeningsformule Het pensioen glijdt af naar een basispensioen en wordt daardoor meer en meer een instrument van armoedebestrijding in de plaats van een sociale verzekering Een levenstandaard bij de gepensioneerden onder de armoedegrens is ethisch onaanvaardbaar: Doet een (partieel) beroep op inkomensgarantie voor ouderen (IGO) denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 7 Geprojecteerd armoederisico tot 2021 naar leeftijd denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 8 Vaststellingen Pensioenen worden beïnvloed» Het aandeel van gemengde loopbanen neemt toe Er zijn grote verschillen tussen werknemers, zelfstandigen en ambtenaren Arbeid wordt in pensioentermen niet gelijk beloond» Kortere beroepsloopbaan Langer studeren Vroeger eindigen» Verhoogde druk op de spitsuurgeneratie tussen 25 en 55 door verhoogd aantal werkuren en opvoedingslast» Een stijgende inkomensongelijkheid in de maatschappij die gereflecteerd wordt bij de gepensioneerden Kleinverdieners leunen aan tegen de armoedegrens Grootverdieners hebben een toegang tot alle inkomensvorming denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 9-3 -

4 Vaststellingen Er gaat veel geld naar de pensioenen 1. De overheid subsidieert of derft inkomsten Wettelijke pensioenen Ambtenaren Werknemers Zelfstandigen Aanvullende pensioenen Ambtenaren Werknemers Zelfstandigen Pensioensparen, langetermijnsparen IGO en het uitdovende gewaarborgd inkomen voor bejaarden denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 10 Vaststellingen Er gaat veel geld naar pensioenen 2. De werkgever betaalt Wettelijke pensioenen Aanvullende pensioenen 3. De werknemer/zelfstandige/ambtenaar betaalt Wettelijke pensioenen Aanvullende pensioenen Pensioensparen langetermijnsparen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 11 Vaststellingen Er gaat dus veel geld naar de pensioenen» Maar zeer bevreemdend Niemand weet exact hoeveel over alle pijlers heen De omvang van de 2 de en de 3 de pijler is onduidelijk De wisselwerkingen tussen de pijlers zijn onduidelijk» De verschillende pensioenpijlers opereren volledig los van elkaar terwijl ze wel eenzelfde doel nastreven. denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

5 Vaststellingen Een vergrijzende maatschappij» Er zal nog meer geld naar pensioenen gaan langere levensduur, lagere historische geboortecijfers, verhoging van de afhankelijkheidscoëfficiënt Een drastische kostverhoging De kostenstijging wordt nog afgeremd overgangsmaatregelen vrouwen 45 loopbaanjaren op 65 jaar de niet-welvaartsvastheid van de pensioenen WN en Z vervrouwelijking arbeidsmarkt afname van het aantal pensioenen aan gezinstarief WN-Z» Ten gevolge van de vergrijzing in al zijn componenten zal het deel van het BNP dat naar voorzieningen voor ouderen gaat, toenemen: pensioenen, gezondheidszorg, afhankelijkheid, rust en verzorgingstehuis. denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 13 Vaststellingen Kostprijs zonder economische crisis denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 14 Vaststellingen De huidig gepensioneerde heeft nog spaargeld denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

6 KANTTEKENING Land België 20,00% 15,40% 13,30% 12,30% denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 16 Vaststellingen Er is een economische crisis» Pensioenen zitten in een economisch bestel: It s the economy, stupid!» Effecten op Repartitie EN Kapitalisatie» Geen economische communicerende vaten» Parallelle vaten» Bij repartitie is een beleid via de staatschuld (als tijdelijke buffer) mogelijk denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 17 VASTSTELLINGEN 1) Pensioenen zijn laag 2) Er gaat veel geld naar de pensioenen 3) Onze maatschappij vergrijst 4) De huidig gepensioneerde heeft nog spaargeld 5) Er is een economische crisis - 6 -

7 2. Grondslagen voor een pensioenbeleid Grondslagen Pensioendoel» Waarvoor dient het pensioen? Inkomensvervanging bij pensionering. Abstract is dit pensioendoel voor iedereen hetzelfde: namelijk na de actieve loopbaan een pensioen genieten dat het vroegere inkomen vervangt. Meer dan loutere armoedebestrijding. denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 20 Grondslagen Pensioeneconomie» De vraag is eenvoudig: hoe kan de economie de pensioenen betalen? Wat moet er economisch gebeuren? Over economische pensioenefficiëntie is reeds zeer veel geschreven: Samuelson, Aaron, Musgrave en Rawls. De Aaronvoorwaarde is de meest gekende: De voorwaarde waaronder repartitie of kapitalisatie het meest economisch efficiënt is over een langere termijn. denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

8 Grondslagen De Aaronvoorwaarde lange termijn reële kapitaalmarktrente kapitalisatie reële loonstijging + groei werkgelegenheid repartitie denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 22 Grondslagen De zes remedies» De Aaronvoorwaarde leidt tot 6 remedies.» De pensioenthematiek draait steeds om dezelfde zes assen (nationaal en internationaal) 1. Minder pensioen uitbetalen?! 2. Hogere bijdragen betalen?! 3. Meer mensen aan het werk?! 4. Meer migranten?! 5. Meer (fiscale) alternatieve pensioenproducten?! 6. Afbouwen van de overheidsschuld een grotere overheidssubsidie?!» MAAR er is geen economische tegenstelling tussen repartitie en kapitalisatie. Beide hebben vanuit economisch standpunt duidelijke voor- en nadelen. denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 23 Grondslagen Er bestaat geen economisch pensioenoptimum» Economische pensioenliteratuur geeft aan: Het ideale of objectief beste pensioenstelsel bestaan niet Er is veel context: historiek en cultuur De economische pensioenwaarheid bestaat niet Het is een streven naar efficiëntie binnen een gegeven context» Wat wel te verwachten is: de vergrijzing en de economische crisis maken dat de huidige generatie sowieso TWEEMAAL zal moeten betalen» De vraag is dan: hoe willen we tweemaal betalen?» Wat is economisch het meest efficiënt in deze tijden? Beperkt zijn Keynes: the visible hand Friedman en the Chicago School : the invisible hand Mogelijk zijn: schatkist, repartitie via bijdragen, kapitalisatie via bijdragen Het gaat niet om wat er niet gebeurd is in het verleden, maar om wat er moet gebeuren in het kader van de uitdagingen» Verschillende mogelijkheden» Politici zijn nodig denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

9 3. Denkpistes voor een nieuw stelsel Open uitnodiging tot debat Pistes 1. De statuten gelijk maken 2. Een anciënniteitspensioen invoeren 3. De gelijkgestelde periodes hervormen 4. Anders financieren 5. Anders uitkeren 6. Anders belasten 7. Afgeleide pensioenen afschaffen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

10 Pistes 1. De statuten gelijk maken 2. Een anciënniteitspensioen invoeren 3. De gelijkgestelde periodes hervormen 4. Anders financieren 5. Anders uitkeren 6. Anders belasten 7. Afgeleide pensioenen afschaffen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 28 De statuten gelijk maken Aanleiding» 1 uniek systeem voor het pensioen zonder onderscheid tussen werknemers, zelfstandigen en ambtenaren» Verantwoording Het bestaande systeem is achterhaald door de feiten stijgend aantal gemengde loopbanen stijgend aantal contractuelen in overheidsdienst sommige zelfstandigen hebben een ondermijnend vrijbuitersgedrag Duidelijke ongelijkheden tussen de drie statuten denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 29 De statuten gelijk maken Denkpiste» Gelijke statuten vergt ook een nieuw stelsel voor alle bevolkingsgroepen ongeacht het sociaalrechtelijk statuut» Alle pensioenpijlers reëel aan elkaar binden» Basis is 1 parameter namelijk de inkomensvervanging bij pensionering Pensioenen kunnen worden gebaseerd op bijdragen ingezetenschap/burgerschap inkomensonderzoek Nieuw stelsel: een mengeling van de drie denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

11 Pistes 1. De statuten gelijk maken 2. Een anciënniteitspensioen invoeren 3. De gelijkgestelde periodes hervormen 4. Anders financieren 5. Anders uitkeren 6. Anders belasten 7. Afgeleide pensioenen afschaffen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 31 Een anciënniteitspensioen invoeren Aanleiding» Diensttijd is bepalend voor de ingang van het pensioen» Verantwoording Verschillen in ingangsdatum op basis van de studietijd Verschillen in levensverwachting tussen zittende en niet-zittende beroepen Verschillen in en toegang tot het brugpensioenen leidende tot oneigenlijke compensaties denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 32 Een anciënniteitspensioen invoeren Denkpiste» Anciënniteitpensioen na 40 jaar loopbaan (mogelijkerwijze met progressieve optrekking)» De éénheid van loopbaanbreuk wordt losgelaten» Minimum-eindleeftijd blijft nodig (65-67) Onvolledige carrières (bijvoorbeeld lange periodes van werkloosheid) Internationale loopbaan» Met een herziening van de gelijkgestelde periodes denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

12 Pistes 1. De statuten gelijk maken 2. Een anciënniteitspensioen invoeren 3. De gelijkgestelde periodes hervormen 4. Anders financieren 5. Anders uitkeren 6. Anders belasten 7. Afgeleide pensioenen afschaffen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 34 De gelijkgestelde periodes hervormen Aanleiding denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 35 = een vorm van armoedebestrijding? denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

13 De gelijkgestelde periodes hervormen Denkpiste» Een opbouwsysteem (rugzakje): naarmate men werkt verwerft men meer opgebouwde rechten wat betreft de gelijkgestelde periodes» Het krediet houdt geen rekening met de studieperiodes omdat dit opgevangen wordt door het anciënniteitspensioen» Het krediet houdt wel rekening met zorgfuncties binnen het gezin denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 37 Pistes 1. De statuten gelijk maken 2. Een anciënniteitspensioen invoeren 3. De gelijkgestelde periodes hervormen 4. Anders financieren 5. Anders uitkeren 6. Anders belasten 7. Afgeleide pensioenen afschaffen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 38 Anders financieren» Pensioendoel: 75% van het gemiddelde inkomen met een bodemtarief» Invoering van een nieuwe pensioenformule Op jaarbasis Alle pensioenlagen of pijlers aan elkaar gekoppeld Berekeningsbasis is de personenbelasting Concreet: off-set» Middenloonregeling» In een duidelijk opbouw waarbij vastgelegd wordt hoeveel pensioen men opspaart per jaar : is dus notioneel» Geen bezoldigingsplafond voor de opbouw» 1 unieke procentuele bijdragevoet voor alle mensen op basis van het belastbare inkomen (loon of bezoldiging) denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

14 Anders financieren Pensioenformule op jaarbasis» RP = WP + AP = 75 % L WP evolueert in functie van AP en vice versa Is een klassieke off-set formule op jaarbasis Financiering via een combinatieformule Repartitie Collectieve kapitalisatie in een middelloonregeling Pijlers worden aan elkaar gebonden denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 40 Anders financieren Pensioenformule op jaarbasis denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 41 Pistes 1. De statuten gelijk maken 2. Een anciënniteitspensioen invoeren 3. De gelijkgestelde periodes hervormen 4. Anders financieren 5. Anders uitkeren 6. Anders belasten 7. Afgeleide pensioenen afschaffen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

15 Anders uitkeren rente denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 43 Anders uitkeren Stap voor stap denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 44 Anders uitkeren Stap voor stap denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

16 Anders uitkeren Stap voor stap denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 46 Anders uitkeren Stap voor stap denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 47 Anders uitkeren Koppeling met woonkrediet» Enkel als er geen hypothecaire aftrek is geweest voor de verwerving van een eigen goed» Verantwoording Armoedeval opvangen Niet voor iedereen Koppeling aan de hypothecaire lening de huurschuld denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

17 Uitkeringsfase Stap voor stap denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 49 Gemengde financiering» Schatkist +» Repartitie +» Kapitalisatie Collectieve kapitalisatie Middenloonregeling Met essentieel bufferfonds (Deens model) denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 50 Pistes 1. De statuten gelijk maken 2. Een anciënniteitspensioen invoeren 3. De gelijkgestelde periodes hervormen 4. Anders financieren 5. Anders uitkeren 6. Anders belasten 7. Afgeleide pensioenen afschaffen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

18 Anders belasten» Als éénheid van statuut» Als éénheid van pensioenstelsel» Geen grondslag meer om verschillende pensioenvormen anders te belasten bij uitkering denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 52 Pistes 1. De statuten gelijk maken 2. Een anciënniteitspensioen invoeren 3. De gelijkgestelde periodes hervormen 4. Anders financieren 5. Anders uitkeren 6. Anders belasten 7. Afgeleide pensioenen afschaffen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 53 Afgeleide pensioenen afschaffen Aanleiding» Gaat over de echtscheidingspensioenen en de overlevingspensioenen» Verantwoording Gewijzigde gezinspatronen en uitsterven van het kostwinnersmodel Perverse effecten van de combinatie toegelaten arbeid en overlevingspensioen ten gevolge van de toekenningsregels die meer gebaseerd zijn op de uitzonderingen dan op de regels Nieuwe behoeften bij alleenstaande ouders met kinderen of zorgfuncties die beter opgevangen worden in gelijkgestelde periodes denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

19 Afgeleide pensioenen afschaffen Denkpiste» Geen verschil meer tussen alleenstaande en gezinspensioen» Geen echtscheidingspensioen» Geen overlevingspensioen Vervangen door een in de tijd beperkt specifiek verlofstelsel betaald vanuit de werkloosheidsreglementering Verhoging is mogelijk bij kinderen via het systeem van de kinderbijslag Gelijkstelling met later komt neer op de IGO jaren Betaald via de schatkist denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 55 nog tal van andere verdere denkpistes» Welvaartsvaste pensioenen» Actuariële correctie op de levensverwachting van de rente van het Aanvullend Pensioen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 56 Om af te sluiten denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

20 Leergang Pensioenrecht Uw mening wordt op prijs gesteld!» Twee docenten van de leergang treden op als moderatoren: Luc Vereycken Paul Roels» U krijgt de kans om even de benen te strekken en te netwerken» Intussen verwerken de moderatoren uw formulieren denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 59 Uw mening wordt op prijs gesteld!» U kan reageren op de thema s of ook algemene commentaar geven» Duid aan over welk onderdeel het gaat» Beperk u a.u.b. tot 1 thema» Gelieve uw naam te vermelden» Breng de formulieren vooraan denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

21 Uw mening wordt op prijs gesteld!» U gaf heel wat reacties» We gaan ze in volgorde behandelen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 61 Uw mening wordt op prijs gesteld! maar omwille van het grote aantal deelnemers gaan we dat heel georganiseerd moeten doen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 62 Uw mening wordt op prijs gesteld!» De moderatoren Kunnen vragen en commentaren groeperen Kunnen misschien niet iedereen aan het woord laten (helaas) Kunnen u uitnodigen om toelichting te geven» Als U mondeling tussenkomt Zal u er ongetwijfeld in slagen uw mening kort en kernachtig weer te geven, zodat zo veel mogelijk visies aan bod kunnen komen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel

22 Uw mening wordt op prijs gesteld!» De moderatoren Kunnen vragen en commentaren groeperen Kunnen misschien niet iedereen aan het woord laten (helaas) Kunnen u uitnodigen om toelichting te geven» Als U mondeling tussenkomt Zal u er ongetwijfeld in slagen uw mening kort en kernachtig weer te geven, zodat zo veel mogelijk visies aan bod kunnen komen denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel 64 Vriendschapsglas denkpistes voor een nieuw pensioenstelsel