Gemeente Den Haag. De voorzitter van Commissie Bestuur DSO/ RIS maart Scheveningen haven, is en blijft haven

Transcriptie

1 Gemeente Den Haag De voorzitter van Commissie Bestuur DSO/ RIS maart 2015 Scheveningen haven, is en blijft haven Geachte voorzitter, In het coalitieakkoord is over Scheveningen haven afgesproken dat het college het accent meer wil leggen op de economische functie van de haven. Dit maakt onderdeel uit van de ambitie om meer banen te creëren in de stad. De urgentie is hierbij groot, de afgelopen jaren zijn er in Den Haag banen verloren gegaan. Het college wil banen creëren door meer maritieme bedrijvigheid toe te voegen aan de haven. De voorstellen passen binnen de kaders van het vastgestelde bestemmingsplan Scheveningen haven en kennen een samenhang met de Agenda Stedelijke Economie en de Agenda Kenniseconomie. Doel is werkgelegenheidsgroei. Deze agenda beschrijft de prioriteiten die we hierbij willen leggen en het proces dat moet leiden tot een nadere uitwerking in overleg met de belanghebbenden. De agenda omschrijft de uitwerking van de plannen en de prioriteiten voor versterking van de maritieme bedrijvigheid in Scheveningen haven waarvoor gekozen is (visserij, watersport, havengebonden dienstverlening / offshore-support, innovatie) en de randvoorwaarden die hiervoor verbeterd moeten worden (havenbeheer, bereikbaarheid en ontsluiting). De agenda beschrijft tevens de wijze waarop de afzonderlijke elementen uit de agenda verder worden uitgewerkt tot een programma voor de komende jaren met hierin concrete maatregelen voor de afzonderlijke prioriteiten. Hierbij zal veel aandacht gegeven worden aan de gezamenlijke uitwerking met de betrokken stakeholders. We voeren ook gesprekken met potentiële, nog niet op Scheveningen gevestigde partijen, waarbij clustervorming en vestiging op Scheveningen het uitgangspunt vormen. Met vriendelijke groet, de wethouder van Stedelijke Economie, Zorg en Havens, Karsten Klein Arno Segeren

2 DSO/ Scheveningen haven, is en blijft haven De haven is 150 hectare water en grondgebied, waar veel functies en belangen samen komen. Een smeltkroes van rust en reuring, waar mensen wonen en werken, waar bereikbaarheid over land en water gegarandeerd moet worden en waar mensen tijdens hun vakantie of hun vrije tijd vertoeven. Dit levert al veel werkgelegenheid op. In het coalitieakkoord is over Scheveningen haven afgesproken dat het accent meer op de economische functie van de haven wordt gelegd. Dit maakt onderdeel uit van de collegeambitie om meer banen te creëren. Middels deze agenda beschrijven we de contouren voor een verdere uitwerking. De voorstellen vormen een uitwerking van de Agenda Stedelijke Economie. Doel is werkgelegenheidsgroei. Er moet meer maritieme bedrijvigheid naar de haven komen en deze agenda beschrijft de prioriteiten die we hierbij willen leggen. De agenda geeft aan op welke wijze de bedrijven meer de economie en werkgelegenheid in de haven kunnen versterken en de huidige bewoners, hun kinderen en de toekomstige generaties weer werk in de haven kunnen vinden. 1. INLEIDING Visserij en Scheveningen zijn historisch met elkaar verbonden. De historie van de visserij op Scheveningen gaat veel langer terug dan de haven (waarschijnlijk al vanaf de 13e eeuw). Op de locatie van de huidige haven bevindt zich op een prent uit 1712 het Schuitegat, een inham in de duinen die waarschijnlijk gebruikt werd om de vissersschepen te beschermen tegen storm en hoog water. Historie Tot halverwege de 19e eeuw beperkte de Scheveningse visserij zich tot kustvisserij met behulp van bomschuiten die op het strand getrokken werden. In 1898 werd besloten tot aanleg van de haven in het duingebied tussen de monding van het in 1889 gegraven Verversingskanaal (dat toen nog in zee uitmondde) en de vuurtoren. De eerste haven werd in 1904 geopend. Enkele decennia later volgde een uitbreiding met een tweede haven (1931). Beide havens zijn verbonden via De Pijp, een situatie die ook nu nog bestaat. In het begin van de jaren vijftig kwamen de eerste transportschepen en werd er een begin gemaakt met sportvisserij. Dit was mede mogelijk doordat het oude havenbekken van de Eerste Haven verdiept werd en een deel van de vissersvloot terugverhuisde naar de Eerste Haven. In de jaren vijftig bereikte de Scheveningse haringvisserij haar absolute hoogtepunt. Meer dan 50% van de totale aanvoer van haring in Nederland liep via Scheveningen. Toen in 1965 de nieuwe visafslag aan de Eerste Haven in gebruik werd genomen, werd de Tweede Haven het domein van toeristisch-recreatieve activiteiten en de (kleine) commerciële vaart zoals de staandwantvisserij, terwijl de Eerste Haven op visserij gericht bleef. In 1972 werd een jachthaven in de Tweede Haven geopend. Vertrek Norfolkline Tussen 1968 en 1972 zijn de havenhoofden van de buitenhaven verlengd. In 1973 volgde de ingebruikname van de Derde Haven. Dit havenbekken werd gegraven ten behoeve van transportbedrijf NorfolkLine. Daarbij is de kop van het Verversingskanaal gedempt. Na veertig jaar een vaste verschijning in de haven te zijn geweest verdween de Norfolkline in 2006 uit Scheveningen, waarmee ook veel arbeidsplaatsen verdwenen. Anno 2015 maakt Scheveningen haven zich op voor een volgende stap in haar ontwikkeling: het viscluster op het Noordelijk Havenhoofd gaat uitgebreid en vernieuwd worden en het Norfolkterrein krijgt een nieuwe invulling met een mix van woningbouw, bedrijvigheid en (aan de andere zijde van De Kom) een Zeezeilcentrum.

3 DSO/ Figuur 1. Kaart van het gebied met belangrijkste locaties. Bron: gemeente Den Haag. Kenmerken van de haven De haven van Scheveningen is een bijzondere haven. Geen wereldhaven - gezien de omvang past bescheidenheid - maar wel uniek in zijn soort, met een aantal unieke kenmerken. Scheveningen haven behoort tot de kleinere zeehavens van Nederland, maar is centraal gelegen (zowel ten opzichte van de Noordzee als het achterland), heeft een snelle / directe / diepe verbinding met open zee en heeft in haar achterland een stad met alle daarbij behorende voorzieningen, bedrijven en (kennis)instellingen. Bovendien is de haven 24/7 toegankelijk, onafhankelijk van het tij. Deze kenmerken maken Scheveningen haven een aantrekkelijke haven voor schepen om aan te doen en voor bedrijven om zich te vestigen. Overige kenmerken Scheveningen haven: 1. Geen loodsplicht voor schepen kleiner dan 100 meter (zoals offshore en kustvaart). 2. Veelal is (op afroep) direct kaderuimte beschikbaar. 3. Voorzieningen zoals elektra/walstroom, water en brandstof zijn aanwezig. 4. Ruime kades voor werkzaamheden.

4 DSO/ Lokale scheepsagent aanwezig Toeleveranciers in directe omgeving. Ooit besloot het gemeentebestuur de haven te graven tegen de heersende gedachte onder de bevolking in. Nu wil niemand de haven meer kwijt, sterker nog we zijn trots op de haven! Het college is dan ook blij om te kunnen melden dat de eerste Nationale Havenconferentie op 9 juni 2015 gekozen heeft voor het Zuiderstrandtheater als locatie voor haar conferentie over de concurrentiekracht van de Nederlandse havens. Behoud van werkgelegenheid, innovatie en bereikbaarheid staan op deze conferentie centraal. Deze onderwerpen komen ook in de voorliggende agenda aan de orde. 2. MEER NADRUK OP ECONOMIE EN WERKGELEGENHEID De urgentie voor werkgelegenheid in Den Haag is groot. De afgelopen jaren zijn er in Den Haag banen verloren gegaan. Den Haag heeft inmiddels ruim werklozen, waarvan er ruim woonachtig zijn in het stadsdeel Scheveningen (60% hiervan in de wijken Duindorp en Scheveningen). Figuur 2. Ontwikkeling werkgelegenheid havengebonden economische activiteiten in Den Haag Scheepvaartindustrie Havengebonden dienstverlening Watersport Visserij Bouwnijverheid Bron: gemeente Den Haag. Er werken in Den Haag mensen bij bedrijven die echte havengebonden economische activiteiten ontplooien (dus niet alleen in Scheveningen haven). Het aantal banen loopt terug (in 2007 waren het nog 100 banen meer). Groei zit er in de havengebonden dienstverlening 2, maar dit segment kon het verlies aan banen in de visserij en scheepvaartindustrie in dezelfde periode niet compenseren. De groei is met name het gevolg van de vestiging van één bedrijf (Taqa Energy BV). Vergroten werkgelegenheid in de haven De haven is een belangrijke en beeldbepalende economische motor van de stad Den Haag. Het is een robuust en compact gebied, met een mix aan bedrijvigheid en omgeven door woningen. Van oudsher kent de havens twee grote functies: visserij en watersport. 1 Scheepsagent is vertegenwoordiger van een of meerdere rederijen. Zorgt er onder andere voor dat schepen een ligplaats aangewezen krijgen, dat ze gelost worden, dat de goederen door de douane komen en dat er weer nieuwe lading voor een schip is. 2 Havengebonden dienstverlening betreft dienstverlening op het gebied van winning van aardolie en gas, overige delfstoffen en de dienstverlening voor vervoer over water (o.a. rederijen).

5 DSO/ De werkgelegenheid in de haven ligt naast de visserij en de watersport voor een belangrijk deel in de havengebonden dienstverlening. In de directe omgeving van de haven 3 bevinden zich in totaal (per 1 januari 2014 ) ongeveer woningen, 420 bedrijven en banen. De werkgelegenheid loopt ook in dit gebied terug; in 2008 waren dit nog banen. De werkloosheid in de gebieden rondom de haven groeit. Door de vele woningen is er geen ruimte (meer) voor zware scheepvaartindustrie of voor grootschalige overslag van bulkgoederen. Maar dat wil niet zeggen dat het geen levende haven is. De bedrijvigheid, de jachthaven en het toerisme zorgen continue voor activiteit en werkgelegenheid. Dit kan echter nog verder versterkt worden. De haven is een belangrijke kansen-motor voor de bewoners en hun kinderen om werk te vinden en moet deze functie behouden. De afgelopen decennia heeft de woon- en vrijetijdsfunctie van de haven aan belang gewonnen. Dit is zichtbaar in het aantal horecabedrijven en nieuwe appartementencomplexen. Deze unieke menging van functies willen wij versterken, waarbij de maritieme functie niet alleen behouden blijft, maar een extra impuls krijgt door het aantrekken van bedrijvigheid in nieuwe nichemarkten. Hiermee maakt de haven deel uit van de college-ambitie om de werkgelegenheid in de stad te vergroten op basis van economische groei. Van plannen naar uitvoering Het college constateert dat de maritieme functie van de haven een impuls nodig heeft om de werkgelegenheid die er verloren ging terug te winnen en om de levendigheid van de haven te behouden. Dit is ook gebleken uit gesprekken en bijeenkomsten met de huidige bedrijven in de haven en de inwoners van Scheveningen en uit de inspraak die zij leverden op de voorgestelde ontwikkelingen. Op basis van eerdere besluiten gaat het aantal woningen flink toenemen in de haven. Op het Norfolkterrein zijn maximaal 700 woningen voorzien. Dit zal leiden tot meer levendigheid in de haven, maar met name op de kades. Ook aan de Dr. Lelykade is nog ontwikkelruimte voor nieuwbouw met appartementen. De opkomst van woningbouw in havengebieden is een ontwikkeling die op veel plaatsen in de wereld gaande is. Waar we niet naar toe willen is levendigheid op de wal en stilstand op het water. Ook hiervan zijn wereldwijd (minder geslaagde) voorbeelden van te vinden. De Innenhafen van Duisburg heeft bijvoorbeeld prachtige oude pakhuizen, een industrieel uiterlijk, mooie horeca en publiek aantrekkende attracties, maar het water is verlaten. Uitgangspunt is dat de woningen op het Norfolkterrein en de Dr. Lelykade volgens eerdere besluiten en afspraken ontwikkeld zullen worden, maar dat de haven haar maritiem economische potentie behoudt. Een uitbreiding van economische activiteiten, meer direct aan de haven gerelateerde werkgelegenheid en een toename van het aantal vaarbewegingen. Scheveningers, maar natuurlijk ook andere Hagenaars moeten weer werk vinden in en om de haven en op zee. Uitvoering samen met bedrijfsleven De afgelopen maanden heeft er een (her)oriëntatie op de haven plaatsgevonden. De conclusie is: er is veel potentie, veel energie, veel ambitie, veel partijen die een rol spelen. Dit willen we gebruiken: niet alleen praten, niet alleen plannen maken, niet alleen mopperen over de haven. De afgelopen decennia zijn er veel visies en plannen gemaakt voor de haven. Met name aan de Tweede Haven zijn hiervan de gebouwde resultaten te zien. Voor het Norfolkterrein en het Noordelijk Havenhoofd staat een enorme gebiedsontwikkeling met bouwprojecten op stapel. Deze ontwikkelingen zijn opgenomen in het vastgestelde bestemmingsplan Scheveningen haven (2013). Nu is het tijd om aan de slag te gaan en plannen te gaan uitvoeren. We stellen daarbij de maritieme functie van de haven voorop en zoeken bij de uitvoering nadrukkelijk de samenwerking met het bedrijfsleven. Met als doel een sterke haven, want een sterke haven leidt tot een toename van bedrijvigheid en hiermee werkgelegenheid. 3 Het op de kaart aangegeven gebied; de buurt 02-Vissershaven in wijk 7-Scheveningen.

6 DSO/ Kansrijke functies voor nieuwe werkgelegenheid Deze agenda geeft de gemeentelijke ambities, analyse en aanpak voor de haven van Scheveningen en beschrijft de deels zichtbare, maar deels ook niet zichtbare acties die moeten leiden tot een levendige haven, waar ruimte is om te werken, het prettig wonen is en waar bezoekers een bij een haven passend verblijfsklimaat vinden. De beschreven aanpak past in de bredere aanpak voor Scheveningen (ambities formuleren, gebieden prioriteren, strategisch locatiebeleid, uitvoeringsprogramma) die de gemeente in samenwerking met het bedrijfsleven wil opzetten. De boodschap is helder: naast de bestaande plannen liggen er ook nieuwe kansen. Om de toekomstbestendigheid te bepalen hebben wij op basis van de typische kenmerken van de haven verkend wat de meest kansrijke toekomstige economische functies zijn. Dit resulteerde in vier clusters van kansrijke economische functies, vier prioriteiten. De vier prioriteiten zijn hiermee: 1. Visserij 2. Watersport 3. Havengebonden dienstverlening / offshore-support 4. Innovatie Daarnaast valt er veel winst te behalen door het verbeteren van de randvoorwaarden voor het economisch functioneren. Denk hierbij aan het beheer, bereikbaarheid en parkeren. Op basis van de prioriteiten en de randvoorwaarden gaan we de activiteiten inrichten en de instrumenten en middelen inzetten. Dit doen we in samenwerking met vertegenwoordigers uit de afzonderlijke clusters, waarbij ook nadrukkelijk wordt gekeken op welke wijze de plannen van individuele ondernemers een plek kunnen krijgen. De ambities op het gebied van de vier prioriteiten zullen vertaald worden in een uitvoeringsprogramma. Dit programma betreft in 2015 met name onderzoeken, werkbezoeken en de bijeenkomsten met de stakeholders zoals beschreven in het communicatietraject. Uit het budget voor economische gebiedsontwikkeling is hiervoor euro vrijgemaakt. Voor de activiteiten voor de acquisitie van bedrijven van buiten Den Haag is regulier budget beschikbaar. 2.1 Visserij: keten verlengen en kansen verzilveren De vis van Scheveningen is een unique selling point. Beleving van een visserijhaven is voor Scheveningen haven heel belangrijk. De gemeente is hier zuinig op. Weinig tot geen steden hebben een dergelijke visserijhaven, waar de zee op 5 minuten bereikbaar is en de stad ook. De komende jaren staat er veel te gebeuren in de haven, ook op het gebied van de visvangst. Grote investeringen op het noordelijk havenhoofd in het viscluster staan op stapel. Veel innovaties in de visvangst zijn en worden doorgevoerd juist vanuit Scheveningen. De ondernemers in het viscluster hebben de handen ineen geslagen om de groei van de visserijhaven de komende jaren verder vorm te geven. De eerste haven zal ook in de toekomst primair beschikbaar blijven voor het viscluster en er blijft ruimte voor het laden en lossen van de schepen en andere geluidsgevoelige activiteiten. Waar nodig zal de veiligheid vergroot worden door tijdens deze activiteiten de kades af te sluiten voor overige bezoekers. Visafslag en visaanvoer De directe gemeentelijke betrokkenheid vindt zijn oorsprong in de Visafslag. De in 1949 geopende Visafslag van Scheveningen is qua omvang de derde afslag van Nederland (na Urk en IJmuiden).

7 DSO/ Aanvankelijk fungeerde de Visafslag gedurende 50 jaar als gemeentelijk bedrijf, tot het in 1999 verzelfstandigde. Korte tijd later fuseerde het bedrijf met Stellendam en Colijnsplaat tot United Fish Auctions (UFA). Door de dagelijkse aanvoer en door de gunstige ligging ten opzichte van het achterland is Scheveningen interessant voor handelaren, grote en kleinere. Scheveningen biedt een one-stop-shoppingsysteem voor zowel verse als ingevroren vis. Met een omzet van 22,3 miljoen euro in 2014 is de visafslag van Scheveningen qua grootte de vierde in Nederland. De aanvoer bedraagt hiermee 6,8 miljoen kilogram vis, maar niet alle aanvoer wordt aangeland op Scheveningen. Een deel van het volume wordt per vrachtauto naar Scheveningen vervoerd. Op korte termijn zal deze manier van werken niet veranderen. Er bestaat namelijk geen plicht om via de veiling te leveren. Wel loopt de registratieplicht via de visafslag. De visafslag heeft een stabiel marktaandeel van ongeveer 8% van de omzet en aanvoer. De belangrijkste vissoorten van de visafslag (cijfers 2014) zijn: schol (25%), tong (15%) en rode poon (10%) als gekeken wordt naar de aanvoer, of tong (45%), schol (9%) en rode mul (6%) als gekeken wordt naar omzet. Overigens is het grootste deel van de aanvoer afkomstig van kotters uit andere vissersplaatsen van Nederland, maar ook van België, Engeland en Denemarken. Dit is ook niet zo gek, er zijn nog maar vijf Scheveningse kotters geregistreerd onder de Nederlandse vlag (30 arbeidsplaatsen) op een totale Nederlandse kottervloot van 275 schepen. Deze cijfers zijn exclusief de aanvoer en omzet pelagische hektrawlers 4. Scheveningen haven is de belangrijkste thuisbasis van de Nederlandse en onder buitenlandse vlag varende pelagische vloot. Volgens de voorlopige cijfers van het Landbouweconomisch Instituut (LEI) zijn er zeven Nederlands gevlagde pelagische trawlers geregistreerd in de haven van Scheveningen (op een totaal voor heel Nederland van acht). De totale aanvoer van de gehele Nederlandse pelagische sector was 220 miljoen kilogram (voorlopige cijfers; dus inclusief de ene trawler die in Katwijk geregistreerd staat). Meer dan 80% van de vangst is bedoeld voor de exportmarkt. De belangrijkste pelagische vissoorten op basis van aanvoer (cijfers 2013) zijn: haring (37%), horsmakreel (25%), blauwe wijting (21%), makreel (9%) en sardinella (3%). Niet alle in Scheveningen geregistreerde trawlers brengen hun vis ook op Scheveningen aan land. Aan de andere kant zijn er ook zijn er ook andere (niet-nederlands gevlagde) trawlers die wel in Scheveningen aanleggen (zoals de Wiron trawlers). Er is echter beperkte opslagcapaciteit, waardoor de vis ook in andere havens opgeslagen wordt. Figuur 3. Omzet visafslagen (mln euro s). Bron: UFA. 4 Een trawler is een vissersschip dat met een trechtervormig net (Engels: trawl) vist. De pelagische visserij is een relatief kleine sector met een grote vangcapaciteit en opslagcapaciteit. De schepen vissen wereldwijd. De vangsten worden direct aan boord ingevroren.

8 DSO/ Vispact In Scheveningen vindt zowel de afslag, verwerking als handel van vis van plaats. Vanaf 2009 is ingezet op samenwerking in de sector ( Vispact ), waarbij er ruimte is gegeven aan de door de sector gewenste ontwikkelingen; vanaf 2015 is het moment gekomen deze samenwerking te verzilveren en ruimte te bieden om de trends in de visserij te accommoderen. De in het Vispact afgesproken ambities blijven onverkort van kracht. In het Vispact Scheveningen komen de gemeente Den Haag, ontwikkelende partijen in Scheveningen haven en het viscluster in Scheveningen overeen om met gezamenlijke inspanningen tot een duurzame versterking van Scheveningen als viscentrum te komen. Concreet stelt het Vispact ten doel: - Een meer duurzame visserij in Scheveningen, vanuit het toenemende bewustzijn dat knelpunten (zoals imago, ketenintegratie en innovatiekracht) en kansen (zoals het gezonde imago van vis, een stijgende mondiale vraag naar voedsel en toerisme) in een gezamenlijke aanpak succesvol te maken zijn. - Een regionale aanpak in publiek private netwerken gericht op het versterken van de marktpositie, werkgelegenheid, leefbaarheid, uitstraling en bereikbaarheid. - Een eigen profiel van Scheveningen haven als viscentrum. Het viscluster met een duurzame concurrentiepositie is hierbij het uitgangspunt. Daarnaast gaat het Vispact de recreatieve kansen voor vis als beleving benutten waardoor draagvlak en bestaansrecht van de sector in Scheveningen versterkt worden. Kortom, middels het Vispact worden de kansen voor Scheveningen als visserijhaven - dichtbij de visgronden in de Noordzee - gecombineerd met de mogelijkheden voor leisure die inspelen op de toeristische aantrekkingskracht van Scheveningen. Ontwikkeling Noordelijk Havenhoofd (NHH) De ambitie voor het Noordelijk Havenhoofd is opgenomen in de plannen voor Scheveningen Haven (de NvU Scheveningen Haven uit 2008, het Masterplan Scheveningen-Kust uit 2010 en het Stedenbouwkundig Plan uit 2012). Het gaat daarnaast om renovatie van de visafslag, het verder versterken van de visserij middels de aanleg van een verbrede kade langs het gebouw van de Visafslag en om nieuwbouw en uitbreiding van de visbedrijvigheid. Naast het bedrijfsprogramma voor het viscluster voorziet de ontwikkeling in een stedelijke programma met een driesterrenhotel op het Adriaan Maasplein, een publieksfunctie (FISH), visrestaurants, een visversmarkt, hotelappartementen en een parkeergarage met zo n 800 plaatsen. De publieksfuncties hebben een oriëntatie op de boulevard, het strand en de zee en zijn belangrijk voor de verdere toeristische ontwikkeling van Scheveningen. Er wordt een relatie gelegd tussen het toekomstige Beachcity bij het strand en het sportcluster op de dijk, waar ook het FAST surfdorp een permanente plek krijgt. Ook zijn hier nog andere commerciële functies mogelijk, zoals retail, sport en vrijetijdsfuncties. De voorgenomen gebiedsontwikkeling van het noordelijk havenhoofd is bij recht opgenomen in het bestemmingsplan Scheveningen haven (2013). Daarnaast wordt gewerkt aan het opstellen van een beeldkwaliteitsplan. De ontwikkeling van het visserijcluster maakt onderdeel uit van de ambities voor het gebied. Het totale programma betreft m2 (bvo). Het visserijcluster Scheveningen heeft zelf aangegeven middels de beoogde uitbreiding van de visbedrijven op het Noordelijk Havenhoofd over voldoende bedrijfsruimte te (kunnen) beschikken voor een duurzame en concurrerende toekomst. Er bestaan geen signalen voor een extra vraag naar visserij gebonden bedrijfsruimten, buiten het huidige aanbod en het extra aanbod dat ontwikkeld wordt op het Noordelijk Havenhoofd. Om dit beeld te bevestigen of indien nodig bij te stellen is opdracht gegeven aan het Landbouweconomisch Instituut (LEI) om hun onderzoek over de perspectieven en concurrentiepositie Scheveningen Vissershaven en Visafslag uit 2004 te actualiseren.

9 DSO/ Reparatiewerf UFA De UFA heeft aangegeven te onderzoeken of het mogelijk is om als onderdeel van de herontwikkeling van het Noordelijk Havenhoofd, ten behoeve van het onderhoud van schepen, een werkplaats met opslag van materialen en apparatuur in te richten en op de kade een vaste kraan als ondersteunende faciliteit. Door het vestigen van een inrichting voor het plegen van onderhoud aan vissersschepen, hoeven de schepen minder snel uit te wijken. Hiermee kan UFA betere services bieden aan de vloot, wat Scheveningen als aanlandingsplaats aantrekkelijker maakt. Deze ontwikkeling is in het bestemmingsplan mogelijk gemaakt. FISH: de visserij voor breder publiek zichtbaar maken Onderdeel van de beoogde ontwikkeling op het Noordelijk Havenhoofd betreft FISH (5.000 m2 bvo). FISH is een experience waarbinnen alle aspecten van de visserij door bezoekers beleefd kunnen worden. Op dit moment vindt er een verkenning/onderzoek plaats naar de concrete invulling en exploitatie van de gereserveerde ruimte. Vlaggetjesdag Sinds jaar en dag markeert Vlaggetjesdag de aanvoer van de eerste haring. Vlaggetjesdag zou zich meer kunnen ontwikkelen tot een evenement waarbij alle aspecten van de visserij centraal staan, maar eventueel ook andere activiteiten die op de Noordzee plaatsvinden. De gemeente treedt hierover in overleg met de organisatoren van Vlaggetjesdag. Een compleet cluster De ambitie van Den Haag ligt op het faciliteren van bedrijven die het totale visserijcluster vervolmaken en de keten te verlengen (verwerking, verpakking, marketing, consumptie). Hier zal ook in de toekomst op ingezet worden. Onlangs vestigde het Nederlands Visbureau zich op Scheveningen. Het Visbureau heeft als doel het versterken van het imago van vis, schaal- en schelpdieren en een positieve beleving creëren rondom deze productgroep en de Nederlandse vissector in brede zin. Om dit te bereiken wordt ingezet op het verbeteren van de kennis over en de waardering voor vis en visproducten. Met de vestiging van het Nederlands Visbureau wordt kennis en kunde over promotie en informatievoorziening over vis toegevoegd aan de visserijsector. Behalve een versterking van de sector zorgt het Visbureau potentieel voor spin-off voor in de haven gevestigde marketing en communicatiebedrijven. Duurzaamheid betreft een belangrijk onderwerp binnen de visserij. Voor wild gevangen vis vormt de MSCcertificering een belangrijk keurmerk. De Marine Stewardship Council (MSC) is een internationale nonprofitorganisatie opgericht in 1997 die het keurmerk verstrekt aan duurzaam gevangen vissoorten. Het keurmerk is tot stand gekomen door samenwerking tussen experts uit de wetenschap, milieuorganisaties en de visserijsector. MSC heeft wereldwijd vijf kantoren, waarvan één kantoor in Den Haag. 2.2 Watersport: economische spin-off voor de stad vergroten De haven van Scheveningen beschikt over een open zeeverbinding. Er zijn slechts enkele havens in Nederland die over een dergelijke verbinding beschikken. Scheveningen heeft daarnaast een sterke aantrekkingskracht op watersporters vanwege de andere mogelijkheden op het gebied van vrijetijdsbesteding. De zee, het strand, de boulevard in combinatie met de economische activiteiten gericht op leisure vormen een aantrekkelijke propositie. Deze kenmerken maken Scheveningen haven aantrekkelijk voor (recreatieve) zeezeilers. Voor de gemeentelijke ambities voor de zeezeilhaven is in het coalitieakkoord 3,5 miljoen euro gereserveerd. De onderstaande afspraken zijn richtinggevend voor de besteding. Onderzoek naar extra ruimte De jachthaven van Scheveningen is de afgelopen jaren opnieuw ingedeeld en er zijn nieuwe drijvende steigers aangelegd. Ondanks de huidige capaciteit van 300 ligplaatsen en 50 passantenplaatsen kent de jachthaven een wachtlijst. De gemeente onderzoekt de ruimte voor extra ligplaatsen.

10 DSO/ Bij deze verkenning zal de gemeente prioriteit geven aan het faciliteren van extra voorzieningen voor passanten. Dit valt vanuit economisch perspectief te prefereren, aangezien passanten geld van buiten de stad naar binnen brengen ; de economische spin-off passantenplaatsen (toerisme) is groter dan van reguliere ligplaatsen. Hierbij zal ook de overige ruimte in de tweede haven - aan de andere kant van de jachthaven - verkend worden. Op dit moment wordt de tweede haven niet efficiënt gebruikt. Het louter consumerende gebruik van de tweede haven moet ingeperkt worden, schepen die zelden of nooit uitvaren, die er slechts een heel jaar liggen zonder daadwerkelijke merkbare activiteit, leveren geen bijdrage aan een levende haven noch aan het economisch functioneren ervan. Dit is zonde van het schaarse water en een gemiste kans voor de werkgelegenheid. De gemeente zal onderzoeken in hoeverre de kostbare ruimte op het water en langs de kade beter gebruikt kan worden en of er door een alternatieve indeling van de tweede haven meer ruimte geboden kan worden aan zowel de bedrijfsmatige (offshore) als de recreatieve vaart (passanten, rondvaartboten, zeevissen, etc.). Scheveningen als stop-over voor small-ships Overigens wordt er bij de zoektocht naar extra ruimte voor passanten niet alleen gekeken naar reguliere passanten. Verkend zal worden in hoeverre Scheveningen haven opgenomen kan worden als ankerplaats voor langs de Noordzeekust passerende (toeristische) jachten en schepen met een grotere diepgang. Een specifiek segment betreft de small-ships en de tall-ships op weg naar de grote evenementen zoals Sail Amsterdam of de Hafengeburtstag Hamburg. Aan de hand van de kalender voor grote zeilevenementen zal verkend worden onder welke voorwaarden deze (diepstekende) schepen voor of na het evenement enkele dagen in de haven van Scheveningen kunnen liggen. Dit is aantrekkelijk voor de toeristische bezoeker van Scheveningen. Hierbij wordt met name gekeken naar de small-ships en de mogelijkheden die de tweede en de derde haven hiervoor bieden, eventueel na de aanleg van grote steigers in de derde haven. Topzeilen zorgt voor spin-off Sinds 2009 is Scheveningen de thuisbasis van de Nederlandse Topzeilers en Talenten. In het Nautisch Centrum heeft het Watersportverbond zich gevestigd en verzorgt vandaar de trainingen voor de Olympische zeilers en Toptalenten en is de thuisbasis voor de organisatie van grote evenementen zoals de jaarlijkse Delta Lloyd North Sea Regatta. Het centrum heeft sinds 2010 vanuit NOC*NSF de officiële status Nationaal Topsport Centrum Zeilen NTC Zeilen gekregen. Voor zeilers & coaches worden alle faciliteiten geboden om full time te trainen in combinatie met studeren en wonen in de nabijheid van de haven. Het Watersportverbond en de gemeente Den Haag werken heel nauw samen bij de ontwikkeling van het Topzeilcentrum en de ontwikkeling van Den Haag als Sportstad aan Zee. Onderdeel vormt tevens het Innosportlab. Met het Innosportlab wil Den Haag inzetten op het faciliteren van innovaties in de watersport. Het Topzeilcentrum, afspraken met relevante sportbonden en samenwerkingsverbanden met onderzoeksinstellingen leiden tot de versterking van de lokale innovatiekracht. Hierbij zet Den Haag in op het verbinden met grote partners en het laten ontstaan van business start-ups, spin-offs en spin-outs 5. Een dergelijke organische creatie van een cluster in deze sector biedt kans op een specifieke niche in Scheveningen haven. De afgelopen 4 jaar heeft het Nederlands Topzeilcentrum (NTC) een grote groei doorgemaakt en zijn er inmiddels meer dan 50 topzeilers en talenten die van het centrum gebruik maken. De nieuwbouw van het NTC aan de Hellingweg zal deze groei verder faciliteren. Voor met name de kleinere boten die via de slibway te water gaan wordt een nieuwe aanmeersteiger aangelegd. 5 Definities: een start up is een onderneming, een samenwerkingsverband of een tijdelijke onderneming met als doel het vinden van een business model dat wereldwijd kan schalen en herhalen. Vaak is risicokapitaal nodig voor de ontwikkeling, productie en marketing van nieuwe producten. Een spin-off is een starter uit een kennisinstelling die recent verworven kennis, ontwikkeld in deze kennisinstelling, gebruikt als substantiële bijdrage (basis) voor de start-up. Spin outs zijn afgeleiden of divisies van bedrijven of organisaties die nieuwe onafhankelijke bedrijven worden met eigen activa, werknemers en intellectueel eigendom. Spin-outs komen veel voor als bedrijven uit de traditionele economie meewillen in de nieuwe economie.

11 DSO/ Het nieuw te bouwen zeilcentrum kan ook aan andere zeilsport gerelateerde organisaties en verenigingen een onderdak bieden. Evenementen versterken het profiel van Den Haag Evenementen als de North Sea Regatta, WK 470 Laser en de tussenstop van de Volvo Ocean Race in het voorjaar van 2015 versterken de bijzondere positie van Scheveningen haven in de watersportsector. Het huidige karakter van de North Sea Regatta wil de gemeente veranderen. Van puur zeilwedstrijd voor de zeil-liefhebbers willen we dat het een festival karakter gaat krijgen. Voorbeelden waar aan gedacht wordt zijn de Sneekweek, de Kielerwoche of de Cowesweek. Kern van deze wijziging is dat een dergelijke grote publiekstrekker veel meer economisch rendement zal opleveren en er een relatie gelegd wordt met andere watersporten en het strand. Aan de hand van een pitch wordt de 'markt' uitgedaagd om een meerdaags evenement te organiseren (werktitel: North Sea Festival) waarbij de positionering van de Scheveningse Haven als (zee)zeilsporthaven centraal staat. Het gaat hierbij onder ander om de (inter-)nationale promotie van stad aan zee met een zeiljachthaven, het meerdaags verblijf van internationale zeilliefhebbers (ook zonder boot) en de bezoekers kennis te laten maken met het culinaire aanbod uit de Noordzee en het beoogde viscluster (FISH). De verankering van de genoemde doelstellingen wordt nadrukkelijk bij de organisator neergelegd. Onderdeel van dit meerdaagse evenement zou dan de North Sea Regatta Zeilrace kunnen zijn, maar ook andere evenementen kunnen onderdeel uit gaan maken van een dergelijk evenement, een feest voor zowel de zeilliefhebber als andere bezoekers van Scheveningen. Cross-overs tussen zeil- en beachsporten Watersport is breder dan zeezeilen en een verbreding van het cluster kan ook in andere deelclusters tot spin-off leiden. Hoe verschillend de sporten ook zijn, ontwikkelingen in het ene deelcluster kunnen ook een positieve bijdrage leveren aan het andere deelcluster. Het kan hierbij gaan om de ruimtelijke afstemming op een bepaalde locatie, om het gezamenlijke gebruik van voorzieningen, maar ook om media-innovaties die gericht zijn op het betrekken van het publiek (games, social media, tv-coverage) of innovaties op het gebied van materialen en technieken. De gemeente zet zich actief in om innovaties op het gebied van zeilen, surfen, kitesurfen en de beachsporten bij elkaar te brengen en samenwerking en cross-overs tot stand te brengen. FAST Zodra de nieuwbouwontwikkeling op het Noordelijk Havenhoofd doorgang vindt, moet het surfdorp FAST de huidige locatie verlaten. Uiteindelijk keren zij terug in de nieuwe bebouwingsopzet van het plangebied, bovenop de parkeergarage. Er is hiertoe een intentieovereenkomst getekend tussen Surfdorp FAST en VolkerWessels. Daarnaast is de gemeente met FAST in overleg over een tijdelijke locatie voor het surfdorp in de periode tussen het vertrek in oktober 2015 en terugkeer op het duin in de toekomstige situatie (periode 3 tot 5 jaar). Beachcity Den Haag wil de bijzondere positie van de ligging aan de kust verder benutten door het faciliteren van de strandsporten en het door ontwikkelen van het sportstrand. Dit geeft invulling aan de onderscheidende positionering ten opzichte van de andere grote steden en mogelijkheden voor het aantrekken van een bijzondere doelgroep die zorgt voor leven en dynamiek in de stad. Onder de werktitel Beachcity wordt het concept ruimtelijk en organisatorisch verder vormgegeven. Het bureau Shift Architecture heeft in 2013 het concept en de ruimtelijke ontwikkelings- of groeistrategie in kaart gebracht. Op verzoek van de gemeente wordt met de betrokken stakeholders (sportbonden, verenigingen, horecaondernemers van het strand, evenementenorganisatoren, etc.) het concept voor het beachstadion en het sportstrand verder uitgewerkt. Door hen zal nagedacht worden over een organisch groeimodel van strandsporten, watersporten, boulevardsporten en bijbehorende ondersteunende voorzieningen, waarbij een stadion voor de beachsporten de centrale voorziening is. De kosten voor de inrichting van de voorzieningen en de openbare ruimte zullen hiervoor in beeld gebracht worden. Het stadion zal uiteraard ook gebruikt worden voor (top)sportevenementen.

12 DSO/ Beachcity grenst direct aan het plangebied voor het Noordelijk havenhoofd en maakt deel uit van het bestemmingsplangebied Scheveningen-Haven. De planvorming voor het Noordelijk Havenhoofd is afgestemd op de toekomstige ontwikkeling van Beachcity. Dit geldt met name voor de aanpassingen aan de boulevard, bereikbaarheid en parkeren. Een deel van de boulevard zal na de aanpassingen ook in de toekomst beschikbaar blijven tijdens evenementen. Bezoekers van Beachcity kunnen in de toekomst parkeren in de parkeergarage die op het Noordelijke Havenhoofd wordt gerealiseerd. 2.3 Offshore-support: havengebonden dienstverlening groeit verder Scheveningen haven is vanwege de open verbinding naar zee interessant voor havengebonden dienstverleningsactiviteiten en offshore-support. Deze activiteiten kennen qua aantal arbeidsplaatsen een groei in de recente periode. De groei is echter met name veroorzaakt door een forse stijging in het aantal banen bij één bedrijf (Taqa Energy BV). Dit bedrijf is actief in de energiesector. Offshore-support vormt een belangrijke niche Bedrijven in de offshore-support vormen een belangrijk niche. Op Scheveningen is rederij Groen actief op dit terrein. Voor het aantrekken van nieuwe bedrijven liggen er kansen die actief en gericht opgevolgd gaan worden (acquisitie). Om de niches in een breder cluster te laten gedijen leggen we combinaties tussen verschillende bestaande - stand alone - vestigingen en nieuwe bedrijven, om hiermee de meerwaarde van elkaars nabijheid te optimaliseren. De meerwaarde kan gelegen zijn in het feit dat de werkzaamheden complementair en er door nieuwe vestigingen een completer cluster in Scheveningen komt, of doordat het gezamenlijke gebruik van voorzieningen leidt tot reductie van de kosten of verbetering van de kwaliteit van individuele ondernemers. De marktvraag naar een maritieme-offshore terminal voor het laden en lossen van goederen en het aan en van boord gaan van personeel en gasten zal onderzocht worden. Hierna kan er eventueel een locatiestudie plaatsvinden. Op dit moment zijn op Scheveningen verder bijvoorbeeld de rederijen Vrolijk en Trip actief op verschillende segmenten (deels ook toeristisch - sportvisserij). De locatiewensen van deze bestaande partijen, nu veelal in de tweede haven, zullen uiteraard bij de behoefte-inventarisatie worden meegenomen. Kansen op het gebied van onderhoud windmolenparken op zee Nieuwe offshore windmolenparken die vanuit Scheveningen haven snel aan te varen zijn bieden een mogelijke trigger voor onderhoudsbedrijven van windmolenparken om zich in Scheveningen haven te vestigen. Het onderhoud van de nieuwe windmolenparken vormt een kansrijke activiteit waarin groei kan plaatsvinden. Na het plaatsen van de turbines op zee ontstaat er werkgelegenheid voor servicemonteurs. Onderhoud is relatief arbeidsintensief, turbines op zee vragen namelijk veel meer onderhoud dan op het land. De servicemonteurs hebben naast hun basisopleiding (hydraulica, mechanica en elektrotechniek), aanvullende scholing nodig voor het werken op zee. Hier ligt potentieel een aantrekkelijke combinatie met aanvullende opleidingen en cursussen voor de visserijsector. De vraag hiernaar wordt verkend vanuit Mondriaan. Zeewierteelt staat nog aan het begin van de product-life-cycle Een activiteit die nog in zijn kinderschoenen staat betreft de zeewierteelt. Het innovatieve karakter is nog groot. Een potentiële toepassingen van zeewier is verwerking in voedsel, al dan niet in combinatie met vis, of het gebruik van componenten uit zeewier (middels bioraffinage). Doordat er veel nutriënten zitten in de Nederlandse Noordzee, is deze hier in potentie uitermate geschikt voor. De in Den Haag gevestigde Stichting Noordzeeboerderij voert samen met enkele kennisinstituten (Wageningen UR, Imares, NIOZ) en bedrijven (Schuttelaar & partners, Hortimare) een haalbaarheidsstudie uit voor de kust van Texel. Ook in Zeeland wordt al met zeewierteelt geëxperimenteerd. De haalbaarheidsstudie kan resulteren in een Pilot Noordzeeboerderij Scheveningen. De economische spin-off is daarnaast (potentieel, op termijn) gelegen in de verwerking van de zeewier op het land. De haalbaarheid van dit initiatief, de mogelijke betekenis voor Scheveningen en de hieruit resulterende locatie zal door de stichting onderzocht worden.

13 DSO/ Overige bedrijvigheid kan aanvulling betekenen op het cluster Veel andere bedrijven zijn gebaat bij voldoende bedrijvigheid en klanten op Scheveningen. Denk aan een reparatiewerf, de olieboot en andere toeleverende bedrijven. Om die reden zal ook gestimuleerd worden dat bedrijven die zich niet in de haven vestigen met hun kantoor- of bedrijfsruimte, toch gebruik maken van de haven waar het gaat om hun schepen of een deel van hun activiteiten. Onderzocht zal worden of spin-offs van deze bedrijven geïnteresseerd zijn in Scheveningen haven als vestigingsplaats. Een ander type overige bedrijvigheid waar actief op ingezet zal worden betreft innovatieve bedrijven die in opdracht veel werkzaamheden voor havengebonden bedrijven uitvoeren. Ook dit type bedrijven kan binnen een cluster interessant en zelfs essentieel zijn. Opleidingsbehoefte De ondernemers op Scheveningen hebben de wens uitgesproken voor een opleidingsmogelijkheid met een maritiem profiel. Er bestaat volgens hen behoefte aan goed opgeleide mbo-ers, bijscholingscursussen voor het bestaande personeel en stagiaires. Ook geven de ondernemers aan te zien dat jongeren in Duindorp en Scheveningen dorp wel voor een maritieme toekomst willen kiezen maar afhaken vanwege reistijd naar de opleidingen in Rotterdam, Katwijk of IJmuiden. De gemeente en ROC Mondriaan concludeerden dat het de moeite waard is om met meerdere partijen een verkenning uit te voeren en organiseren binnenkort samen een bijeenkomst met het bedrijfsleven. Het gaat hierbij nadrukkelijk niet om het verkennen van een zelfstandige opleiding, maar om de ontwikkeling van specifieke modules. Ontwikkelingslocatie dr. Lelykade De ontwikkelingslocatie aan de dr. Lelykade in de tweede haven is beschikbaar voor ontwikkeling door bedrijven in de havengebonden dienstverlening, maar kan conform het bestemmingsplan ook ontwikkeld gaan worden door initiatiefnemers die zich richten op toerisme en vrijetijdsbesteding. De gemeente staat positief ten opzicht van initiatieven die de levendigheid in de haven bevorderen en beoordeelt particuliere initiatieven op basis van de geldende kaders. De gemeente zal actief op zoek gaan naar bedrijven die een bijdrage leveren aan het realiseren van de gemeentelijke ambities. 2.4 INNOPORT: innovatieve conceptontwikkeling rondom derde haven Nieuw voor de haven van Scheveningen betreft de gemeentelijke ambities voor het ontwikkelen van een innovatief cluster rondom de derde haven. Deze ambitie past binnen de ambitie voor de kenniseconomie zoals verwoord in de agenda kenniseconomie. Het stimuleren en aanjagen van innovatie is geen doel op zich, maar onderdeel van de omschakeling naar de economie van de toekomst, oftewel de next economy en past binnen de regionale thema s voor de Metropoolregio (o.a. maritiem cluster / water en vestigingsklimaat). Het gaat hier om een samenwerking tussen: bedrijven, overheden en scholen/kennisinstellingen ( triple helix ). Den Haag start samen met ondernemers en kennisinstellingen een verkenning naar de mogelijkheden voor een dergelijk op kennis gedreven cluster van partijen die hun activiteiten langs de kust en op zee uitvoeren. Een dergelijk cluster komt alleen tot stand door actieve samenwerking van betrokken spelers op stedelijk en regionaal niveau. Vooralsnog kiezen we voor de in onze ogen meest effectieve pragmatische insteek: participatie op de deelthema s die voor sleutelspelers relevant zijn ( coalitions of the willing ). Gezamenlijke aanpak Binnen het op te zetten samenwerkingsproces werken alle partners gezamenlijk doelstellingen en aanpak uit, en dragen elk vanuit de eigen rol concreet bij aan het resultaat: wat vormt de meerwaarde van een dergelijk innovatief cluster en onder welke voorwaarden kan deze meerwaarde gerealiseerd worden (coalitie vorming). Een dergelijk gezamenlijk proces moet leiden tot meer samenhang, meer focus, meer kritische massa en meer investerend vermogen.

14 DSO/ Het gaat hierbij niet enkel om technologische innovatie. De kracht van de Nederlandse samenleving zit ook in sociale innovatie ; de wijze waarop gewerkt en samengewerkt wordt. Onderzoek, onderwijs, overheid en bedrijfsleven kunnen hier allemaal van profiteren. De rol van de gemeente is hierin breed: visievorming, randvoorwaardelijk beleid, initiëren van projecten, netwerkbijeenkomsten organiseren. Thematische aanpak Het cluster richt zich op innovatieve bedrijven die hun activiteiten op zee ontplooien en op kennisinstituten met specialistische afdelingen en onderzoeksgroepen die kunnen profiteren van de kennis van en samenwerking met andere partijen. Vooralsnog wordt gedacht aan een breed scala aan onderwerpen: maritieme technologie, ecologie, duurzaamheid, visserij, zeilen, scheepsvaart, kust- en waterbeheer, etc. Ook de reeds in de haven actieve partijen kunnen hierbij aansluiten (bv. Innosportlab). De meerwaarde van Scheveningen ten opzichte van andere havens is gelegen in de kenmerken van de haven: relatief klein, maar hierdoor overzichtelijk, centraal gelegen, met een snelle, open verbinding met de zee en een stad met al zijn voorzieningen als achterland. Flexibiliteit in de bedrijfsruimte De inzet op maritieme economie leidt ook tot een andere vraag aan bedrijfsruimte. De uitwerking van het economische programma krijgt ten opzichte van eerdere plannen een verschuiving van retail en horeca naar bedrijfsruimte. De mogelijkheden hiertoe zijn opgenomen in het bestemmingsplan. Binnen de gekozen blokkenstructuur van het Norfolkterrein zijn goede mogelijkheden voor de inpassing van bedrijfsruimten rondom de derde haven. Door de verdiepingshoogte van de begane grond verdieping (plint) te vergroten ontstaan betere mogelijkheden voor bedrijvigheid én krijgen de blokken een robuuste uitstraling. Flexibiliteit in de opzet van bouwblokken en gebouwen is belangrijk zodat goed ingespeeld kan worden op marktvraag en de bijbehorende ruimtewensen. Flexibiliteit ontstaat door overmaat in de plattegronden, grote verdiepingshoogten, de mogelijkheden voor uitbouwen en inbreiden, de mogelijkheid om units te koppelen of verdiepingsvloeren uitwisselbaar te maken naar functie. Dit zal de komende maanden nader uitgewerkt worden. Aanpassing overeenkomsten In de huidige plannen detailhandel en woningbouw is voorzien dat we een gedeelte in hoogte van deze blokken willen veranderen in bedrijfsruimte en andere economische activiteiten. Dit gedeelte zal door middel van een bouwenvelop in de markt worden gezet. De verandering van het programma heeft ook een substantiële reductie van het aantal parkeerplaatsen tot gevolg. Dit conform de gemeentelijke parkeernormen (die immers hoger zijn voor het oude programma, met meer retail en horeca). Het vastgestelde bestemmingsplan (2013) biedt voldoende flexibiliteit in bouwhoogte en diepte om deze bedrijfsruimten in te passen. De systematiek van de bouwenvelop biedt de nodige flexibiliteit ten aanzien van het te realiseren economische programma, waarbij er ook terugvalopties worden ingebouwd op het moment dat de vraag zich anders blijkt te manifesteren dan in deze agenda aangegeven. De in deze agenda beschreven beleidslijn wijkt af van de met ASR gesloten Realiseringsovereenkomst (ROK) en deze zal in gezamenlijk overleg dan ook aangepast worden. De beleidslijn, inclusief de aangepaste ROK, maakt een plankaderwijziging (=herziening grondexploitatie) noodzakelijk. De gebiedsontwikkeling op het Noordelijk Havenhoofd leidt eveneens tot een plankaderwijziging van de grondexploitatie. Streven is om het tekort op Netto Contante Waarde en de gemeentelijke risico s met de beschikbare middelen af te dekken. In de te sluiten realisatieovereenkomst worden met de ontwikkelende partijen afspraken gemaakt om de risico s te minimaliseren. In de tweede helft van 2015 komt het college met een herziene grondexploitatie Scheveningen Haven (RIS ), waarbij het streven is om de plankaderwijzigingen met negatieve financiële effecten binnen de beschikbare middelen (=budgetneutraal) op te vangen. De herziening wordt voorafgegaan door een haalbaarheidsonderzoek.

15 DSO/ Proeftuin voor kust- en waterbeheer Het Valorisatieprogramma Deltatechnologie & Water (VPdelta) van de TU Delft heeft aangegeven geïnteresseerd te zijn in Scheveningen haven als locatie voor het opzetten van een proeftuin rondom een thema op het gebied van kust- en waterbeheer. De komende tijd zal verkend worden welk thema zich het beste leent en hoe de samenwerking vormgegeven kan worden. Een dergelijke plek zou in de ogen van VPdelta ook een functie kunnen hebben als showcase voor de ontvangst van (internationale) delegaties. De vraag naar een dergelijke plek is groot in Den Haag vanwege de vele delegaties bij de ministeries en de wens om die delegaties ook echt iets te laten zien. Gedacht wordt aan het samen met kennisinstituten en bedrijven opzetten van een proeftuin rondom de thema s buitendijks wonen en bouwen in de kustverdediging. Uiteraard biedt een dergelijke proeftuin meerwaarde voor de gemeentelijke ambities op het gebied van Innoport en kan het de bestaande triple-helix samenwerking met de TU Delft in het Innosportlab verbreed worden met nieuwe samenwerkingsverbanden waar de TU Delft onderdeel van uit maakt. Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR) kent verschillende onderzoeksinstituten die actief zijn op het gebied van de productie en consumptie van voedingsmiddelen (LEI - Landbouweconomisch Instituut) en het strategisch en toegepast marien ecologisch onderzoek (IMARES - Institute for Marine Resources & Ecosystem Studies). Ook Wageningen vormt hiermee potentieel een interessante partner binnen Innoport. Naast de reeds bestaande betrokkenheid van het LEI bij het visserijonderzoek, zullen de verdere samenwerkingsmogelijkheden met WUR onderzocht worden. Betrekken andere overheden en bedrijfsleven Er bevindt zich een locatie van Rijkswaterstaat aan de derde haven. In het verleden zijn er verkenningen uitgevoerd voor het verplaatsen van RWS in combinatie met de realisatie van een publieksfunctie. Dit had ook te maken met de vaste oeververbinding die nog in de plannen zat. In de derde haven liggen ook de schepen van RWS. Onderzocht zal worden of er ook vanuit RWS behoefte bestaat aan uitbreiding van de activiteiten in de haven en welke mogelijkheid en meerwaarde er bestaat door clustering met andere innovatieve bedrijven en instellingen. Ook de onderzoeksschepen van het Ministerie van I&M zullen in de verkenning opgenomen worden. Uiteraard zullen de in Den Haag of in de regio gevestigde bedrijven die actief zijn op zee, actief benaderd worden om deel te nemen aan de verkenning voor Innoport (bijvoorbeeld Siemens, APM terminals, Fugro). Zij hebben veel kennis over offshore infrastructuur en logistiek. Voor de investeringen ten behoeve van Innoport zijn er goede mogelijkheden voor Europese subsidies en fondsen die zich richten op innovatie en op bedrijfshuisvesting. Het Kansen voor West 2 programma biedt zowel mogelijkheden voor bijdragen voor fysieke als inhoudelijke investeringen. Dit zal in een op te stellen projectvoorstel opgenomen worden. 3. BEREIKBAAR EN ONTSLUITING: KRITISCHE SUCCESFACTOR Bereikbaarheid vormt de kritische succesfactor voor de nieuwe aanpak die het college voorstaat. De ontwikkeling van het gebied voor bedrijvigheid staat of valt met de bereikbaarheid en de interne ontsluiting van een gebied. Zowel de noordelijke als de zuidelijke kant van de haven zijn gebieden die slecht bereikbaar zijn. Dit betekent een ernstige belemmering voor de economische ontwikkeling en een drempel voor ondernemers. Ook op dit gebied is het tijd voor Scheveningen om te handelen. Dit betekent plannen aanpassen, tot uitvoering brengen maar waar nodig ook stoppen. De investeringen op het gebied van bereikbaarheid komen uit bestaande programma s. Verkeersstructuur De ingrepen in de verkeersstructuur zijn erop gericht het autoverkeer naar de verschillende deelgebieden op de daarvoor meest geschikte routes te concentreren.