Begrijpend lezen. Paul van den Broek

Transcriptie

1 Begrijpend lezen Paul van den Broek

2 Lezen en Leesproblemen 1. Basisvaardigheden (letter-identificatie, fonologisch bewustzijn, etc.) 2. Begrijpend lezen, tekst Wat gebeurt er in ons hoofd wanneer we _ begrijpend lezen? Hoe ontwikkelen zich deze vaardigheden? Wat kan er daarbij mis gaan? Wat zijn implicaties voor praktijk?

3 De procedure is eigenlijk heel simpel. Eerst groepeer je dingen op basis van hun samenstelling. Natuurlijk kan één stapel soms genoeg zijn, afhankelijk van hoeveel er te doen is. Als je wegens gebrek aan facilteiten ergens anders heen moet gaan dan is dat de volgende stap, zo niet dan ben je er nu klaar voor. Het is beter niet te veel tegelijk te doen. Het is beter te weinig dan te veel te doen.

4 De was doen De procedure is eigenlijk heel simpel. Eerst groepeer je dingen op basis van hun samenstelling. Natuurlijk kan één stapel soms genoeg zijn, afhankelijk van hoeveel er te doen is. Als je wegens gebrek aan facilteiten ergens anders heen moet gaan dan is dat de volgende stap, zo niet dan ben je er nu klaar voor. Het is beter niet te veel tegelijk te doen. Het is beter te weinig dan te veel te doen.

5 Begrijpend lezen is relaties leggen tussen verschillende delen van de tekst tussen tekst en achtergrondinformatie

6 Percent Recall Geheugen voor tekst als functie van aantal relaties Number of Connections

7 Belangrijke verbanden in begrijpend lezen Causale en referentiele verbanden, e.g.: De vrouw gaf de ober 100 Euro Hij kwam terug om haar het wisselgeld te geven Speciale leesdoelen: andere relaties Temporeel Spatieel Etc.

8 Cognitieve processen in begrijpend lezen Centraal: de constructie van een coherente mental representatie van text Mentale representatie is basis voor leren, toepassing van kennis Maat voor begrijpend lezen: Gevoeligheid voor structurele centraliteit (Sensitivity to Structural Centrality: SSC) Tijdens lezen (bv. aandacht voor informatie met veel relaties) Na het lezen (bv. selectief herinneren van centrale informatie; structuur)

9 Het leesproces: Hoe doen we dat? Relaties leggen tijdens lezen zeer beperkte aandachtscapaciteit Leggen van verbanden Direct voorafgaande tekst Re-activatie eerdere tekst Activatie achtergrond kennis Gereedschapskist van processen Automatisch Doelbewust Metacognitie Strategieen

10 Het leesproces: Hoe doen we dat? Relaties leggen tijdens lezen zeer beperkte aandachtscapaciteit Leggen van verbanden Direct voorafgaande tekst Re-activatie eerdere tekst Activatie achtergrond kennis Gereedschapskist van processen Automatisch Doelbewust Metacognitie Strategieen

11 Ontwikkeling van begripsvaardigheden begint heel vroeg 7-jaar longitudinaal onderzoek: 4- en 6-jarigen Ontwikkeling begripsvaardigheden begint heel vroeg: Kleuterjaren Relatief onafhankelijk van ontwikkeling basisvaardigheden Begripsvaardigheden in kleuterjaren voorspelt begrijpend lezen 5 jaar later (basisvaardigheden ook, maar apart)

12 Oude Model Groepen 1, 2 (3) Basiskennis klanken, letters & woorden Decoderen basisschool Begripsvaardigheden Succesvol Lezen

13 Nieuwe model Groepen 1, 2 (3) Basiskennis klanken, letters & woorden Begripsvaardigheden Decoderen Basisschool Succesvol Lezen

14 Problemen begrijpend lezen Succes/falen begrijpende lezen ligt in de processen tijdens het lezen Oogbewegingen Kinderen 9, 11, 13 jaar Zwak/goed op grond van CITO test scores plus evaluatie school

15 GR9B.mov Eyetracking

16 GR9A.mov Eyetracking

17 Eye tracking Lezen is niet rechtlijnig en continu, maar in saccades: Inhoudswoorden Functiewoorden (bv. the, and, hulpwerkwoorden) Regressies binnen een zin en tussen zinnen Individuele verschillen goede en zwakke lezers subgroepen zwakke lezers

18 Goede en zwakke lezers Subgroepen van zwakke lezers: binnen de zin, parafrases/herlezen Elaboratieve inferenties Resultaten opvallend consistent in verschillende leeftijdsgroepen Deze groepen zijn niet te onderscheiden op grond van standaard tests, afgenomen na het lezen

19 Goede en zwakke lezers Subgroepen van zwakke lezers: binnen de zin, parafrases/herlezen Elaboratieve inferenties Onjuist of irrelevant Resultaten opvallend consistent in verschillende leeftijdsgroepen Deze groepen zijn niet te onderscheiden op grond van standaard tests, afgenomen na het lezen

20 Interventies aansluiten bij specifieke problemen subgroepen Stimuleren van relaties leggen Wederzijds vragen stellen Collaboratieve groepjes Meerdere profielen tegelijk Kleinschalig In praktijk brengen Automatisering vaardigheden Effectief voor subgroepen

21 Samenvatting Tijdens lezen, leggen van verbanden en opbouwen van een coherente representatie van de tekst, relevante (en beschikbare) achtergrondkennis Automatische processen Strategische processen Vaardigheden voor begrijpend lezen beginnen ontwikkeling voor schooljaren Goed en zwakke lezers verschillen in de processen en strategieen Zwakke lezers met verschillende profielen Gefocuste interventies

22 Implicaties voor praktijk I 1. Vroegtijdig (voorschools) aandacht voor ontwikkeling begripsvaardigheden Ontwikkel en oefen verbanden leggen dmv. andere media (TV, voorlezen, sociale interacties) 2. Diagnostiek: Leestests moeten begripsvaardigheden als apart onderdeel hebben. _ Sensitivity to structural centrality: gevoel voor wat centraal is in structuur van tekst

23 Implicaties voor praktijk II 3. Begripsmoeilijkheden vinden oorsprong in verschillende deelvaardigheden misschien specifieke oplossingen 4. Sommige problemen kunnen alleen gecompenseerd worden, anderen kunnen worden verholpen. 5. Automatisering vaardigheden

24 DANK U!

25 Hersenprocessen tijdens lezen Localizatie functional Magnetic Resonance Imaging (fmri) Pet en CT scan Proces en interdependencies Electro-Encephalography(EEG) Magnetic Encephalography (MEG)

26 Methoden Magnetoencephalography (MEG) 248-kanaals axiaal gradiometer systeem Sampling: Hz ( Hz) Niet invasief Real-time opname Uitstekende temporale resolutie Spatiële resolutie Taak Tekstbegrip (reading comprehension)

27 Tuk the Inuit boy Dit is het verhaal van een jongen, Tuk, die op de noordpool woonde. Hij wilde laten zien dat hij dapper was door op grote dieren te jagen, net als zijn vader, die een goede jager was. Sommige mensen houden niet van het idee van jagen, maar de familie van Tuk is afhankelijk van dieren om te eten en kleding te maken Vader en zoon bereiden eerste jacht voor Actie: jagen Actie: beer jaagt op Tuk, ontsnapt Probleem: aanval door beer Tuk Planning Actie: Tuk voert plan uit en doodt beer Uitkomst, oplossing Totaal: 118 zinsdelen (clauses)

28

29

30

31

32

33 17 clusters, fixation, mean of 10 subjects cluster view

34 Succesvol lezen: het proces Effectief invullen van beperkt working memory Huidige tekst Direct voorafgaande tekst Re-activatie voorafgaande tekst Activatie achtergrond kennis Activatie van te verbinden elementen Automatisch Strategisch, bewust Metacognitie strategieen

35 1. A young knight rode through the forest. 2. The knight was unfamiliar with the country. 3. Suddenly, a dragon appeared. 4. The dragon was kidnapping a beautiful princess. 5. The knight wanted to free her. 6. He wanted to marry her. 7. The knight hurried after the dragon. 8. They fought for life and death, 9. Soon, the night s armor was completely scorched. 10. At last, the knight killed the dragon. 11. He freed the princess. 12. The princess was very thankful to the knight. 13. She married the knight.

36

37 Stelling 1 De instructie aan zwakke lezers hoeft niet anders te zijn dan de instructie aan gevorderde lezers

38 Stelling 2 Begrijpend lezen moet al in groep 3 worden onderwezen

39 Stelling 5 Goed begrijpend lezen leer je alleen door veel leeskilometers te maken