De ontwikkeling van begrijpend lezen: bronnen van succes en falen. Paul van den Broek

Transcriptie

1 De ontwikkeling van begrijpend lezen: bronnen van succes en falen Paul van den Broek

2 Lezen en Leesproblemen 1. Basisvaardigheden (letter-identificatie, fonologisch bewustzijn, etc.) 2. Begrijpend lezen, tekst Wat gebeurt er in ons hoofd wanneer we _ begrijpend lezen? Hoe ontwikkelen zich deze vaardigheden? Wat kan er daarbij mis gaan? Wat zijn implicaties voor onderwijs?

3 Begrijpend lezen is relaties leggen tussen verschillende delen van de tekst tussen tekst en achtergrondinformatie

4 Mentale representatie: Relaties

5 Geheugen voor tekst als functie van aantal relaties 60 Percent Recall Number of Connections

6 Belangrijke verbanden in begrijpend lezen Causale en referentiele verbanden, e.g.: De vrouw gaf de ober 100 Euro Hij kwam terug om haar het wisselgeld te geven Speciale leesdoelen: andere relaties Temporeel Spatieel Etc.

7 Cognitieve processen in begrijpend lezen Centraal: de constructie van een coherente mental representatie van text Mentale representatie is basis voor leren, toepassing van kennis Maat voor begrijpend lezen: Gevoeligheid voor structurele centraliteit (Sensitivity to Structural Centrality: SSC) Tijdens lezen (bv. aandacht voor informatie met veel relaties) Na het lezen (bv. selectief herinneren van centrale informatie; structuur)

8 Het leesproces: Hoe doen we dat? Relaties leggen tijdens lezen zeer beperkte aandachtscapaciteit Leggen van verbanden Direct voorafgaande tekst Re-activatie eerdere tekst Activatie achtergrond kennis Gereedschapskist van processen Automatisch Doelbewust Metacognitie Strategieen

9 Het leesproces: Hoe doen we dat? Relaties leggen tijdens lezen zeer beperkte aandachtscapaciteit Leggen van verbanden Direct voorafgaande tekst Re-activatie eerdere tekst Activatie achtergrond kennis Gereedschapskist van processen Automatisch Doelbewust Metacognitie Strategieen

10 Ontwikkeling van begripsvaardigheden begint heel vroeg 7-jaar longitudinaal onderzoek: 4- en 6-jarigen Ontwikkeling begripsvaardigheden begint heel vroeg: Kleuterjaren Relatief onafhankelijk van ontwikkeling basisvaardigheden Begripsvaardigheden in kleuterjaren voorspelt begrijpend lezen 5 jaar later (basisvaardigheden ook, maar apart)

11 Ontwikkeling van Leesbegrip: Begrip en basis taalvaardigheden Begrip 6 jaar.12*.32* Begrip 8 jaar Begrip 10 jaar.64* Basis 6 jaar *.62* Basis 8 jaar Basis 10 jaar.19* Leesbegrip 12 jaar Chi-Square =12.26, df = 10, p =.27, CFI =.989, NNFI =.976, RMSEA =.046

12 Oude Model Groepen 1, 2 (3) Basiskennis klanken, letters & woorden Decoderen basisschool Begripsvaardigheden Succesvol Lezen

13 Nieuwe model Groepen 1, 2 (3) Basiskennis klanken, letters & woorden Begripsvaardigheden Decoderen Basisschool Succesvol Lezen

14 Problemen begrijpend lezen Succes/falen begrijpende lezen ligt in de processen tijdens het lezen Oogbewegingen Kinderen 9, 11, 13 jaar Zwak/goed op grond van CITO test scores plus evaluatie school

15 Eye tracking Lezen is niet rechtlijnig en continu, maar in saccades: Inhoudswoorden Functiewoorden (bv. the, and, hulpwerkwoorden) Regressies binnen een zin en tussen zinnen Individuele verschillen goede en zwakke lezers subgroepen zwakke lezers

16 Goede en zwakke lezers Subgroepen van zwakke lezers: binnen de zin, parafrases/herlezen Elaboratieve inferenties Resultaten opvallend consistent in verschillende leeftijdsgroepen Deze groepen zijn niet te onderscheiden op grond van standaard tests, afgenomen na het lezen

17 Goede en zwakke lezers Subgroepen van zwakke lezers: binnen de zin, parafrases/herlezen Elaboratieve inferenties Onjuist of irrelevant Resultaten opvallend consistent in verschillende leeftijdsgroepen Deze groepen zijn niet te onderscheiden op grond van standaard tests, afgenomen na het lezen

18 Interventies aansluiten bij specifieke problemen subgroepen Stimuleren van relaties leggen Wederzijds vragen stellen Collaboratieve groepjes Meerdere profielen tegelijk Kleinschalig In praktijk brengen Automatisering vaardigheden Effectief voor subgroepen

19 Samenvatting Tijdens lezen, leggen van verbanden en opbouwen van een coherente representatie van de tekst, relevante (en beschikbare) achtergrondkennis Automatische processen Strategische processen Vaardigheden voor begrijpend lezen beginnen ontwikkeling voor schooljaren Goed en zwakke lezers verschillen in de processen en strategieen Zwakke lezers met verschillende profielen Gefocuste interventies

20 Implicaties voor praktijk I 1. Vroegtijdig (voorschools) aandacht voor ontwikkeling begripsvaardigheden Ontwikkel en oefen verbanden leggen dmv. andere media (TV, voorlezen, sociale interacties) 2. Diagnostiek: Leestests moeten begripsvaardigheden als apart onderdeel hebben. _ Sensitivity to structural centrality: gevoel voor wat centraal is in structuur van tekst

21 Implicaties voor praktijk II 3. Begripsmoeilijkheden vinden oorsprong in verschillende deelvaardigheden misschien specifieke oplossingen 4. Sommige problemen kunnen alleen gecompenseerd worden, anderen kunnen worden verholpen. 5. Automatisering vaardigheden 6. Materialen die passen én uitdagen

22 DANK U!