Wiskunde en taal. Contents First Last Prev Next

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Wiskunde en taal. Contents First Last Prev Next"

Nele Groen
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Wiskunde en taal Bèta Themadag 2002

2 1. Intro Jullie kennen vast de Internet Movie Database, waar je alles in kan opzoeken wat je over films, acteurs, regisseurs... zou willen weten. De interface werkt met menuutjes. Leuker zou zijn als je in gewone mensentaal met de machine zou kunnen praten: je vraagt simpelweg aan je computer Wie was ook alweer de regisseur van Pulp Fiction?, en je krijgt een antwoord. In deze workshop ga je aan de slag met een natuurlijke taal interface, en krijg je een idee wat er daarbij zoal komt kijken. Ter vergelijking: leg de vraag Who is the director of Titanic voor aan Google, of aan Ask Jeeves. Je merkt al gauw dat Ask Jeeves je vraag niet echt begrepen heeft!

3 2. Vraag en antwoord Er zijn drie soorten zinnen die je aan de parser kunt geven. Elk type zin correspondeert met een databank actie: s: beweringen, die feiten checken/toevoegen. Bijvoorbeeld: Peter Weir directed the Truman Show Jim Carey played Truman Burbank in the Truman Show q: ja/neen vragen. Bijvoorbeeld: Did John Travolta play Vincent Vega in Pulp Fiction? wh: wie/wat/waar/waarom vragen. Bijvoorbeeld: Who played Indiana Jones? How many movies did Bruce Willis play in? Probeer die zinnen uit of verzin er zelf nog een paar. Controleer of het antwoord dat de machine geeft het juiste is door de film en de bijbehorende feiten op te zoeken in de database.

4 3. Databank gegevens Je kunt ook zelf feiten toevoegen aan de databank. Open daarvoor het databasewindow. Via dit venster kun je bijvoorbeeld een acteur aan een film toevoegen of een heel nieuwe film opgeven. acteur: Selecteer een film, bijvoorbeeld Pulp Fiction. Voeg onderaan het rijtje acteurs een acteur toe, bijvoorbeeld Bruce Willis met als personage Butch. Vervolgens kies je [Store Movie...] uit het [Edit] menu. Controleer met een vraag aan Grail of de acteur daadwerkelijk aan de database is toegevoegd. film: In het database venster kies je [New Movie...] uit het [Edit] menu. Geef allereerst de titel van je favoriete film, bijvoorbeeld Shakespeare in Love. Vervolgens geef je het jaartal waarin de film is uitgebracht (1998) en de regisseur van de film (John Madden). Daarna kun je nog een aantal belangrijke acteurs

5 en personages toevoegen, bijvoorbeeld: Acteur: Joseph Fiennes Judi Dench Personage: Will Shakespeare Queen Elisabeth Nadat je deze film hebt opgeslagen met [Store Movie...], kan je via het Main Window vragen stellen over deze feiten. Kun je al deze informatie weer opvragen?

6 4. Typering in het lexicon Nu je begrijpt hoe de interactie tussen de parser en de database werkt, kunnen we kijken welke rol woorden hierin spelen. We gaan een vertaling maken van het Engels naar het Nederlands. In het lexicon (vanuit de Main Window open je via het [Window] menu het Lexicon Window) staan alle woorden waarmee zinnen kunnen worden opgebouwd. We gaan nu het woord regisseerde toevoegen om de zin Peter Weir regisseerde the Truman Show te kunnen afleiden. Hiervoor moet je vanuit het Lexicon Window [New Entry] uit het [Edit] menu kiezen. Met de gegeven symbolen kun je een formule bouwen die in combinatie met een naam np rechts (= lijdend voorwerp) en een naam np links (= onderwerp) een zin (s) vormt. zoals je bij het inleidende praatje hebt gehoord. In het vakje Pros vul je het woord regisseerde in. In het vakje Sem komt de betekenis van het woord. De databank gegevens zijn in het Engels opgeslagen, dus vul je hier de engelse vertaling: direct in. Test je vertaling met de bovenstaande zin.

7 5. Engels/Nederlands De vertaling kun je verder uitbreiden. Een aantal zinnen in Nederlands worden op een zelfde manier opgebouwd als in het Engels. Een vertaling van het Engels naar het Nederlands is dan makkelijk; je hoeft alleen het woord te vertalen, het gebruik van het woord blijft hetzelfde. Probeer op deze manier het vraagwoord who te vertalen. Hulp: Selecteer in het lexicon het woord dat je wilt vertalen. Kies nu uit het [Edit] menu [Edit Entry]. Je hoeft nu slechts who in het vakje Pros te veranderen in wie. Je kunt nu in het Main window vragen stellen als Wie regisseerde Pulp Fiction (type: wh). Vertaal zelf op deze manier nog meer woorden uit het lexicon.

8 6. Links en rechts Bij het vertalen merk je al snel dat niet alle zinnen in het Nederlands en het Engels op dezelfde manier worden opgebouwd. Bijvoorbeeld: de zin Did Tarantino direct Pulp Fiction? zou je kunnen vertalen als Heeft Tarantino Pulp Fiction geregisseerd?. In de Engelse vraagzin staat het lijdend voorwerp (Pulp Fiction) achter het werkwoord direct, in de Nederlandse vraagzin komt het vóór het werkwoord/voltooid deelwoord geregisseerd. Probeer dit probleem op te lossen door de juiste formules aan de woorden toe te kennen. Tip: je kan voor de combinatie np geregisseerd een nieuw basistype invoeren (bijvoorbeeld: dlw), en dan delen door np om aan het type voor geregisseerd te komen.

9 7. Wie is wie Aan deze workshop werkten mee: Michael Moortgat Richard Moot Willemijn Vermaat

10 8. Links Je kan op het web verder experimenteren met deze wiskundige aanpak van taal. Via de URL hieronder kan je een eigen taalfragment bouwen en uittesten: Voorbeelden (Frans, Engels, Latijn, Hindi,... ): Michael.Moortgat/personal/Courses/fragments Voor een beeld van de computationele taalkunde in de opleidingen CKI (Cognitieve Kunstmatige Intelligentie) en Taalwetenschap, zie: ctl/

Vergelijkbare documenten

Samenvatting. wh-vraagzinnen genoemd, omdat in het Engels dergelijke vraagwoorden met de letters wh beginnen.

Samenvatting. wh-vraagzinnen genoemd, omdat in het Engels dergelijke vraagwoorden met de letters wh beginnen. Samenvatting Talen verschillen in de wijze waarop woorden en zinnen of delen daarvan gecombineerd worden om een betekenisvolle expressie te vormen. Bijvoorbeeld, in de Engelse wh-vraagzin Who does John