leskist thema zintuigen - Inleiding Blz. 3

Transcriptie

1

2 Inhoudsopgave: Bladzijde: - Inleiding Blz. 3 - Doelstellingen op langer termijn Blz. 4 Soorten werkvormen Blz. 4 Differentiatie individualisering en speciaal onderwijs Blz. 5 Evaluatie in de groep Blz. 5 - Handleiding voor leerkracht Blz. 7 De zintuigen. Blz. 7 t/m 8 Antwoorden De zintuigen. Blz. 9 t/m 10 De oren. Blz. 11 t/m 13 Antwoorden De oren. Blz. 14 Gebaren alfabet. Blz. 15 De ogen Blz. 16 t/m 18 Antwoorden De ogen Blz. 19 t/m 20 De neus. Blz. 21 t/m 24 Antwoorden de neus Blz. 25 t/m 26 De tong Blz. 27 t/m 29 Antwoorden De tong. Blz. 30 t/m 31 Tastzin Blz. 32 t/m 34 Antwoorden Tastzin. Blz. 35 t/m 36 - Werkbladen Werkblad. De zintuigen Blz. 38 t/m 39 Werkblad. De oren Blz. 40 Gebarenalfabet Blz. 41 Werkblad. De ogen Blz. 42 t/m 43 Werkblad. De neus Blz. 44 t/m 45 Werkblad. De tong Blz. 46 t/m 47 Werkblad. Tastzin Blz. 48 t/m 49 - Toetsing Toetsbladen Blz. 51 t/m 52 Antwoorden Toetsbladen. Blz. 53 t/m 54 Natasja Ruardi en Linda Galema 2

3 Inleiding Hierbij bieden wij u de leskist over het thema zintuigen voor het speciaal basisonderwijs en basisonderwijs aan. De lessen zijn geschikt voor de groepen 5/6 van het basisonderwijs en de eindgroepen in het speciaal basisonderwijs. De lessen in de leskist zijn gericht op het thema zintuigen. Alle vijf zintuigen zullen aan bod komen. De kinderen leren door proefjes hoe iets ruikt, hoe iets voelt, hoe iets proeft en welke geluiden er zijn. Bij de inleidende les komen alle vijf zintuigen aan bod. Na deze inleidende les volgen er vijf lessen over de vijf zintuigen. De leerkracht probeert doormiddel van voorbeelden te geven uit eigen ervaring, filmpjes te laten zien en proefjes te doen het theoretische deel van de lessen te ondersteunen. Bij elke les is er een werkblad voor de kinderen. De kinderen moeten vragen beantwoorden met meerkeuze antwoorden die de leerkracht in dezelfde les mondeling heeft behandeld. De kinderen in het speciaal onderwijs hebben al veel tegenslagen in het leerproces gehad. Doordat de kinderen bij deze lessen wel veel antwoorden goed kunnen invullen zal hun zelfvertrouwen groeien. Wij hopen dat ons themakist zintuigen zijn weg zal vinden in het onderwijs. Suggesties en opmerkingen van de gebruikers zijn welkom. Deze kunnen eventueel worden verwerkt in een volgende druk van deze leergang. Sneek N. Ruardi & L. Galema Natasja Ruardi en Linda Galema 3

4 Doelstellingen op lange termijn. - De kinderen leren hoe het kan dat ze kunnen ruiken, kijken, proeven, voelen en horen. Wij willen dat de kinderen leren hoe het kan dat ze kunnen ruiken, kijken, proeven, voelen en horen. Door in de lessen gebruik van filmpjes, proefjes, werkbladen en afbeeldingen legt u uit hoe het kan dat we kunnen proeven, ruiken, voelen, horen en zien. Met steun van de leerkracht. Als u als leerkracht instaat bent het Internet te gebruiken dan is dat mogelijk. Na de 6 lessen over de zintuigen moeten de kinderen globaal weten hoe de het kan dat ze kunnen proeven, ruiken, horen, zien en voelen. Dus als de toets met voldoende is afgesloten is deze doelstelling behaald. - De kinderen zelfvertrouwen geven. Wij willen dat de kinderen zelfvertrouwen krijgen. Door in de werkbladen gebruik te maken van meerkeuze vragen hebben de kinderen vaak het goede antwoord op de vraag geven. U als leerkracht zult de kinderen moeten aanmoedigen en complimenten moeten geven als ze goed aan het werk zijn. Als u als leerkracht in staat bent de kinderen positief te benaderen en u kunt de kinderen goed begeleiden als ze een antwoord niet goed hebben wordt het zelfvertrouwen van de kinderen verbeterd. De lessen hebben een positieve invloed op het zelfvertrouwen van de kinderen. Natuurlijk is het doel niet behaald, want dat is een groeiend proces. - De kinderen leren door proefjes hoe iets ruikt, hoe iets proeft, hoe iets voelt. Wij willen de kinderen leren door proefjes, hoe iets ruikt, hoe iets proeft en hoe iets voelt. Door de kinderen met een blinddoek voor dingen te laten proeven, voelen of ruiken worden kinderen zich beter bewust van hoe iets proeft, ruikt of voelt. Als u als leerkracht etenswaren meeneemt om te proeven en te ruiken kunt u dit doel helpen te realiseren. Bij sommige lessen zullen de kinderen moeten helpen om tot een proef en ruik circuit te komen. Wij kunnen in de lessen nooit alle etenswaren die er bestaan laten proeven of ruiken, daarom is dit een proces dat langer duurt. - De kinderen leren door proefjes als ze iets proeven de ogen, de neus en de tong nauw samenwerken met elkaar. Wij willen de kinderen leren dat de verschillende zintuigen samenwerken als we iets proeven. Door de kinderen geblinddoekt iets te laten proeven ervaren de kinderen dat de ogen ook een rol spelen bij het proeven. Door de neus dicht te knijpen als de kinderen iets gaan proeven ervaren de kinderen dat de neus ook een rol speelt bij het proeven. U moet blinddoeken en etenswaren meenemen om de proef en ruiklessen mogelijk te maken. Deze lessen zijn te realiseren als twee kinderen helpen bij het de ruik en proef circuit. Nadat de kinderen alle lessen van natuur hebben gevolgd weten ze dat de zintuigen samenwerken als ze iets ruiken, proeven, horen, zien of voelen. -Soorten werkvormen De leerlingen van het speciaal basisonderwijs en basisonderwijs zullen vooral kennis moeten maken met de verschillende functies van de zintuigen en daarom voornamelijk handelend bezig zijn. De verschillende thema s worden verwerkt met behulp van diverse werkvormen zoals: - proefjes - puzzel - meerkeuze vragen. (meerkeuze antwoorden) - Open vragen - Spel - Filmpjes Natasja Ruardi en Linda Galema 4

5 -Differentiatie, individualisering en speciaal onderwijs Bij de verschillende werkvormen is rekening gehouden met van differentiatie en individualisering. Kinderen van het speciaal basisonderwijs kunnen vaak niet overweg met geschreven verwerkingsopdrachten. Daarom wordt in de methode veelvuldig aandacht besteed aan: - Stap voor stap werken. - Werken met non-verbale instructie (voordoen, plaatjes,proefjes) - Uitbeelden -Evaluatie in de groep Bij de evaluatie in de groep kunnen de volgende aandachtspunten worden gehanteerd: - De opmerkingen van de leerlingen. - Getoonde inzet en interesse. - De wijze van omgaan met elkaar. - Het tonen van initiatieven. - De resultaten van de verschillende opdrachten. - De aangeleerde vaardigheden en kennis. Natasja Ruardi en Linda Galema 5

6 Natasja Ruardi en Linda Galema 6

7 De zintuigen Doelstelling: - - De kinderen leren geluiden herkennen. - - De kinderen leren smaken herkennen - - De kinderen leren geuren herkennen. - - De kinderen leren voorwerpen onthouden en bij gemis te benoemen.(spel) - - De kinderen leren door het voelen van voorwerpen, voorwerpen herkennen en - benoemen. - - De kinderen leren met elkaar samen te werken. Voorbereiding: - Enkele voorwerpen verzamelen voor het voelspel. - - Enkele voorwerpen verzamelen voor het kijkspel. - Enkele etenswaren verzamelen voor het ruik en proef spel citroensap, pindakaas, chocolade, pepermunt, limonade, koffie, peper, mandarijn en drop - - De dvd met geluiden klaar leggen voor het eindspel. - - De dvd voor het filmpje de zintuigen klaar leggen. - - Blinddoeken + werkbladen uitdelen aan de kinderen. - - Doeken/kleden gebruiken bij het voelspel - - Lepeltjes klaarleggen voor het proefspel. Inleiding: Korte introductie van de vijf zintuigen. Vraag de kinderen welke vijf zintuigen wij hebben en koppel deze aan het gebruik daarvan. Tong-> proeven Handen-> voelen Oren -> horen Neus-> ruiken Ogen -> zien Kern: Laat de uitzending van nieuws uit de natuur over zintuigen zien. Deze uitzending gaat over een blind meisje dat andere zintuigen gebruikt om toch te kunnen waarnemen. Proefjes: De kinderen zitten in 4 groepjes. Elk groepje gaat bezig met verschillende proefjes. Het voelen kijkspel kunnen zelfstandig worden gespeeld. Het proef- en ruikspel wordt onder begeleiding van de leerkracht gegeven. Het hoorspel wordt klassikaal aangeboden aan het einde van de les. Alle kinderen krijgen een werkblad met de daarop 5 activiteiten. Hierop kunnen ze invullen (meerkeuze en open vragen) wat ze proeven, ruiken, voelen en horen. Proeven: De kinderen zetten hun blinddoek op en krijgen om de beurt iets in de mond om te proeven. De kinderen mogen niet zeggen wat ze proeven alleen dit invullen op het werkblad. Dit ter voorkoming dat andere groepjes kinderen dit al te horen krijgen. Daarom is het ook handig dat de reuk- en de proefgroepjes in een hoek van de klas worden geplaatst. De etenswaren worden op volgorde door de kinderen opgegeten. Natasja Ruardi en Linda Galema 7

8 Volgorde etenswaren: -Citroensap -Pindakaas -Chocolade -Pepermunt -Limonade Ruiken: De kinderen zetten hun blinddoek op en krijgen om de beurt iets te ruiken. De kinderen mogen niet zeggen wat ze ruiken maar vullen dit in op hun werkblad. Volgorde ruiken: -Koffie -Peper -Pindakaas -Mandarijn -Drop Voelen: Onder een groot kleed liggen een stuk of 10 voorwerpen. Deze voorwerpen mogen de kinderen tegelijk gaan voelen. De kinderen mogen niet onder het kleed kijken. Als de kinderen weten wat ze voelen dan mogen ze de naam van het voorwerp op het werkblad invullen. Voorbeeld van enkele voorwerpen die onder het kleed kunnen worden gelegd zijn: knijper, paperclip, spons, kurk, pen, kaarsje,schaar,lucifers etc. Kijkspel: Wederom liggen er voorwerpen op de tafel. Deze voorwerpen moeten goed worden bekeken door de kinderen. Een kind van het groepje draait zich om en de ander pakt een voorwerp van de tafel. Dit voorwerp wordt uit het zicht gehouden. Het kind dat zich heeft omgedraaid mag nu raden wat voor voorwerp er is verdwenen. Als uitbreiding kun je er twee of drie voorwerpen erbij weg halen. Dit spel vergt enige samenwerking. Hoorspel: Laat de dvd met geluiden afspelen. U kunt als begeleider de dvd tussen de verschillende geluiden op pauze zetten zodat de kinderen iets langer kunnen nadenken over elk geluid. Weten de kinderen het geluid te benoemen dan schrijven ze dit op het werkblad. Na alle geluiden op te hebben geschreven kunt u alles nog een keer laten afspelen zodat de kinderen de geluiden nog een keer kunnen horen. Afsluiting: Samen met de kinderen wordt het werkblad besproken. Vraag de kinderen wat ze ervan vonden. Natasja Ruardi en Linda Galema 8

9 De zintuigen 1)Proeven 1. a) Citroensap b) Limonade c)sinaasappel 2. a) Chocolade pasta b) Pindakaas c) Jam 3. a) Chocolade b) Kruidkoek c) Pepernoot 4. a) Kauwgom b) Mentos c) Pepermunt 5. a) Appelsap b) Druivensap c) Limonade 2)Ruiken: 1. a) Cacao poeder b) Koffie c) Thee 5. a) Drop b) Winegums c) Salmiak 2. a) Zout b) Kruidnagels c) Peper 3. a) Pinda s b) Walnoten c) Pindakaas 4. a) Citroen b) Mandarijnen c) Appel Natasja Ruardi en Linda Galema 9

10 3)Voelen: Wat voor voorwerpen heb jij allemaal gevoeld? )Horen: Luister goed naar de volgende geluiden. Schrijf op wat je hoort ) Kijken (Spel) 6) Schrijf hieronder de vijf zintuigen op. tong. oren. ogen. neus. tast. Natasja Ruardi en Linda Galema 10

11 De oren Doelstellingen: - De kinderen leren dat geluid uit trillingen bestaat. - De kinderen leren dat de hersenen de trillingen omzetten in een geluid - De kinderen oefenen met het spellen van hun eigen naam in gebarentaal. - De kinderen oefenen met het ontcijferen van gebarentaal. Voorbereiding: - Voldoende werkbladen kopiëren voor de hele groep. - De beamer klaarzetten als u filmpjes/uitzendingen van internet wilt laten zien. - Op de dvd van nieuws uit de natuur het filmpje van geluid opzoeken. - Voor elk tweetal de afbeeldingen van het oor klaar leggen en eventueel extra kopiëren. Differentiatie: - De kinderen kunnen bij het oefenen met gebarentaal gemakkelijke woorden spellen, als hun eigen naam te moeilijk is. - De extra opdracht met de gebarentaal kan uitgebreider worden door de kinderen een zin te laten spellen in gebarentaal Inleiding: Terugblik naar de vorige les over de zintuigen. - Vraag de kinderen naar de zintuigen. Welke zintuigen heb jij? Welke zintuigen hebben we? - Antwoord: Oren, ogen, tong, handen, neus. Kern: Geef de kinderen per tweetal een tekening van het oor. Hoe kan het dat mensen geluid horen? Als er iemand praat dan maakt hij/zij eigenlijk trillingen in de lucht. De trillingen zien er net zo uit als wanneer je een steen in het water gooit. Ondersteuning voor de uitleg van de trillingen. - U kunt de kinderen de trilling van hun stem laten waarnemen. Door te vragen dat ze hun vingers op hun keel leggen en vervolgens gaan praten. De kinderen zullen ervaren dat als ze praten ze trillingen maken. - Teken op het bord een steentje dat in het water valt. Een zwart rondje in het midden en dan steeds een grotere cirkel eromheen. steen - U kunt ook een doorzichtige bak met water vullen en daar een steentje in laten vallen. Natasja Ruardi en Linda Galema 11

12 - Vervolgens gooit u een steentje op de tafel. Wat gebeurt er? De lucht gaat net als het water trillen en de trillingen komen bij je oren terecht. Leg via de tekening uit hoe het oor eruit ziet. - De oorschelp vangt de trillingen (geluidsgolven) op. - De geluidsgolven komen via de gehoorgang bij het trommelvlies. - Het trommelvlies versterkt de geluidsgolven/trillingen. - De hamer die achter aan het trommelvlies zit slaat op het aambeeld. - Het aambeeld geeft de trillingen door aan de stijgbeugel en de stijgbeugel geeft de trillingen door aan het slakkenhuis. - - Het slakkenhuis geeft de trillingen door aan de aan de hersenen en de hersenen maken een geluid van al die trillingen. Vraag aan de kinderen waar voor we ons gehoor nodig hebben. - Om met elkaar te praten.(communicatie), om muziek te luisteren, voor waarschuwing (sirenes, toeterende auto enz.) Als extra ondersteuning tijdens de les kunt u de dvd laten zien over geluid. Neem de dvd van nieuws uit de natuur. In begin van de dvd gaat het over ganzen. Dit stuk kunt u overslaan. Vervolgens gaat de video over geluid. Wat is geluid? Hoe kan het dat je dingen hoort. En nog veel meer dingen die met geluid te maken hebben. Kinderen laten zien hoe ze aan het telefoneren zijn met twee blikken en een draad. Open de site Klik op vraag en antwoord. Rechts onderaan de pagina kunt u een trefwoord invoeren. Voer het trefwoord oren in. Vervolgens komen er een aantal filmpjes te staan. Klik op het filmpje Hoe werken je oren? Eerst gaat het filmpje over het gehoor en vervolgens over een sage. Als de sage begint, dan kan het filmpje worden gestopt, omdat dit geen betrekking heeft op de les. U kunt een keuze maken tussen deze twee uitzendingen, maar kinderen in het speciaal onderwijs hebben herhaling nodig, dus u zou ook beide uitzendingen kunnen laten zien. Deel de werkbladen uit en laat de kinderen samen of alleen het werkblad maken. Afsluiting: Als de kinderen klaar zijn met de vragen kunnen de vragen besproken worden. De antwoorden van dit werkblad zijn te vinden op het antwoordenblad de oren. Ook kunt u enkele kinderen hun naam of een woord in gebarentaal laten spellen. De andere kinderen kunnen dan raden wat het kind voor woord spelt. Natasja Ruardi en Linda Galema 12

13 Vragen die u van de kinderen kunt verwachten tijdens de les. - Hoe kan het dat mensen doof zijn? Er zijn verschillende oorzaken voor doofheid, zoals erfelijkheid, hersenvliesontsteking, virusinfecties, geneesmiddelen, vergiftigingen, ontstekingen, ongelukken, lawaai of als de moeder van het kind tijdens de zwangerschap rode hond krijgt. Maar vaak is de oorzaak onbekend. Andere filmpjes die u kunt laten zien. Op teleblik staan de volgende filmpjes. Bij zoek kunt u het nummer invoeren en krijgt u direct het juiste filmpje ervoor. Trillende voorwerpen maken geluid Dit filmpje duurt 2 minuten en 20 seconden. Hoe kan het dat je geluid hoort Dit filmpje duurt 1 minuut en 30 seconden. Geluid hoor je met je oren klokhuis 15 min voor hele uitzending. U kunt ook een gedeelte laten zien door op Geluid hoor je met je oren te klikken. geluid dempen of versterken antigeluid Geluidssterkte meet je in decibel Deze laatste twee filmpjes gaan dieper in op geluid. Op Hebben doven voor elk woord een gebaar? In deze uitzending gaat Jochem van Gelder met een meisje en een dove man op stap. De dove man legt uit wat gebarentaal is en wat de voor en nadelen van het gebruik van gebarentaal zijn. Deze uitzending is leuk om te laten zien aan de kinderen nadat ze met gebarentaal aan het werk zijn geweest. Natasja Ruardi en Linda Galema 13

14 De oren 1) Als iemand tegen jou praat waar worden de geluidsgolven dan opgevangen? oorschelp a) trommelvlies b) oorschelp c) slakkenhuis trommelvlies buis van eustachius 2) Houd je vingers tegen je keel en praat even tegen iemand. Wat voel je? a) Ik voel niets. b) Ik voel trillingen 3) Houd je handen achter je oorschelpen. Wat gebeurt er? a) Het geluid wordt sterker. (harder) b) Het geluid blijft gelijk c) Het geluid wordt zachter. 4) Waarom hebben wij ons gehoor nodig? Er kunnen ook meer antwoorden goed zijn. a) Om naar muziek te luisteren b) Om te praten c) Om ons te waarschuwen. Bijvoorbeeld een toeterende auto of een sirene 5) Slechthorende mensen kunnen niet goed horen. Schrijf hieronder een paar dingen op die dove mensen niet kunnen horen. Auto s, vogels, pratende mensen. 6) Slechthorende mensen kunnen niet praten net zoals wij, omdat ze niets of maar een klein beetje kunnen horen. Toch kunnen slechthorende mensen met elkaar praten. Weet jij hoe ze dat doen? Door gebarentaal 7)Op de achterkant van dit papier staat het gebaren alfabet. Kan jij de eerst letter van je naam vinden? Probeer je naam maar eens te spellen. *Extra Kun je, je naam al goed spellen. Probeer dan eens een zin te spellen. Natasja Ruardi en Linda Galema 14

15 Gebaren alfabet Natasja Ruardi en Linda Galema 15

16 De ogen Doelstelling: - De kinderen leren dat de pupil groter wordt als het donker is. - De kinderen leren dat de pupil kleiner is als het licht is. - De kinderen leren dat de hersenen ervoor zorgen dat wij beelden kunnen zien. - De kinderen leren dat de iris de kleur van je ogen bepaald - De kinderen zien hoe hun oog er aan de binnenkant uitziet. - De kinderen leren waarvoor de wimpers, wenkbrauwen en oogleden dienen. Voorbereiding: - Kopieer voldoende werkbladen voor de kinderen - Zoek op de dvd van nieuws uit de natuur de uitzending van zien. - Zet de beamer klaar als u fragmenten op internet wilt laten zien. Differentiatie: - Kinderen die eerder klaar zijn kunnen de extra opdracht maken. Inleiding: Terugkoppeling op de les van het oor vraag de kinderen: Wat is geluid eigenlijk? Trillingen Waar voor heb je, je gehoor nodig? Om te communiceren, om je te waarschuwen en om muziek te luisteren. Waar langs kwamen de trillingen in het oor? Gehoorgang, trommelvlies, 3 botjes (hamer, aambeeld, stijgbeugel), slakkenhuis, zenuw, hersenen. Kern: - Leg via de tekening (oogbol) uit hoe het oog eruit ziet. - Straling komt via de pupil binnen op de lens. - De lens stelt het beeld scherp en het beeld komt op het netvlies terecht waarbij het beeld via zenuwen naar de hersenen gaat, die zeggen wat je kunt zien. - Leg via de tekening uit wat de werking/functie van de delen van het oog zijn(iris,pupil,lens) - De iris bepaalt de kleur van je ogen Laat de kinderen bij elkaar kijken wat voor kleur ogen ze hebben. - De pupil klein zwart gat dat kan veranderen (komt later in de les naar voren) - De lens Kan bol en plat worden door het scherp stellen van het beeld. Als een voorwerp ver weg is, is de lens plat. Als een voorwerp dichtbij is, is de lens bol. Je ogen maken plaatjes van alles om je heen. Ongeveer net zoals een fototoestel. Je kunt grote en kleine dingen zien, en allerlei kleuren. Je ogen zitten voor het grootste deel verstopt in de oogkassen. De doorzichtige bolling aan de voorkant is het enige dat je kunt zien. Die doorzichtige bolling noem je het hoornvlies. Het hoornvlies laat licht door en het helpt het oog om scherp te zien. Omdat ogen heel kwetsbaar zijn, is het oppervlak van het oog bedekt met een beschermend laagje: het bindvlies. Natasja Ruardi en Linda Galema 16

17 De oogbol kan bewegen. Je kunt naar boven, naar beneden, naar links en naar rechts kijken. De spieren in je oog krijgen daarvoor opdracht vanuit je hersenen. Dat is heel ingewikkeld allemaal, want je ogen moeten ook nog eens dezelfde kant op kijken. Hoe gaat dat nu, kijken? - Als je naar iets kijkt, straalt licht dat daar vandaan komt in je oog. - De lens (zie plaatje) vormt een beeld op het netvlies achter in je oog. Deze informatie gaat langs zenuwen naar je hersenen. De hersenen zeggen wat je kunt zien. - Leg via de tekening van het oog uit wat de functie is van wenkbrauwen,oogleden en wimpers. - Je ogen worden vochtig gehouden door tranen. - De oogleden beschermen de ogen en ze zijn de ruitenwissers. - De oogwimpers helpen te voorkomen dat er stofdeeltjes in het oog komen. - De wenkbrauwen houden zweet tegen, zodat dit niet in je oog komt. - Soms smeren ze ook wel vaseline op de wenkbrauwen. Vaseline is vet spul wat het water tegenhoudt. Als extra ondersteuning tijdens de les kunt u een filmpje van teleblik of nieuws uit de natuur laten zien. Ga naar de site www. teleblik.nl. Kies eerst primair onderwijs. Toets de code in en klik vervolgens op zoek. Het fragment De lens in je oog komt in beeld. Klik met de muis op de paarse zin. Klik daarna op afspelen. Het film fragment wordt geladen en afgespeeld. Het film fragment van De lens in je oog duurt 1minuut en 32 seconden. In het fragment wordt verteld hoe het licht in het oog komt. En dat de pupil van grootte kan veranderen. U kunt ook de dvd van Nieuws uit de natuur laten zien. De aflevering begint over kippen, dit kan overgeslagen worden, want het heeft niets met de les over de ogen te maken. De rest van de aflevering gaat over het oog. Een oogarts laat zien hoe een oog er aan de binnenkant uitziet. U kunt een keuze maken tussen deze twee uitzendingen. Maar u zou ook beide uitzendingen kunnen laten zien. Na de filmpjes kunt u de kinderen laten zien dat de pupil kleiner of groter wordt. Hierbij kunnen ze hun hand voor hun ogen houden waarbij de buurman kijkt of de pupil groter of kleiner wordt bij het weghalen van de hand. Ook kun je het licht aan en uit doen terwijl de kinderen bij elkaar in de ogen kijken. Deel de werkbladen uit aan de kinderen. De kinderen kunnen alleen of samen met anderen het werkblad invullen. Afsluiting: Als de kinderen klaar zijn kan u beginnen met het nakijken van de vragen van het werkblad Vervolgens kunt u de testen samen met de kinderen doen die in de bijlage zijn toegevoegd. -Letters benoemen op afstand. Afwisseling: met hand voor je oog(linker- of rechteroog)en zonder handen. Natasja Ruardi en Linda Galema 17

18 -Een voorwerp voor je op tafel neer leggen. Eerst het voorwerp met de ogen open pakken en dan met 1 oog dicht het voorwerp pakken.(dit in afwisseling met linker- en rechteroog)merken de kinderen het verschil? -Een afbeelding bekijken: *(Plaatje met de strepen) Lopen de strepen het schuin of loopt het recht? *(Plaatje met de rondjes)welk bolletje is het grootst het binnenste of buitenste rondje van het figuur Als afsluitend filmpje kunt u laten zien: Teleblik Op bezoek bij een blinde man nr.:49778 Een man drinkt een bakje thee bij een blinde jongen. De blinde jongen laat zien hoe hij zich zelfstandig kan redden. Vragen die u van de kinderen kunt verwachten. - Hoe kan het dat mensen blind zijn? Blindheid of slechtziendheid kan ontstaan door afwijkingen tijdens de geboorte, ongevallen, ouderdom of complicaties door ziekte. Andere filmpjes die u kunt laten zien. www. hetklokhuis.nl Kunstoog Open de site en ga met de muis naar het woord kijk. Als u op het woord kijk staat komt er een spreekwolk tevoorschijn klik op gemist op t.v. Vervolgens klikt u op Wetenschap en techniek. Daarna klik u met de muis op kunstoog. De uitzending gaat over kunstogen. Ze laten zien hoe een kunstoog gemaakt wordt. Ook wordt er verteld dat het moeilijk is om met 1 oog dingen te doen. B.v. traplopen, water in een fles schenken enz. Kleurenblind U moet op Biologie klikken in plaats van Wetenschap en techniek. De uitzending gaat over een jongen die kleurenblind is. Ook in deze uitzending wordt de werking van het oog uitgelegd. Ook vertellen ze over de staafjes en de kegeltjes die in het oog zitten en ervoor zorgen dat je kleuren ziet. Verder laten ze zien dat het lastig is als je boodschappen gaan doen als je kleurenblind bent. Natasja Ruardi en Linda Galema 18

19 De ogen 1) Het gekleurde deel van je oog heet de iris. Die kan blauw, groen, of bruin zijn. Wat voor kleur ogen heb jij? Ik heb ogen. 2) De lens projecteert een beeld op het netvlies achter in je oog. Het beeld is alleen nog omgekeerd. De hersenen zorgen ervoor dat het beeld omgedraaid wordt. Hoe komt het beeld bij de hersenen? a) Via haartjes komt het beeld bij de hersenen. b) Via zenuwen komt het beeld bij de hersenen. c) Via het oogwit komt het beeld bij de hersenen. 3) Wat is de taak van de wenkbrauwen? a) De wenkbrauwen houden bloed tegen, zodat het niet in het oog komt. b) De wenkbrauwen houden zweet tegen, zodat het niet in het oog komt. c) De wenkbrauwen houden tranen tegen, zodat het niet in het oog komt. 4) Er kunnen stofdeeltjes in onze ogen komen. Wat voorkomt dat wij stofdeeltjes in onze ogen krijgen? a) de oogwimpers. b) de wenkbrauwen c) de oogleden. 5) Waarvoor dienen de oogleden? a) De oogleden beschermen de ogen tegen de zon. b) De oogleden zijn de ruitenwissers van onze ogen en beschermen de ogen ook tegen de zon. c) De oogleden zorgen ervoor dat er geen zweet in de ogen komt. 6) Wanneer je blind bent en je staat bij een stoplicht hoe weet je dan dat je kunt oversteken? Want je ziet niet wanneer het stoplicht op groen staat. Als het stoplicht op rood staat dan hoor je langzaam getik, wanneer het stoplicht op groen staat hoor je het getik sneller gaan wat het sein geeft aan de blinden dat ze kunnen oversteken. Natasja Ruardi en Linda Galema 19

20 7)In het midden van je oog zit een zwart rondje: de pupil. Dit is een opening waardoor licht het oog binnenkomt. Dat zwarte rondje kan groot of klein worden. Houd eens een poosje je hand voor je oog, en laat je buurvrouw kijken wat er met je pupil gebeurt! Wat zie je? Pupil Groter / Kleiner* Pupil Groter / Kleiner* * Extra 8)Hoe gaat dat nu, kijken? Als je naar iets kijkt, straalt licht dat daar vandaan komt in je oog. De lens (zie plaatje) vormt een beeld op het netvlies achter in je oog. Waar komt de straal licht het eerste in? a) Iris b) Oogwit c) Pupil Teken de straal naar het oog! Met de hele klas gaan we kijktesten doen (plaatjes en letters bekijken) Natasja Ruardi en Linda Galema 20

21 De neus Doelstelling: - De kinderen leren de belangrijkste functies van de neus. - De kinderen leren via een stappenplan hoe de geur via de lucht in je hersenen komen - De kinderen leren wat de oorzaak is van verkoudheid. - De kinderen leren dat het smaakorgaan en ruikorgaan samenwerken. - De kinderen leren dat de neus invloed heeft op de klank van ons praten. Voorbereiding: - Kopiëren van de werkbladen. - Een geurtje van jezelf meenemen waar je een bepaalde herinnering of gevoel aan hebt. - De kinderen vragen een geurtje mee te nemen waar ze zelf een bepaald gevoel bij hebben. - Filmpjes/beamer/computer klaarzetten - Plaatjes van de neus op het bord hangen en evt. klaar leggen. Inleiding: - Begin met een terugkoppeling van de vorige les. Vraag aan de kinderen Waarvoor de wenkbrauwen, oogleden en wimpers dienen. Wenkbrauwen voor het tegenhouden van zweet, oogleden voor ruitenwissers, wimpers om stofdeeltjes tegen te houden. Wat er met de pupil gebeurt als het donker wordt. De pupil wordt groter. Wat de iris is. De kleur van het oog. Natuurlijk kunt u ook nog moeilijkere vragen stellen. Hoe de beelden bij de hersenen komen. Via de oogzenuw. U kunt dit verhaaltje voorlezen en de kinderen laten raden wat of wie ik ben. Wie/Wat ben ik? Ik ben misschien niet zo fraai gebouwd, maar in feite ben ik het meest ingewikkelde orgaan van jouw lichaam.ik knap klusjes voor jouw op waar jij geen flauw vermoeden van hebt. Ik ben die bobbel die uit het midden van jouw gezicht omhoog steekt. Jij maakt je dik over je ogen, je oren en je eten, maar is geneigd mij alleen maar als een lastpot te beschouwen. Op winterse dagen druip ik, ik nies op het verkeerde ogenblik, ik raak verstopt bij verkoudheden en heb de neiging om bij ongelukken de eerste klap op te vangen. Zelfs bij de geboorte zit ik vaak al ingeklemd, waardoor ik dan al word gebroken. De deur wordt voor me dichtgegooid en er is niets gemakkelijker dan mij voor een ander op te halen Fraai gebouwd ben ik niet. Ik lig ingeklemd tussen het dak van de mond en de hersenen. Eigenlijk besta ik uit twee delen, want ik word door een tussenschot in tweeën gedeeld. -Wat ben ik? Laat de kinderen raden wat ze denken wat ik ben! - Laat het filmpje zien: de neus nr (3 min. 6 seconde) Ga naar de site www. teleblik.nl. Kies eerst primair onderwijs. Toets de code in en klik vervolgens op zoek. Het fragment De lens in je oog komt in beeld. Klik met de muis op de paarse zin. Klik daarna op afspelen. Het film fragment wordt geladen en afgespeeld Natasja Ruardi en Linda Galema 21

22 Kern: Ruiken Jullie hebben vast allemaal wel eens wat lekkers geroken. Als je trek hebt bijvoorbeeld en je ruikt patat wat heeft patat dan een lekkere geur! Maar er zijn ook geuren die wij mensen niet zo lekker vinden. Je kunt er vast wel voorbeelden van opnoemen. Als het toilet net gebruikt is bijvoorbeeld, kan het daar erg stinken. De meeste mensen kunnen 4000 verschillende geuren onderscheiden. -Kunnen de kinderen verschillende geuren opnoemen?om beginnen bij lekkere geuren en daarna vieze geuren. Evt. kun je een top 10 van lekkere of vieze geuren maken. Hoe ruik je? Je gebruikt je neus om te ademen en om te ruiken. De geur verspreidt zich door de lucht. Bij het inademen komt die lucht boven in de neus langs speciale haartjes. Die haartjes zijn de einden van zenuwen. In de rechterhelft en in de linkerhelft van de neus bevindt zich een reukveld. Elk gebied is niet groter dan een kleine postzegel. De reukvelden zijn bezet door miljoenen kleine reukhaartjes die door het slijm steken in je neus. Ze staan dus in contact met binnenstromende lucht. De reukhaartjes zijn de zintuigcellen die de geur kunnen zien en voelen. Ze staan in verbinding met de reukzenuw. Via de reukzenuw komt de geur bij de hersenen. Je kunt het beste ruiken als je de lucht diep opsnuift. De geurberichten gaan door de zenuwen naar de hersenen. De hersenen zetten de boodschap weer om in een daad. Dan weten we wat we ruiken. Leg via de tekening op het bord uit hoe het kan dat je dingen kunt ruiken. - De geur komt binnen via de lucht. - De geurhaartjes voelen en zien de geur. - De geurhaartjes geven dit door aan geurzenuwen - De geurzenuwen geven de geur door aan de hersenen - De hersenen herkennen de geur! Bijv. koffie/poep/limonade! Taak van de neus: De voornaamste taak van de neus is het reinigen en voorbehandelen van de lucht in de longen waardoor ze niet ziek hoeven te worden. De taak van de neus is de longen te voorzien van lucht die vrijwel volledig bacterievrij is en ontdaan is van scherpe korreltjes, rook en andere prikkelende bestanddelen. Terwijl het ruwe schoonmaakwerk wordt gedaan door de haren in je neusgaten, doet het slijm het belangrijkste werk door als een soort vliegenvanger de bacteriën, virussen en stofdeeltjes die langs komen bij de ademhaling vast te houden. Verkouden Maar op een dag wordt je neus koud, want kou veroorzaakt een gedeeltelijke verlamming van je trilharen, een overproductie van slijm, en zwelling. Je kunt dan gaan denken dat je verkouden wordt. Het is dus dom als je dan gaat snuiten of ophalen of neusdruppels gaat gebruiken omdat je dan de slijmlaag beschadigt en echt verkouden wordt! Natasja Ruardi en Linda Galema 22

23 Binnen in de neus zit slijmvlies. Normaal wordt er precies genoeg slijmgemaakt om de neus nat te houden. Het slijm in de neus werkt als een beschermlaag tegen virussen en bacteriën. Te veel slijm in je neus veroorzaakt snotteren. Als je verkouden bent, is je neus verstopt. Door te hard snuiten kan er lucht met bacteriën naar binnen glippen, die bacteriën kunnen de verbindingskanaaltjes die naar de holtes gaan verstoppen. Dan kan je rekenen op narigheden met hoofdpijn. De geurige lucht kan dan niet bij de haartjes komen, waardoor je minder goed ruikt. Het buitenste deel van je neus is er vooral om lucht die net je neus binnenkomt schoon, warm en vochtig te maken voordat die naar je longen gaat. Soms ben je wel eens jaloers op anderen, zoals een wipneusje. Het slijm wordt bij hen (wel een halve liter per dag ) direct afgevoerd naar de keel, waardoor zij nooit hun neus hoeven te snuiten en dus minder kans op een echte verkoudheid hebben. Ruiken en proeven? Wist je dat bij het eten en drinken de neus en de mond, dus het reuk- en de smaakorgaan samenwerken. Als je een verstopte neus hebt, dan smaakt het eten veel minder, omdat de reuk is uitgeschakeld. Automatisch snuffelt de neus altijd aan je eten voordat je eraan begint, en beschermt je daarmee tegen bedorven voedsel dat je kan vergiftigen. Veel van je eetplezier krijg je door de neus! Zoals je kunt opmerken als je verkouden bent, worden je vermogens door ziekte afgestompt. Dan heeft je eten geen smaak en verlies je, je eetlust en gewicht. Zonder de neus/reuk aanmoediging wordt je een trage eter. Wat ruik je? In een bioscoop zijn er heel wat geuren te ruiken. Iemand naast jou eet bijvoorbeeld popcorn en aan de andere kant snoept iemand een reep chocola. Voor je kan een dame zitten met een sterk parfum en achter je zit misschien iemand die zich niet goed gewassen heeft. De hersenen leren al vroeg verschillende geuren te onderscheiden. Als je als kind voor het eerst bijvoorbeeld koffie ruikt, wordt die geur opgeslagen in het geheugen. Ruik je later die geur weer, dan herken je de geur in één tel: dat is koffie! Ook leren we al heel jong de lekkere geuren van de vieze geuren te onderscheiden. Vaak heb je dat geleerd van ouders of verzorgers. Als baby zag je dat je moeder een vies gezicht trok als zij iets vies rook. Lekkere geuren leerde jij kennen doordat je moeder glimlachte en diep opsnoof als zij iets lekkers rook. -Vaak heb je bij geuren bepaalde beelden. Neem van jezelf een geur mee (bijv.parfum o.i.d) waar jij een bepaalde gebeurtenis aan kan koppelen. Hebben kinderen dit ook? Spraak: Je hebt een prettige stem. Dat heb je voor een deel aan je neus te danken. De neus draagt bij tot de resonantie. Als je, je neusgaten dichtknijpt terwijl je praat, hoor je waarschijnlijk zelf wat een verschil de dichte neus veroorzaakt in de klank. - Laat de kinderen een paar resonantie oefeningen doen. Voorbeelden hiervan zijn: aaaaa, eeeee, ooooo, uuuuu, iiiiiii, ahaaaa,van laag naar hoge wisselingen van je stemgebruik etc.. En nu dezelfde oefeningen met je neus dicht! Natasja Ruardi en Linda Galema 23

24 Geuren en dieren Dieren maken in tegenstelling tot mensen veel meer gebruik van geuren. Zij kunnen dit gebruiken om bijvoorbeeld hun leefgebied af te bakenen of om de andere sekse te lokken door een sein te geven dat ze klaar zijn om te paren. Dieren, die vaak meer gebruik maken van geuren, reageren hier dan ook veel heftiger op. Zowel bij mens als dier komen geuren binnen via de neus of keelholte. De insecten doen dit via hun antennes op het voorhoofd Een haai kan echt niet vanaf vele mijlen bloed zien in het water, maar het wel ruiken! Ter ondersteuning van de les kunt u de uitzending van klokhuis over geur laten zien. Ga naar de site www. hetklokhuis.nl Open de site en ga met de muis naar het woord kijk. Als u op het woord kijk staat komt er een spreekwolk tevoorschijn klik op gemist op t.v. Vervolgens klikt u op Samenleving en maatschappij. Daarna klik u met de muis op het woord geur. De uitzending gaat over hoe je iets kunt ruiken. Ook wordt er verteld hoe geuren gemaakt worden. - Deel de werkbladen uit en laat de kinderen de werkbladen samen of alleen invullen. Afsluiting: -Nakijken van de vragen op het werkblad -Het beschrijven van een geur blijkt net zo moeilijk te zijn als het beschrijven van een kleur aan een blinde. Laat de kinderen eens een geur beschrijven of een kleur. Natasja Ruardi en Linda Galema 24

25 De neus 1) Bij het eten en drinken werken de reuk en de smaak samen. a) waar b) niet waar 2) Wat is de belangrijkste taak van de neus? a) Ruiken, praten b) Ruiken, ademen c) Ademen, snuiten 3) Hoe komt de geur in de neus? a) via stofdeeltjes b) via de lucht c) via bacteriën 4) Wie zien of voelen de geur als eerst? a) de geurhaartjes b) de zenuwen c) de hersenen 5) Waar aan geven de geurhaartjes de geuren door? a) aan de geurzenuwen b) aan de geurhaartjes c) aan de zintuigen 6) Waar aan geven de geurzenuwen geuren door? a) aan de zintuigen b) aan de geurzenuwen c) aan de hersenen 7) Waardoor raak je verkouden? a) de geurhaartjes raken verlamd door de kou waardoor ze het overtollige slijm niet meer kunnen wegwerken. b) De zenuwen geven niet meer een goed seintje door aan de hersenen, waardoor je verkouden raakt. c) Door de kou bevriezen je geurhaartjes waardoor ze erg hard worden. Natasja Ruardi en Linda Galema 25

26 8) Hoe kun je verschillende geuren herkennen? a) Door ze te proeven weet je wat je lekker of vies vind ruiken. b) Doordat de geuren liggen opgeslagen in je geheugen en bij het ruiken de geuren weer herkent. c) Omdat er niet zoveel geuren zijn om te ruiken kun je de geuren al snel herkennen. 9) Insecten kunnen ruiken via hun antennes. a) waar a) Niet waar 10) Hebben insecten een sterker reukvermogen dan mensen? a) Ja b) Nee c) Sommige insecten wel. *Extra Mensen kunnen heel veel verschillende geuren ruiken. Geuren die stinken, maar ook geuren die lekker ruiken. Maak hieronder een top 10 van dingen die lekker ruiken. Op 1 komt je lievelingsgeur en op 10 de geur die je minder lekker vindt. Veel succes!! 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) Natasja Ruardi en Linda Galema 26

27 De tong Doelstelling: - De kinderen leren welke vier hoofdsmaken de tong kan herkennen. - De kinderen leren waar de verschillende smaakgebieden op de tong zitten. - De kinderen leren dat de belangrijkste taak van de tong proeven is. - De kinderen leren dat de tong ook als functie heeft om mee te praten, likken, slikken en te voelen. - De kinderen leren dat het smaakorgaan en het reukorgaan afhankelijk van elkaar zijn. Voorbereiding: - Eventuele spiegeltjes regelen om de smaakpapillen te bekijken - De afbeeldingen van de tong op het bord hangen. - Werkbladen kopiëren voor de leerlingen - Om de extra opdracht te doen moet u iets meenemen wat zoet, zuur, zout of bitter van smaak is en u moet zorgen voor voldoende plastic lepeltjes. - Neem een zak drop of pepermuntjes mee. - Kurken meenemen. Inleiding: Begin met de terugkoppeling van de vorige les over de neus. Vraag aan de kinderen Wat is belangrijkste taak van de neus? Ruiken en ademen Hoe komt een geur in de neus? Via de lucht Wie herkent de geur? De hersenen Hoe komt de geur bij de hersenen? Via de geurzenuwen Werken de neus en de tong, dus het reuk en het smaakorgaan samen? Ja Kern: Iedereen heeft wel eens lekker eten gehad. Hoe proeven we eigenlijk dat eten of drinken, lekker is of juist helemaal niet? De belangrijkste functie van onze tong is dat we ermee kunnen proeven. Op onze tong zitten smaakpapillen. Deze smaakpapillen liggen in grote groepen bij elkaar aan de voorkant, zijkant en achter op de tong. De smaakpapillen zorgen ervoor dat wij dingen kunnen proeven. Kijk maar eens in de spiegel naar je tong dan kan je aan de zijkant en aan de achterkant de grotere knoppen wel zien zitten. Laat de kinderen in de spiegeltjes hun eigen smaakpapillen bekijken of laat de kinderen naar elkaars smaakpapillen kijken. Natasja Ruardi en Linda Galema 27

28 Hoe zijn de smaakpapillen verdeeld over de tong? Leg via een tekening op het bord uit waar de verschillende smaakgebieden zitten op de tong. - Met de smaakpapillen op de voorkant van de tong proef je zoete dingen. - De smaakpapillen aan de zijkant vooraan de tong zorgen ervoor dat je zoute dingen proeft. - De papillen die aan de zijkant achter op de tong zorgen ervoor dat je zure dingen proeft. - Als laatste hebben we de smaakpapillen helemaal achter op de tong, die zorgen ervoor dat je dingen proeft die bitter zijn. - De smaakpapillen zijn kleine knopjes op je tong en worden iedere 7 tot 10 dagen vernieuwd. Wanneer je iets op eet moet dit eerst met je speeksel (spuug) gemengd worden, want wanneer de smaakpapillen droog zijn kunnen ze hun werk niet goed doen. Wanneer het eten is gemengd met het speeksel dan proeven de smaakpapillen dit. De smaakpapillen geven aan de hersenen door wat voor smaak ze proeven en de hersenen herkennen de smaak van wat je hebt gegeten. De tong werkt samen met de neus om dingen te proeven. Je bijt in een appel. Je neus vangt de geur van de appel op. De zenuwen in de neus sturen de boodschap van de geur door naar de hersenen. De neus ruikt de geur van de appel en je tong proeft de lekkere appel. Wanneer je iemand aan een ui laat ruiken en vervolgens een geprakte appel of aardappel laat proeven kan het best zijn dat diegene het verschil tussen een de appel of aardappel niet kan proeven. Wanneer je verkouden bent zit je neus verstopt, dan proef je het eten niet zo goed. Laat de kinderen dingen opnoemen die ze erg lekker vinden proeven. Laat de kinderen hun ogen dicht doen en zeg dat je ze een pepermuntje of een dropje krijgen maar u geeft ze juist het andere. Wat is de reactie van de kinderen? Wat proeven ze als eerste en wat proeven ze uiteindelijk? Met je tong kun je dus proeven dat is nu wel duidelijk, maar waarvoor heb je, je tong nog meer nodig? Voor likken, slikken, praten, voelen heb je, je tong ook nodig. - Likken om een ijsje op te eten - Slikken om voedsel of drinken weg te krijgen - Praten om bepaalde letters uit te spreken. (CDGHJKLNQRSTXZ) - Voelen of het eten warm of koud is. Baby`s voelen met hun tong wat iets is. Je tong is ook een soort `tandenborstel`, als je hebt gegeten ga je met je tong langs je tanden en haal je de etensresten tussen je tanden vandaan. Geef alle kinderen een kurk. 1 kind mag in de klas naar voren komen en een zin of woord zeggen. De andere kinderen mogen raden wat het kind met de kurk in de mond gezegd heeft. Is het woord of de zin goed geraden, dan mag het volgende kind een zin of woord zeggen met de kurk in de mond. Natasja Ruardi en Linda Galema 28

29 Materiaal ter ondersteuning van de les. Een aflevering van klokhuis over smaak. Open de site Ga met de muis op het woord KIJK staan. Er verschijnt dan een groene spreekwolk. Klik op gemist op t.v. Vervolgens klikt u op biologie. Door op het woord meer te klikken komt u bij de afleveringen die met de S beginnen. Klik op het woord smaak. Er komt dan een groen scherm hier kunt u kiezen in welk programma de aflevering afgespeeld kan worden. (real media of windows media). U zult zelf moeten proberen wat het beste op uw computer is. Serieuze informatie wordt afgewisseld met sketches. U kunt met de tijdbalk regelen wat nuttig is om te zien en wat niet. Natuurlijk kunt u ook de hele aflevering laten zien, omdat het over smaak gaat. Deze aflevering is als volgt opgebouwd. U kunt zelf een keuze maken in wat belangrijk is voor de kinderen. De aflevering begint met een sketch van de kok. Dit duurt tot 2 minuten.25 seconden. Dan komt er een stukje over de werking van de tong. Dit duurt tot 6 minuten en 50 seconden. Vervolgens komt er een lied over smaak. Dit duurt tot ongeveer 9 minuten. Daarna komt er een stukje over de smaakstoffen fabriek in Barneveld. Dit gaat over het maken van smaken. Dit duurt tot 12minuten en 30 seconden. Als laatste een sketch over een smaakloze pizza. Andere filmpjes die u zou kunnen laten zien. Waarom lust je niet alles? Open de site www. willemwever.nl. Klik met de muis op vraag & antwoord. Rechts onderaan kunt u een trefwoord invullen. Typ het trefwoord smaak in en druk daarna op enter. Vervolgens klikt u op Waarom lust je niet alles? En de uitzending over smaak begint. Jochem van Gelder en een meisje gaan boodschappen doen met een smaakpsycholoog. Een extra opdracht om de smaakvelden op de tong te verduidelijken. U kunt de kinderen de verschillende gebieden van de smaakpapillen nog duidelijker maken door: met een schoon plastic theelepeltje wat suikerwater op de tong aan te brengen op de verschillende smaakgebieden (op de zijkant, achterkant en voorkant). En vervolgens vragen waar het kind, het suikerwater het beste proeft. Dit kunt u ook doen met zoutwater, citroensap of iets anders dat zout, zoet, zuur of bitter is. Zoenen Kinderen in de bovenbouw zouden kunnen zeggen dat ze hun tong nodig hebben om te tongzoenen. Op de site is een kort filmpje, dat gaat over verkering het duurt 2 minuten en 25 seconden. Een vrouw legt dan uit wat verkering is en wat je wel of juist niet hoeft te doen. U hoeft dit filmpje niet te laten zien, want het sluit verder niet aan bij de les over smaak, maar de kinderen zullen het wel interessant vinden. Natasja Ruardi en Linda Galema 29

30 De tong 1)Wat is de belangrijkste functie van de tong? a) proeven b) praten c) slikken d) likken e) voelen 2)Waarvoor heb je, je tong nog meer nodig? praten, likken, slikken en voelen 3)Kan je met een droge tong goed proeven? a) Ja b) Nee 4)Welke vier hoofdsmaken kan de tong proeven? bitter zoet zuur zout 5)Op welk gedeelte van de tong proef je zoete smaken het beste? a) Op de voorkant b) Op de zijkant c) Achterop de tong 6)Op welk gedeelte van de tong proef je bittere smaken het beste? a) Op de voorkant b) Op de zijkant c) Achterop de tong 7)Schrijf in de tabel hieronder op welke producten zoet, zuur, zout of bitter zijn. Kies uit: drop, snoep, citroen, appel, aardbei, peren, cola, limonade, witlof, salmiak misschien weet je zelf ook nog wel producten die zuur, zout, zoet of bitter van smaak zijn. Zuur zout zoet Bitter citroen appel Drop salmiak Drop snoep Appel Peren Cola Limonade witlof Natasja Ruardi en Linda Galema 30

31 Als je alle vragen hebt gemaakt mag je deze puzzel maken. Streep de woorden die in de puzzel staan door. s z o u t m s l i k k e n a a t l r p k a e s e r p t k m t o a a k a t e z u u r p e a i v i r k b e p r a t e n l n v i e s l e z o e t n zuur zout bitter zoet smaakpapillen slikken praten lekker vies smaak patat proeven Natasja Ruardi en Linda Galema 31

32 Tastzin Doelstelling: - De kinderen leren wat er met de huid gebeurt als het warm en koud wordt. - De kinderen leren welke delen van het lichaam het gevoeligst zijn. - De kinderen leren dat de huid warm/koud,pijn en druk kan waarnemen. - De kinderen leren voorwerpen en structuren te voelen, te benoemen en van elkaar te onderscheiden. Voorbereiding: - Werkbladen kopiëren - Filmpjes klaar zetten Inleiding: Terugblik naar de vorige les over de tong. -Welke smaakpapillen zitten er op de tong?zoet,zout,bitter,zuur -Wat de belangrijkste taak van de tong?proeven -Waarvoor gebruik je de tong nog meer? Slikken,praten,likken en voelen. Kern: Iedereen is wel eens warm of koud. De huid is ons tastzin en zorgt ervoor dat wij het niet te warm of te koud krijgen. Zodra we het koud krijgen trekt het bovenste laagje van de huid samen. Hierdoor gaan je haartjes op je huid overeind staan. De huid doet dat om tussen de haartjes warmte vast te houden. Je hebt dan kippenvel. Als je het warm hebt ga je zweten. Het zweet op je huid koelt af en daardoor krijg je het weer kouder. De huid is het grootste zintuig dat we hebben. De vingertoppen, lippen en tong zijn het gevoeligst. En ons achterwerk is het minst gevoelig. Blinde mensen lezen het brailleschrift met hun vingertoppen. De letters van het brailleschrift bestaan uit stipjes die omhoog gedrukt zijn in het papier. Baby`s voelen veel met hun lippen en tong, als je ze een stuk speelgoed geeft dan kijken ze ernaar en stoppen het al vrij snel in hun mond. Wij voelen het meeste met onze handen, als we in een winkel zijn met mooie spullen willen we er ook altijd even met de handen aan zitten. Je voelt drie dingen met je huid - Je voelt het verschil tussen warm en koud - Je voelt druk op je huid als iemand je vast pakt. - Je voelt pijn. Natasja Ruardi en Linda Galema 32

33 Als je met je hand op de kachel komt trek je, je hand snel terug. Dit komt omdat er in je hand zenuwen zitten. Die zenuwen voelen dat de kachel veel te heet is voor je hand vervolgens sturen die zenuwen een signaal naar de hersenen. De hersenen sturen dan een signaal terug naar de spieren die de hand besturen en die spieren zorgen ervoor dat je, je hand terugtrekt. Je haar, je nagels en je hersenen kunnen geen pijn voelen. Laat de kinderen in tweetallen werken. Het ene kind gaat staan met de armen langs het lichaam. Het andere kind pakt de armen van het ene kind vast. Het ene kind duwt de armen omhoog en het andere kind houdt de armen tegen (ongeveer 1 minuut). Na de minuut moet het ene kind ontspannen en vervolgens laat het andere kind de armen van het ene kind los. Vraag aan de kinderen wat het gevoel is en wat er gebeurt. Als het goed is gaan de armen automatisch omhoog. Want de zenuwen zijn ingesteld op de druk. Mensen vinden het fijn als ze aangeraakt worden, dit is een teken dat ze erbij horen. Als een baby niet aangeraakt wordt dan heeft de baby geen overlevingskansen. Een baby wil er ook graag bij horen en als een baby aangeraakt wordt voelt hij/zij dat het erbij hoort. Als ondersteuning van de les kunt u een filmpje laten zien. U kunt nu het filmpje Wat voel ik? aan de kinderen laten zien. Ga naar de site Klik op primair onderwijs. Achter het woord zoek kunt u Wat voel ik? invullen en vervolgens op enter drukken. Wat voel ik? komt in beeld. Klik op Wat voel ik? en daarna op Start de clip en het filmpje begint. Of Klik op primair onderwijs. Vervolgens selecteert u bij kies verder een vak mens en natuur. Bij een thema menselijk lichaam en vervolgens bij een onderwerp kiest u zintuigen. Klik dan op Wat voel ik? Daarna moet u op start de clip klikken en het filmpje begint. Waar gaat het filmpje over. Het filmpje legt in 1 minuut en 20 seconden uit hoe het kan dat wij iets kunnen voelen. We kunnen druk, tempratuur en pijn voelen. Afsluiting: -Werkblad maken en daarna nakijken Proefjes die eventueel gedaan kunnen worden om de les te ondersteunen. Benodigdheden: 1 emmer met warm water erin. 1 emmer met koud water erin. 1 emmer met lauw water erin. De kinderen moeten de rechterhand in het koude water steken en de linkerhand in het warme water. Ongeveer een halve of hele minuut. Dan moeten ze beide handen tegelijk in de bak met lauw water stoppen. Vraag aan het kind wat het kind voelt. Als het goed is voelt het water van de rechterhand warmer aan dan voor de linkerhand. Natasja Ruardi en Linda Galema 33