Om de balans van de nieuwe welvaartsstaat GAK onderzoekersdag, 12/12/2016 Bea Cantillon Universiteit Antwerpen Centrum voor Sociaal Beleid

Transcriptie

1 Om de balans van de nieuwe welvaartsstaat GAK onderzoekersdag, 12/12/2016 Bea Cantillon Universiteit Antwerpen Centrum voor Sociaal Beleid

2 Trump, Brexit en de goede samenleving?

3

4 Inglehart & Norris, 2016 It is not an either/or story, for the two sets of changes may reinforce each other in part but the evidence in this study suggests that it would be a mistake to attribute the rise of populism directly to economic inequality alone. Older birth cohorts and less-educated groups support populist parties and leaders that defend traditional cultural values and emphasize nationalistic and xenophobia appeals, rejecting outsiders, and upholding old-fashioned gender roles. Populists support charismatic leaders, reflecting a deep mistrust of the establishment and mainstream parties who are led nowadays by educated elites with progressive cultural views on moral issues ( Inglehart & Norris, 2016 ).

5 De evolutie van de ongelijkheid en van de armoede 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Evolutie van de inkomensongelijkheid (Gini) en armoede in België Gini voor belasting en sociale transfers Gini na belasting en sociale transfers % armen, EU-norm (50% mediaan equivalent inkomen) % armen, EU-norm (60% mediaan equivalent inkomen) Bron: Gini-coëfficiënt: : Fiscale Statistiek; : Dierckx, D., Coene, J., Van Haarlem, A. en Oosterlynck, S. (2012), Armoede en sociale uitsluiting: Jaarboek 2012, Leuven: Acco, p.451; : Eurostat, EU-SILC data. Armoedegraad: : Deleeck, H. (2008), Architectuur van de welvaartsstaat, Leuven: Acco, p.357; Eurostat, EU-SILC data.

6 Maar de contrasten werden sterker (1) Totale bevolking 16 15,4 15,5 2. Leeftijd jaar 16 16,3 17, ,0 16,1 3. Onderwijsniveau (18-64) - laag 19,6 28,5 - hoog 7,1 6,5 4. Activiteitstatus (16+) - tewerkgesteld 6 6,5 4,8 - werkloos 34 32,9 42,9

7 Maar de contrasten werden sterker (2) Werkintensiteit huishouden (0-59) - zeer hoog [0,85-1] 4,4 2,7 - zeer laag [0-0,2] 45,9 62,2 6. Geboorteland - België 13,2 11,1 - Ander land 28,6 33,1 Noot: * EU27; ** EU28; De data van en zijn niet zonder meer vergelijkbaar; Armoedelijn: 60% van het mediane equivalente inkomen. Bron: : Eurostat, ECHP1995, ECHP2000; : Eurostat, EU-SILC 2003, EU-SILC2006, EU- SILC2009, EU-SILC2012, EU-SILC2014.

8 Ongelijke tewerkstellingsgroei (1) Tewerkstellingsgraad naar scholingsniveau en aandeel hooggeschoolden in het aantal werkenden in enkele EUlanden, België Duitsland Aandeel hoogschoolden in het aantal werkenden tewerkstellingsgraad laaggeschoolden tewerkstellingsgraad middengeschoolden tewerkstellingsgraad hooggeschoolden Aandeel hoogschoolden in het aantal werkenden tewerkstellingsgraad laaggeschoolden tewerkstellingsgraad middengeschoolden tewerkstellingsgraad hooggeschoolden

9 Ongelijke tewerkstellingsgroei (2) Nederland Aandeel hoogschoolden in het aantal werkenden tewerkstellingsgraad laaggeschoolden tewerkstellingsgraad middengeschoolden tewerkstellingsgraad hooggeschoolden

10 Scheve verdeling van jobs over huishoudens 80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 Het aandeel werkarme en werkrijke huishoudens in enkele EU-landen, BE - WI = 0 DE - WI = 0 NL - WI = 0 UK - WI = 0 BE - WI = 1 DE - WI = 1 NL - WI = 1 UK - WI = 1 Bron: Labour Force Survey data, berekeningen Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck door Vincent Corluy.

11 Grafiek 5.26.Het aandeel personen dat in een werkarm gezin woont naar opleidingsniveau in België,

12 Neerwaartse druk op lage lonen (1) Grafiek Reële evolutie van productiviteit, gemiddelde loon en gewaarborgd minimumloon in België, (1975=100).

13 Neerwaartse druk op lage lonen (2) Het netto inkomen van een aantal risicogezinstypes in percentage van de armoedelijn (60% van mediane gestandaardiseerde inkomen), 1995, 2007 en België Nederland Zweden Gemiddeld loon Minimumloon (22 j., met werkerv.) Werkloosheid (korte duur, samenwonend met werkende partner, 35 jaar) Werkloosheid (lange duur, samenwonend met werkloze partner, 55 jaar) Werkonbekwaamheid (korte duur, samenwonend met werkende partner, 35 jaar) -2 n.b. 11 Sociale bijstand (18 jaar) Noot: Reële evoluties in geharmoniseerde consumptieprijsindex. Bron: Berekeningen Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck door Natascha Van Mechelen.

14 Minder goede bescherming voor de werklozen (1) Het netto inkomen van een aantal risicogezinstypes in percentage van de armoedelijn (60% van mediane gestandaardiseerde inkomen), 1995, 2007 en Werkintensiteit = 0 Ouder koppel, beide langdurig werkloos, geen kinderen Werkintensiteit = 0,5 Ouder koppel met één min.loon en één langd. werkloze, geen kinderen België

15 Minder goede bescherming voor de werklozen (2) Nederland Werkintensiteit = 0 Ouder koppel (55 j), beide langdurig werkloos, geen kinderen Werkintensiteit = 0,5 Koppel (35 j) met één min.loon en één kortdurig werkloze, kinderen (10 en 14 j.)

16 Bron: GAK-dataset, berekeningen Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck door Natascha Van Mechelen. Minder goede bescherming voor de werklozen (3) Zweden Werkintensiteit = 0 Ouder koppel (55 j), beide langdurig werkloos, geen kinderen Werkintensiteit = 0,5 Koppel (35 j) met één min.loon en één kortdurig werkloze, kinderen (10 en 14 j.) Noot: Zweden: Statistics Sweden/SCB (HEK); België en Nederland: 1995: ECHP 1996; : EU-SILC; ; door verschillende surveydata zijn de cijfers van België en Nederland tussen 1995 en 2007 niet zomaar vergelijkbaar.

17 Stijgende armoede bij laaggeschoolden (1) Armoederisicopercentage naar onderwijsniveau (18-64 jaar) in enkele EU-landen, België 35 Duitsland Laag Midden Hoog Laag Midden Hoog

18 Stijgende armoede bij laaggeschoolden (2) 16 Nederland Laag Midden Hoog

19 Stijgende armoede bij werkloze gezinnen (4) Armoederisicopercentage naar werkintensiteit (< 60 jaar) in enkele EU-landen, België 80 Duitsland Hogere werkintensiteit ]0,2;1] Zeer lage werkintensiteit [0;0,2] Hogere werkintensiteit ]0,2;1] Zeer lage werkintensiteit [0;0,2]

20 Stijgende armoede bij werkloze gezinnen (5) 60 Nederland Hogere werkintensiteit ]0,2;1] Zeer lage werkintensiteit [0;0,2]

21 Een structurele crisis Economische overbodigheid laaggeschoolden Solidariteit & wederkerigheid

22 Een structurele crisis Doel Middel Legitimiteit

23 Het sociale trilemma

24 De bodem optillen Que faire? Een progressievere verdeling van lasten en baten Werk van onderuit als tegenmacht Zorgarbeid, cement van de samenleving

25 Ingrepen nodig in het geheel van de verdelingsprocessen, dit wil zeggen in de architectuur en in de kwaliteit van alle instituties van de welvaartsstaat, gaande van onderwijs tot arbeidsmarkt, fiscaliteit en sociale bescherming. Om daartoe het democratisch draagvlak te creëren zijn nieuwe vormen van wederkerigheid en vertrouwen nodig, dat wil ook zeggen een sterker sociaal weefsel, vooral in de grote steden. Dat vergt een beter macrobeleid, maar ook veel werk van onderuit, plaatselijk, binnen sociale verenigingen en in de sociale economie.

26 1.De bodem optillen : een hoge kost

27 national poverty line = net minimum wage income effort effort 70 gross minimum wage 65 average net social assistance

28 Hoe? - Werkbonus? - Belastingkredieten? - Dienstencheques? - Kinderbijslag? - Minimumlonen? => Les 7 : God is in the details 28

29 2.Een progressievere verdeling van lasten en baten Omvang Verdeling over kwintielen K1 K2 K3 K4 K5 Totale uitgaven voor uitkeringen (geen 13,3 29,1 21,6 19,3 15,6 14,4 pensioenen) Totale uitgaven voor diensten (<65): 24,4 19,7 18,7 21,5 20,6 19,5 Uitgaven voor gezondheidszorg 10,9 17,5 17,8 20,9 21,1 22,8 (<65) Uitgaven voor verplicht onderwijs 7,3 21,9 18,9 22,9 19,3 17,1 Uitgaven voor tertiair onderwijs 2,0 17,9 18,1 22,4 24,3 17,3 Uitgaven voor ECEC 2,0 20,9 17,9 18,7 23,1 19,5 Noot: ECEC staat voor Early childhood education and care ; kwintielverdeling gemaakt op basis van het equivalent beschikbaar inkomen van de totale bevolking. Bron: Tabel gemaakt op basis van data uit Verbist en Matsaganis (2014).

30 Maar, selectiviteit heeft nadelen Werkloosheidsvallen Lage loonvallen Non-take up Administratieve last Legitimiteit ( paradox of redistribution ) => onbedoelde effecten

31 Progressive Universalism Maximumfactuur in de gezondheidszorgen Rangtoeslagen in de kinderbijslagen slim design

32 3. Werk van onderuit als tegenmacht Versterk het niet-staatse karakter van de WS Versterk het middenveld Versterk de sociale innovatie ( vb Kringloopwinkel )

33

34

35 3.Zorgarbeid, cement van de samenleving But one striking feature of the modern economy is how few skilled people are needed to drive crucial areas of economic activity. Facebook has a market value of $374 billion but only 14,500 employees. Microsoft, with a market value of $400 billion, employs just 114,000. GlaxoSmithKline, valued at over $100 billion, has a headcount of just 96,000. ( Turner, 2016 )

36 Employment is growing fastest in face-to-face services such as personal care. These jobs are more difficult to automate than manufacturing or information services; but, according to the BLS, they require only limited formal skills or onthe-job training. ( Turner, 2016 )

37 In procent van het BBP aan basisprijzen Evolutie van de Bruto Toegevoegde Waarde (in % van het BBP) over de activiteitsectoren in België, Nijverheid en energie (exclusief bouwnijverheid) Handel, vervoer, horeca, informatie, communicatie, financiële diensten, immobiliën Overheids- en andere niet-commerciële diensten Landbouw, bosbouw en visserij Bouwnijverheid Noot: : ESER-statistieken Bruto toegevoegde waarde tegen marktprijzen, tegen werkelijke prijzen; : ESR 1995 Bruto toegevoegde waarde per bedrijfstak, ramingen tegen lopende prijzen. Bron: Nationale bank van België, Nationale Rekeningen, berekening Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck door Linde Buysse.

38 In Utopia sectors such as culture and art, or health and health care are seen as extremely important for the quality of life. Many of the jobs in these sectors are subsidized or even largely financed by the government. The citizens in Utopia accept paying higher taxes and hence lowering their material consumption to support this financing ( Schokkaert, 2016 )

39 Since they give just six hours to work, you might expect the consequence to be a shortage of necessicities. This is far from being the case : the time so allotted is adequate to provide not only a sufficiency but more than enough of the essentials and even of the comforts of life. ( More, 1516 )

40 Wat volgt -stepping stones -indicatoren & evaluatie -onbedoelde effecten -het belang van instituties ( site visits : Kind & Gezin ; VDAB ; Famifed ; RSVZ )

41