De Nieuwe Ronde. Ervaringen en lessen met een lokaal producent-consument verband

Transcriptie

1

2 De Nieuwe Ronde Ervaringen en lessen met een lokaal producent-consument verband Wageningen September 2007 Uitgave in het kader van het project Lokale Boer Consumens Verbanden, uitgevoerd door CLM Onderzoek en Advies in samenwerking met Schepje Leven, Triple I-S en Green Valley. Het project wordt mogelijk gemaakt door VSB fonds, Provincie Gelderland, Provincie Overijssel en CLM Onderzoek en Advies. Info: (onder actuele berichten, boerenbedrijf) Henk Kloen

3

4 Sinds het begin van De Nieuwe Ronde hebben heel veel mensen zich ingespannen om de groentetuin te ontwikkelen. We kunnen niet alle mensen noemen die zich naast Klaas en Wendela, de tuinders die het initiatief begonnen, hebben ingezet voor de tuin. En hoewel elk lijstje onrecht doet aan mensen die er niet opstaan willen we in ieder geval noemen: Guusje van Adrichem Lieke Borst Durk Bouwman Nienke Brouwer Truus de Fluiter Ciska van der Genugten Eric Goewie Dirk Hoftijzer Monique Jansen Geert Kalshoven Keesjan Kleef Henk Kloen Petra van de Kop Harry van Langen Egbert Lantinga Wil Lyklema Klaas Nijhof Jeroen Ooms Janie den Otter Anneke Pannekoek Marianne van der Peijl David Postma Françoise Takken Kees Wisserhof Wendela Zijlstra De helft van de hierboven genoemde personen hebben ook stukken van de hier volgende tekst geschreven. Maart 2007

5 Inhoudsopgave 1. De Nieuwe Ronde, een introductie...1 Inleiding...1 Historisch overzicht...1 Sociale landbouw...2 Ecologische landbouw...2 Economische landbouw...3 Deze case studie Vereniging en consument De Vereniging in de praktijk Lerend Ondernemen...10 Inleiding...10 Ondernemerschap...10 Taakverdeling...11 Financiën Maatschap...12 Conclusies Bedrijfsvoering...13 Inleiding...13 Zelfoogsten...13 Teeltplan...14 Mechanisatie...16 EKO Aandachtspunten Betekenis van de tuin Strategische plannen en plancyclus Wat het tot een succes maakte, de leerpunten Mijn tuin...23 Bijlagen... Bijlage 1 Statuten vereniging Bijlage 2 Overeenkomst Maatschap Vereniging... Bijlage 3 Introductie cursus... Bijlage 4 Groene Blaadje... Bijlage 5 Strategisch Plan De Nieuwe Ronde Bijlage 6 Jaarverslag De bijlagen zijn beschikbaar als aparte download via de website

6 1. De Nieuwe Ronde, een introductie Inleiding De Nieuwe Ronde heeft een bedrijfsvorm die bestaat uit een ondernemer/tuinder en een Vereniging van leden. De Nieuwe Ronde werkt met een zelfoogst systeem. Dit houdt in dat de leden, op aangeven van de producent, zelf hun groente, klein fruit, aardappels en bloemen oogsten. Het geoogste is alleen voor direct gebruik, niet voor inmaak of invriezen. Dit wordt alleen gedaan als er overschotten zijn. Er is veel direct contact tussen consument en producent en de consumenten onderling. De consument ziet de ontwikkelingen op de tuin, weet van de lopende activiteiten en praat er over. De producent streeft naar een volledig open besluitvorming over de bedrijfsvoering, met betrokkenheid van de leden. De tuinder stelt samen met de leden van De Nieuwe Ronde jaarlijks het teeltplan op en verder hebben de leden inzicht in de financiën van het bedrijf. Zelfoogsten De Nieuwe Ronde is een voorbeeld van een bedrijf dat werkt volgens de principes van Community Supported Agriculture of Community Shared Agriculture (CSA). In Nederland is Community Shared Agriculture ook bekend als Pergola landbouw. Bij deze bedrijfsvorm gaan klanten via een abonnement een langdurige relatie aan met de producent/ondernemer en zijn de consumenten vaak ook betrokken bij besluitvorming en werkzaamheden op het bedrijf. Het uitgangspunt van De Nieuwe Ronde is om de akker op een sociaal, economisch en ecologisch duurzame wijze te exploiteren, ook wel genoemd de 3 P's: People, Planet, Profit. Daarbij werken producenten en consumenten nauw samen om deze doelen te bereiken. Historisch overzicht In Wageningen was er een voorloper op De Nieuwe Ronde, het initiatief De Kring. Dit initiatief viel uit elkaar en een deel van de tuinders en deelnemers ging verder als De Nieuwe Ronde. De ervaringen opgedaan met de Kring werden gebruikt voor de opzet van De Nieuwe Ronde. Vooral de ervaringen van de Kring dat met zelfoogsten een bijzonder prettige sfeer tussen consumenten en tuinders ontstond, was doorslaggevend voor de keuze voor deze ongebruikelijke abonnementsvorm. De Nieuwe Ronde is in 1998 opgericht door Klaas Nijhof en Wendela Zijlstra. Het begon op een nieuwe akker van 0,9 ha waarbij de grond per jaar gebruikt kon worden op een soort gedoogbasis. Het vinden van klanten was geen probleem, het eerste jaar startte het initiatief met zo n 60 huishoudens, ofwel zo n honderd consumenten. Begin 1999 is een vaste kerngroep / denktank van consumenten ontstaan en samen met de producenten werd er een strategisch plan opgesteld. Duurzaamheid op drie thema s, ecologisch, economisch en sociaal, was van begin af aan de essentie. Omdat het klantenbestand grondgebonden is, was zekerheid over de grond, naast de financiën, een prioriteit. Sociaal streefden de producenten naar een volledig open besluitvorming met betrokkenheid van de leden en een groepsgevoel bij de consumenten. Om dit te realiseren werd in 2000 door de kerngroep de Vereniging van consumenten opgericht. 1

7 Medio 2006 staat De Nieuwe Ronde stevig op de kaart. Producenten en Vereniging hebben een nieuw strategisch plan opgesteld, nog steeds rond dezelfde drie thema s. Van EKO gaat het verder naar EKO+. Financieel is het bedrijf gezond, maar het inkomen van de producent moet van de Vereniging nog omhoog; het standpunt is dat de producent vervangbaar moet zijn. Sociaal gaat het om het versterken van de betrokkenheid van de leden en ook om het vervangbaar maken van het huidige bestuur van de Vereniging. Sociale landbouw De akker van de Nieuwe Ronde is de akker van de tuinder en de leden geworden. Consumenten en producenten zijn samen verantwoordelijk, zijn samen emotioneel en economisch eigenaar en zorgen ervoor dat het een succes blijft. Dit blijkt ondermeer doordat een prijsverhoging van 35 % in 2001, die mede door de leden was geïnitieerd, nauwelijks in verloop heeft geresulteerd. De tuin is een plaats voor ontmoeting, ontspanning, natuur- en milieueducatie. De Vereniging en de tuinder organiseren activiteiten voor de leden. Kinderen kunnen in de tuin niet alleen spelen, maar leren er ook. Zo leren kinderen op eenvoudige en speelse wijze wat de groei en bloei van planten inhoudt. Naast de activiteiten voor kinderen is er voor volwassenen de mogelijkheid om samen te klussen in en om de tuin, zoals reparaties uitvoeren, schoffelen, jam maken, etc. De Vereniging en de tuinder geven samen een blaadje uit dat gedurende het seizoen elke 4 weken de leden vertelt wat er in de tuin te oogsten en te doen valt. Iets minder dan 50 % van de leden is actief op en rond de tuin, via de ledenvergaderingen, schoffeldagen e.d. Opvallend is overigens dat naarmate "het professor- gehalte" stijgt (Wageningen), de schoffelbereidheid hoger wordt. Ecologische landbouw Kinderactiviteit: bloemenfeest De Nieuwe Ronde betrekt haar leden bij de groei en bloei van planten. Zowel kinderen als volwassenen worden weer geconfronteerd met de natuur in al haar aspecten. De deelnemers weten wat ze eten en weten wat ervoor nodig is geweest om de groenten te laten worden wat ze zijn. De consumenten leren weer wat het effect is van de seizoenen op het aanbod van groenten. Quote Elske Kloen, 8 jaar Wat is je meest bijzondere natuurwaarneming of -ervaring in de tuin? En wat vind je de leukste plek in de tuin? De rupsen van de koninginnepage en de half uitgekomen pop. De leukste plek is in het aspergeveld, want daar heb ik samen met Koen een muizenholletje gemaakt met een voorraadkamertje. Er zit vast al een muis in want er is van gegeten. 2

8 De teeltmethode voldoet niet alleen aan de eisen van SKAL (minimumeisen voor EKOkeurmerk) maar streeft verder te gaan dan deze minimale eisen, door ook aandacht te besteden aan de natuurwaarden van de tuin. De consumenten zijn zeer actief betrokken bij de groene rand van de gemeente, tevens een belangrijk vraagstuk voor de overheid. Een grote groep mensen praat en denkt actief mee met de invulling van duurzaamheid, EKO teelt en ook over de Ecologische Hoofdstructuur. Economische landbouw De consumenten dragen gezamenlijk het risico van de onderneming. Aan het begin van het jaar wordt door elke deelnemer een vast bedrag betaald. Samen wordt gekeken hoe het inkomen van de producent tot stand komt en wat dat betekent voor de bijdrage van iedere deelnemer. Voor dit vaste bedrag mogen leden het hele groeiseizoen hun benodigde groenten oogsten. Is er een goede oogst, dan profiteren de leden daarvan. Valt de opbrengst van een gewas tegen, dan is er voor elk lid wat minder. Elk jaar wordt door de producent en de Vereniging een financieel verslag gemaakt dat wordt besproken met de deelnemers. De deelnemers krijgen op deze wijze inzicht in de financiële boekhouding van de producent. Sinds 2005 wordt een jaarverslag gemaakt waarin over de 3 P s tezamen verslag wordt gedaan. Consumenten van de Nieuwe Ronde kopen geen kilo s maar kwaliteit. Die kwaliteit uit zich in de bovengenoemde ecologische en sociale kenmerken. De leden zijn bereid voor deze kwaliteit te betalen. Quote Lieke Borst Wat is uw drijfveer om lid te zijn? Tijdens mijn studie in Wageningen waren we al met het milieu bezig. In Rhenen ook, daar stond bijvoorbeeld in 1970 de eerste plastic mand voor flessen voor de Albert Hein. In 1972 deed ik een cursus bij De Kleine Aarde en ben daar sinds die tijd donateur. De tijd in Kenia heeft dat nog versterkt, het gevoel dat ons consumptiegedrag op milieu en welzijn invloed heeft. Behalve heerlijke groenten betekent de tuin voor mij een klein begin in een goede richting. Deze case studie De Nieuwe Ronde is inmiddels volwassen geworden. Voor ca. 50% van de consumenten is de tuin niet louter gemak en genot maar ook een visie op wat landbouw in de samenleving kan zijn. De Nieuwe Ronde werkt hard aan de eigen ontwikkeling. Het is een bijzonder initiatief, producent en Vereniging willen hun ervaringen graag met anderen delen. Vanuit de ervaring van De Nieuwe Ronde valt op te maken dat een soortgelijk initiatief op veel plaatsen mogelijk is. Er is voor consument en producent veel voordeel te halen in een dergelijke opzet en het geeft antwoord op een aantal vragen die leven in de samenleving. De Nieuwe Ronde wil daarom haar ervaringen ook uitdragen. Deze case studie beoogt de leerervaringen van de eerste jaren vast te leggen en de waarde die bij De Nieuwe Ronde is ontstaan te ontsluiten voor andere initiatiefnemers. Bij het opstarten van nieuwe Lokale Boer-Consument verbanden wordt vaak geworsteld met een kip-ei dilemma ten aanzien van de vraag wie en hoe tussen ondernemer en consument welk initiatief kunnen starten. Vervolgens kan deze innovatie alleen slagen als een open communicatie tussen ondernemer en consumenten ruimte krijgt binnen de zich ontwikkelende structuren. En waarin tijdig op strategisch niveau alle relevante vragen (financiën, prijsvorming, macht, behoeften consumenten en ondernemers, etc.) opgepakt worden. Door middel van deze case studie hoopt De Nieuwe Ronde haar ervaringen zo te documenteren 3

9 dat zij bruikbaar is voor strategische planvorming voor nieuwe Lokale Boer-Consument initiatieven, zowel op het vlak van het natuurlijk samenbrengen van de actoren als ten aanzien van toekomstgerichte planningscycli. In deze case studie staat de uitwerking van de Triple-P benadering (People, Planet, Profit) die bij De Nieuwe Ronde wordt gebruikt centraal, zodat ook anderen deze benadering binnen kleinschalige Lokale Boer-Consument initiatieven toe kunnen passen. De Nieuwe Ronde heeft ook een website: 4

10 2. Vereniging en consument Lokale Boer-Consument initiatieven hebben een forse impact op de rol van de producent en op de rol van de consument. Belangrijk punt voor beide groepen is dat de nieuwe rollen, door de mogelijkheden die er in zitten, zo aantrekkelijk zijn dat men er graag voor kiest. Bij De Nieuwe Ronde hebben consumenten vanaf het begin bewust gekozen om een rol te vervullen in dit Lokale Boer-Consument initiatief. De kracht van De Nieuwe Ronde lag in het begin bij het enthousiasme en de openheid van de initiatiefnemers. Consumenten werden uitgenodigd om lid te worden van het initiatief en velen kwamen ook meteen met de akker en de initiatiefnemers in contact via het zelfoogsten. De motivatie van mensen om lid te worden van De Nieuwe Ronde is heel verschillend zoals de kwaliteit (ecologisch en vers van de akker) van de producten, de mogelijkheid om je eigen groenten te kiezen, de wens van een moestuin maar geen gelegenheid om dat echt te doen en praktisch vorm geven aan idealisme. Mensen waarderen het initiatief en raken vervolgens betrokken bij de voortgang ervan. Iets minder dan de helft van de leden wil dan ook iets met die betrokkenheid doen en wordt actief. Quote Con van Goor Wat is je drijfveer om lid te zijn? Ik vind het een goed idee. Het is een heel goed systeem. Ik heb met Klaas gepraat en wat hij deed sprak me zeer aan. Ik bewonder zijn idealisme. Hij doet het goed en ik wil hem steunen. Mijn donatie is gelijk aan een lidmaatschap. Ik kom regelmatig in de tuin en we eten een keer in de week groente uit de tuin. Het is een heerlijk iets om verse groente te hebben zonder chemische middelen geteeld. De bijdrage die consumenten kunnen leveren aan het initiatief zijn heel divers. De meest praktische invulling is het incidenteel of structureel helpen op akker met de reguliere klussen of bij bijvoorbeeld groot onderhoud. Een Lokaal Boer-Consument initiatief vraagt ook veel organisatie, een activiteitencommissie kan dingen voor leden organiseren, een redactie kan een blaadje verzorgen dat mensen informeert over de te oogsten gewassen en wat verder leuk en nuttig is en een groep mensen kan meedenken over de ontwikkeling van het initiatief. Het netwerk van leden dat zo ontstaat, is vervolgens een enorme bron voor de ontwikkeling van het initiatief. Het netwerk geeft toegang tot specifieke kennis (bijvoorbeeld een makelaar voor advies over aankoop grond), denkt mee over de uitwerking van het initiatief en neemt daarin mede verantwoordelijkheid en kan een machtsblok zijn als het moet (contact met de gemeente niet als ondernemer, maar als Vereniging met 150 huishoudens). Toegangshek gemaakt door leden op klussendag 5

11 Quote Lieke Borst Helpt u wel eens mee in de tuin of bij de vereniging? Ik heb de stokjes die bij de gewassen staan, de labels geschilderd. Bij het kookboekje heb ik geholpen met het samenstellen van het drukwerk. Sinds kort vermenigvuldig en vouw ik het Groen Blaadje. Met de open dagen ben ik er. Dus ik verleen wat hand- en spandiensten. Bij sommige klussen organiseert Françoise dat allemaal zo goed dat ik meer het gevoel heb dat ik een cadeautje krijg dan dat ik iets moet doen. Na een aantal jaar heeft de kerngroep, de groep van meedenkende leden, het initiatief genomen om een Vereniging op te richten (de statuten van de Vereniging zijn opgenomen in bijlage 1). Door een Vereniging op te richten worden automatisch een aantal zaken duidelijk en formeel geregeld, zoals hoe een bestuur (kerngroep) wordt gekozen en wat haar taken en verantwoordelijkheden zijn. Daarnaast is een Vereniging een rechtspersoon die contracten kan aangaan. In het geval van De Nieuwe Ronde was het praktisch dat de Vereniging ondermeer kon optreden als werkgever voor een gesubsidieerde arbeidsplaats (Melkertbaan, een ondersteuning door iemand extra voor de producenten) en ook grond kon pachten. In dit Lokaal Boer-Consument initiatief participeren de leden ook financieel. Iedereen doet dit heel concreet doordat men vooraf een bedrag betaalt en dus daarmee mede het risico draagt dat de oogst door allerlei omstandigheden tegenvalt. Men betaalt niet meer voor een product maar voor de beoogde productie. Daarnaast hebben leden ook aangegeven dat men wel bereid zou zijn om als financier (aankoop grond bijvoorbeeld) te optreden. In dat geval zou men als Vereniging zoiets als een groenfonds kunnen opzetten. In het geval van De Nieuwe Ronde is de noodzaak nog niet zo groot geweest dat deze relatief complexe hobbel is genomen. Terugkijkend waren er twee belangrijke fouten in De Kring waarvan De Nieuwe Ronde veel geleerd heeft. De eerste fout was een te geforceerde participatie van de consumenten, men moest op een bepaalde wijze deelnemen aan de besluitvorming. Dit sluit mensen uit die het initiatief wel een warm hart toedragen en er graag van willen genieten maar die geen behoefte hebben aan weer een verplicht praatgroepje etc.. Een tweede belangrijk punt was het financiële risico. Deelnemers betalen vooraf voor iets wat er nog niet is en nemen daarmee een beperkt risico. Het risico voor het inkomen van de producent, zijnde inkomsten min kosten, ligt bij De Nieuwe Ronde bij de tuinder/ondernemer. Bij De Kring werd dit via een omslagstelsel wel bij de deelnemers gelegd. Hoewel lovenswaardig vanuit het idealistisch perspectief is het is onwerkbaar. Immers, als het aantal leden vermindert en het inkomen van de ondernemer gelijk moet blijven dan stijgt de individuele bijdrage van de leden. Totdat het laatste lid in zijn eentje verantwoordelijk is voor het gehele inkomen van de producent. De Vereniging De Nieuwe Ronde neemt wel verantwoordelijkheid voor het inkomen van de producent. Mede omdat de tuinders te bescheiden waren in de ogen van de kerngroep. Tijdens de vergaderingen met de leden worden de inkomsten en uitgaven in alle openbaarheid in detail besproken. Het bestuur verdedigt bij de leden de prijs, kijkend naar het inkomen van de producent en doet een voorstel naar de leden voor de prijsstelling. Er is in het verleden ook overwogen om als Vereniging de tuinders uiteindelijk in dienst te nemen, dit is echter fiscaal niet aantrekkelijk en vormt voor velen toch een te ingrijpende stap (financiële verantwoordelijkheid, autonomie van mensen). Deelname aan De Nieuwe Ronde is ongeveer even duur als een abonnement bij bijvoorbeeld Odin (voor de tijd dat de tuin productief is). De deelnemers zijn wel prijsbewust maar kiezen niet omwille van prijs voor het initiatief. Doordat de boekhouding van de producent openbaar is en men ziet wat men allemaal moet doen op de tuin, ervaart men de prijs als 6

12 rechtvaardig. Overigens is het wel mogelijk voor mensen met een laag inkomen om een gereduceerd tarief te betalen. Het bijzondere van de akker van De Nieuwe Ronde is dat het letterlijk en figuurlijk een plek is waar mensen de ruimte hebben om te doen wat ze belangrijk vinden en willen. Mensen kunnen genieten van de plek, mensen kunnen oogsten, mensen kunnen er vorm geven aan idealen. Om te zorgen dat dat zo is en blijft, is het belangrijk dat consumenten alleen actief betrokken raken op basis van kwaliteiten die ze vrijwillig willen inzetten. Verplichtingen, ook zelfopgelegde uit een te grote betrokkenheid, leiden uiteindelijk tot vluchtgedrag. Daarnaast is het belangrijk dat dingen die mensen mogelijk afstotend vinden niet plaatsvinden. Heel concreet betekent dit in het geval van De Nieuwe Ronde dat een gemeenschappelijke waarde EKO en zo mogelijk EKO+ is en dat dus een deel van de consumenten zowel onnodig gebruik van bestrijdingsmiddelen als in hun ogen ondoelmatige/dogmatische denkwijzen verwerpen. Quote Erwin Al Wat vindt u het leukste om te doen in de tuin? Snoepen van de aardbeien. Gewoon zien hoe alles groeit. Salades bij elkaar zoeken; culinair bezig zijn. Kinderen zien spelen, met Klaas babbelen. 7

13 3. De Vereniging in de praktijk In een overeenkomst die gesloten is tussen producent en bestuur van de Vereniging is beschreven welke rol het bestuur van de Vereniging De Nieuwe Ronde zal hebben (bijlage 2). Afgesproken is dat de producent samen met de Vereniging (lees het bestuur) in goed overleg een jaarplan opstelt. Dit jaarplan bestaat uit tenminste drie onderdelen te weten: een teeltplan (bestuur adviseert), een raming van benodigde arbeid en productiemiddelen (bestuur zet zich in voor het werven van voldoende vrijwilligers indien nodig) en een begroting. Deze begroting wordt samen met het teeltplan door het bestuur voorgelegd aan de Algemene Ledenvergadering van de Vereniging ter goedkeuring, tevens zal er door het bestuur en Maatschap gezamenlijk een voorstel worden gedaan over de hoogte van de abonnementsprijzen. Het bestuur komt gemiddeld 1x in de 6 weken bijeen voor een bestuursvergadering die zij zelf een kerngroepvergadering noemen. De tuinder is bij deze vergaderingen aanwezig en tevens worden met enige regelmaat andere vrijwilligers van de Vereniging voor deze vergaderingen uitgenodigd indien de agenda daar aanleiding toe geeft. Het bestuur heeft zich verplicht ernaar te streven het aantal leden op een acceptabel niveau te houden en indien nodig actief additionele leden te werven. Tot op heden is dit niet nodig gebleken. Wel zet het bestuur zich in om bekendheid van de Vereniging te vergroten. Zo wordt er door de Vereniging actief meegedaan aan de jaarlijkse dag van de Biologische Landbouw. Op deze dag is de tuin open voor geïnteresseerden en wordt er door diverse vrijwilligers kruidenthee en versnaperingen aangeboden. Verder staat de Vereniging jaarlijks op de Wageningse Molenmarkt, alwaar diverse biologische bedrijven uit de omgeving zich presenteren aan het vaak massaal toestromende publiek. Incidenteel wordt ook aan andere activiteiten deelgenomen. Elk jaar aan het begin van het seizoen wordt er een introductiedag georganiseerd zodat geïnteresseerden kennis kunnen maken met De Nieuwe Ronde (draaiboek introductiedag is opgenomen als bijlage 3). De tuinder geeft een rondleiding over de tuin en legt de aspirant-leden de spelregels van de Vereniging uit. Open Dag Voor de communicatie met de leden van de Vereniging heeft het bestuur de beschikking over een website ( en een nieuwsbrief (Het Groene Blaadje, zie bijlage 4), welke sinds kort ook digitaal beschikbaar is. Beiden komen tot stand door inzet van vrijwilligers. De Vereniging heeft een klein, doch actief vrijwilligersnetwerk. Dit netwerk wordt gecoördineerd door de activiteitencommissie. In de zomer worden er diverse kinderactiviteiten georganiseerd. Het aardbeienfeest is elk jaar weer een echte topper. Drie of vier keer per jaar wordt er ook een Groen Café georganiseerd op de tuin waarbij alle leden worden uitgenodigd voor een praatje, een hapje en een drankje. Doel hiervan is om informeel contact te leggen tussen bestuursleden en overige leden van de Vereniging. Hierdoor kan het bestuur beter inzicht krijgen in wensen en behoeften van de leden. 8

14 Website van De Nieuwe Ronde Groen Cafe 9

15 4. Lerend Ondernemen Inleiding De Nieuwe Ronde is op een ongebruikelijke wijze georganiseerd. Dit vereist een aangepaste stijl van ondernemerschap. Al gedurende het eerste jaar bleek een persoonlijke, informele en open houding naar de leden passend. Deze houding kwam bovendien overeen met het karakter van de ondernemers. De ondernemers kennen veel van de leden persoonlijk en zijn in de eerste plaats geïnteresseerd in hun voorkeuren voor groenten en bloemen, maar ook in ontwikkelingen in hun persoonlijke omstandigheden. Omgekeerd voelen veel leden zich betrokken bij het welzijn van de ondernemers. De Nieuwe Ronde wordt gekenmerkt door een informele stijl van ondernemerschap, waarbij plaats is voor veel verantwoordelijkheid bij de leden. Deze stijl weerspiegelt de verhouding tussen consumenten en producent, die immers gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het welslagen van het project. De diverse aspecten van de ondernemersstijl en de consequenties voor de taakverdeling komen in dit hoofdstuk aan bod. Ondernemerschap Vanaf het begin was de Maatschap van Klaas Nijhof en Wendela Zijlstra verantwoordelijk voor het beheer van De Nieuwe Ronde. Uiteindelijk is in de loop van 2006 de Maatschap omgezet in een eenmansbedrijf van Klaas Nijhof. Al snel na de start bleek de Maatschap zich te onderscheidden van de meeste biologische boeren in stijl en achtergrond. De Maatschap gaf een andere invulling aan het ondernemerschap dan gebruikelijk in de (biologische) landbouw, met name op de volgende punten: - Beiden kwamen vanuit geheel andere achtergronden pas op De Kring voor het eerst in aanraking met de praktijk van de biologische groenteteelt. Klaas Nijhof was tot dan toe actief als tropisch landbouwkundige en Wendela Zijlstra had Nederlandse letteren gestudeerd. Zij hadden weinig traditie met de biologische groenteteelt en met landbouw in het algemeen. Enerzijds had dit gebrek tot gevolg dat weinig uit ervaring geput kon worden bij de opzet van het bedrijf. Anderzijds stonden zij betrekkelijk onbevangen tegenover ongebruikelijke concepten in de landbouw. Juist daarom onderkenden zij de waarde van het experiment op De Kring. - Bij de Maatschap heerste bij de opzet van het bedrijf enige twijfel. Zowel over de vraag of een bedrijf met zelfoogstabonnementen tot een succes kon worden gebracht als over de praktische bedrijfsvoering. Vanuit deze betrekkelijke onzekerheid stonden zij open voor suggesties en kritiek van de consumenten. Zowel via de formele kanalen als via informele kanalen werd vanaf de start veel ruimte geboden aan consumenten om invloed uit te oefenen op verschillende niveaus. - De behoefte bestond om het bedrijf met de consumenten tot een gezamenlijk project te maken. Enerzijds vond deze behoefte zijn oorsprong in de onzekerheid van de producenten, anderzijds sloot deze behoefte aan bij hun idealen. De producenten beschouwen de kwekerij niet als hun privé-onderneming en de gewassen niet als hun privé-bezit, maar als een gedeeld project, waarbij de Maatschap natuurlijk wel een andere inbreng heeft dan de leden. Anders dan bij veel andere tuinders hebben zij de bemoeienis van de consumenten met de bedrijfsvoering hoog gewaardeerd. Veel leden voelen zich mede verantwoordelijk voor het bedrijf en de Maatschap heeft hen veel ruimte geboden deze verantwoordelijkheid op te pakken. Ook t.a.v. de praktische gang van zaken op het bedrijf kunnen de leden veel verantwoordelijkheid opnemen. Leden kunnen ook buiten de aanwezigheid van de producenten op het bedrijf terecht om te oogsten. Ook bij hun aanwezigheid laten de producenten de leden graag zelfstandig oogsten, ook als daardoor wel eens wat ongelukjes kunnen gebeuren, zoals het oogsten van de verkeerde gewassen, het oogsten van onrijpe gewassen en het oogsten van een verkeerde plek. Het is de overtuiging van de producenten dat de leden pas hun verantwoordelijkheid kunnen oppakken als ze daartoe werkelijk de ruimte 10

16 krijgen. De leden van De Nieuwe Ronde gedragen zich over het algemeen zeer verantwoordelijk. Overigens helpt het daarbij dat de Maatschap ervoor zorgt dat van alle gewassen een zekere overmaat wordt opgekweekt, zodat de leden het gevoel hebben dat er steeds genoeg te oogsten is. Alleen als er van bepaalde gewassen een tekort is, voelen zij hun verantwoordelijkheid minder en dreigt hamsteren. De Nieuwe Ronde is opgezet met de uitdrukkelijke bedoeling te groeien naar een Community Shared Agriculture zelfoogstbedrijf. Snel na de opstart van het bedrijf is gestart met de opzet van deze organisatievorm. Het bedrijf is dus niet omgebouwd van gewoon naar Community Shared Agriculture bedrijf. Dit is achteraf een belangrijke factor geweest voor het succes van De Nieuwe Ronde, want in de praktijk blijkt juist de ombouw een struikelblok. De Nieuwe Ronde wordt regelmatig bezocht door boeren die de overstap naar zelfoogst- en/of Community Shared Agriculture -bedrijf serieus overwegen. Hoewel de meest van deze boeren enthousiast zijn over de opzet van De Nieuwe Ronde, durven zij de overstap niet aan. Deze boeren haken af op angst om de autonomie over de bedrijfsvoering te verliezen, verantwoording aan de consumenten te moeten afleggen en consumenten in hun gewassen te moeten dulden. Community Shared Agriculture en/of zelfoogstbedrijven lijken vooral succesvol te kunnen worden opgestart als ze als zodanig worden opgezet en als de initiatiefnemers weinig traditie hebben in de landbouw. Taakverdeling Op De Nieuwe Ronde is in de loop van de jaren een taakverdeling ontstaan waarbij de producent een aantal verantwoordelijkheden kent, een aantal verantwoordelijkheden berusten bij de Vereniging en een aantal verantwoordelijkheden worden gedeeld. Tot de verantwoordelijkheden van de producent behoren: 1 het zorgdragen voor de teelten van groenten, klein fruit, kruiden en bloemen. Daarbij wordt gestreefd naar een geringe overmaat aan productie, zodat ook bij tegenvallende groei voldoende wordt geproduceerd en leden niet behoeven te hamsteren. De producent draagt tevens zorg voor het beheer van de percelen in het algemeen en streeft daarbij naar het creëren van voldoende rustpunten en het verhogen van de natuurwaarde. 2 het inbrengen van voldoende arbeid voor het beheer van de percelen en gewassen. Naast eigen arbeid wordt hierbij gebruik gemaakt van stagiaires en vrijwilligers. Vrijwilligers worden zowel van buiten als van binnen de Vereniging geworven. 3 het inbrengen en onderhouden van passende machines. 4 de inkoop van duurzame en vlottende productiemiddelen. 5 de administratie en boekhouding 6 het fungeren als aanspreekpunt voor de leden. Tot de verantwoordelijkheden van de leden en de Vereniging behoren: 1 het consumeren van de aanwezige gewassen, waarbij zij de gewassen zorgvuldig behandelen. Buiten de aanwezigheid van de tuinders oefenen zij enige controle op elkaar en op de percelen uit. 2 de Verenigingsactiviteiten, zoals de uitgave en verspreiding van de nieuwsbrief, verwerking van oogstoverschotten, organisatie van activiteiten, o.a. voor kinderen en voor speciale gelegenheden. 3 het zorgdragen voor de inkomsten van de kwekerij, dwz alle leden moeten het abonnementsgeld betalen Tot de gezamenlijke verantwoordelijkheden behoren: 1 het opstellen van het teeltplan. Daarbij doet de producent een voorstel en stelt de randvoorwaarden. 2 het vaststellen van het niveau van de abonnementsgelden. Daarbij doet het bestuur van de Vereniging een voorstel 3 het bepalen van het korte en lange termijn beleid 4 de presentatie naar buiten, op open dagen, in lezingen en workshops. 11

17 Financiën Maatschap In het jaarverslag 2005 van De Nieuwe Ronde, bijlage 6, wordt weergegeven wat de inkomsten en de uitgaven van dat jaar zijn en waar de kosten worden gemaakt. In 2005 was het ook eindelijk mogelijk om een enigszins betrouwbare meerjaren analyse van de financiën te maken. Het initiatief was verder gegroeid en de meest belangrijke investeringen waren gedaan. Deze analyse geeft inzicht in de mogelijkheden om een gezond inkomen te realiseren. Eerste en in het begin lastige stap was het omschrijven van bruikbare kengetallen. Het aantal huishoudens was bekend, maar de gemiddelde omzet per huishouden niet. In 2004 waren er per huishouden gemiddeld 1,41 volwassen mond (kinderen tussen 9 en12 jaar 50% volwassen mond, kinderen %) en waren de kosten voor de consument 133,- euro per volwassen mond voor het groenteabonnement. Over de jaren is het aantal volwassen monden per huishouden tussen de 1,27 en 1,41 geweest. De prijs wordt jaarlijks voor de inflatie gecompenseerd. Bloemenabonnementen (42 in 2004, 51,- euro per huishouden) e.d. vormen een aanvulling op het groenteabonnement inkomsten en worden hierin meegerekend. Over de jaren blijkt, bij prijspijl 2004, dat de gemiddelde omzet jaarlijks ca.180 euro per huishouden (= 133,- euro x 1,41) te zijn, plus ca ,- euro overige inkomsten. Deze 2.500,- euro komt deels uit verkoop op de akker en bij voorbeeld Landbouw en Zorg activiteiten die in het begin van De Nieuwe Ronde belangrijk waren. De kosten zijn ca. 70,- euro per huishouden, plus gemiddeld jaarlijks ca ,- euro voor duurzame productiemiddelen (investeringen mechanisatie met name, grondkosten zijn onderdeel van de exploitatiekosten). Ofwel per deelnemend huishouden is er 110,- euro aan inkomsten om de arbeid en bijkomende kosten (o.a. arbeidsongeschiktheid verzekering) te dekken. De cijfers van 2005 en 2006 bevestigden deze analyse. Anders gezegd is het bruto jaarinkomen van de producent in dit geval dus het aantal huishoudens maal 110,- euro. Echter de huidige omvang van de tuin, ca. 1,6 ha, is ongeveer het maximum dat met de huidige manier van werken (mens, mechanisatie, bouwplan) kan worden bewerkt. Anno 2006 is de grond nog niet voor 100% in gebruik genomen, het maximale aantal huishoudens dat bediend kan worden ligt waarschijnlijk tussen de 170 en 200. Een ander punt is dat een dergelijk initiatief nooit ineens met 150 huishoudens kan starten, De Nieuwe Ronde startte in 1998 met zo n 60 huishoudens en is geleidelijk gegroeid. Ervaring opdoen met het bouwplan, onkruiddruk onder controle krijgen (hulp vrijwilligers, Landbouw en Zorg, e.d.) maken een snelle start onmogelijk. Dit betekent ook dat er in de eerste jaren een (zeer) laag inkomen is. Dit ligt waarschijnlijk anders wanneer men een bestaand bedrijf langzaam omvormt. Conclusies De ongebruikelijke opzet van De Nieuwe Ronde is grotendeels terug te voeren op het vrijwel ontbreken van landbouwkundige tradities bij de initiatiefnemers. De opzet kwam bovendien overeen met de behoeftes en de idealen van de initiatiefnemers. Daarbij boden de producenten ruimte aan de consumenten om daadwerkelijke verantwoordelijkheden te dragen. 12

18 5 Bedrijfsvoering Inleiding Toen De Nieuwe Ronde werd opgezet bestond nauwelijks informatie over de organisatie van de abonnementsvorm die de initiatiefnemers wensten, buiten hun eigen ervaringen. Het was duidelijk dat open communicatie essentieel zou zijn voor het succes van het bedrijf, maar het was een zoektocht naar de juiste vorm. Ook het vinden van een goed teeltplan bleek een zoektocht, evenals de vraag wat de ideale schaal van de kwekerij moet zijn. Anders dan bij veel andere bedrijven is op De Nieuwe Ronde passende mechanisatie gezocht bij de gekozen abonnementsvorm, schaal en teeltplan. Dat op De Nieuwe Ronde biologisch geteeld wordt is een logische consequentie van het oogstsysteem en er wordt gestreefd naar een natuurlijke bedrijfsvoering. Zelfoogsten Bij de opzet van De Nieuwe Ronde werd besloten dat het zelfoogstsysteem de basis zou vormen van het bedrijf, nadat hier bij de Kring al positieve ervaringen mee waren opgedaan. De prettige sfeer die ontstaat door het zelf oogsten is het gevolg van het wezenlijk andere contact tussen consumenten en bedrijf vergeleken met normale abonnementsbedrijven. Terwijl bij gewone abonnementsbedrijven consumenten hun tas kunnen ophalen bij een afhaalpunt of op een centraal punt op het bedrijf, moeten de consumenten van De Nieuwe Ronde over het gehele bedrijf wandelen om op verschillende plekken verschillende producten te oogsten. De consumenten kunnen dan niet alleen zien hoe de gewassen groeien en welke gewassen zich goed ontwikkelen en welke minder maar ook welke inspanningen de tuinders verrichten om de gewassen te telen. Bovendien ontmoeten bij het zelfoogstsysteem producent en consument elkaar veelvuldig en is direct contact tussen hen daardoor laagdrempeliger dan bij gewone abonnementsbedrijven. Het inzicht van de consumenten in de bedrijfsvoering en de teeltmaatregelen is dan ook relatief groot. Dit heeft op De Nieuwe Ronde geleid tot een groot respect van de consumenten voor de tuinders. De betrokkenheid van de consumenten bij het bedrijf en de producenten is groot en tussen tuinders en consumenten is een band van wederzijds vertrouwen ontstaan. De producenten vertrouwen erop dat de consumenten op een verantwoorde manier de gewassen oogsten en zij stellen daarvoor ook buiten hun aanwezigheid het bedrijf open. De consumenten vertrouwen erop dat de tuinders het vooraf betaalde abonnementsgeld zullen aanwenden om een zo goed mogelijk aanbod van producten te creëren. Quote Lieke Borst De tuin is voor mij een geschenk, stel je voor op mijn 55 ste kom ik in een klein huisje vrijwel zonder tuin te wonen en op 5 minuten fietsafstand is er een tuin waar ik zelf kan oogsten. Ik heb heel veel bewondering voor alle mensen die dat met elkaar mogelijk maken. Het overheersende gevoel als ik over de tuin denk is blijheid en dankbaarheid. Ook voor de consumenten onderling is De Nieuwe Ronde een ontmoetingsplaats. Consumenten die elkaar al van elders kennen ontmoeten elkaar opnieuw op De Nieuwe Ronde en er ontstaan ook nieuwe vriendschappen tussen consumenten. Deze sfeer van vertrouwen en betrokkenheid is niet alleen van groot belang voor het functioneren van zelfoogstsysteem maar vormt tevens de basis voor het Community Shared Agriculture systeem (zie hoofdstuk 1) volgens welk principe De Nieuwe Ronde is georganiseerd. Quote Mara Langeveld, 7 jaar Ik wil graag dat er heel veel kinderen naar het bloemenfeest komen omdat het leuk is om samen met andere kinderen in de tuin te spelen en bloemstukjes te maken en te praten. 13

19 In het beginjaar van De Nieuwe Ronde werd slechts een halve hectare gebruikt voor groenteteelt. Al gedurende het eerste jaar abonneerden zo n 60 huishoudens zich, een aantal dat de verwachting van de tuinders ver overtrof. De groenten werden dat jaar niet alleen afgezet via zelfoogstabonnementen, maar er was tevens een klein aantal gewone groetenabonnementen (pakketten) en er werden groenten verkocht aan lokale winkels en restaurants. Gedurende de daaropvolgende jaren is het aantal abonnementen met kleine stapjes gegroeid tot 150 huishoudens (ongeveer 250 volwassenen) en wordt anderhalve hectare bebouwd. Voor de tuinders was het belangrijk langzaam te groeien, om elk jaar een relatief grote kern van oude abonnees te hebben, waarbij de vertrouwensband inmiddels was ontstaan. Met het aantal van 150 huishoudens bestaat het gevoel aan de grens te zijn gekomen van de maximale groepsgrootte. Van doorgroei naar een duidelijk groter aantal deelnemers wordt afgezien omdat dan de groep zelfoogsters te anoniem dreigt te worden en het wederzijds vertrouwen verloren zou kunnen gaan. Nadat bleek dat veel consumenten geïnteresseerd waren in het zelfoogstsysteem, is besloten het bedrijf volledig te concentreren op zelfoogstabonnementen en afzet aan winkels en gewone abonnementen aan andere bedrijven te laten. Teeltplan Het zelfoogstsysteem heeft consequenties voor de bedrijfsvoering in het algemeen en het teeltplan in het bijzonder. In de eerste plaats is bij de indeling van de percelen niet alleen gestreefd naar efficiëntie en opbrengst maximalisatie. Ook wordt gestreefd naar het creëren van een bedrijf waar de leden zich prettig voelen, waar zij alles kunnen vinden. De centrale bloemencirkel speelt daarbij een belangrijke rol. De cirkel fungeert als rustpunt en ontmoetingsplek. Gedurende de zomer, als de bloemen volop in bloei staan, is dit de mooiste plek op het bedrijf. Binnen deze bloemenpracht, op een binnencirkel van gras, drinken de werkers en de leden koffie en thee aan de picknicktafel. Er is een zandbakje voor de kinderen en onder de parasol kan worden uitgerust. Daar vinden veel van de informele contacten tussen de tuinders en de leden en tussen de leden onderling plaats. Picknick tafel De bloemencirkel wordt geëxploiteerd voor (zelfoogst-) bloemenabonnementen, maar wellicht is de functie van de bloemen in het creëren van een prettige ontmoetings- en rustplek nog belangrijker. Beoordeeld op de inkomsten uit de bloemenabonnementen is de exploitatie van de bloemencirkel niet rendabel door de grote behoefte aan arbeid, maar gezien de bredere functie van de bloemencirkel wordt dit graag geaccepteerd. Naast de bloemencirkel wordt ook op ander plekken met de aanplant van inheemse planten, struiken en wilde bloemen gestreefd naar een bedrijf waar het prettig is om te komen en te oogsten. Een tweede consequentie van het zelfoogstsys- Bloemen oogsten 14

20 teem is dat op het bedrijf alle gewassen, die redelijkerwijs kunnen worden geteeld, ook moeten worden aangeplant. Er kunnen geen groenten worden aangekocht van andere bedrijven omdat deze nu eenmaal niet zelf kunnen worden geoogst. Ook gewassen waarvoor de grond zich minder leent, waarvan de arbeidsbehoefte niet goed in de arbeidsfilm past, of waarvoor geen geschikte mechanisatie aanwezig is, zijn in het bouwplan opgenomen. In vergelijking met gewone abonnementenbedrijven is op De Nieuwe Ronde weliswaar geen arbeid nodig voor oogstwerkzaamheden, maar worden wel gewassen aangeplant, waarvan de teelt om uiteenlopende redenen veel arbeid behoeft. De producenten worden in hun activiteiten geassisteerd door vrijwilligers. Deze brachten gemiddeld over de jaren ongeveer één mensjaar arbeid in. Twee soorten vrijwilligers onderscheidden zich: vrijwilligers die lid zijn van de Vereniging en vrijwilligers die van buiten de Vereniging komen. De eerste groep vrijwilligers is vaak over een lange periode (vele jaren) actief en concentreert zich vaak op bepaalde activiteiten. Deze groep trekt vaak een verantwoordelijkheid naar zich toe. Zo wordt het onderhoud van de bloemencirkel grotendeels door vrijwilligers van binnen de Vereniging gedaan. Vrijwilligers van buiten de Vereniging zijn vaak gedurende een kortere periode actief. Zij werken samen met de Maatschap aan de lopende activiteiten. Ondanks de aanwezigheid van vrijwilligers is het streven van de producenten alle werkzaamheden op het land in principe zelf te kunnen verrichten, zodat een afhankelijkheid van vrijwilligers wordt vermeden. Het idee daarachter is geen grote druk op de vrijwilligers te leggen zodat de vrijwilligers zich ook vrij Onkruid Wieden door Vrijwilliger voelen en geen onbetaalde medewerkers. Bij de Nieuwe Ronde beslissen producenten en consumenten gezamenlijk welke gewassen worden aangeplant. Alleen in het eerste jaar toen de overlegstructuur nog moest worden ontwikkeld, hebben de tuinders het teeltplan vastgesteld. Als basis daarvoor dienden hun ervaringen op stadsboerderij De Kring, de landelijke gegevens over groenteconsumptie en hun eigen ideeën. Gedurende de daarop volgende jaren is het oorspronkelijke teeltplan in overleg met de leden steeds verder aangepast om aan de wensen van de consumenten te voldoen. Daartoe is gedurende de eerste twee jaar aan het eind van het jaar een gewassenenquête rondgegaan, waarop de leden ondermeer konden aangeven van welke gewassen te weinig was aangeplant en welke gewassen ontbraken in het teeltplan. Naast deze informatie gebruikten de tuinders hun observaties over het oogstgedrag en de informele opmerkingen van de leden om tot een voorstel voor een nieuw teeltplan te komen voor het nieuwe jaar. Niet alle wensen van de leden worden gehonoreerd. Zo passen niet alle gewenste gewassen binnen de beperkingen van het rotatieschema en de faciliteiten op het bedrijf. Sommige gewenste gewassen vereisen te veel arbeid in verhouding tot de opbrengsten, zoals tomaten. Voor andere gewassen bestaan op De Nieuwe Ronde niet de middelen, zoals voor de trek van witlof. 15

21 Het nieuwe teeltplan wordt samen met de toelichting van de tuinders ter goedkeuring voorgelegd aan de Algemene Ledenvergadering. Tot nu toe hebben de leden het voorstel van de tuinders en hun toelichting ieder jaar goedgekeurd. Gewassen die op suggestie van leden zijn opgenomen in het teeltplan zijn ondermeer: snijbonen, pastinaak, snijbiet, groenlof, wortelpeterselie, koolraap en gele courgettes. Slechts enkele gewassen zijn uit het teeltplan gehaald. Naast tomaten (vanwege te weinig oogst en te veel arbeidsbehoefte), geldt dit voor bijvoorbeeld radicchio rosso (roodlof). Karakteristiek voor het teeltplan van De Nieuwe Ronde is de ruime aanwezigheid van gewassen waarvan de oogst veel arbeid behoeft. De handeling van het oogsten wordt immers door de leden verricht. De tuinders kunnen bijvoorbeeld veel aardbeien aanplanten en peultjes zaaien. Mechanisatie Bij de start van het bedrijf heerste onder de tuinders nog onzekerheid over de schaal waarop het experiment van De Nieuwe Ronde zou worden uitgevoerd. In het beginjaar werd slechts een halve hectare bebouwd. Voor het eerste jaar werd daarom gekozen voor kleinschalige mechanisatie: een (zware) tweewielige trekker voor ploegen en cultivateren en een lichte frees voor onkruidbestrijding en voor aanaarden. Daarnaast werden handzaaimachines en een handonkruidbrander aangeschaft. De uitbreiding van het areaal tot één hectare kon met deze mechanisatie bereikt worden. Nadat echter het tweede perceel in gebruik werd genomen bleek de tweewielige trekker te vermoeiend in gebruik. Besloten werd deze te vervangen door een lichte, smalle Kleinschalige teelten kniktrekker. Deze trekker blijkt klein genoeg om te passen binnen het kleinschalige karakter van de teelten. Met de keuze voor een kleine trekker zijn echter de mogelijkheden voor verdere mechanisatie beperkt. Goede kleinschalige landbouwmachines zijn minder gangbaar en sommige bewerkingen zijn moeilijk te mechaniseren, uitgaande van de trekker die nu in gebruik is. Dit hangt nauw samen met het streven om via mechanisatie schaalvergroting mogelijk te maken. EKO+ Gezien het open karakter van De Nieuwe Ronde, waar consumenten bij vergissing ook wel eens de verkeerde groenten oogsten en waar kinderen overal kunnen rondlopen, is het gebruik van pesticiden praktisch onmogelijk. Er wordt dan ook vanaf het eerste jaar geteeld volgens de richtlijnen van het SKAL voor de biologische productie. De eerste jaren was De Nieuwe Ronde niet gecertificeerd. Gezien het transparante karakter van de teelten bestond vanuit de leden weinig behoefte aan het keurmerk. Pas na enkele jaren is als formaliteit de EKO-licentie verkregen. Zowel bij het bestuur als bij de tuinders leefde echter het gevoel dat de Skal-richtlijnen vrij beperkt zijn: ze betreffen alleen de teelten en niet het beheer van de percelen. 16

22 Dit gevoel leidde tot het besluit verder te gaan dan de SKAL-richtlijnen en te komen tot de EKO+ teelt. Bij de EKO+ teelt wordt niet alleen gelet op de natuurlijkheid van de teelten, maar ook op de natuurlijkheid van het beheer van de percelen en het bedrijfssysteem. Zo zijn hagen aangeplant, kunnen enkele stukken verwilderen, is gestopt met het gebruik van biologische bestrijdingsmiddelen en worden de meest milieubelastende machines vervangen. De tuinders en het bestuur zullen zich blijven beraden op de verdere vergroting van de natuurwaarde van De Nieuwe Ronde. Frambozenhaag Aandachtspunten Bij de ontwikkeling van De Nieuwe Ronde als zelfoogstbedrijf is het vertrouwen tussen consumenten en producenten van doorslaggevend belang gebleken. Dit vertrouwen is zowel het resultaat van de transparantie van de bedrijfsvoering en de openheid van de tuinders. De vele formele en informele communicatie tussen producenten en consumenten lijkt essentieel voor het functioneren van het zelfoogstprincipe en voor de verdere bepaling van de koers van het bedrijf, zowel op korte als op lange termijn. 17

23 6. Betekenis van de tuin In 2003 heeft De Nieuwe Ronde een studente onderzoek laten doen naar de betekenis van de tuin voor de deelnemers. Uit deze studie kwamen bevlogen verhalen van consumenten over waarom zij een abonnement hebben en wat de tuin voor hen betekent. De meerderheid van de consumenten die van de tuin genieten doet dat omdat men het eens is met hoe er geproduceerd wordt. Zij genieten van de mogelijkheid om zelf te oogsten en men heeft grote sympathie voor de tuinders. Quote Diane Schaap Voor mezelf vind ik het fijn om heerlijke verse gezonde biologische groenten te kunnen oogsten voor het gezin. En ik wil de kinderen de ervaringen in de tuin meegeven. Een breder drijfveer is dat ik mijn geld en energie graag in positieve, opbouwende initiatieven steek om de wereld te helpen verbeteren. Community Supported Agriculture en biologische initiatieven, zoals de Nieuwe Ronde, verdienen die steun. In het verlengde daarvan koop ik zoveel mogelijk biologisch (en uiteraard ook Fair Trade / Max Havelaar) in de natuurvoedingswinkels en demonstratief in de supermarkt ook. Het feit dat er mensen zijn die ook bestuurder willen zijn, is voor de meeste mensen niet relevant, dat er een nieuwsbrief is wel. De tuin heeft bestaansrecht door de producten en waarden die er gestalte krijgen. De tuin kan in deze vorm bestaan doordat naast de producent ook anderen zich bij de tuin betrokken voelen en daar inhoud aan geven. Quote Wil Lyklema Wat ik ontzettend leuk vind zijn de asperges die dan zomaar omhoog komen uit de kale vlakte. En het is boeiend om te zien hoe de groentes het doen met al die verschillende temperaturen en wisselingen van het weer. De boerenkool en de spruitjes hebben ontzettend veel luis, je wast het er wel zo uit en in de winkel zie je dat nooit. Op het niveau van de regio/gemeente heeft de tuin betekenis doordat het burgers verbindt met de groene zoom van de gemeente en met de ontwikkelingen in de regio en in de landbouw. De tuin is een ontmoetingsplaats, waardoor het er voor veel mensen toe doet wat er met het buitengebied gebeurt. Concreet betekent dat ook dat actieve leden tijdens de algemene ledenvergadering actief mee gaan denken over hoe de tuin past in de Ecologische Verbindingszone waarin de tuin ligt. De tuin brengt daarmee op zijn eigen wijze en op zijn eigen schaal mensen en vraagstukken onderling in verbinding. Een Lokaal Boer-Consument initiatief geeft ook mensen de ruimte om ondernemerschap op een persoonlijke wijze in te vullen. Het biedt ten opzichte van meer gebruikelijke vormen van ondernemen veel mogelijkheden om sterke punten van anderen te benutten in de bedrijfsvoering, zowel in termen van kwaliteiten van mensen als in materiële zaken. Doordat in de praktijk van De Nieuwe Ronde de productieketen sterk op de akker geconcentreerd wordt en tussenschakels tussen produceren en consumeren afwezig zijn, is het ook mogelijk om op een kleine oppervlakte een redelijk inkomen te halen. De tuin is voor de consument de ruimte waar datgene gevonden wordt dat men zoekt. De kunst van een dergelijke tuin zit er deels in dat mensen met verschillende wensen en motivaties op een en dezelfde plaats vinden wat ze zoeken. Dit gaat van heel praktisch kiezen voor smakelijk eten of het hebben van een moestuin met een tuinman erin, tot praktische natuuren milieueducatie voor kinderen (prei komt uit de grond en niet uit de koeling) en het praktisch invullen van idealen. 18