Zoeken in de digitale collecties van de NVBS Bibliotheek versie 25oktober 2014

Transcriptie

1 Zoeken in de digitale collecties van de NVBS Bibliotheek versie 25oktober 2014 Inleiding De bibliotheek collecties hebben twee verschillende zoekmogelijkheden: grasduinen (browsen) en zoeken. Bij grasduinen krijgt men een overzicht van alle bronnen die een bepaald criterium voldoen, bijvoorbeeld gemaakt door een bepaalde fotograaf of geschreven in een bepaalde taal. Bij zoeken gaat het om vinden van bronnen die voldoen aan bepaalde kenmerken. Grasduinen gaat snel, maar is niet zeer nauwkeurig en kan grote aantallen bronnen opleveren. Zoeken is lastiger, maar kan heel precies en is vooral van belang in grote bestanden. Afbeelding 1 Deel van het scherm na het openen van een databestand Na het openen van een bestand ziet de bovenkant van het scherm er uit als op afb. 1. De knop Zoeken is voor zoeken en de vijf knoppen rechts ervan voor grasduinen. Bij elke databank is er de knop Zoeken en een wisselend aantal knoppen rechts ervan. In dit bestand kan gegrasduind worden op titel, auteur, trefwoorden, reeks, en plaatsnummer. Bij de catalogus van de bibliotheek zijn er vijf knoppen voor grasduinen, bij het Naslagwerken bestand van de bibliotheek is er slechts één. Grasduinen Bij klikken op trefwoorden verschijnt afb. 2. Met klikken op een van de letters die horizontaal bovenin staan kan men naar een ander deel van het alfabet springen. In de lijst die bij een letter tevoorschijn komt kan men scrollen. Klikken op een trefwoord geeft een lijst van de bronnen die het betreffende trefwoord dragen. Achter elk trefwoord staat tussen haakjes hoeveel bronnen het betreffende trefwoord heeft. Na klikken op Aandrijvingen komt afb. 3 te voorschijn. Als u klikt op een thumbnail in afbeelding 3 krijgt u een grotere afbeelding te zien. Klikken op het icoontje naast de thumbnail geeft alle gegevens over het betreffende boek in het databestand. Als er geen thumbnails beschikbaar zijn, krijgt u alleen een lijst te zien, waarbij wel de gegevens opgeroepen kunnen worden. Bij het grasduinen op Datum komt er lijst die systematisch is opgebouwd: eerst de gegevens van bronnen waarbij alleen het jaar is vermeld, daarna volgt een onderverdeling op maand. Binnen de maand zijn de beschrijving op dag gesorteerd.

2 Afbeelding 2 Het grasduinen-scherm voor trefwoorden Afbeelding 3 Deel van het scherm na klikken op Aandrijvingen Zoeken Zoeken gaat door te klikken op de knop Zoeken. Afb. 4 geeft het scherm voor zoeken voor de catalogus van de bibliotheek. In de bovenste regel die begint met Zoek in kunt u de twee kleine vensters veranderen door op de driehoekjes rechts in de venstertjes te klikken. Bij het eerste venstertje kunt u de standaard sortering veranderen. De mogelijkheden zijn afhankelijk van de databank. Het tweede venstertje biedt altijd slechts twee mogelijkheden: alle en sommige. Deze twee mogelijkheden bepalen het gedrag van de zoekmachine wanneer u meer dan een woord in een zoekvenster links invult. alle betekent dat alle woorden in het veld rechts genoemd, moeten voorkomen. sommige betekent dat tenminste één van de zoekwoorden moet voorkomen in het betreffende veld.

3 Behalve meerdere woorden in een venster te zetten kunt ook meerdere vensters met de zelfde inhoud rechts - onder ' veld' - gebruiken (zie afbeelding 5 en 6). De inhoud van deze knoppen kunt u aanpassen door op de knop te klikken. Beide mogelijkheden reageren hetzelfde op het alle/sommige venster. Let op: het is niet nodig wildcards (zie verder) te gebruiken als de volledige achternaam als zoekterm wordt ingevoerd. Afbeelding 4 Het scherm voor zoeken voor de bibliotheekcatalogus Bij elk databank is het aantal invulmogelijkheden links gelijk. De tekstjes rechts zijn verschillend per databank. Bij Zoeken kan op meerdere trefwoorden, auteurs enzovoort gezocht worden, maar ook op auteur en een trefwoord of een woord uit de titel. Een gedetailleerde beschrijving van alle mogelijkheden vindt u verder op in dit document. Afbeelding 5 Zoeken met twee zoekvensterjes Wanneer in het rechter venstertje Alle tekst staat, wordt overal in een record gezocht, staat er iets anders bijvoorbeeld Trefwoorden dan wordt alleen in de veld(en) met die naam gezocht. Afbeelding 6 Zoeken met twee namen in een zoekvenstertje De zoekacties afgebeeld in afb. 5 en 6 geven hetzelfde resultaat, afhankelijk van wat in het rechter venster van de bovenste regel staat. Zie ook onder Booleaanse operatoren.

4 Voorkeuren Rechtsboven op elk scherm staat een knop met de opschriften VOORKEUREN. Over het algemeen is het verstandig de voorkeuren niet te veranderen. Op één ding moet u echter attent zijn: Als er meer dan 500 antwoorden op een vraag zijn, krijgt u alleen de eerste 500 te zien! Wilt u ze allemaal bekijken, dan moet u de laatste mogelijkheid op het voorkeurenscherm aanpassen (zie afbeelding 5). Klik op de pijltjes recht van 50 en kies dan alle (zie afbeelding 6). Op dezelfde manier kunt u ook het aantal treffers per scherm verhogen. Afbeelding 7 Onderste deel van het voorkeurenscherm Afbeelding 8 Veranderen van het aantal treffers dat getoond wordt De mogelijkheden van het zoekvenster Woorden en frasen Het zoeksysteem van Greenstone werkt met woorden en frasen ( phrases ). Woorden moet letterlijk genomen worden. Als u in het veldje voor titel tram invoert, geeft dat bronnen met het woord tram in de titels, niet die met trams of tramwegen. Een woord is een serie letters en/of cijfers. Voorbeelden Gragt, tram, 1981 en T3. Dit betekent T13 één woord is maar T 13 twee woorden evenals t/m. Een spatie of het leesteken / zijn geen letters of cijfers. Een frase is een groep woorden ingesloten tussen twee dubbele aanhalingstekens. Frits van de Gragt zijn vier woorden, Frits van de Gragt is één frase. De frase moet in één veld precies zo optreden. Het is een eenvoudige manier te zoeken naar twee of meer woorden die naast elkaar en in de aangegeven volgorde moeten staan. Bijvoorbeeld zoeken naar HTM 58. Zoeken met HTM 58 levert meer antwoorden op. (Vanwege een bug in de huidige versie van het programma kunt U op dit moment niet naar frasen zoeken.) Letters met diacrieten zoals in België kunnen met en zonder de diacriet gevonden worden. Dus Belgie en België geven hetzelfde resultaat, evenals Visé en Vise.

5 Woorden met een streepje of een apostrof - erin worden als twee woorden gezocht. In de standaardvorm van het zoekvenster met alle in het rechterdeel van de zin bovenaan betekent dat bronnen met beide delen van het woord met het streepje in het betreffende veld moeten staan. Zoeken met Köln-Bonner levert dus ook een titel met Geschichte der Köln Bonner Eisenbahnen als resultaat op. De minimale lengte van een woord is 1 letter of cijfer. Wildcards Greenstone kent twee zogenaamde wildcards. Een? op de plaats van een letter of cijfer zegt dat op de plaats van het vraagteken één en precies één willekeurige letter of cijfer kan staan. Zoeken naar tr?m levert tram, trem, trim en trom op, maar niet de afkorting trm. Zoeken naar tram? levert wel trams op, maar niet tram. De wildcard * betekent dat op de betreffende plaats nul of meer letters of cijfers kunnen staan. Als u tram* als zoekterm gebruikt, krijgt u tram, trams maar ook tramwegen, tramremises enzovoort. De wildcard kunnen op elke plaats in het woord staan en achter het woord, maar niet aan het begin van een woord. *wegen geeft een foutmelding. Twee wildcards in een woord mag. Met het zoekwoord tr?m* in het titelveld vindt u tramvaju maar Trümmerbahnen. Een bijzondere wildcard is de ~ (tilde) achter een woord. Dit geeft een vage (fuzzy) zoekactie., dat wil zeggen dat er ook gezocht wordt naar woorden die op de zoekterm lijken. Zoeken met tram~ geeft als resultaat dat er gezocht wordt met de zoektermen: tram, tramo, trap, trad, gram, ram, bram, team, trams en tram. Als resultaat komen alle records waarbij tenminste een van de zoekterm in het betreffende veld of het record bij zoeken met Alle tekst in het rechter rijtje - voorkomt. Wildcards kunnen niet binnen frasen gebruikt worden. Proximity (nabijheid) Het is mogelijk te zoeken naar records waar in een veld twee woorden binnen een bepaalde afstand van elkaar voor komen. Zet de woorden tussen dubbele aanhalingstekens direct gevolgd door een tilde en een getal dat het aantal woorden dat tussen de zoekwoorden mag staan, weergeeft. Voorbeeld: De zoekterm Brisbane tram ~1 geeft de titel Brisbane dropcentre tram bij zoeken in het titelveld van de catalogus van de NVBS-Bibliotheek. Brisbane tram ~2 geeft ook nog de titel Brisbane four motor tram. Nabijheids zoeken is gevoelig voor de woordvolgorde. Amsterdamse paardentram ~8 geeft een ander resultaat als paardentram Amsterdamse ~8. Wildcards kunnen bij nabijheids zoeken niet worden gebruikt. Range (bereik) Het is mogelijk te zoeken naar records waarin binnen een specifiek bereik vallen. Dit is vooral van belang bij het zoeken op datum. Bijvoorbeeld welke boeken zijn gecatalogiseerd tussen 2 en 13 januari Er zijn twee vormen deze vorm van zoeken: inclusief en exclusief de grenswaarden. In de catalogus vindt de zoekopdracht [1989 TO 1999] alle records met die jaartallen in de titel inclusief titels met 1989 of Dus voor inclusief zoeken gebruik vierkante haken

6 [ TO ]. TO met hoofdletters. Om te zoeken exclusief de grenswaarden gebruik accolades { TO }. Afbeelding 9 Zoeken op datums tussen genoemde data, inclusief de grenswaarden. Het is mogelijk wildcards te gebruiken. [197* TO 198*] geeft alle titels die een jaartal tussen 1970 en 1989 bevatten Deze zoekmethoden kunnen ook met woorden gebruikt worden. Booleaanse operatoren De volgende booleaanse operatoren kunnen gebruikt worden: AND, +, OR, NOT en - De AND-operator wordt tussen woorden of frasen gezet en eist dat alle termen in het record bij alle tekst of in het betreffende veld bij iets anders in het rechter venster voorkomen. De zoekopdracht van afbeelding 10 geeft zowel de titel De Amsterdamse paardetrams als De Amsterdamse paardentrams, maar ook Van paardetram naar dubbelgelede : de roemrijke van de Amsterdamse tram en bus. Afbeelding 10 Zoekopdracht in één veld met AND De zoekopdracht Amsterdamse OR paarde* geeft alle titels waarin of het woord 'Amsterdamse voor komt of een woord dat begint met paarde, of beide. De resultaten van AND en OR zijn gelijk ongeacht wat in het alle-sommige veld in de eerste regen van het zoeken-veld staat. NOT betekent dat wat er achter staat niet mag voor komen. Zoeken met Amsterdamse NOT paarde* geeft alle titels met Amsterdamse, maar niet die met paardetram(s) of paardentrams. Ook Amsterdamse AND tram* NOT paarde* is een geldige vraag. NOT kan vervangen worden door -.