Beleidskader Beeldkwaliteit Gemeente Moerdijk Keuze beeldkwaliteit 2011 en verder

Transcriptie

1 Beleidskader Beeldkwaliteit Gemeente Moerdijk Keuze beeldkwaliteit 2011 en verder Versie Werner Voermans (gemeente Moerdijk) Mark van den Kieboom (Oranjewoud)

2 Samenvatting Invoeren van beeldkwaliteit in de gemeente moerdijk. Beeldkwaliteit maakt het voor politiek, ambtelijke organisatie en burgers mogelijk om in de zelfde taal te communiceren over de kwaliteit van de openbare ruimte. Nu is het moment aangebroken om aan de raad keuzes voor te leggen en een uitspraak te vragen over de politieke ambities ten aanzien van de kwaliteit van de openbare ruimte. Uitgangspunten van beleidskader beeldkwaliteit In het beleidskader beeldkwaliteit ligt de focus op het dagelijks beheer van de openbare ruimte. Dit dagelijks beheer omhelst het frequent, kortcyclisch en regulier onderhoud aan de openbare ruimte van verharding, groen, meubilair, verlichting en bruggen/kunstwerken en verzorgend onderhoud, zoals straatvegen, ledigen vuilnisbakken, verwijderen zwerfvuil. In het beleidskader wordt uitgegaan van een gebiedsindeling (structuurelementen) op basis van functie, uitstraling en gebruik. Gemeente Moerdijk kent 5 structuurelementen centrum, wonen, bedrijven, verbindingswegen/lintbebouwing en buitengebied. In het gehele beleidskader worden deze gebieden gehanteerd. Hiermee kunnen we uiteindelijk ambities helder en eenduidig formulieren. De ambities zijn uitgedrukt in vijf kwaliteitskeuze, een systematiek die aansluit op de landelijke systematiek voor beeldkwaliteit. Deze kwaliteitsniveaus zijn opgebouwd uit beelden en normen, en geven inzicht in eindbeelden van het dagelijks onderhoud. Zeer exclusief Exclusief Standdaard Minimaal Zeer minimaal Voorbeeld van beeldkwaliteitsniveaus van beplanting Huidige situatie: budget, areaal en beeldkwaliteit De gemeente Moerdijk heeft op dit moment een bedrag van ,- per jaar beschikbaar voor het onderhoud aan de openbare ruimte. Hierin zijn nog niet de voorgenomen bezuinigen opgenomen. Dit bedrag omhelst het dagelijks onderhoud en is exclusief vervangingsinvesteringen. Het gehele areaal aan verharding, groen, meubilair, verlichting, bruggen/kunstwerken en het verzorgend onderhoud, wordt met dit bedrag onderhouden. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om ruim m2 wegen, lichtmasten en ruim bomen. In een nulmeting is de huidige kwaliteit in beeld gebracht. Deze nulmeting, op 90 locaties in de gehele gemeente Moerdijk uitgevoerd op basis van landelijke normen, laat zien dat met het huidige onderhoud de beeldkwaliteit over het algemeen een voldoende (standaard) scoort. Uitgedrukt in rapportcijfers betekent dit een 7. bewonersgroepen in Langeweg en Klundert hebben dit zelfde rapportcijfer bepaald en komen ook uit op een 7 (standaard). 2

3 Keuze uit Scenario's Om in de toekomst concrete afspraken te kunnen maken over de ambities voor beeldkwaliteit in het dagelijks onderhoud, zijn een aantal scenario's uitgewerkt, waarin de beeldkwaliteit is gekoppeld aan het benodigde budget voor het langdurig in stand houden van deze kwaliteit. Deze scenario's zijn tot stand gekomen op basis van de huidige situatie en de wensen binnen de gemeente, zoals deze tijdens een raadspresentatie op 30 september 2010 zijn benoemd. De volgende scenario's zijn uitgewerkt: - Scenario 1: Kernbeheerprodukten, continueren solide standaardkwaliteit (rapportcijfer 7,4/5,5 5,4/3,5): de huidige (beeld)kwaliteit wordt voortgezet. Over de gehele gemeente blijft het beeld standaard, met uitzondering van de wegen in het buitengebied. - Scenario 2: Gebiedsgerichte kwaliteit (rapportcijfer 9,4/7,5 7,4/5,5 5,4/3,5): Tijdens de raadspresentatie van 30 september is deze wenskwaliteit uitgesproken. Accenten in centum, gebieden met een woonfunctie functioneel en duurzaam en de overige gebieden sober maar veilig. - Scenario 3: Bezuiniging op techniek, netheid op niveau (rapportcijfer 7,4/5,5 5,4/3,5): Binnen dit scenario is de bezuiniging als vertrekpunt genomen. Echter de verzorging is in alle structuurelementen op het niveau standaard gezet. - Scenario 4: Bezuiniging met aandacht voor burgers. (rapportcijfer 7,4/5,5 5,4/3,5): De kwaliteit in de verblijfsgebieden (wonen en centrum) blijft standaard, waarmee de wens van de burgers voor een minimaal rapportcijfer 7,0 centraal staat. De bezuiniging wordt gevonden in de overige gebieden. Budget per scenario Omschrijving Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4 Huidig budget , , , ,- Benodigd budget , , , ,- Verschil in budget 0, , , ,- Stijging/daling budget in % 0% - 2.5% - 5,9% - 7,0% Tabel : Overzicht kosten voor het reguliere beheer, op basis van de 4 scenario's. Het realiseren van de beeldkwaliteit zoals uiteindelijk wordt gekozen betekent dat vervolgacties in gang worden gezet. In de komende jaren wordt de kwaliteitskeuze in de praktijk gebracht door het uitzetten van opdrachten en het volgen van de prestaties, teneinde optimaal te werken aan de realisatie van de kwaliteitskeuze. 3

4 Inhoudsopgave Samenvatting Inhoud 4 - Leeswijzer 5 2 Inleiding 6 - Kernbeheerprodukten 6 - Het beheerproces 6 - Doel en resultaat 6 3 Beleidskader 8 - Handboek beeldkwaliteit 8 - Schouwfolder gemeente Moerdijk 9 - Structuurelementen 10 - Grafieken verdeling areaal per structuurelement 11 - GBI-crystal software 12 4 Kwaliteitstoetsing 13 - Nulmeting 13 - Pilot burgerschouw 15 5 Kwaliteitskeuze 17 - Een korte toelichting op scenario s 17 - Scenario 1 (Kernbeheerprodukten, huidige kwaliteit 18 - Scenario 2 (Gebiedsgerichte kwaliteit, raadskeuze) 19 - Scenario 3 (Bezuiniging op techniek, netheid op niveau) 20 - Scenario 4 (Bezuiniging met aandacht voor burgers) 21 6 Financiën 22 - Budget per scenario 22 7 Vervolg stappen 23 - Tenslotte 24 8 Bijlagen 25 - Handboek beeldkwaliteit - Burgerschouw folder - Structuren kaart 4

5 Leeswijzer De opbouw van deze rapportage wordt in onderstaand schema weergegeven. In de rechter kolom is te lezen voor wie de hoofdstukken met name bedoeld zijn. Hfst. Onderwerp Met name bedoeld voor Samenvatting Korte beschrijving van het beleidskader beeldkwaliteit en de belangrijkste conclusies. Snelle lezer 1 Inhoud Snelle lezer 2 Inleiding Iedere lezer Hierin staat de aanleiding en doel van het project, resultaat, afbakening en aanpak beschreven. 3 Kwaliteitskader Geïnteresseerde lezer Hierin wordt de gehanteerde systematiek uitgelegd handboek beeldkwaliteit, schouwfolder en structurenkaart 4 Kwaliteitstoetsing Geïnteresseerde lezer In dit hoofdstuk wordt de huidige beeldkwaliteit beschreven en worden de resultaten van de monitoringen toegelicht. 5 Kwaliteitskeuze Iedere lezer In dit hoofdstuk staat de ambitie voor de openbare ruimte beschreven. Er zijn vier scenario's geformuleerd op basis van beeldkwaliteit. Elk scenario is voorzien van een kwaliteitsprofiel en het benodigde budget voor instandhouding. 6 Financiën Iedere lezer De relevante kosten worden beschreven en met elkaar vergeleken. 7 Vervolgstappen Geïnteresseerde lezer Welke stappen volgen om van het beeldkwaliteitsplan tot besluitvorming en implementatie te komen. In dit hoofdstuk wordt een handvat gegeven voor de vervolgstrategie. 8 Bijlagen Geïnteresseerde lezer 5

6 2 Inleiding Realiseren van een herkenbare en duurzame kwaliteit van het beheer in de gemeente Moerdijk, beeldend, op basis van een methodiek die uniform toepasbaar is. Een duidelijke visie, heldere keuzes en prioriteiten. Dat is de kern van de methodiek van beeldkwaliteit voor het beheer van de openbare ruimte. De gemeente Moerdijk heeft als speerpunt om te investeren in de sociale samenhang in alle kernen. De methodiek van beeldkwaliteit is uitermate geschikt om als organisatie in gesprek te gaan met bewoners, ondernemers en maatschappelijke instellingen over de kwaliteit van de buitenruimte. Hiermee ontstaat een helder inzicht over de wensen enerzijds, en over de daadwerkelijke kwaliteit van de openbare ruimte anderzijds. De introductie van beeldkwaliteit vraagt om samenwerking met bewoners. Beeldkwaliteit heeft ook een andere kijk op het beheer van de openbare ruimte met zich meegebracht. Daar waarin het verleden de openbare ruimte vooral sectoraal werd benaderd (wegen, groen, verlichting, meubilair) is de noodzaak erkend om hier nu veel meer integraal naar te kijken. Immers een bewoner beleeft niet zozeer de afzonderlijke onderdelen van de openbare ruimte maar vooral het geheel daarvan. Kernbeheerprodukten De kern beheerprodukten zijn in 2005 vastgesteld door de gemeenteraad. De basis van de rapportage kernbeheerprodukten is dat de openbare ruimte in stand wordt gehouden op één verantwoord basiskwaliteitsniveau. De inhoud van deze rapportage bestond uit tekst zonder beelden. Gericht op technisch onderhoud. Omschrijving kwaliteit wegen: Het resultaat is een wegennet dat onder normale omstandigheden voor alle verkeersdeelnemers veilig en comfortabel gebruikt kan worden. De strategie is gericht op een duurzame instandhouding, waarbij iedere vorm van kapitaalsvernietiging wordt geminimaliseerd. Het beheerproces Het realiseren van de kwaliteitskeuzes in de dagelijkse praktijk is een uitdaging en vraagt een gestructureerde aanpak. Het beheerproces, zoals in naast staande figuur staat weergegeven, bestaat uit een continuproces voor het realiseren van beeldkwaliteit. Kenmerk van dit proces is dat de verantwoordelijkheden inzichtelijk zijn en heldere communicatie mogelijk wordt. In het proces zijn 3 doelgroepen te onderscheiden, die ieder een specifieke plek innemen in het proces en zo ieder op een eigen wijze invloed uitoefenen op de kwaliteit. Deze groepen zijn: - Bestuurders: stellen de ambitie vast, scheppen voorwaarden voor de uitvoering (personeel, voorzieningen etc), beslissen over budgetten en houden op hoofdlijnen zicht op de ontwikkelingen. - Beheerders: vertalen de ambities naar de uitvoering, stellen onderhoudsstrategieën op, kiezen opdrachtvorm en houden toezicht op de resultaten. - Gebruikers: krijgen duidelijkheid over geleverde kwaliteit, kunnen zelf een actieve bijdrage leveren, hebben inspraak in resultaten. Doel en resultaat Het doel van het beleidskader beeldkwaliteit is het vastleggen van de wijze waarop in de gemeente Moerdijk gewerkt wordt met beeldkwaliteit en het beschrijven en vaststellen van de kwaliteitsambities. Hiermee krijgen de bewoners een duidelijk beeld wat zij van de openbare ruimte mogen verwachten en welke rol zij daarbij hebben, en weet de ambtelijke organisatie wat zij moet (doen) realiseren. 6

7 Het Beleidskader beeldkwaliteit bestaat daarom uit de volgende onderdelen: A. Het kwaliteitskader. In het kwaliteitskader wordt beschreven welke kwaliteitsniveaus de gemeente Moerdijk onderscheidt bij het beheer van de openbare ruimte. Bij deze kwaliteitsniveaus wordt primair gebruik gemaakt van beelden, ondersteund door duidelijke beschrijvingen. Het kader is gericht op het ontwikkelen van een instrumentarium om integraal over de beeldkwaliteit van het beheer te kunnen communiceren met burger, politiek en organisatie. B. De kwaliteitstoetsing.(monitoring) De huidige (beheer-)kwaliteit is bepaald met behulp van twee vormen van kwaliteitstoetsing. De toetsing door de bewoners. Hiervoor zijn twee pilots burgerschouw uitgevoerd in de kernen Langeweg en Klundert. Daarnaast is er een ambtelijke nulmeting over 90 locaties verspreid over de gehele gemeente in de periode juli/augustus 2010 uitgevoerd; C. Kwaliteitkeuze.(ambitie) Op basis van het kwaliteitskader en de gehouden metingen worden de kwaliteitsambities geformuleerd.(scenario s) D. Vervolgstappen.(opdracht en toezicht) In de laatste hoofdstuk wordt het vervolg beschreven. Op basis van de vastgestelde ambities door gemeente raad. Met behulp van monitoring door bewoners en ambtelijk organisatie wordt de vastgestelde ambitie continu gecontroleerd en kan er eventueel worden bijgestuurd 7

8 3 Beleidskader Het werken met beeldkwaliteit vraagt om een helder uitgangspunt voor het gehele proces; het beleidskader. Dit kader vormt de onderlegger voor het sturen op kwaliteit; van kwaliteitskeuze naar uitvoering en toetsing, verantwoording over de resultaten. Het Kwaliteitskader is vastgelegd in een viertal onderdelen: Het handboek beeldkwaliteit gemeente Moerdijk 2010, schouwfolder gemeente Moerdijk, structuurelementenkaart, en GBIcrystal software Handboek Beeldkwaliteit Het handboek is een onderlegger voor het kwaliteitsplan en bevat kwaliteitsniveaus met beelden en normen. Het is de basis waarop de organisatie de beeldkwaliteit van het beheer van de openbare ruimte beoordeelt. In dit handboek zijn totaal 66 meetlatten van de openbare ruimte in kwaliteitsniveaus vastgelegd in beelden en bijbehorende beschrijvingen/normen. Gekozen is per meetlat onderscheid te maken in vier kwaliteitsniveaus; exclusief, standaard, minimaal, zeer minimaal. Hiermee wordt aangesloten op het systeem dat in de kwaliteitscatalogus openbare ruimte van het CROW (april 2007/2010) wordt gevolgd, wat een landelijke standaard is voor het onderscheiden van onderhoudsniveaus in de openbare ruimte. Voorbeeld uit handboek beeldkwaliteit Ten opzichte van deze standaard zijn in de gemeente Moerdijk een aantal aanpassingen gedaan. Allereerst is ervoor gekozen om het vijfde kwaliteitsniveau (zeer exclusief) niet te hanteren aangezien dit een feitelijk onhaalbaar niveau betekent voor beheer, het betreft vooral nieuwe aanleg. Van groter belang is dat de beeldmeetlatten die in het handboek van de gemeente Moerdijk worden gehanteerd door de eigen organisatie zijn voorzien van eigen foto s die beter passen bij en aansprekender zijn voor de situatie binnen de gemeente. Tenslotte is ook het aantal beeldmeetlatten verminderd om een effectievere meting mogelijk te maken (de kwaliteitscatalogus van het CROW kent meer dan 200 verschillende beeldmeetlatten). Overigens is het handboek ook een dynamisch instrument. In de praktijk kunnen immers steeds nieuwe wensen naar voren komen om specifieke aspecten van de openbare ruimte te beoordelen. Voor het opstellen van nieuwe beeldmeetlatten binnen de huidige opzet is dan ook ruimte gecreëerd en is het bijbehorende proces vastgelegd. 8

9 In de meetlatten is onderscheid gemaakt in technische meetlatten en verzorgende meetlatten. 41 meetlatten zijn van technische aard en 25 gaan er over verzorging. Aspect Technische staat (is het heel) Verzorging (is het schoon) Verharding Groen Asfalt Elementenverharding Halfverharding Beplanting Bomen Bosplantsoen Hagen Grasvelden Watergangen Onkruid Zwerfvuil Veegvuil Bladval Vrucht- en bloemval Hondenpoep Onkruid Zwerfvuil Bladval Vrucht- en bloemval Hondenpoep Drijfvuil/zinkvuil Verlichting Lichtmasten Graffiti / beplakking Natuurlijke aanslag Bruggen / Kunstw. Bruggen Graffiti / beplakking Natuurlijke aanslag Meubilair Straatmeubilair Bebording Speeltoestellen Objecten Tabel technische en verzorgende meetlatten Graffiti / beplakking Natuurlijke aanslag Schouwfolder gemeente Moerdijk De schouwfolder is het document met behulp waarvan de bewoners het beheer van de openbare ruimte beoordelen. Zij doen dit op een hoger abstractieniveau dan de eigen medewerkers. Rondom de thema s technisch en verzorgend zijn in totaal 19 beeldmeetlatten opgesteld. Deze beeldmeetlatten zijn voorzien van foto s en beschrijvingen. Hierbij is er voor gekozen om 5 kwaliteitsniveaus te onderscheiden: van zeer exclusief, exclusief, standaard, minimaal, tot zeer minimaal, Aangezien de bewoners vooral naar hun integrale beleving kijken is het kunnen scoren van één tot 10 in deze situatie wel functioneel gebleken. Hiernaast is een voorbeeld van de beeldmeetlatten uit de schouwfolder op genomen. 9

10 Structuurelementen Gemeente Moerdijk onderscheid 5 structuurelementen. Hierdoor is het mogelijk om verschillende kwaliteitsniveaus (technisch en/of verzorgend) vast te stellen per gebied. Centrum Het structuurelement centrum komt alleen in de bebouwde kom voor. Het is een gebied waar veel bewoners komen, toerisme plaats vindt (vestigingswerken)en horeca en detailhandel zijn geconcentreerd. In nagenoeg alle kernen (bebouwde kommen) komen centra gebieden voor. (Zevenbergen, Klundert, Willemstad, Fijnaart, Standdaarbuiten, Zevenbergschen Hoek, Langeweg, Moerdijk, Helwijk, Heijningen en Noordhoek.) Wonen Het structuurelement wonen valt geheel binnen de bebouwde kom. Het zijn gebieden waar bewoners wonen en verblijven. Niet zijnde centrum gebieden of bedrijven terreinen. Het structuurelement wonen komt in alle bebouwde kommen voor. Bedrijven Het structuurelement bedrijven komt zowel binnen als buiten de bebouwde kom voor. Het zijn gebieden waar de functie werken centraal staat. Bedrijven terreinen bestaan uit industrie, (groot)handelsbedrijven en kantoren. Verbindingsweg / lintbebouwing Het structuurelement verbindingsweg / lintbebouwing komt alleen buiten de bebouwde kom voor. Het is een gebied wat vervoer en verkeersfunctie heeft. Het zijn die gebieden die de kernen aan elkaar verbinden en een woonfunctie kunnen vervullen (lintbebouwing). Buitengebied Het structuurelement buitengebied komt alleen buiten de bebouwde kom voor. Het is een gebied rondom de kernen waar landbouw en natuur de belangrijkste functies zijn. 10

11 Uitzonderingen: - Begraafplaatsen en sportterreinen en havens zijn structuurelementen die niet zijn meegenomen in het beeldkwaliteitsplan. Vaak zijn het afgesloten terreinen met een specifiek onderhoud regime. In deze gebieden gaat functie boven het beeld. - Niet gemeentelijk eigendommen, rijkswegen, provinciale gronden, waterschap, havenschap en woningbouwcorporaties vallen niet in dit beleidskader. Arealen per structuurelement verharding 22% 7% 21% 5% 45% Centra Wonen Bedrijven Verbindingsweg / lintbebouwing Buitengebied Grafiek verdeling van arealen verharding, per structuur element. Arealen per structuurelement groen 29% 6% 36% 26% 3% Centra Wonen Bedrijven Verbindingsweg / lintbebouwing Buitengebied Grafiek verdeling van arealen groen, per structuur element. Arealen per structuurelement verlichting 4% 10% 2% 10% 74% Centra Wonen Bedrijven Verbindingsweg / lintbebouwing Buitengebied Grafiek verdeling van arealen verlichting, per structuur element. 11

12 GBIcrystal software Software GBIcrystal: snel en efficiënt gegevens beeldkwaliteit inzichtelijk en te beheren De software GBIcrystal van Oranjewoud vormt een ondersteuning voor het primaire beheerproces. De software bevat de informatie voor het doelgericht verzamelen van informatie en het begeleiden en evalueren van de ambitiekeuzes. GBIcrystal bevat de volgende pakketten: - GBIambitie: kwaliteitskeuzes maken (schuifproces met behulp van foto s) en inzicht verkrijgen in kosten voor beheer en onderhoud op basis van areaalgegevens en eenheidsprijzen voor de diverse kwaliteitsniveau's, welke zijn bepaald aan de hand van beschikbare gegevens over bijvoorbeeld begrotingen en bestekken van de gemeente Moerdijk. - GBImonitoring: beeldkwaliteit meten aan de hand van normen uit het handboek beeldkwaliteit, met een mobiel apparaat op steekproeflocaties. De gegevens worden verzamelen en in de software verwerkt voor analyse en rapportage. Foto s waarin de verschillende onderhoudniveau duidelijk worden 12

13 4 Kwaliteitstoetsing In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de beoordelingen van de huidige kwaliteit van het beheer van de openbare ruimte zoals die door de bewoners (pilot burgerschouw) en de ambtelijke organisatie (nulmeting) zijn gehouden. Nulmeting In het kader van het vaststellen van de huidige kwaliteit van het beheer is in de periode juli / augustus 2010 door de eigen medewerkers een schouw (nulmeting) gehouden in de gehele gemeente. In totaal 90 locaties zijn beoordeeld op alle 66 verschillende meetlatten, waarbij per locatie 201beoordelingen op basis van het handboek zijn gegeven. In onderstaand schema zijn de resultaten van deze beoordeling samengevat per structuur element en per aspect (wegen, groen, openbare verlichting, bruggen kunstwerken en verzorging) Het werken met beeldkwaliteit is ook voor de ambtelijke organisatie een andere manier van werken waarvoor zoals eerder gezegd een eigen Handboek beeldkwaliteit is ontwikkeld. De medewerkers zijn opgeleid voor het uitvoeren van deze metingen. Dit handboek is de basis voor een meer specifieke beoordeling van de kwaliteit van het beheer van de openbare ruimte in de toekomst, waarin 66 verschillende meetlatten bezien kunnen worden. Foto team nulmeting Algemeen beeld uit nulmeting: voor alle aspecten (verharding, groen, meubilair, verlichting, bruggen en kunstwerken als verzorging) ligt de beeldkwaliteit op het grootste deel van de plekken op een standaard tot exclusief niveau. Op enkele plekken is een minimale kwaliteit gemeten. In onderstaande grafiek is de verdeling in kwaliteitsniveaus per aspect zichtbaar. In de grafiek is zichtbaar dat verlichting en verharding het meest een exclusieve beeldkwaliteit scoren (door aanzienlijke investeringen afgelopen jaren). De plekken met een minimale kwaliteit zijn inzichtelijk en krijgen, afhankelijk van de uiteindelijke kwaliteitskeuze, prioriteit in de aanpak. 13

14 Verdeling kwaliteitsniveau's per aspect 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% zeer exclusief exclusief standaard minimaal zeer minimaal 10% 0% Verharding Groen Meubilair Verlichting Bruggen en Verzorging kunstwerken grafiek beeldkwaliteit per aspect uit nulmeting 2010 Resultaat uit nulmeting per structuurelement: in onderstaande tabel staan de gemiddelde scores per aspect en per structuurelement beschreven. De conclusies uit de tabel zijn: - Nagenoeg overal wordt gemiddeld het onderhoudsniveau standaard gehaald; - Het overall cijfer is 7,0 - In het structuurelement verbindingsweg zijn geen bruggen/kunstwerken geschouwd; - Meubilair in het structuur element buitengebied scoort minimaal; - Verlichting scoort overal in de bebouwde kom exclusief; - Bedrijven terrein scoren op 3 van de 6 aspecten exclusief. Resultaat nulmeting 2010 per structuurelement Centrum Woongebied Bedrijven Verbindingsw./ lintbebouwing Buitengebied T Verharding a b e Groen l Meubilair m e t Verlichting r e Bruggen/ s kunstw. u l Verzorging t a a Zeer exclusief t 10,0 9,5 k w Kwaliteit per structuurelement (nulmeting) Exclusief 9,4 7,5 Standaard 7,4 5,5 Minimaal 5,4 3,5 Zeer minimaal 3,4 1,0 14

15 Bij het beoordelen van de resultaten van de nulmeting dienen een aantal zaken in ogenschouw genomen te worden: - Allereerst heeft de meting in de zomer plaatsgevonden. Het is dus een momentopname in een bepaald seizoen (overigens valt deze periode midden in het groeiseizoen;) - Bij de scores heeft geen weging plaatsgevonden. Zo kan een slechte beoordeling van een specifieke beeldmeetlat veel meer betekenen in de uitstraling van een locatie dan goede scores op tal van andere beeldmeetlatten; - De nulmeting levert waardevolle informatie over de toestand van de openbare ruimte. De meting zal daarom verder geanalyseerd worden waarna prioritering van specifieke onderdelen van de openbare ruimte plaats vindt. Pilot burgerschouw In juli 2010 zijn in Langeweg en Klundert twee burgerschouwen op beeldkwaliteit gehouden. Bewoners zijn voor de eerste keer op deze manier de openbare ruimte gaan beoordelen. De bewonersschouwen zijn in de zomer uitgevoerd in Langeweg en Klundert. In Langeweg zijn er met een bewonersgroep 4 schouwlocaties bezocht. Hiervan zijn er 2 locaties door bewoners uitgekozen en 2 locaties door de gemeente. Deze laatste 2 locaties zijn ook door de ambtelijke organisatie geschouwd. In Klundert is met 2 groepen van 5 bewoners geschouwd en zijn er 3 locaties 2 maal geschouwd. 2 van deze locaties zijn door de gemeente aangewezen en ook geschouwd door de ambtelijke organisatie. De afzonderlijke resultaten van de 2 bewoners groepen uit Klundert waren gelijk. Foto pilot burgerschouw Langeweg Foto pilot burgerschouw Klundert Na afloop van de burgerschouw is er kort geëvalueerd met bewoners. - Leuk om te doen; - Niet verwacht dat het zo zou gaan, wel erg leuk; - Je gaat anders kijken naar de openbare ruimte; - Burgers er op deze manier bij betrekken is erg goed; - Doe wel iets met de opmerkingen die worden gegeven; - Burgers hebben inbreng; - Vrij strak omlijnd niet buiten je vak schouwen; - Wij doen weer mee bij een volgende schouw; - Wij willen gemiddeld een 7 (standaard) als onderhoudsniveau handhaven. Vanaf 2011 zal de burgerschouw worden uitgebreid over alle kernen. 15

16 Resultaten In het onderstaand plaatje zijn de resultaten van de bewonerschouwen en nulmeting samengevat. Tabel met resultaat beeldkwaliteit per kern, ambtelijk en bewoners Conclusie s uit bovenstaand plaatje zijn. - Nulmetingen en burgerschouw scoren het tenminste onderhoudsniveau standaard; - In Langeweg is een punt verschil tussen bewoners en ambtelijke schouw. - In Klundert komen de burgerschouw en de ambtelijke schouw overeen. - Dintelmond, Fijnaart en Langeweg scoren in de nul meting exclusief; Overige aandachtspunten Het is essentieel dat het schouwen ook zijn effecten heeft op de aanpak en werkwijze van de organisatie. Wanneer bewoners in het beheer van de openbare ruimte knelpunten signaleren mag van de gemeente verwacht worden dat zij hier adequaat op reageert. Dat betekent enerzijds het snel verhelpen van kleine gebreken en anderzijds het goed terugkoppelen van de geplande aanpak van de overige gebreken. Binnen de begroting bestaat daarom enige ruimte om de kleine gebreken direct op te pakken en de buitendienst daarvoor in te zetten. Dat laat overigens onverlet dat de burgerschouw niet bedoeld is om klachten te inventariseren en op te lossen. Het benutten van het meldingensysteem is daarvoor het juiste instrument. 16

17 5 Kwaliteitskeuze De beeldkwaliteit van het beheer van de openbare ruimte is in 2005 vastgelegd in de kernbeheerproducten. Dit beleidsdocument, dat in de afgelopen 5 jaar als uitgangspunt is gehanteerd, wordt nu herijkt. In de voorgaande hoofdstukken is de methodiek van beeldkwaliteit toegelicht. In dit hoofdstuk worden de keuzemogelijkheden in de vorm van een viertal scenario s beschreven. Methodiek De methodiek van beeldkwaliteit is gericht op een keuze voor het beheer van de openbare ruimte. De niveaus waarvoor wordt gekozen, geven een beeld van het betreffende niveau en de bijbehorende kosten. Kenmerkend voor de werkwijze is de koppeling tussen het beeld en de benodigde middelen voor langdurige instandhouding. De effecten van de keuze ten opzichte van de huidige situatie zijn sterk afhankelijk van de keuze die wordt gemaakt, maar centraal staat dat een lagere kwaliteit minder geld kost, en vice versa. De kwaliteitskeuze: een ingrijpmoment op kwaliteit De gekozen systematiek van beeldkwaliteit in Moerdijk, zie hoofdstuk 3 kwaliteitskader sluit aan bij de landelijke methodiek van onder andere het CROW. Deze methodiek, waarbij 5 kwaliteitsniveaus worden onderscheiden, vormt de onderlegger voor de keuze en de uitvoering. We spreken bij de kwaliteitskeuze over een ingrijpmoment voor beheer en onderhoud. De beschreven niveaus betekenen daarom de minimaal te realiseren kwaliteit, ofwel de ondergrens. Een korte toelichting op scenario s De systematiek van beeldkwaliteit maakt het mogelijk een gerichte keuze voor wensbeeld en budget te maken. Echter is het belangrijk in de keuze rekening te houden met de implementatie naar uitvoering van de keuze. In de scenario s is daarom zoveel mogelijk rekening gehouden met: - Uitvoerbaarheid: de kwaliteit in de scenario s is zoveel mogelijk per structuurelement gelijk gehouden. Dit bevordert de efficiency in voorbereiding, uitvoering en monitoring. Bovendien is voor de beeldvorming van inwoners gelijkmatig beeld per structuurelement herkenbaar. Tevens zijn integrale bestekken op te stellen door een onderhoudniveau per gebied af te spreken. Als men differentieert per aspect dan zal het laagst gekozen onderhoudniveau bepalend zijn. - Realisatie over meerdere jaren: de kwaliteitskeuze wordt gerealiseerd in de komende jaren. Niet alle keuzes zijn direct zichtbaar; 2011 gebruiken we voor het implementeren van de vastgestelde kwaliteit; - Monitoring: periodiek wordt de kwaliteit gemeten door eigen medewerkers en bewoners, waarmee we een vinger aan de pols houden over de realisatie van de afspraken. - Effect van bijstelling keuze: de scenario s gaan uit van een looptijd van minimaal 4 jaar, zodat doelgericht en met een duidelijke aanpak aan de realisatie wordt gewerkt. Tussentijdse aanpassing is mogelijk, echter heeft dit consequenties voor met name opdrachten/bestekken aan derden. - Budgetten: het werken met beeldkwaliteit betekent ingrijpen waar nodig, niets doen als het voldoet. Dit betekent dat budgetten flexibel ingezet gaan worden op locaties, maar ook op disciplines. Het totaalbudget uit het scenario is leidend, maar wordt ingezet naar behoefte. 17

18 Scenario 1: Kernbeheerproducten, continueren solide standaardkwaliteit Korte omschrijving: De kernbeheerproducten uit 2005 liggen ten grondslag aan dit scenario. Het huidige beleid wordt hiermee voortgezet, waarbij de gemiddelde kwaliteit gelijk blijft. Over de gehele gemeente blijft het beeld standaard, met uitzondering van de wegen in het buitengebied, die in2005 reeds op een minimale kwaliteit zijn vastgesteld. Scenario 1 Centrum Woongebied Bedrijven Verbindingsw./ lintbebouwing Buitengebied Verharding Groen Meubilair Verlichting Bruggen/ kunstw. Verzorging Zeer exclusief Exclusief Standaard Minimaal Zeer minimaal Totale budget scenario: Scenario1; Kernbeheerprodukten Invloed van scenario op de beeldkwaliteit: De kwaliteit vertoont over de gehele gemeente een uniform, gelijkwaardig beeld De gemiddelde kwaliteit blijft gelijk ten opzichte van de situatie Slechte plekken (kwaliteit minimaal of zeer minimaal) worden hierbij aangepakt Effecten op thema's Thema's Effect 1 Toelichting Duurzaam beheer 0 Vanuit technisch oogpunt het meest kostenefficiënt. Optimale instandhouding kapitaalgoederen (geen kapitaalvernietiging) Veiligheid 0 Veiligheidsrisico's worden voorkomen Ruimte voor accenten 0 Geen pleksgewijze hogere kwaliteit, uniformiteit in beeld Burgertevredenheid + Voldoet aan wens burgers en lost slechte plekken op Technische kwaliteit 0 Kwaliteit gelijkmatig, geen slechte plekken Verzorgende kwaliteit 0 Netheidsbeeld is gelijkmatig; geen grote ergernissen Wenskwaliteit raadsessie 30 sept +/- Kwaliteit is gelijkmatig, geen onderscheid tussen de structuurelementen Benodigde middelen Voor dit scenario is een budget van op jaarbasis benodigd. In hoofdstuk 6 staat dit bedrag nader toegelicht. 1 Het effect is middels een 'indicatieve' weging aangegeven. Waarbij de 'plussen' de mate van positieve invloed aangeven en de 'minnen' de negatieve invloed. Een '0' betekent geen invloed op de huidige situatie. De wegingschaal loopt van positief (+) naar neutraal (0) naar negatief (-). 18

19 Scenario 2: Gebiedsgerichte kwaliteit Korte omschrijving: De raadsleden hebben tijdens de raadsbijeenkomst op 30 september een wenskwaliteit uitgesproken, waarbij een duidelijke ambitie naar voren is gekomen: accenten in de centra, gebieden met een woonfunctie functioneel en duurzaam en de overige gebieden sober maar veilig. Scenario 2 Centrum Woongebied Bedrijven Verbindingsw./ lintbebouwing Buitengebied Verharding Groen Meubilair Verlichting Bruggen/ kunstw. Verzorging Zeer exclusief Exclusief Standaard Minimaal Zeer minimaal Totale budget scenario: Scenario 2; raadsbijeenkomst 30 september 2010 Invloed van scenario op de beeldkwaliteit: De verschillen in kwaliteit worden duidelijk zichtbaar. De centra in alle kernen krijgen een impuls en stijgen in kwaliteit. Woongebieden blijven gemiddeld gelijk, maar pleksgewijs worden inhaalslagen gemaakt op basis van de monitorings- en inspectiegegevens. Bedrijventerreinen, verbindingswegen en buitengebied dalen zichtbaar (aanzienlijk) in kwaliteit. Effecten op thema's Thema's Effect 1 Toelichting Duurzaam beheer +/- In centra en woongebieden duurzame instandhouding. In de overige gebieden mogelijk kapitaalvernietiging vanwege uitstel van preventief onderhoud. Veiligheid 0 / - Veiligheidsrisico s in gebieden met een minimale kwaliteit. In centra en woongebieden veiligheid gewaarborgd. Ruimte voor accenten + Centra extra aandacht, elders functioneel Burgertevredenheid +/- Centra en woongebieden scoren een 7,0. Overige gebieden scoren duidelijk lager. Technische kwaliteit +/- Kwaliteit stijgt in centra, blijft gelijk in woongebied en daalt in overige gebieden. Verzorgende kwaliteit +/- Netheidsbeeld in centra stijgt, blijft gelijk in woongebied en daalt in overige gebieden. Wenskwaliteit raadsessie 30 sept ++ De kwaliteit komt volledig overeen met de wenskwaliteit. Benodigde middelen Voor dit scenario is een budget van op jaarbasis benodigd. In hoofdstuk 6 staat dit bedrag nader toegelicht.. 19

20 Scenario 3: Bezuiniging op techniek, netheid op niveau Korte omschrijving: Binnen dit scenario is de bezuinigingsopgave van de beheerplannen als vertrekpunt genomen. Hierbij is zoveel mogelijk rekening gehouden met de wens van de raad en burgers. Echter zal aanzienlijk ingeleverd worden op de kwaliteit ten opzichte van de huidige situatie. Scenario 3 Centrum Woongebied Bedrijven Verbindingsw./ lintbebouwing Buitengebied Verharding Groen Meubilair Verlichting Bruggen/ kunstw. Verzorging Zeer exclusief Exclusief Standaard Minimaal Zeer minimaal Totale budget scenario: Scenario 3 bezuinig op techniek, netheid op niveau Invloed van scenario op de beeldkwaliteit: De kwaliteit daalt op veel plekken binnen de gemeente, vooral buiten de kernen. Technische staat in centra en woongebieden blijven vrijwel gelijk aan de huidige kwaliteit. De technische kwaliteit in de bedrijventerreinen, verbindingswegen en het buitengebied daalt; veiligheidsrisico s en zichtbare achteruitgang van het beeld als resultaat. Verzorging (zwerfafval, onkruid e.d.) blijft constant aan de huidige situatie. Effecten op thema's Thema's Effect 1 Toelichting Duurzaam beheer - In centra en woongebieden duurzame instandhouding. In de overige gebieden mogelijk kapitaalvernietiging vanwege uitstel van preventief onderhoud. Veiligheid - Veiligheidsrisico s in gebieden met een minimale kwaliteit. In centra en woongebieden veiligheid gewaarborgd. Ruimte voor accenten - Sober Burgertevredenheid 0 Centra en woongebieden scoren op technische staat een 7,0, Overige gebieden dalen, echter dit ligt buiten de invloedsfeer van burgertevredenheid. Verzorging alle gebieden blijft op peil. Technische kwaliteit 0/ - Kwaliteit blijft gelijk in centra en woongebied, kwaliteit daalt in overige gebieden. Verzorgende kwaliteit 0 Netheidsbeeld blijft gelijk aan huidig beeld. Wenskwaliteit raadsessie 30 sept - Geen ruimte voor impuls in de centra. Geen duurzaam beheer en bovendien mogelijk veiligheidsrisico s. Aandacht voor verzorging totale gemeente i.p.v. gebiedsgerichte keuze. Benodigde middelen Voor dit scenario is een budget van op jaarbasis benodigd. In hoofdstuk 6 staat dit bedrag nader toegelicht. 20

21 Scenario 4: Bezuiniging met aandacht voor burgers Korte omschrijving: Binnen dit scenario is rekening gehouden met zowel de bezuinigingsopgave als met de burgertevredenheid. Het scenario komt overeen met scenario 3. De kwaliteit in de verblijfsgebieden blijft standaard, waarmee de wens van burgers voor een minimaal rapportcijfer 7,0 centraal staat. De bezuiniging wordt gevonden in de overige gebieden. Scenario 4 Centrum Woongebied Bedrijven Verbindingsw./ lintbebouwing Buitengebied Verharding Groen Meubilair Verlichting Bruggen/ kunstw. Verzorging Zeer exclusief Exclusief Standaard Minimaal Zeer minimaal Totale budget scenario: Scenario 4; bezuinig met aandacht voor burgers Invloed van scenario op de beeldkwaliteit: De kwaliteit daalt op veel plekken in de gemeente, vooral buiten de kernen. De centra en woongebieden blijven vrijwel gelijk aan de huidige kwaliteit. De technische en verzorgende kwaliteit in de bedrijventerreinen, verbindingswegen en het buitengebied daalt; veiligheidsrisico s en zichtbare achteruitgang van het beeld als resultaat. Effecten op thema's Thema's Effect 1 Toelichting Duurzaam beheer - In centra en woongebieden duurzame instandhouding. In de overige gebieden mogelijk kapitaalvernietiging vanwege uitstel van preventief onderhoud. Veiligheid - Veiligheidsrisico s in gebieden met een minimale kwaliteit. In centra en woongebieden veiligheid gewaarborgd. Ruimte voor accenten - Sober Burgertevredenheid 0 Centra en woongebieden scoren op technische staat nog 7,0,. Overige gebieden scoren lager. Technische kwaliteit 0/ - Kwaliteit blijft gelijk in centra en woongebied, kwaliteit daalt in overige gebieden. Verzorgende kwaliteit 0/ - Netheid blijft gelijk in centra en woongebied, kwaliteit daalt in overige gebieden. Wenskwaliteit raadsessie 30 sept 0 / - Geen ruimte voor impuls in de centra. Geen duurzaam beheer en bovendien mogelijk veiligheidsrisico s Benodigde middelen Voor dit scenario is een budget van op jaarbasis benodigd. In hoofdstuk 6 staat dit bedrag nader toegelicht. 21

22 6 Financiën Realiseren van de beeldkwaliteit brengt kosten met zich mee die fluctueren, afhankelijk van welke beeldkwaliteit gekozen wordt. Beeldkwaliteit betekent dat een afweging wordt gemaakt tussen gewenst beeld en beschikbaar budget. De vier verschillende scenario's voor het beheer van de openbare ruimte, zoals beschreven in hoofdstuk 5, hebben gevolgen voor de benodigde financiële middelen. Het huidig budget wordt in hier onderstaand overzicht afgezet tegen het benodigde budget voor het reguliere beheer. Afhankelijk van het scenario worden de consequenties voor het budget voor het regulier beheer duidelijk. Budget per scenario Omschrijving Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4 Huidig budget 1 ) , , , ,- Benodigd budget , , , ,- Verschil in budget 0, , , ,- Stijging/daling budget in % 0% - 2.5% - 5,9% - 7,0% Tabel : Overzicht kosten voor het reguliere beheer, op basis van de 4 scenario's. 1) Huidig budget( ): Zijn directe uitvoeringskosten voor verharding, groen, openbare verlichting, bruggen/kunstwerken en meubilair en verzorging. Hierin opgenomen uren eigen dienst, onderhoudsbestekken aannemers (incl. WVS), excl. vervangingsinvesteringen. Hieronder valt het voortzetten van huidige beheermaatregelen in de structuurelementen (geen rekening met bijvoorbeeld afschaffing chemische onkruidbestrijding.) Uitzonderingen In de kwaliteitskeuze zijn de begraafplaatsen, sportvelden en de havens buiten beschouwing gelaten. Het beheer en onderhoud in deze gebieden is specifiek vanwege de unieke functie en uitstraling. De kwaliteit in deze gebieden en het bijbehorende budget voor onderhoud blijven gelijk in de komende jaren, ongeacht de keuze voor een scenario. Het vervangen van groen. Het vervangen van groen lift nu volledig mee met integrale projecten. Het beschikbaar hebben van een eigen vervangingsbudget voor groenvervangingen maakt het mogelijk om ook uit specifieke groenbelangen tot vervanging over te kunnen gaan. Uitgegaan wordt van een hiervoor benodigd budget van van het berekende jaarlijkse vervangingsbudget voor groen). Gelet op de financiële situatie wordt in eerste instantie geprobeerd om dit budget te realiseren door besparingen bij het meerjarig en integraal aanbesteden van de onderhoudsbestekken. Wanneer dit onvoldoende resultaat heeft wordt dit teruggekoppeld aan de raad. Areaal uitbreiding en indexering In de kwaliteitskeuze en berekening is uitgegaan van de huidige arealen (2010). De berekening van de benodigde budgetten is gebaseerd op de formule areaal x eenheidsprijs (prijspeil 2010). De areaal uitbreidingen in de komende jaren betekenen echter, ongeacht het onderwerp of gekozen materiaal een stijging van de beheerbudgetten. Daarnaast wordt er nog een jaarlijkse indexering toegepast. Hiermee is gewaarborgd dat voldoende budget aanwezig blijft voor het realiseren van de gekozen beeldkwaliteit. 22

23 7 Vervolg stappen Het realiseren van de beeldkwaliteit zoals uiteindelijk wordt gekozen betekent dat vervolgacties in gang worden gezet. In de komende jaren wordt de kwaliteitskeuze in de praktijk gebracht door het uitzetten van opdrachten en het volgen van de prestaties, teneinde optimaal te werken aan de realisatie van de kwaliteitskeuze. Uitvoering Het realiseren van de gestelde kwaliteitsambities vraagt een gerichte uitvoering van het beheer van de openbare ruimte. In het onderstaande schema (bron: CROW Kwaliteitscatalogus 2007) wordt de uitvoeringsproces weergegeven. figuur: Het beheerproces voor realisatie van beeldkwaliteitskeuze In het voorgaande deel van dit beleidskader zijn de ambities geformuleerd in termen van de gewenste kwaliteitsniveaus. Om deze ambities werkelijkheid te laten woorden zijn een aantal stappen noodzakelijk zoals die in het bovenstaande schema zijn aangegeven en hierna kort worden toegelicht. Opdracht De kwaliteitseisen worden vertaald in zogenaamde beeldbestekken. Daarbij is niet het aantal verrichtte handelingen (bijvoorbeeld 23 x maaien) maar het gerealiseerde beeld bepalend. Voor zowel opdrachtgever als opdrachtnemer is deze werkwijze nieuw en vraagt daarom gewenning. Inmiddels werken we in de gemeente Moerdijk al enkele jaren met beeldbestekken en is de werkwijze bekend voor alle betrokkenen. Binnen de gemeente Moerdijk wordt overigens gewerkt met externe bestekken (voor de werkzaamheden die uitbesteed worden aan externe aannemers) en met interne bestekken (voor de werkzaamheden die de eigen dienst uitvoert). Op deze manier wordt ook de eigen organisatie geprikkeld om meer bedrijfsmatig te denken en te werken. De door de raad gestelde ambities worden in de komende periode verwerkt in meerjarige bestekken voor de periode

24 Toezicht Het bewaken van de uitvoering van de bestekken is een belangrijk middel om daadwerkelijk buiten resultaat te bereiken. Binnen de gemeente Moerdijk is er voor gekozen om in eerste aanleg de externe aannemer te stimuleren zelf toezicht te houden op zijn uitvoering. Daarnaast houdt de gemeente ook zelf toezicht op de uitvoering. Dat betekent dat in de bestekken eisen worden geformuleerd aan het toezicht door de aannemer en het rapporteren daarover aan de gemeente als opdrachtgever. Het toezicht van de gemeente vindt continu plaats door het houden van inspecties buiten. De uitkomsten daarvan worden rechtstreeks gecommuniceerd met de aannemer die binnen afgesproken termijnen de geconstateerde knelpunten dient op te lossen. Monitor Met behulp van periodiek monitoren kan beoordeeld worden of de kwaliteitsambities ook gerealiseerd worden. Het monitoren gebeurt op twee verschillende manieren: door bewoners en door de ambtelijke organisatie: - de wijk-, dorp-, en stadsbewoners beoordelen met behulp van de schouwfolder één maal per jaar de kwaliteit van de woonomgeving. Zij doen ongeveer een maand voor de kerncontactavond plaats vindt; - de ambtelijke organisatie beoordeelt de kwaliteit het hele jaar door op basis van een uitgewerkt monitorprogramma. Hierbij wordt rekening gehouden met seizoensinvloeden. Ambitie De kwaliteitsambities worden opgenomen in het betreffende programma van de programmabegroting Via de reguliere P&C-cyclus worden de resultaten van de monitors aan de raad teruggekoppeld. Jaarlijks is het mogelijk om de vastgestelde ambitie s opnieuw te herijken. Tenslotte: het werken met beeldkwaliteit is een langdurig proces waarin bewoners, politici en ambtenaren gezamenlijk optrekken. Essentieel voor een effectieve werkwijze is een voortdurende communicatie en een continue verbetering van de werkwijze. De eerste stappen daarvoor zijn nu gezet. Het werken met beeldkwaliteit is echter niet de kip met de gouden eieren. Het is een belangrijk middel om de kwaliteit van de communicatie en de planning & control te verbeteren. Professioneel vakmanschap, continue aandacht voor het beheer en inrichting van de openbare ruimte en de beleving daarvan blijven onmisbaar voor een goede openbare ruimte. 24

25 8 Bijlagen - Handboek beeldkwaliteit - Burgerschouw folder - Structuren kaart 25