6 Australopithecus afarensis

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "6 Australopithecus afarensis"

Transcriptie

1 1 Deze tabel uitbreiden met Europees deel zie werk/e6 tabel hominiden Extensie 24- tabel hominiden en de vindplaatsen van hun fossielen in Afrika en Azië Ouderdom fossielen in Ma= miljoenen jaren 3 ) jongst oudst 7,0 6,0 5,8 4,5 4,1 4,0 3,5 3,5 3,5 3,0 2,7 2,5 2,5 2,5 2,0 1,9 1,9 1,9 1,8 1,8 1,2 0,9 0,9 0,30 0,25 0,13 0,16 5,1 0,13 0,09 3,9 2,7 2,4 2,4 1,2 1,5 1,2 0,4 1,4 0,8 0,2 0,13 0, ,15 0 0,012 vindplaats Werelddeel Uitvergroting Soort hominide 3 ) Naam 1 ) Nr n kaart 4) Orientatie 2 ) NB/OL Bron: E6 1 Sahelanthropus tchadensis 2 Praeanthropus tugenensis 5 ) 3 Ardipithecus kadabba 4 Ardipithecus ramidus 5 Australopithecus anamensis 6 Australopithecus afarensis 7 Voetstappen 8 Australopithecus bahrelghazali 9 Kenyanthropus platyops 10 Australopithecus africanus 11 Paranthropus aethiopicus 12 Paranthropus boisei 10 ) 13 Australopithecus garhi 14 Homo habilis 15 Paranthropus robustus 16 Homo erectus 17 Homo rudolfensis 18 Australopithecus sediba 19 Homo georgicus 20 Homo ergaster 21 Homo antecessor 22 Homo cepranensis 23 Homo heidelbergensis 11 ) 24 Homo rhodesiensis 11 ) 25 Homo Neanderthalis (oud) 26 Homo Neanderthalis (jong) 27 Homo Sapiens idaltu 28 Homo Sapiens Sapiens 29 Homo floressiensis Bij deze tabel hoort een kaart, zie hiervoor het boek: figuur 18, paragraaf 7a Bron: Smithsonian National of Natural History, WIKI, Extensie 25 en algemeen Aramis 10 10,43/40,45 Ar di Aramis (10 km ten W er van) 11 10,43/4036 Asa Issie 12 10,39/40,44 As Duma (in Kada Gonadal) 8 11,13/40,32 Belohdelie 7 10,56/40,57

2 2 Oostelijk Afrika Fig2b-6 Opmaker bovenstaand lijnstukje weg Zuidoost elijk Afrika fig II Middle Awash Opmaker boven "geen" een stippellijn Bodo 6 10,56/40,57 Dikika 3 11,10/40,60 Sel am Hadar 2 11,13/40,60 Lu cy Herto Bouri 14 10,25/40,56 Maka 5 10,56/40,57 Woranso/Mille 1 11,48/40,51 geen geen Alia Bay 25 3,56/36,28? Fejej 23 4,59/36,19? Ileret 26 4,31/36,27 Kanapoi (gebied) 34 2,38/36,04 Konso 21 5,43/37,39 Koobi Fora 28 3,91/36,33 Lodwar 30 3,13/35,67 Lomekwi 29 3,90/35,70 Lothagem 33 2,72/36,14? Nariokotome 27 4,13/35,93 7 ) Peninj 36-2,20/35,93 (Natronmeer) Shungara 22 4,94/35,99? Tugen Hills 35 0,50/35,75 Turkwel 32 3,10/36,10 Olduvai Laetoli 38-3,36/35,01 X? Ngaloba 39-3,36/35,01 11 ) Olduvaikloof 37-2,99/35,35 Note Twig n- gy 8 ) krak er Jo' burg Drimolen (Z-A) /2745 Gladysvale 44-25,54/2745 Kromdraai /2745

3 3 Malapa /2748 Sterkfontein /2756 Mrs Ples Swartkrans /2743 T geen Kabwe (Zambia) 41-14,27/2826 Makapansgat /2925 Centraalen Noord- Afrika Fig III Azië FigV geen Taugn /2448 Tauu gchil d Djurab woestijn /1624 Tou maï (Tsaad) Koro Toro(Tsaad) /1854 Ternifine (Algerije) /020 Jebel Irhoud (Marokko) 54 31,85/ -8, geen Zhoukoudian /11556 (China) Liang Bua Cave 8,53/120,44 (eiland Flores) Java Sangiran (Java) /11058 Trinil (Java) /11134 Mojokerto (Java) /11230 Kadung Brubus(Java) /111,54 Sambungmachan /1117 (Ja) Ngandong (Java) 67-73/11165

4 4 Gebruiksaanwijzing tabel en kaarten (opstelling van deze lijst naast kop van tabel in tegenoverliggende pagina) De tabel bevat de volgende basisgegevens: ouderdom van de jongste en oudste fossielen ( bovenste twee rijen) wetenschappelijke naam (derde rij, er is een volgnummer toegevoegd om het spoor naar beneden te kunnen volgen) namen van de vindplaatsen (eerste drie kolommen) De tabel is ook een aanwijzing voor de vindplaatsen in de kaarten Dat werkt als volgt: De eerste kolom geeft een aanduiding van een werelddeel, voor elk werelddeel is een aparte kaart, figuurnummer van de kaart vindt u bij dat werelddeel In de derde kolom geeft een nummer aan waar op de kaart de vindplaats zich bevindt De getallen bij de kruisjes in de kaarten corresponderen daarmee De vierde kolom is bedoeld om het zoeken van de nummers op de diverse kaarten te vergemakkelijken Het geeft de hoogte- en breedteaanduiding in decimalen van graden (eerst de hoogtegraad, schuine streep dan breedte graad; minteken bij hoogtegraad is onder de evenaar, min bij breedtegraad is West van de nul-meridiaan) Op de kruising van vindplaats en naam van hominide geven gekleurde vakjes aan wat de aard is van de vondsten als volgt: Skelet (van den meeste essentiële delen is een deel aanwezig) Schedel ook als maar fragmenten er deel van uitmaken Overig (ook als het een deel van de schedel betreft) Met "overig" wordt bedoeld dat er alleen losse skeletdelen zijn gevonden, heel vaak onder- en bovenkaken, kiezen, tanden en stukjes skelet (in het Engels: postcranial Aard van vondst kon niet achterhaald worden? voorbeeld U wilt weten waar en wat er over de Homo Erectus is gevonden U volgt nr16 naar beneden en vindt een geel vakje bij Herto Bouri (in Oost-Afrika) hetgeen aangeeft dat er losse skeletdelen of kiezen zijn gevonden Het nummer van de vindplaats is 14 met coördinaten 10,25/40,56 In de uitsnede "Middle Awash" van de kaart van fig 2b-6 geeft het kruisje met nummer 14 de vindplaats aan

5 5 Verder naar beneden gaande vindt u nog de volgende vindplaatsen: Koobi Fora (Oost-Afrika), nr 28, 3,91/36,33 Olduvaikloof (Oost-Afrika) nr 37, -2,99/35,35 Ternifine (Algerije), nr 53, 3539/020 Zhoukoudian (China), 61, Op Java vindt u nog vijf vindplaatsen Noten in de tabel 1) van plaats, gebergte of gebied, bron algemeen 2) De vindplaatsen zijn aangeduid met lengte- en breedtegraad in decimalen tot twee cijfers achter de komma De waarden zijn ontleend aan fossieldatabanken maar in enkele gevallen berekend uit allerhande kaartgegevens Die gevallen zijn herkenbaar door een gestippelde onderstreping, dat zijn dus globale waarden De notatie voor hoogte- en breedtegraden wordt gescheiden door een schuine streep, eerst de hoogtegraad De waarden in Noorderhoogte zijn positief, die van Zuiderhoogte negatief De waarden in breedterichting zijn in oostelijke richting positief Voorbeeld: Olduvaikloof: -2,99/35,35 Deze plek ligt 2,99 graden onder de evenaar en 35,35 graden oostelijk van de Greenwichlijn De verantwoording voor de lokatie van de vindplaatsen vindt u in E8 3) Wetenschappelijke benamingen hominidesoorten en en periode waarbinnen fossielen gevonden zijn bron algemeen 4) Door de vinders werd dit fossiel Orrorin tugenensis gedoopt later kreeg het in het classificatiesysteem een plaats bij het geslacht Praeanthropus 5) Volgens sommige wetenschappers hoort dit fossiel bij Homo rudolfensis 6) was aanvankelijk ingedeeld bij Homo erectus 7) de precieze locatie in de kloof (door Margaret Cropper in 1962) is waarschijnlijk anders dan hier weergegeven, deze kon niet achterhaald worden Sommige wetenschappers vinden dat dit fossiel tot het geslacht Australopithecus hoort 8) Aanvankelijk ingedeeld bij Australopithecus 9) Behoort tot een groep waarover uiteenlopende meningen bestaan Volgens sommige wetenschappers is dit fossiel een Homo Sapiens Ook treft men literatuur aan waarin het schedeldak als oude Neanderthaler wordt aan geduid De controverses ontstaan omdat het fossiel alleen maar een schedeldak weergeeft Ze hebben wel gemeen dat ze ouder zijn dan het tijdperk voor oude Neanderthalers 10) Er is geen algemene acceptatie voor deze soorten mensachtige, men is het er niet over eens dat er een overtuigend onderscheid bestaat tussen Heidelbergensis en Rhodesiensis onderling en met hun voorgangers en nakomers Daarom is er voor Rhodesiensis alleen de eerste vindplaats in gevuld Schwartz, 2002 noemt het een holotype voor een Homo Sapiens Protosapiens 11) De berekende ouderdom (007Ma) van de kaak komt niet overeen met dat men zou verwachten uit de vorm Die vorm beter zou passen bij de kaakvorm van fossielen van rond de 0,2 Ma, de vindplaats is daarom niet opgenomen in dit bestand 12) Gegevens indirect ontleend aan een bron die de fossielen koppelt aan het tijdvak Mousterian 13) De fossielen van deze Neanderthalers zijn nog 5 tot 10 duizend jaar jonger dan dit tijvak aangeeft en staan in lichaamsbouw nog dichter bij de Homo Sapiens 14) De aard van de fossielen kon niet vastgesteld worden, het zou dus meer kunnen zijn dan hier aangegeven Sommige bronnen noemen het een overgangstype naar Homo Sapiens 15) voor Homo Sapiens Sapiens wat hoog in ouderdom (0,030Ma)

6 6 16) In de bronnen zijn drie verschillende stellen coördinaten gevonden, ook de spelling van naam van de vindplaats is nogal afwijkend (Starosllye, Starosel'ye en Starosel'e), die van Churchil, 2000, pag 74 is aangehouden met de coördinaten van Google-earth 17) een Russische bron geeft 46,96/44,40 18) vermoedelijk overgangsfiguur van Heidelbergensis naar Neanderthaler 19) Volgens de laatste studies (2000 door Ascenzi en Clark) de vroegste Homo Erectus 20) De gevonden fossielen in Georgië worden door Schwartz beschouwd als te horen tot Homo Ergaster (nr20) 21) Volgens Schwartz een overgangsfiguur van H Erectus naar H Sapiens 22) Incomplete schedel van anatomische moderne mens a)!00 km z van Hadar, vindplaats Kadabba 10 km w van Aramis zie detail b) in Kada Gona dal c) zie white2 1) De schedel bestaat uit stukken waarvan de tussenruimten gevuld zijn met het sedimentgesteente waarin het fossiel gevonden is De platheid kan volgens sommige geleerden door vervorming tijdens de fossilisering ontstaan zijn

Bijlage 2- Paleontologie a. Fossielen

Bijlage 2- Paleontologie a. Fossielen 1 Bijlage 2- Paleontologie Dit is de wetenschap die de ontwikkeling van het leven op onze planeet in het geologisch verleden, gebaseerd op fossiele resten of sporen van organismen, bestudeert (citaat WIKI)

Nadere informatie

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 6 Evolutie mens PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens

Nadere informatie

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 6 Evolutie mens PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens

Nadere informatie

6,7. Praktische-opdracht door een scholier 2169 woorden 28 juni keer beoordeeld. Inleiding

6,7. Praktische-opdracht door een scholier 2169 woorden 28 juni keer beoordeeld. Inleiding Praktische-opdracht door een scholier 2169 woorden 28 juni 2005 6,7 64 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Ons verslag gaat over Het ontstaan van de hedendaagse mens. We hebben dit verslag geschreven naar

Nadere informatie

Didactisch dossier. Museum voor Natuurwetenschappen Vautierstraat 29 1000 Brussel www.natuurwetenschappen.be

Didactisch dossier. Museum voor Natuurwetenschappen Vautierstraat 29 1000 Brussel www.natuurwetenschappen.be Didactisch dossier V.U. Camille Pisani - vautierstraat 29 1000 Brussel Museum voor Natuurwetenschappen Vautierstraat 29 1000 Brussel www.natuurwetenschappen.be Inhoud 1. Voor een geslaagd bezoek aan de

Nadere informatie

Extensie 26- Etymologie van wetenschappelijke benamingen

Extensie 26- Etymologie van wetenschappelijke benamingen Extensie 26- Etymologie van wetenschappelijke benamingen als een woord aaneen geschreven wordt doch uit twee grondbetekenissen bestaat dan geeft een pijltje achter het eerste deel dat aan ( ) In de keuze

Nadere informatie

Prehistorie van Europa

Prehistorie van Europa Prehistorie van Europa (Prof. Dr. Ph. Crombé) HOOFDSTUK 1: CHRONOLOGIE EN MILIEU 1. CHRONOLOGIE VAN DE PREHISTORIE 1.1 Schrift 1.2 Technologische Evoluties 1.3 Economische Evolutie 1.4 Antropologische

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Evolutie van de mens

Werkstuk Biologie Evolutie van de mens Werkstuk Biologie Evolutie van de mens Werkstuk door een scholier 2033 woorden 27 januari 2011 6,2 101 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Inleiding. Ik heb voor dit onderwerp gekozen

Nadere informatie

Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan? Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan?

Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan? Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan? /0/08 Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan? Evolutie aan het werk, en waar komen wij vandaan? /0/08 Soorten Darwin (859) /0/08 Natuurlijke selectie Agama agama Theridion grallator /0/08 voorkomen

Nadere informatie

geschiedenis van de mens. Deel I jagers en verzamelaars. Boek 1 van Pan tot homo sapiens Woord vooraf

geschiedenis van de mens. Deel I jagers en verzamelaars. Boek 1 van Pan tot homo sapiens Woord vooraf Woord vooraf In 1984, 24 jaar geleden studeerde in de Vakgroep Nieuwste Geschiedenis van de Universiteit Gent een jongeman af aan wie ik de opdracht had gegeven een eindverhandeling te schrijven over de

Nadere informatie

Het ontstaan van de mens

Het ontstaan van de mens 3 Het ontstaan van de mens deel 2. van aapmens tot mens Dit dossier werd samengesteld door Prof. Dr. Walter Decleir, Universiteit Antwerpen Met medewerking van: Inge Van Dyck, Universiteit Antwerpen In

Nadere informatie

Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens

Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens Spreekbeurt door een scholier 2265 woorden 7 januari 2009 6,4 87 keer beoordeeld Vak ANW Evolutie van de mens. - Scheppingsverhaal. - Charles Darwin» evolutieleer.

Nadere informatie

53Apr-Mei-Jun 2004 Driemaandelijks populair-wetenschappelijk tijdschrift

53Apr-Mei-Jun 2004 Driemaandelijks populair-wetenschappelijk tijdschrift MENS : een indringende en educatieve visie op het leefmilieu Dossiers en rubrieken didactisch gewikt en gewogen door eminente specialisten Het ontstaan van de mens deel 2. van aapmens tot mens AFGIFTEKANTOOR

Nadere informatie

1 - ONTSTAAN VAN DE MENS

1 - ONTSTAAN VAN DE MENS 1 - ONTSTAAN VAN DE MENS 1.1 - Inleidende beschouwingen De evolutie van de mens als deel van de evolutie van de primaten spitst zich in onze benadering toe op de evolutie van de skeletdelen en op de overblijfselen

Nadere informatie

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT V.O.B.o.W. nr. 76 november 2012 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 20, afgiftekantoor Roeselare,

Nadere informatie

Prehistorie van Europa (Prof. Dr. Ph. Crombé)

Prehistorie van Europa (Prof. Dr. Ph. Crombé) Prehistorie van Europa (Prof. Dr. Ph. Crombé) HOOFDSTUK 1: CHRONOLOGIE EN MILIEU 1. CHRONOLOGIE VAN DE PREHISTORIE 1.1 Schrift 1.2 Technologische Evoluties 1.3 Economische Evolutie 1.4 Antropologische

Nadere informatie

Neanderthaler. Inhoud. Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Neanderthaler. Inhoud. Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie pagina 1 van 10 Neanderthaler Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie De Neanderthaler (zowel Homo sapiens neanderthalensis als Homo neanderthalensis zijn als wetenschappelijke namen in zwang), leefde tussen

Nadere informatie

Het ontstaan van de mens

Het ontstaan van de mens 3MENS 52 Het ontstaan van de mens deel 1. van aap tot aapmens Dit dossier werd samengesteld door Prof. Dr. Walter Decleir, Universiteit Antwerpen Met medewerking van: Inge Van Dyck, Universiteit Antwerpen

Nadere informatie

Profielwerkstuk Biologie De verschillen tussen aap en mens

Profielwerkstuk Biologie De verschillen tussen aap en mens Profielwerkstuk Biologie De verschillen tussen aap en mens Profielwerkstuk door een scholier 3587 woorden 20 maart 2009 5,3 121 keer beoordeeld Vak Biologie Ardipithecus ramidus. Ardipithecus Ramidus.

Nadere informatie

Weerleggingen van pagina 255

Weerleggingen van pagina 255 Weerleggingen van pagina 255 "De groep homo onwikkelde zich verder..." Homo-habilis Over de homo habilis hoeft na de vorige pagina niets meer gezegd te worden dus gaan we door naar de homo erectus. Homo-erectus:

Nadere informatie

Taalverwarring. Na de taalverwarring, verspreidde de mens zich over de aarde. Vanaf dat moment begonnen overal op aarde nieuwe culturen.

Taalverwarring. Na de taalverwarring, verspreidde de mens zich over de aarde. Vanaf dat moment begonnen overal op aarde nieuwe culturen. Taalverwarring Mozes, als pleegzoon van de prinses en geschoold in diverse talen aan het hof van Farao, in staat is geweest de oude kleitabletten om te schrijven tot Genesis en te voorzien van actueel

Nadere informatie

Profielwerkstuk Biologie Evolutie mens en de externe factoren daarop

Profielwerkstuk Biologie Evolutie mens en de externe factoren daarop Profielwerkstuk Biologie Evolutie mens en de externe factoren daarop Profielwerkstuk door Drudge 4796 woorden 18 januari 2005 5,9 97 keer beoordeeld Vak Biologie Hoe is de evolutie van de mens gelopen?

Nadere informatie

En toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie

En toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie On the origin of species En toen kwam Darwin 1. Het ontstaan van het leven 2. Getuigen van deevolutietheorie Verklaring voor het ontstaan van leven komt voor in alle culturen. Creationisme Nemen de bijbel

Nadere informatie

De evolutie van de mens: de huidige stand van zaken Dr. J. de Vos. (Ramapithecus) ontwikkeld hebben, die op de lijn van de mens

De evolutie van de mens: de huidige stand van zaken Dr. J. de Vos. (Ramapithecus) ontwikkeld hebben, die op de lijn van de mens De evolutie van de mens: de huidige stand van zaken Dr. J. de Vos INLEIDING Tot het eind van de jaren * zestig was het algemene beeld van de evolutie van de mens nog betrekkelijk eenvoudig. Ongeveer 20

Nadere informatie

Van Pan tot Homo sapiens

Van Pan tot Homo sapiens Boek 1 Van Pan tot Homo sapiens De geschiedenis van de mens. Deel I. Jagers en verzamelaars Marc Vermeersch Marc Vermeersch Geschiedenis van de mens. Deel I. Jagers en verzamelaars. Boek 1. Van Pan tot

Nadere informatie

Thuisgekomen van een scoutingkampweek met een beschadigde koffer, mamma boos.

Thuisgekomen van een scoutingkampweek met een beschadigde koffer, mamma boos. John van Schoor Medewerker educatie van NCB Naturalis in Leiden schatrijk Thuisgekomen van een scoutingkampweek met een beschadigde koffer, mamma boos. Ongelooflijk vuil ondergoed en sokken die verdwijnen

Nadere informatie

52Jan-Feb-Maa 2004 Driemaandelijks populair-wetenschappelijk tijdschrift

52Jan-Feb-Maa 2004 Driemaandelijks populair-wetenschappelijk tijdschrift MENS : een indringende en educatieve visie op het leefmilieu Dossiers en rubrieken didactisch gewikt en gewogen door eminente specialisten Het ontstaan van de mens deel 1. van aap tot aapmens AFGIFTEKANTOOR

Nadere informatie

TIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis

TIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis De OERKNAL! Wetenschappers denken dat zo n 13,7 miljard aardse jaren geleden alles in het heelal samengeperst was tot een gloeiend heet punt. Tijdens een enorme oerexplosie ontstonden uit dat punt materie

Nadere informatie

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT V.O.B.o.W. nr. 75 - aug./sept. 2012 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 20, afgiftekantoor Roeselare,

Nadere informatie

BEGELEID ZELFSTANDIG LEREN GESCHIEDENIS

BEGELEID ZELFSTANDIG LEREN GESCHIEDENIS BEGELEID ZELFSTANDIG LEREN GESCHIEDENIS BZL 1-30 september 2007 WERKBRIEF Naam: Klas: Legende individueel per twee in groep Nr: Verplichte opdracht Vrije opdracht Correctie met sleutel Pc nodig BZL 1 Werken

Nadere informatie

Afbeelding 12-1: Een voorbeeld van een schaakbord met een zwart paard op a4 en een wit paard op e6.

Afbeelding 12-1: Een voorbeeld van een schaakbord met een zwart paard op a4 en een wit paard op e6. Hoofdstuk 12 Cartesische coördinaten 157 Hoofdstuk 12 CARTESISCHE COÖRDINATEN In dit hoofdstuk behandelen we: Het Cartesisch coördinatenstelsel De X-as en de Y-as De commutatieve eigenschap van optellen

Nadere informatie

De Dmanisi-schedel: Verkeerde plek, verkeerde tijd en verkeerde herseninhoud

De Dmanisi-schedel: Verkeerde plek, verkeerde tijd en verkeerde herseninhoud De Dmanisi-schedel: Verkeerde plek, verkeerde tijd en verkeerde herseninhoud door John de Vos Nederlands Centrum voor Biodiversiteit, Naturalis, Leiden vos@naturalis.nnm.nl Van eind november vorig jaar

Nadere informatie

Inhoudstafel: Dankwoord p.3 Inleiding p.4 Hoofdstuk 1: Evolutionisme p.5 Hoofdstuk 2: Creatonisme p.12

Inhoudstafel: Dankwoord p.3 Inleiding p.4 Hoofdstuk 1: Evolutionisme p.5 Hoofdstuk 2: Creatonisme p.12 Inhoudstafel: Dankwoord p.3 Inleiding p.4 Hoofdstuk 1: Evolutionisme p.5 1.1 De essentie van evolutionisme p.5 1.2 Grondleggers van het evolutionisme en hun visies p.5 1.3 Evolutionisme en Wetenschap p.8

Nadere informatie

dimat SOMSO MODELLEN Catalogus A76 Menskunde Prijslijst 01/2016 Prijzen excl. 21% BTW

dimat SOMSO MODELLEN Catalogus A76 Menskunde Prijslijst 01/2016 Prijzen excl. 21% BTW dimat SOMSO MODELLEN Catalogus A76 Prijslijst 01/2016 Prijzen excl. 21% BTW Menskunde Art. nr. Omschrijving Prijs AS 1 Spiermodel, man, 1/2 ware grootte, 27 delen 3.678,00 AS 3 Spiermodel, man, 1/4 ware

Nadere informatie

Europa was de geboorteplaats van de mensheid, niet Afrika, vinden wetenschappers.

Europa was de geboorteplaats van de mensheid, niet Afrika, vinden wetenschappers. Europa was de geboorteplaats van de mensheid, niet Afrika, vinden wetenschappers. Brits dagblad https://www.telegraph.co.uk/science/2017/05/22/europe-birthpla ce-mankind-not-africa-scientists-find/amp/

Nadere informatie

Praktische opdracht Biologie Evolutie van de Mens

Praktische opdracht Biologie Evolutie van de Mens Praktische opdracht Biologie Evolutie van de Mens Praktische-opdracht door een scholier 2701 woorden 19 april 2004 6 122 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Voorpagina Inhoudsopgave Voorwoord EVOLUTIE

Nadere informatie

1 Binaire plaatjes en Japanse puzzels

1 Binaire plaatjes en Japanse puzzels Samenvatting Deze samenvatting is voor iedereen die graag wil weten waar mijn proefschrift over gaat, maar de wiskundige notatie in de andere hoofdstukken wat te veel van het goede vindt. Ga er even voor

Nadere informatie

Embalse de Alcántara.

Embalse de Alcántara. Río Tajo - Cáceres. Embalse de Alcántara. Estación de Río Tajo. 11-1-2012. Río Tajo - Cáceres. Na 2288 km (10.30) vertrekken we vanaf het Río Tajo station met mooi weer. Iets verder is het uitzicht, waar

Nadere informatie

Levenswijze van jagers-verzamelaars. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

Levenswijze van jagers-verzamelaars. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 11 april 2019 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/103270 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW)

Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW) Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW) Citation: P. Marks & Drooger, C.W., Levensbericht G.H.R. von Koeningswald, in: Jaarboek, 1983, Amsterdam, pp. 156-163 This PDF

Nadere informatie

OPLOSSINGEN. Wallaroe Vlaamse Wiskunde Olympiade vzw

OPLOSSINGEN. Wallaroe Vlaamse Wiskunde Olympiade vzw OPLOSSINGEN Vlaamse Wiskunde Olympiade vzw Juist antwoord Geen antwoord Fout antwoord Wedstrijdduur Rekentoestel 5 punten 1 punt 0 punten 75 minuten niet toegelaten 1. Correct antwoord: D Wemoeten3keer3jaaroptellenbijdeleeftijdvanWallaroe.12+3+3+3=

Nadere informatie

Dit hoofdstuk volgt de ontwikkeling op de tijdlijn tot waar de mensachtige voor het eerst tot een kunstuiting toekwam.

Dit hoofdstuk volgt de ontwikkeling op de tijdlijn tot waar de mensachtige voor het eerst tot een kunstuiting toekwam. 1 7 Ontstaan Homo sapiens aestheticus 6-0,03 Ma De toevoeging aestheticus is door mij bedacht en tussen aanhalingstekens gezet om aan te duiden dat het niet een erkende benaming betreft. In het vorige

Nadere informatie

REKENTECHNIEKEN - OPLOSSINGEN

REKENTECHNIEKEN - OPLOSSINGEN REKENTECHNIEKEN - OPLOSSINGEN 1] 3,52 m + 13,6 cm =? 3,52 m 3,52 m - 2 13,6 cm 0,136 m - 3 3,656 m eindresultaat 3,66 m 2 cijfers na komma en afronden naar boven 3,52 m 352 cm - 0 13,6 cm 13,6 cm - 1 365,6

Nadere informatie

Correctievoorschrift examen VMBO-GL en TL 2003

Correctievoorschrift examen VMBO-GL en TL 2003 Correctievoorschrift examen VMBO-GL en TL 003 tijdvak WISKUNDE CSE GL EN TL WISKUNDE VBO-MAVO D BEOORDELINGSMODEL KLOKKEN maximumscore 3 De gehele hoek van de cirkel is 360( ) De hoek tussen de wijzers

Nadere informatie

vissen amfibieën reptielen zoogdieren dinosauriërs primaten

vissen amfibieën reptielen zoogdieren dinosauriërs primaten Big Bang eencelligen meercellige wieren + dieren vissen amfibieën reptielen dinosauriërs zoogdieren primaten Australopithecus Waarom liep de Australopithecus rechtop? De eerste mens, de Australopithecus,

Nadere informatie

De verhouding tussen mens, dier en natuur. bij jagers, verzamelaars en boeren zonder staat

De verhouding tussen mens, dier en natuur. bij jagers, verzamelaars en boeren zonder staat De relatie tussen mens, dier en natuur in de vroege geschiedenis. Het totemisme. 1 De verhouding tussen mens, dier en natuur bij jagers, verzamelaars en boeren zonder staat Dr. Marc Vermeersch, marc.vermeersch@gmail.com

Nadere informatie

De mens bestaat niet. Een bijzondere plek op de Scala

De mens bestaat niet. Een bijzondere plek op de Scala Eelco Kruidenier ONDERGROND Diagonaal opgericht lichaam De mens bestaat niet Honderdvijftig jaar geleden publiceerde Charles Darwin On the origin of species waarin hij zijn versie van de evolutietheorie

Nadere informatie

6. Absolute en relatieve celadressering

6. Absolute en relatieve celadressering 6. Absolute en relatieve celadressering In deze module leert u: - Wat absolute en relatieve celadressering is; - De relatieve celadressering toepassen; - De absolute celadressering toepassen; - De absolute

Nadere informatie

Dit hoofdstuk volgt de ontwikkeling op de tijdlijn tot waar de mensachtige voor het eerst tot een kunstuiting toekwam.

Dit hoofdstuk volgt de ontwikkeling op de tijdlijn tot waar de mensachtige voor het eerst tot een kunstuiting toekwam. 1 7 Ontstaan Homo sapiens aestheticus 6-0,03 Ma De toevoeging aestheticus is door mij bedacht en tussen aanhalingstekens gezet om aan te duiden dat het een niet erkende benaming betreft. In het vorige

Nadere informatie

Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 3 voor rekenen: De leerlingen leren omgaan met tijd in alledaagse situaties.

Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 3 voor rekenen: De leerlingen leren omgaan met tijd in alledaagse situaties. 15. Op welke dag valt de 15 e van deze maand? Leeftijdsgroep Kerndoel Leerstofonderdeel Doel van de les Ongeveer 12-16 jaar Deze les levert een bijdrage aan kerndoel 3 voor rekenen: De leerlingen leren

Nadere informatie

Demografische waarden:

Demografische waarden: Demografie en humanistische waarden Studiedag Lucien De Coninckfonds, Gent, 17 november 2012 Demografische waarden: Van kwantiteit naar kwaliteit; Van diversiteit naar uniformiteit? Prof. em. Dr. R. Cliquet

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Geagonia. Inleiding. Vragen die mensen zich al eeuwenlang stellen.

Inhoudsopgave. Geagonia. Inleiding. Vragen die mensen zich al eeuwenlang stellen. 1 Inhoudsopgave Geagonia.. Vragen die mensen zich al eeuwenlang stellen. 1. Elementaire deeltjes. De allerkleinste bouwstenen van onszelf, van onze wereld en van het heelal. 1 Quarks, het skelet van de

Nadere informatie

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT V.O.B.o.W. nr. 77 februari 2013 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 21, afgiftekantoor Roeselare,

Nadere informatie

Voor/na het bezoek. Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be

Voor/na het bezoek. Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be Voor/na het bezoek Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be Wat is de prehistorie? Prehistorie betekent letterlijk voorgeschiedenis, het tijdperk voor

Nadere informatie

7 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 29, 31,

7 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 29, 31, Hoofdstuk.0 INTRO De som is, of 0, of. Dat zijn de enige met vier mogelijkheden, zie eerste twee kolommen. Som Mogelijkheden Product Manieren om het product te schrijven + 8 + 7 + + 5 8 8 0 8 of 7 of 5

Nadere informatie

x = 12 of x = -12 x = 5 of x = -5 x = 5 of x = -7 x = 7 of x = x = 2 15 a x(x + 10) = 600 b x = 20 meter 16 x(x + 5) = 24, dus x = 3

x = 12 of x = -12 x = 5 of x = -5 x = 5 of x = -7 x = 7 of x = x = 2 15 a x(x + 10) = 600 b x = 20 meter 16 x(x + 5) = 24, dus x = 3 Hoofdstuk VWO.0 INTRO De som is, of 0, of. Dat zijn de enige met vier mogelijkheden, zie eerste twee kolommen. Som Mogelijkheden Product Manieren om het product te schrijven + 8 + 7 + + 5 8 8 0 8 of 7

Nadere informatie

Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers.

Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers. Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers. Ik vind het zelf erg leuk om hier meer over te weten, heb hier veel over opgezocht en wil jullie daar nu

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21974 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hermans, Dagobert Bernardus Maria Title: Middeleeuwse woontorens in Nederland :

Nadere informatie

4 A A N P A S S E N D O E T O V E R L E V E N

4 A A N P A S S E N D O E T O V E R L E V E N AANPASSEN DOET OVERLEVEN 1 I n l e i d i n g Afbeelding 4-1 Hierboven zie je een aantal soorten organismen. Hoe zijn ze ontstaan? Blijven deze soorten altijd hetzelfde? In dit hoofdstuk krijg je hierop

Nadere informatie

Andere boeken in deze serie:

Andere boeken in deze serie: Andere boeken in deze serie: 978-94-6175-157-7 (HB) 978-94-6175-964-1 (e-book) 978-94-6175-218-5 (HB) 978-94-6175-960-3 (e-book) 978-94-6175-216-1 (HB) 978-94-6175-158-4 (HB) 978-94-6175-958-0 (e-book)

Nadere informatie

Hoofdstuk 5 gaat over rekenen. Deel 2 is eigenlijk herhaling van alle stof. Trainen voor het examen.

Hoofdstuk 5 gaat over rekenen. Deel 2 is eigenlijk herhaling van alle stof. Trainen voor het examen. Hoofdstuk 5 gaat over rekenen. Deel 2 is eigenlijk herhaling van alle stof. Trainen voor het examen. Het werkt als volgt, Je maakt een opgave bijv. opgave 1. Hoe gaat het ook al weer denk je dan. Nou,

Nadere informatie

woensdag 2/3/4² - Diepenbeek OPGAVEN CAT 3

woensdag 2/3/4² - Diepenbeek OPGAVEN CAT 3 woensdag /3/4² - Diepenbeek OPGAVEN CAT 3 Ladderspel Opgave Het Ladderspel (Snakes and Ladders) is een gezelschapsspel dat gespeeld wordt op een vierkant bord van N N vakjes, genummerd van 1 tot N. Het

Nadere informatie

Cellen automatisch vullen

Cellen automatisch vullen Cellen automatisch vullen Open een nieuw bestand. Typ in cel A1 het woord Zondag. Klik op cel A1. Er staat nu een kader omheen. Rechts onder in het kader zie je een vierkantje, de vulgreep. Sleep de vulgreep

Nadere informatie

wiskunde C pilot vwo 2017-I

wiskunde C pilot vwo 2017-I De formule van Riegel en kilometertijden De marathonloper Pete Riegel ontwikkelde een eenvoudige formule om te voorspellen welke tijd een hardloper nodig zou hebben om een bepaalde afstand af te leggen,

Nadere informatie

Cartografische oefeningen antwoorden voor de leerkracht

Cartografische oefeningen antwoorden voor de leerkracht Cartografische oefeningen antwoorden voor de leerkracht Stad OCMW V.U.: welzijnshuis Sint-Niklaas naam achternaam Abingdonstraat 99 9100 Sint-Niklaas Stedelijke Musea Sint-Niklaas 1 Meting met het gps-toestel

Nadere informatie

Duizend 3 getallen achter de komma 230 duizend 230 000 46 duizend 46 000 Andersom 345 600 345,6 duizend 24 500 24,5 duizend

Duizend 3 getallen achter de komma 230 duizend 230 000 46 duizend 46 000 Andersom 345 600 345,6 duizend 24 500 24,5 duizend Hoofdstuk 5 5A Grote getallen Duizend 3 getallen achter de komma 230 duizend 230 000 46 duizend 46 000 Andersom 345 600 345,6 duizend 24 500 24,5 duizend Miljoen 6 getallen achter de komma 230 miljoen

Nadere informatie

Ten noorden van de evenaar ligt het noordelijk halfrond. Ten zuiden daarvan het zuidelijk halfrond.

Ten noorden van de evenaar ligt het noordelijk halfrond. Ten zuiden daarvan het zuidelijk halfrond. Rekenen aan de aarde Introductie Bij het vak aardrijkskunde wordt de aarde bestudeerd. De aarde is een bol. Om te bepalen waar je je op deze bol bevindt zijn denkbeeldige lijnen over de aarde getrokken,

Nadere informatie

2003 tijdvak 2 woensdag 18 juni uur

2003 tijdvak 2 woensdag 18 juni uur Examenopgaven VMBO-GL en TL 2003 tijdvak 2 woensdag 18 juni 13.30-15.30 uur Bij dit examen hoort een uitwerkboekje. Dit examen bestaat uit 25 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 88 punten te behalen.

Nadere informatie

De hele noot Deze noot duurt 4 tellen

De hele noot Deze noot duurt 4 tellen HERHALING KLAS 1. In de eerste klas heb je geleerd hoe je een melodie of een ritme moet spelen. Een ritme is een stukje muziek dat je kunt klappen of op een trommel kunt spelen. Een ritme bestaat uit lange

Nadere informatie

Verloop van de evolutie

Verloop van de evolutie Verloop van de evolutie Era Periode Mln. jaar geleden Kenozoïcum Kwartair 0-2,4 De mens verschijnt. IJstijden. Tertiair 2,4-65 Bloeitijd primitieve zoogdieren. Meer vogels. Mesozoïcum Krijt 65-144 Uitsterven

Nadere informatie

3. Een dia met een tabel

3. Een dia met een tabel 51 3. Een dia met een tabel Wanneer u in uw presentatie bepaalde gegevens met elkaar gaat vergelijken, dan is het een goed idee om een dia met een tabel te maken. Een tabel is een opsomming van gegevens

Nadere informatie

Cartografische oefeningen

Cartografische oefeningen Cartografische oefeningen Stad OCMW V.U.: welzijnshuis Sint-Niklaas naam achternaam Abingdonstraat 99 9100 Sint-Niklaas Stedelijke Musea Sint-Niklaas 1. Meting met het gps-toestel satelliet gps-scherm

Nadere informatie

Evolutie. Basisstof 4 thema 5

Evolutie. Basisstof 4 thema 5 Evolutie Basisstof 4 thema 5 Wat is evolutie? Planten en dieren zijn in de loop van een hele lange tijd stapje voor stapje ontstaan door het proces dat we evolutie noemen. Een zwaar bestaan eerste verschijnsel:

Nadere informatie

De markeringsmomenten. De markeringsmomenten.

De markeringsmomenten. De markeringsmomenten. De markeringsmomenten. De markeringsmomenten. Hieronder vindt u een chronologische opsomming van de markeringsmomenten welke in de vier Lijnen van het leven zijn opgenomen. De samenstelling van de markeringsmomenten

Nadere informatie

Magidoku s en verborgen symmetrieën

Magidoku s en verborgen symmetrieën Uitwerking Puzzel 92-6 Magidoku s en verborgen symmetrieën Wobien Doyer Lieke de Rooij Een Latijns vierkant van orde n, is een vierkante matrix, gevuld met n verschillende symbolen waarvan elk precies

Nadere informatie

Functies van vectoren

Functies van vectoren Functies van vectoren Alexander Ly Psychological Methods University of Amsterdam 15 September 2014 Overview 1 Notatie 2 Overview 1 Notatie 2 Matrices Een matrix schrijven we vaak met een hoofdletter A.

Nadere informatie

Antwoordkernen bij Eureka 1 Prehistorie H. 1 t/m 4

Antwoordkernen bij Eureka 1 Prehistorie H. 1 t/m 4 Antwoordkernen bij Eureka 1 Prehistorie H. 1 t/m 4 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De bedoeling is, dat je

Nadere informatie

Handleiding nestkastenmodule voor opvolging van eikelmuisnestkasten

Handleiding nestkastenmodule voor opvolging van eikelmuisnestkasten Handleiding nestkastenmodule voor opvolging van eikelmuisnestkasten Laatste wijziging: 20/1/2017 De Zoogdierenwerkgroep van Natuurpunt raadt aan om eikelmuisnestkasten en de controles ervan te registreren

Nadere informatie

Hoofdstuk!7!Kortste!paden!

Hoofdstuk!7!Kortste!paden! oofdstukkortstepaden oofdstukkortstepaden In een gewogen graaf is men soms geïnteresseerd in het kortste pad tussen twee punten: dat is een pad, waarbij de som van de gewichten zo klein mogelijk is..inleiding

Nadere informatie

woensdag 2/3/4² - Diepenbeek OPGAVEN CAT 4

woensdag 2/3/4² - Diepenbeek OPGAVEN CAT 4 woensdag /3/4² - Diepenbeek OPGAVEN CAT 4 Food truck festival De laatste jaren zijn food trucks erg populair geworden: het zijn combi s of aanhangwagens waarin gerechten gemaakt worden, en die worden dan

Nadere informatie

paleo-antropologie gea Het begin en de ontwikkeling van de juni 1990, vol. 23, nr. 2, pag

paleo-antropologie gea Het begin en de ontwikkeling van de juni 1990, vol. 23, nr. 2, pag gea juni 1990, vol. 23, nr. 2, pag. 45-72 driemaandelijks tijdschrift van de Stichting Geologische Aktiviteiten voor belangstellenden in de geologie en mineralogie ISSN 0167-4692 Inhoud: Het begin en de

Nadere informatie

Rekentijger - Groep 7 Tips bij werkboekje A

Rekentijger - Groep 7 Tips bij werkboekje A Rekentijger - Groep 7 Tips bij werkboekje A Omtrek en oppervlakte (1) Werkblad 1 Van een rechthoek die mooi in het rooster past zijn lengte en breedte hele getallen. Lengte en breedte zijn samen gelijk

Nadere informatie

Examen VMBO-GL en TL. wiskunde CSE GL en TL. tijdvak 2 maandag 17 juni uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Examen VMBO-GL en TL. wiskunde CSE GL en TL. tijdvak 2 maandag 17 juni uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Examen VMBO-GL en TL 2019 tijdvak 2 maandag 17 juni 13.30-15.30 uur wiskunde CSE GL en TL Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 25 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 70 punten

Nadere informatie

De TI-84 (TI-83) 1 Introductie

De TI-84 (TI-83) 1 Introductie De TI-84 (TI-83) 1 Introductie 1-1 Algemeen De grafische rekenmachine is een rekenmachine waarmee je ook grafieken kunt tekenen. De belangrijkste toetsen die betrekking hebben op grafieken staan op de

Nadere informatie

rekentrainer jaargroep 6 Vul de maatbekers. Kleur. Zwijsen naam:

rekentrainer jaargroep 6 Vul de maatbekers. Kleur. Zwijsen naam: Zwijsen jaargroep 6 naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs recept voor 6 glazen bananenmilkshake 2 bananen 0,25 l ijs 0,40 l melk 0,10 l limonadesiroop 100 cl 0 ijs 1 liter 0 Schil de bananen.

Nadere informatie

Startgids 061 Nieuw product aanmaken en wijzigen

Startgids 061 Nieuw product aanmaken en wijzigen Startgids 061 Nieuw product aanmaken en wijzigen In deze startgids wordt uitleg gegeven hoe u nieuwe producten kunt aanmaken en wijzigen in de Safe Concept webapplicatie. Inhoud Een nieuw product aanmaken

Nadere informatie

Werkboekje

Werkboekje Staartdeling Werkboekje www.roykenen.nl Inhoud Uitleg Staartdeling... 2 Opgave 1... 2 Opgave 2... 5 Deler is groter dan eerste cijfer deeltal... Opgave 3... Opgave... 8 Staartdeling met een rest... 9 Opgave

Nadere informatie

Meer grip op de vroege prehistorie

Meer grip op de vroege prehistorie Meer grip op de vroege prehistorie methoden en technieken bij de zandwinlocatie in Woerden Alexander Verpoorte 27 september 2012 Faculteit der Archeologie De laatste miljoen jaar een andere wereld Universiteit

Nadere informatie

Draaitabel maken voor oudere Excel-versies

Draaitabel maken voor oudere Excel-versies Draaitabel maken voor oudere Excel-versies Als u werkt met Excel 2007 of nieuwer, kunt u een werkmap opslaan voor het geval die met een oudere versie van Excel moet worden geopend (van Excel 97 tot en

Nadere informatie

e-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade

e-book: gebonden versie: e-book: gebonden versie: Chris Oxlade Chris Oxlade Chris Oxlade Anita Ganeri Anita Ganeri Boeken in deze serie e-book: 978-94-6175-825-5 gebonden versie: 978-90-5566-931-8 e-book: 978-94-6175-822-4 gebonden versie: 978-94-6175-285-7 e-book:

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2004

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2004 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 2 WISKUNDE CSE GL EN TL WISKUNDE VBO-MAVO-D 4 BEOORDELINGSMODEL Vraag Antwoord Scores EURO maximumscore 3 per land ( ) 3,88 2 3,88 het antwoord is ( ) 46,56

Nadere informatie

Taak na blok 1 startles 8

Taak na blok 1 startles 8 Taak na blok startles 8 TAAK Klas: Datum: Klasnummer: Geef de meest passende naam voor elke figuur. Teken de vierhoek. De diagonalen zijn even lang ( cm) en halveren elkaar of snijden elkaar middendoor.

Nadere informatie

Score. Zelfevaluatie. Beoordeling door de leerkracht. Datum: Klas: Nr: Naam:

Score. Zelfevaluatie. Beoordeling door de leerkracht. Datum: Klas: Nr: Naam: Datum: Klas: Nr: Naam: Score G1 /5 /5 Opgave 1 G2 / / Opgave 2 G3 /10 /10 Opgave 3 G4 /5 /5 Opgave 4 G5 /4 /4 Opgave 5 G6 /5 /5 G7 /5 /5 G8 /10 /10 G9 /10 /10 G10 /7 /7 G11 /10 /10 Totaal Zelfevaluatie

Nadere informatie

rekentrainer jaargroep 6 Vul de maatbekers. Kleur. Zwijsen naam:

rekentrainer jaargroep 6 Vul de maatbekers. Kleur. Zwijsen naam: Zwijsen jaargroep naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs recept voor glazen bananenmilkshake bananen, l ijs, l melk,1 l limonadesiroop 1 cl ijs 1 liter Schil de bananen. Snijd ze in grote

Nadere informatie

Projectieve Vlakken en Codes

Projectieve Vlakken en Codes Projectieve Vlakken en Codes 1. De Fanocode Foutdetecterende en foutverbeterende codes. Anna en Bart doen mee aan een spelprogramma voor koppels. De ene helft van de deelnemers krijgt elk een kaart waarop

Nadere informatie

Noordhoff Uitgevers bv

Noordhoff Uitgevers bv Hoofdstuk - Wortels Hoofdstuk - Wortels Voorkennis V- zijde vierkant in m oppervlakte vierkant in m 9 V- = = = = = 7 = 9 = 7 = 89 = 9 8 = = 9 8 = = 9 = 8 = 9 9 = = 0 = 00 = 0 = 00 V-a = 9 = b 7 = 9 = 9

Nadere informatie

PWS evolutie van de mens

PWS evolutie van de mens PWS evolutie van de mens Concept versie Gemaakt door: Jeffrey Drost en Hylke Hoogenberg 2-december-2013 Zo heeft onze evolutie er misschien uitgezien PWS: de evolutie van de mens pagina Inhoudsopgave 2

Nadere informatie

Workshop BLIKSEM - Leesbegrippen in de BLIKSEM Oefenteksten en Toetsen

Workshop BLIKSEM - Leesbegrippen in de BLIKSEM Oefenteksten en Toetsen Leesbegrippen Groep 5 1. alinea (7)* 2. anekdote (2) 3. bedoeling van de schrijver (3) 4. boodschap overbrengen (1) 5. bronvermelding (2) 6. conclusie (1) 7. de bedoeling van de schrijver (2) 8. de clou

Nadere informatie

Getallen vanaf 20 worden geschreven door deze te combineren.

Getallen vanaf 20 worden geschreven door deze te combineren. Wiskunde bij de Maya s inhoudstafel 1. 2. 3. 4. 5. 1 Inleiding Het talstelsel Het rekensysteem Heilige getallen Tijdsmeting Geraadpleegde bronnen De Maya s waren een groot en machtig volk dat leefde in

Nadere informatie

Q1005 Artikelbeheer Pro: artikelen importeren

Q1005 Artikelbeheer Pro: artikelen importeren Q1005 Artikelbeheer Pro: artikelen importeren Inhoud Het CSV bestand... Een nieuw Excel werkblad aanmaken en een bestaand werkblad wijzigen... 2 Kolommen opmaken... 4 Opslaan als CSV bestand... 6 Het CSV

Nadere informatie