Profielwerkstuk Biologie De verschillen tussen aap en mens

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Profielwerkstuk Biologie De verschillen tussen aap en mens"

Transcriptie

1 Profielwerkstuk Biologie De verschillen tussen aap en mens Profielwerkstuk door een scholier 3587 woorden 20 maart ,3 121 keer beoordeeld Vak Biologie Ardipithecus ramidus. Ardipithecus Ramidus. Deze aap had een lengte van 122cm. Dit komt overeen met een kind van tegenwoordig die 7-8 jaar oud is. De chimpansee is op een volwassen leeftijd 63,5 tot 90 centimeter lang. De Ardipithecus Ramidus lijkt sterk op een chimpansee ondanks, uit onderzoek gebleken, ze vaak op twee voeten liepen. De fossielen die zijn gevonden lagen in bossen. Maar later zijn er ook fossielen gevonden in het Savanneklimaat wat er dus ook op duid dat ze op twee voeten konden lopen en dat ze in staat waren om niet zoals de chimpansee alleen in het bos te kunnen overleven. Deze Ardipithecus Ramidus leefde zo ongeveer 4,4 miljoen jaar geleden. De overeenkomsten tussen deze aap en de mens zijn niet gigantisch groot. Sterker nog, deze apen lijken misschien meer op apen dan op mensen. De overeenkomsten tussen de mens van toen en de chimpansee als je kijkt naar de bouw is best groot. Op basis van afmetingen van botten, gaan we ervan uit dat deze mensen dezelfde afmetingen hebben als de chimpansee van nu en dat ze een chimpansee achtig uiterlijk hadden. Dat zie je ook op het plaatje hierboven. Vervolgens gaan we kijken naar de overeenkomsten in het milieu. Apen leven in bossen en in oerwouden; deze mensen leefden ook in bossen. Hun milieu moet er precies hetzelfde uit gezien hebben. Australopithecus anamensis Uit de gevonden botten van deze aapachtige kwam naar voren dat de benen en armen van de Australopithecus Anamensis al verder waren ontwikkeld vergeleken met zijn voorouder Ardipithecus Ramidus. Hierdoor konden wetenschappers vertellen dat zij op twee voeten (konden) lopen. De tanden die in het gebit zaten leken op de tanden van de oudere apen van tegenwoordig. Het gebit hier onderaan de pagina, was het gebit van de Australopithecus Anamensis. Dit hebben onderzoekers gevonden en vergeleken met andere apen en ze kwamen erachter dat de ouderen apen van nu ook een dergelijk gebit hebben. Pagina 1 van 8

2 De Australopithecus was een mengeling van primitief en meer ontwikkeld. Dit blijkt uit gevonden voorwerpen die zij gebruikten in het dagelijks gebruik (steentjes, takjes enz.). Wat de bouw betreft komt het nog steeds erg overeen met de aap. De onderzoekers Meave Leakey en de archeoloog Alan Walker hebben een complete onderkaak gevonden van deze aap en die komt erg overeen met de kaak van een chimpansee. Alleen de tanden vonden meer overeenkomsten met die van de mens zeggen de onderzoekers. Dit is de gevonden kaak van de Australopithecus Anamensis. Australopithecus afarensis. De lengte die de Australopithecus Afarensis had varieerde van 107cm tot 152cm. De herseninhoud verschilde van 375 tot 550 kubieke cm. Zijn tanden zijn, in tegenstelling van zijn gezicht, verschillend van de aap. Zijn tanden zijn kleiner dan die van de apen, maar wel weer groter en scherper dan die van de mens nu. Zij liepen beter op hun benen dan hun voorouders ondanks dat de benen bij de knieën naar binnen liepen wat ook wel als X-benen wordt aangeduid. Maar hun vingers en tenen waren nog wel krom en groter dan die van de mensen. Aan de tanden te zien, kunnen we eruit opmaken dat zij vlees aten. De hoektanden zien er scherp uit en de kiezen massief en groot. En omdat we aan de tanden kunnen zien dat ze vlees aten, kunnen we er ook uit concluderen dat zij vaak beneden kwamen om op zoek te gaan naar eten en niet altijd in de bomen bleven hangen. Chimpansee - Australopithecus Aferensis - mens Hierbij zie je dat deze aap nog steeds erg veel op de hedendaagse aap lijkt. Bij de bouw heeft het gezicht van deze aap een laag voorhoofd, een richel bot boven de ogen, een platte neus en geen kin, wat dus allemaal erg met dat van de aap overeenkomt. Ook zie je een overeenkomst in de tenen en de vingers, die zijn krom en groot. De herseninhoud komt overeen met dat van de chimpansee. Australopithecus Africanus. De herseninhoud van de australopithecus Africanus was kubieke cm. Zijn lichaam was licht gebouwd waardoor hij tengerder en zwakker was dan zijn voorouderen. De tanden van de Australopithecus Africanus waren achterin groter en voorin kleiner dan van zijn voorouder Afarensis. De tanden waren ook minder scherp wat er op lijkt dat ze fruit en planten als hoofdmaal aten en dus geen vleeseters waren zoals de Afarenisis die zeer scherpen tanden had. Zijn gebit leek op een parabool. Overeenkomsten: Deze Australopithecus Africanus wordt ook wel de schakel tussen de aap en de mens genoemd. In 1924 werd een schedel ontdekt door meneer Dart. Hij vond de schedel in een krat die s ochtends bij hem geleverd werd. De schedel zat onder de breccie (een mengsel van steentjes, schelpen en dergelijke dat door een bindmiddel als kalk aan elkaar plakt)en Dart heeft er een jaar lang over gedaan om dat van die Pagina 2 van 8

3 schedel af te halen. Toen het breccie er allemaal af was, kwam hij dus tot de conclusie dat dit de ontbrekende schakel was tussen de aap en de mens en schreef vervolgens een artikel in het bekende Britse blad Nature. Dit is de schedel die ontdekt is door Dart. De overeenkomsten tussen deze mensaap en de chimpansee zijn wederom heel groot. Dezelfde soort bouw, omgeving en gedrag waarschijnlijk ook. Over gedrag is nog niet veel duidelijk. Daar kunnen ook niet veel overblijfselen van zijn. Waarschijnlijk hebben ze geen begrafenis rituelen gehad, omdat daar geen overblijfselen van gevonden zijn. Australopithecus robustus en de Australopithecus boisei. De Australopithecus Robustus had een herseninhoud van ongeveer530 kubieke cm. Hun hoofden waren best groot vergeleken met de mens van nu en ze hadden een vlakker gezicht. De kaak van de australopithecus robustus waren voorin klein en achterin massiever. De bouw van deze aap was wat grover en sterker dan hun voorouders. Ondanks dat leken ze op de Africanus. Deze tak is waarschijnlijk uitgestorven vanwege het milieu dat langzaam veranderde en misschien ook wel door het wild om zich heen waar zij zich voor moesten beschermen. De Boisei is de andere kant van de Australopithecus. Over deze tak is weinig informatie gevonden omdat zij niet lang hebben geleefd en aan de overblijfselen die zijn gevonden hebben wetenschappers niet veel kunnen halen. Volgens de wetenschappers at de Australopithecus Robustus vroeger voornamelijk vruchten, noten en zaden. Dat hebben ze aan hun tanden kunnen aflezen. Over de Boisei is weinig gevonden, omdat dit de laatste generatie was van de Australopithecus Robuust. Aan de tanden die ze hebben gevonden, konden wetenschappers wel concluderen dat de Boisei ook voornamelijk vruchten aten, omdat hun kiezen groot waren en de voor- en snij tanden kleiner. Bij de chimpansee is de bovenkaak groter wat bij de Boisei niet zo is. Homo habilis : De Homo Habilis had een lengte van ongeveer 127cm. Zijn herseninhoud was tussen de 500 en 800 kubieke meter. Hun uiterlijk zag er fijn gebouwd uit vergeleken met zijn voorouderen. De Habilis staat bekend als de handige man vanwege de attributen die het had gebruikt. Het opmerkelijke aan deze mens is, is dat zij als eerst konden praten. Dit moet je niet opvatten als praten zoals wij nu doen, maar als kleine woordjes die ze riepen. Ze hadden zo hun eigen taal. De overeenkomsten tussen de aap en de Homo habilis wordt wel al wat kleiner. De beharing op het gezicht en dergelijke is er nog wel in overvloed maar je ziet in het gezicht dat deze mensaap al wat meer menselijke trekjes gaat krijgen. Pagina 3 van 8

4 Deze mensapen konden al gereedschappen maken en gebruiken, vandaar zijn naam handige man. Het skelet lijkt nog wel vooral op dat van de aap. Ze hadden een meer naar voren uitstekende onderkaak en vrij grote tanden en voeten. Zijn achtertanden waren kleiner dan die van de chimpansee maar groter dan die van ons. De chimpansee mist een stukje DNA waar het gen in staat van spreek vaardigheid. De chimpansee houdt het bij geluiden maken. Ze leefden in groepen bij elkaar en trokken zo door het bos. Het rollenspel was hier ook van toepassing: de mannen zorgen voor het eten en de vrouwen passen voornamelijk op de kinderen. Homo Erectus. Homo erectus had een herseninhoud van 750 tot1225 kubieke cm. De Homo Erectus was een nakomeling van de Homo Habilis. Ze hadden net als de chimpansee een grote bovenkaak en opvallende wenkbrauwwallen. De Homo Erectus was kleiner dan de mens van nu. Hun armen, bekken en borstkas waren voornamelijk kleiner. De Erectus had verschillende soorten in de familie: Afrika en Europa: zij waren lang en slank. Het lichaam had van uiterlijk nu meer weg van ons, de moderne mens, dan de aap. Deze soort liep efficiënter dan de andere soorten in zijn familie. Azië: zij waren in tegenstelling met de Europeanen en afrikanen, klein en stevig. Java: de Java mens was zeer primitief. Peking mens: was, voor zover bekend, de eerste die de een primitieve taal sprak. Zij hadden een herseninhoud van 1055 kubieke cm en uit opgravingen is gebleken dat zij vroeger vuurplaatsen hadden. Dus zij waren de eerste mensen waar we van weten dat ze vuur hadden gebruikt. Homo Sapiens De homo sapiens hadden een herseninhoud van 1200 cm3 en de tanden waren kleiner en minder robuust. Dat betekent, weer een stapje dichterbij de mens. Ze hadden een (groot) voorhoofd en een rond hoofd. Deze mensen leefden ongeveer jaar geleden. De overeenkomsten tussen de aap en de Homo Sapiens, zijn dus meteen ook alweer wat kleiner. Ze hadden wel, net als de aap, een grote neus, en een toch wat behaarder gezicht. Ze liepen ook nog enigszins krom, wat de aap nu ook heeft. Dit is een gevonden schedel van de homo sapiens. Daaraan zie je dat het net tussen de mens en de aap in zit. Pagina 4 van 8

5 Het heeft nog steeds vrij grote wenkbrauwwallen, net als de aap en uitstekende jukbeenderen. De Homo Sapiens was dus al was minder robuust en hun tanden waren al wat kleiner. Wat erop kan wijzen dat hij van de vruchten en noten langzaam afstapt en richting kleine insecten gaat. De kin is er nog niet, maar in wording. Je kunt hier goed de verschillen zien met een chimpansee. Het hoofd wordt groter en de mond vervormd langzaam. De homo sapiens waren een soort nomaden, ze vertrokken van hun plaats, niet ver van hun vorige plaats, maar toch verder omdat het eten op was of er te veel gevaar dreigde. Homo Neanderthalensis Hun lengte is dus zeer groot tegenover de chimpansee, 160cm. Het gewicht schommelde rond de 70 kilogram. Ze zijn vergeleken met ons kleiner en zwaarder voor hun lengte. De herseninhoud van de Neanderthalensis was van kubieke cm, wat wij tegenwoordig ook dus ongeveer hebben. Het voorhoofd is wel terugwijkend, maar minder erg dan die van de Homo Sapiens. Zijn gezicht stak wel weer uit naar voren wat bij de chimpansee alleen de mond is. De kin is hier ook nog niet helemaal als een kin te zien, maar komt steeds meer naar voren. Zijn neus was groot en gezwollen. Hun botten die wij gevonden hebben waren zwaarder en gedrongen, de gewrichten waren groter en steviger net als de spieren in hun lichaam. Het lichaam zelf was lang ten opzichte van zijn voorouders, de benen waren wel aan de korte kant. Het liep volledig rechtop ondanks zijn bovenlichaam een stuk groter en zwaarder was dan zijn benen. De Neanderthalensis leefde in een koud klimaat, in kleine groepen waar het veel voorwerpen maakten. Zoals de gevonden speerpunten, messen, beitels, boortjes en schrabbers die ze gebruikten voor het voorbereiden van eten, jagen en misschien zelfs ook wel om hun haar af te snijden dat steeds langer werd op hun hoofd. Ze aten vlees en planten. De mannen jaagden en de vrouwen zochten vruchten en noten. De vrouwen deden ook het overige werk op de thuis basis(van de huiden kleding maken, koken, schoonmaken enz.). Het vuur dat zij gebruikten, dankzij de Peking mens, werd voornamelijk benut bij het opwarmen van hun lichamen, het bereiden van vlees en het ontdooien van de voorraad dat ze bewaarde. Het vuur werd soms ook nog wel gebruikt om gevaar op afstand te houden. In tegenstelling tot de chimpansee die het liefst in het bos boven in de bomen woont, woonden de Neanderthalensis in grotten waar ze elkaar verzorgden en ook vaak verbleven tijdens hevige weersomstandigheden. Uit opgravingen kwam naar boven dat zij de doden begroeven in de buurt van hun verblijfplaats. Dit wijst erop dat de Neanderthalensis de eerst mens is waarvan we kunnen zeggen dat het rituelen gebruikten. Dankzij de laatste ijstijd zijn de Neanderthalensis die in het koude klimaat bleven wonen uitgestorven. Sommigen zijn door het opkomen van het koude klimaat naar warmere gebieden vertrokken, maar omdat het daar een heel ander klimaat was dan ze gewend waren, zijn er toch nog vele overleden door de ziektes die ze daar opliepen. Overeenkomsten: Dit is een plaatje van de bouw van een Homo Neanderthalensis. Komt bijna geheel overeen met de bouw Pagina 5 van 8

6 van de mens. De overeenkomsten tussen de aap en deze mens, wordt ook steeds kleiner. Bijna geen zelfs. Ze hadden dezelfde herseninhoud als de mensen van nu en de lengte komt ook meer overeen. Cro-Magnon Mens. De Cro Magnon Mens leefde jaar geleden, de man was 1,80 meter lang en de vrouw ongeveer 1,65 meter lang. De wenkbrauwwal is minder groot en lijkt nu op die van de mens tegenwoordig. Deze mensen hebben ook een kin, nog niet zoals die van ons, maar wel al een vooruitstekend stukje bot onder de kaak. De mannen hadden sterke spieren, dat komt omdat zij de groep moesten beschermen tegen de wilde dieren. De Cro-Magnon mens begon met gewassen verbouwen en vlees bewaren wanneer dit niet op ging. Ze hadden in vergelijking met de voorouderen meer monden te voeden. Dit is een schedel van een Cro-magnon mens. De overeenkomsten tussen deze mens en de chimpansee van nu, zijn eigenlijk hetzelfde als de overeenkomsten tussen de mens van nu en de aap van nu. Het zijn namelijk weinig overeenkomsten. Hoewel we in DNA toch maar weinig verschillen De mens van nu of de Homo Sapiens Sapiens. De mens loopt volledig op twee benen, de gewrichten en spieren zijn zo ontwikkeld dat er gemakkelijk voortbewogen kan worden. De hersenen zijn zo ontwikkelt dat we ons kunnen concentreren op verdere ontwikkelingen, later zelfs ook in de technologie, geneeskunde en landbouw. De Homo Sapiens Sapiens spreekt al (bijna)voluit tegen elkaar, het enige dat ze nog niet kunnen is met andere groepen mensen praten die uit andere delen van de wereld kwamen. In deze tijd hebben de Homo Sapiens Sapiens ook het schrift gemaakt. Ook was er door het opkomen van de urbanisatie ruimte om aan religie, technologie en wetenschap te doen. Vergeleken met de chimpansee zijn de mensen naar elkaar toe getrokken en erachter gekomen dat samen werken een goed idee is. Zo zijn er verschillende mensen in een gebied gekomen. Zij gingen met dieren werken en zo heeft het de dieren gedomesticeerd. De chimpansee is al die tijd in het bos gebleven en hebben zich niet verder geëvolueerd zoals de mens. De reden dat wij mensen kunnen praten met elkaar en over elkaar en de chimpansee niet, zit hem in het DNA, in de 3 HOX genen. Slechts 2,7 procent verschil in het DNA moet ons nog gaan vertellen waarom wij wel kunnen praten en sommige ziektes wel krijgen en ons naaste verwanten niet. Het regelen van de afweer, reukzin en vorming van spermacellen wordt bij ons anders geregeld dan bij de chimpansee. De hersenen van een mens zijn meer ontwikkeld dan bij een chimpansee het geval is. De mens heeft onderling geen verschil in regelingen in de hersenen maar er zit wel verschil tussen het werken van de hersenen tussen mens en chimpansee, terwijl er maar 2,7 procent verschillen. Het meeste verschil in ons DNA zit in de eiwitten die worden gemaakt. En omdat de ziektes, die door bacteriën en virussen in ons lijf zitten na verloop van tijd kunnen veranderen van samenstelling, hebben we steeds andere eiwitten nodig die de ziektes te lijf gaan. Aangezien de aap sommige ziektes niet kan krijgen en wij wel, hebben wij daarom ook Pagina 6 van 8

7 andere eiwitten in ons lichaam. Een stel Chimpansees. Een stel mensen. Op het gebied van bouw lijken chimpansees en mensen ook heel veel op elkaar. Natuurlijk hebben we allebei benen en armen die ook dezelfde functie hebben. Alleen de chimpansee loopt nog steeds op handen en de mensen hebben een fijnere motoriek dan de chimpansee. Het skelet zit hetzelfde in elkaar. Hieronder zie je beide skeletten. We hebben op dezelfde plekken de heupen, de schouders, en op dezelfde manier zijn de benen gebouwd. Alles is op dezelfde manier gebouwd. Alleen bijvoorbeeld de schouders van deze aap zitten iets hoger dan die van de mens. Het heeft nauwelijks een nek en de handen en de voeten van de chimpansee zijn groter dan die van de mens. De mens is ook gebouwd om rechtop te lopen en de aap nog steeds om krom te lopen. Vandaar ook dat de mens een langer ruggenmerg heeft. De chimpansee heeft wel de mogelijkheid om zijn grote teen op en neer te kunnen bewegen. Dat is te vergelijken met de duim van de mens. Alleen wij kunnen dat niet met onze grote teen. Het bovenste skelet is van de mens en het onderste van de aap. Lachen is één van de velen overeenkomsten tussen de aap en de mens. Een aap lacht hetzelfde als een mens. Ze doen hun mond open en laten hun tanden zien. Zo zijn er nog meer gezichtsuitdrukkingen die overeenkomen. Mensen communiceren niet alleen met praten en taal. Ze communiceren ook met gevoel en dus gezichtsuitdrukkingen. Dat is, behalve dan dat praten, bij apen precies hetzelfde. Als wij apen horen praten, klinkt het allemaal hetzelfde. Natuurlijk verstaan wij er niets van, maar ons gehoor zegt dat het allemaal hetzelfde klinkt. Maar uit Japans onderzoek blijkt, dat apen, net als mensen, ook dialecten hebben, afhankelijk van het gebied waar ze in leven. " tussen het onderlinge geklets van apen zijn net zoals dialecten bij mensen", aldus hoofdonderzoek Nubuo Masataka van de universiteit van Kyoto. Masakata en het team waar hij mee werkte, heeft tien jaar lang de stemmen en de taal van de aap onderzocht van hetzelfde primatensoort. De ene groep van 23 apen leefde op het Zuid- Japanse eiland Yakushima. De andere groep van 30 apen was zo ongeveer 50 jaar geleden van de andere groep afgesplitst en was verhuisd naar het centrum van Japan. Leefgebied van de mens. Leefgebied van de chimpansee. Zoals je hier kunt zien, zijn er niet veel overeenkomsten. Veel groen bij de apen en veel nieuwbouw bij de mens. Natuur bij de chimpansee, en dat totaal niet bij de mens. Meer verschillen dan overeenkomsten dus. Wel hetzelfde is het in groepen leven. Zowel mensen als chimpansees leven in groepen. Een hele lange tijd hebben een heleboel mensen gedacht, of dachten te weten dat de overeenkomst tussen het DNA van de mens en de chimpansee 95 tot 98,5% zou zijn. Maar na onderzoek van de Amerikaanse Morris Goodman blijkt de overeenkomst veel en veel meer te zijn, dat het bijna 100% met elkaar overeenkomt. De bonobo en de gewone chimpansee zijn eigenlijk geen apen maar mensen. Het DNA verschilt namelijk genetisch maar een half procent! Om hierachter te komen was een wat afwijkende methode nodig. Namelijk in plaats van stukjes DNA te onderzoeken, bestudeerde hij de genen. Die zorgen voor erfelijk materiaal en genen zijn ook minder veranderlijk dan DNA. Het is nu ook logisch dat nu we weten dat de overeenkomsten nog groter zijn dan we dachten, het des te korter geleden is dat de aap en de mens van elkaar gesplitst zijn. En Goodman komt dan ook tot de conclusie dat de mens, de chimpansee en de bonobo s ongeveer vijf os zes miljoen jaar geleden zijn ontstaan. Zijn opgesplitst. Dat is Pagina 7 van 8

8 dus ongeveer1 of 2 miljoen jaar korter terug dan we dachten. Al een tijdje rekenen we de chimpansee tot familie van de mens. Ook wordt de mens wel de derde chimpansee genoemd, dat door de ecoloog Jared Diamond. Alleen het vervelende is dat mensen die (vernederende) gedachten niet kunnen hebben of verdragen. Maar er zijn ook wetenschappers die het er niet altijd mee eens zijn, dat we zo veel verschillen: Natuurlijk hebben we allerlei dingen gemeen met de chimpansees, verklaarde bioloog Walt Brown tegenover persbureau AP. Maar er zijn ook verdraaid veel verschillen. Pagina 8 van 8

Werkstuk Biologie Evolutie van de mens

Werkstuk Biologie Evolutie van de mens Werkstuk Biologie Evolutie van de mens Werkstuk door een scholier 2033 woorden 27 januari 2011 6,2 101 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Inleiding. Ik heb voor dit onderwerp gekozen

Nadere informatie

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT V.O.B.o.W. nr. 76 november 2012 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 20, afgiftekantoor Roeselare,

Nadere informatie

En toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie

En toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie On the origin of species En toen kwam Darwin 1. Het ontstaan van het leven 2. Getuigen van deevolutietheorie Verklaring voor het ontstaan van leven komt voor in alle culturen. Creationisme Nemen de bijbel

Nadere informatie

Profielwerkstuk Biologie Evolutie mens en de externe factoren daarop

Profielwerkstuk Biologie Evolutie mens en de externe factoren daarop Profielwerkstuk Biologie Evolutie mens en de externe factoren daarop Profielwerkstuk door Drudge 4796 woorden 18 januari 2005 5,9 97 keer beoordeeld Vak Biologie Hoe is de evolutie van de mens gelopen?

Nadere informatie

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT V.O.B.o.W. nr. 75 - aug./sept. 2012 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 20, afgiftekantoor Roeselare,

Nadere informatie

6,8. Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Inhoudsopgave:

6,8. Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Inhoudsopgave: Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari 2004 6,8 300 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave: 2. Inhoudsopgave 3. Voorwoord 4. Probleemstelling 5. Historische inleiding 6. Hoofdstukken

Nadere informatie

Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers.

Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers. Ik houd mijn spreekbeurt over de eerste mensen en mensachtigen op aarde, zoals de Neanderthalers. Ik vind het zelf erg leuk om hier meer over te weten, heb hier veel over opgezocht en wil jullie daar nu

Nadere informatie

Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens

Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens Spreekbeurt ANW Evolutie van de mens Spreekbeurt door een scholier 2265 woorden 7 januari 2009 6,4 87 keer beoordeeld Vak ANW Evolutie van de mens. - Scheppingsverhaal. - Charles Darwin» evolutieleer.

Nadere informatie

Weerleggingen van pagina 255

Weerleggingen van pagina 255 Weerleggingen van pagina 255 "De groep homo onwikkelde zich verder..." Homo-habilis Over de homo habilis hoeft na de vorige pagina niets meer gezegd te worden dus gaan we door naar de homo erectus. Homo-erectus:

Nadere informatie

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 6 Evolutie mens PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens

Nadere informatie

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens

EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 6 Evolutie mens PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens

Nadere informatie

6,7. Praktische-opdracht door een scholier 2169 woorden 28 juni keer beoordeeld. Inleiding

6,7. Praktische-opdracht door een scholier 2169 woorden 28 juni keer beoordeeld. Inleiding Praktische-opdracht door een scholier 2169 woorden 28 juni 2005 6,7 64 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Ons verslag gaat over Het ontstaan van de hedendaagse mens. We hebben dit verslag geschreven naar

Nadere informatie

Praktische opdracht Biologie Evolutie en ordening PO

Praktische opdracht Biologie Evolutie en ordening PO Praktische opdracht Biologie Evolutie en ordening PO Praktische-opdracht door Bieb 1397 woorden 18 mei 2017 6,2 4 keer beoordeeld Vak Biologie Nieuwe olifantensoort ontdekt in Afrika 1a: Wat zijn de wetenschappelijke

Nadere informatie

De steentijd Jagers en verzamelaars

De steentijd Jagers en verzamelaars De steentijd Jagers en verzamelaars De prehistorie is de geschiedenis van de mensheid voordat mensen konden lezen en schrijven. We hebben uit de prehistorie daarom geen boeken, dagboeken of andere geschreven

Nadere informatie

Voor/na het bezoek. Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be

Voor/na het bezoek. Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be Voor/na het bezoek Museum voor Natuurwetenschappen.be Vautierstraat, 29 1000 Brussel info@natuurwetenschappen.be Wat is de prehistorie? Prehistorie betekent letterlijk voorgeschiedenis, het tijdperk voor

Nadere informatie

1 Belangrijk in deze periode

1 Belangrijk in deze periode 1 Belangrijk in deze periode Het is niet zo makkelijk voor de wetenschappers om het leven van de eerste mensen correct voor te stellen. Het is ook al heel lang geleden. De mensen van toen lieten geen dagboeken

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Apenheul Geschiedenis Apenheul ging voor het eerst open in 1971. Het eerste en enige park ter wereld waar apen vrij in het bos leefden en vrij tussen de bezoekers konden lopen. Het begon met wolapen, slingerapen

Nadere informatie

b. Bekijk het laatste deel van de maquette, de kwelders. Waarom staat daar geen dorpje, denk je?

b. Bekijk het laatste deel van de maquette, de kwelders. Waarom staat daar geen dorpje, denk je? Kijktocht OER! basis 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de tijd van de jagers en verzamelaars. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Hoe ze leefden en hoe hun gebied eruitzag,

Nadere informatie

INHOUD. Inleiding Mensapen Haaien Wolven Walvissen Vleermuizen Kwallen Panda s...

INHOUD. Inleiding Mensapen Haaien Wolven Walvissen Vleermuizen Kwallen Panda s... INHOUD Inleiding...6 1 Mensapen...8 2 Haaien... 10 3 Wolven... 12 4 Walvissen... 14 5 Vleermuizen... 16 6 Kwallen... 18 7 Panda s... 20 8 Olifanten... 22 9 Uilen... 24 10 Dolfijnen... 26 11 Spinnen...

Nadere informatie

Werkstuk door M woorden 15 juni keer beoordeeld. Wat zijn Pterosauriërs Inleiding:

Werkstuk door M woorden 15 juni keer beoordeeld. Wat zijn Pterosauriërs Inleiding: Werkstuk door M. 1487 woorden 15 juni 2001 7 70 keer beoordeeld Vak Biologie Wat zijn Pterosauriërs Inleiding: Dit werkstuk gaat over Pterosauriërs, ik heb hiervoor gekozen omdat ik dit nog de meest interessantste

Nadere informatie

TIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis

TIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis De OERKNAL! Wetenschappers denken dat zo n 13,7 miljard aardse jaren geleden alles in het heelal samengeperst was tot een gloeiend heet punt. Tijdens een enorme oerexplosie ontstonden uit dat punt materie

Nadere informatie

Samenvatting Mensen ABC

Samenvatting Mensen ABC Samenvatting Mensen ABC Week 1ABC: Wie zijn wij? Info: Wie zijn wij mensen Mensen zijn verschillend. Iedereen is anders, niemand is hetzelfde. Dat noem je uniek. Een mens heeft een skelet van botten. Daarom

Nadere informatie

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.

Inhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz. Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De

Nadere informatie

Werkstuk Levensbeschouwing De prehistorie

Werkstuk Levensbeschouwing De prehistorie Werkstuk Levensbeschouwing De prehistorie Werkstuk door een scholier 2068 woorden 28 november 2006 5,5 250 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Hoofdstuk 1: Wat is prehistorie? Prehistorie betekend:voor

Nadere informatie

geschiedenis van de mens. Deel I jagers en verzamelaars. Boek 1 van Pan tot homo sapiens Woord vooraf

geschiedenis van de mens. Deel I jagers en verzamelaars. Boek 1 van Pan tot homo sapiens Woord vooraf Woord vooraf In 1984, 24 jaar geleden studeerde in de Vakgroep Nieuwste Geschiedenis van de Universiteit Gent een jongeman af aan wie ik de opdracht had gegeven een eindverhandeling te schrijven over de

Nadere informatie

De presentatie rond de trap

De presentatie rond de trap Kijktocht OER! Plus 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de prehistorie; de tijd van de jagers en boeren. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Deze kijktocht helpt je ontdekken

Nadere informatie

Praktische opdracht Biologie Evolutie van de Mens

Praktische opdracht Biologie Evolutie van de Mens Praktische opdracht Biologie Evolutie van de Mens Praktische-opdracht door een scholier 2701 woorden 19 april 2004 6 122 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Voorpagina Inhoudsopgave Voorwoord EVOLUTIE

Nadere informatie

WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA

WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA Toen onderzoekers meer dan 100 jaar geleden voor het eerst een gorilla zagen, schrokken ze zich een ongeluk. Dat is ook niet zo gek! Een gorilla kan er gevaarlijk uitzien. Vooral

Nadere informatie

W.O. Tweede leerjaar Geert DE JAEGER

W.O. Tweede leerjaar Geert DE JAEGER P ZEK NAAR DIN S! W.. Tweede leerjaar Geert DE JAEGER Wat weten we reeds over dino s? We gebruiken vaak de afkorting dino's. Eigenlijk zeg je dinosaurussen of dinosauriërs. Dat betekent : reuzen hagedis.

Nadere informatie

Veel bezoekers van de dierentuin blijven geboeid voor het verblijf van één van de

Veel bezoekers van de dierentuin blijven geboeid voor het verblijf van één van de 1 Mensen kijken graag naar apen Veel bezoekers van de dierentuin blijven geboeid voor het verblijf van één van de apensoorten staan. Of de apen eten, spelen, lopen, of gewoon een beetje voor zich uit zitten

Nadere informatie

11. o - 8 ... ... ... ... f e. d i. Apenrots Leeuwenterras Kleine-Zoogdierenhuis Uilenruïne Californische zeeleeuwen Insectarium

11. o - 8 ... ... ... ... f e. d i. Apenrots Leeuwenterras Kleine-Zoogdierenhuis Uilenruïne Californische zeeleeuwen Insectarium o - 8 11. We hadden al gezien dat sommige dieren toevallig bepaalde voordelige eigenschappen hebben. Je kunt je voorstellen dat zo n dier-met-voordeel meer nakomelingen krijgt dan andere dieren. En die

Nadere informatie

Talentagenda. Groeien vanuit je eigen talent

Talentagenda. Groeien vanuit je eigen talent Groeien vanuit je eigen talent Wekelijkse tips om met talenten aan de slag te gaan Leuke verhalen en doe-activiteiten Talentontwikkeling als groeilijn van 1 tot 6 Past binnen ruim aanbod van talentuitgaven

Nadere informatie

inhoud 1. Apen 3 2. Gert de gorilla 4 3. Sjors de chimpansee 6 4. Goof de gibbon 8 5. Boris de bonobo Ollie de orang oetan 12 7.

inhoud 1. Apen 3 2. Gert de gorilla 4 3. Sjors de chimpansee 6 4. Goof de gibbon 8 5. Boris de bonobo Ollie de orang oetan 12 7. Apen inhoud. Apen 3. Gert de gorilla 4 3. Sjors de chimpansee 6 4. Goof de gibbon 8 5. Boris de bonobo 0 6. Ollie de orang oetan 7. Filmpjes 4 Pluskaarten 5 Bronnen en foto s 7 Colofon en voorwaarden 8

Nadere informatie

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars ALLEMAAL APEN INH UD 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw Kennismaking met de bende Groot en klein Sociaal leven De koning van de slingeraars

Nadere informatie

Wilt u laten weten wat u van deze TLPST vond? Hebt u tips voor de volgende aflevering? Mail ons:

Wilt u laten weten wat u van deze TLPST vond? Hebt u tips voor de volgende aflevering? Mail ons: Lesbrief 54: januari 2019 Wilt u laten weten wat u van deze TLPST vond? Hebt u tips voor de volgende aflevering? Mail ons: redactie@onzetaal.nl. Alarm! 3660 talen worden bedreigd! Uit een recent onderzoek

Nadere informatie

Evolutie. Basisstof 4 thema 5

Evolutie. Basisstof 4 thema 5 Evolutie Basisstof 4 thema 5 Wat is evolutie? Planten en dieren zijn in de loop van een hele lange tijd stapje voor stapje ontstaan door het proces dat we evolutie noemen. Een zwaar bestaan eerste verschijnsel:

Nadere informatie

DE ORANG OETAN. Bosmens

DE ORANG OETAN. Bosmens DE ORANG OETAN Bosmens Sommige mensen hebben last van hoogtevrees. Dit langharige bosmens heeft het omgekeerde. Hoog in de bomen van het tropische regenwoud zoekt hij naar rijp fruit om te eten. Hij komt

Nadere informatie

4,8. Praktische-opdracht door een scholier 1160 woorden 5 februari keer beoordeeld. Inleiding

4,8. Praktische-opdracht door een scholier 1160 woorden 5 februari keer beoordeeld. Inleiding Praktische-opdracht door een scholier 1160 woorden 5 februari 2002 4,8 48 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding In deze Praktische Opdracht staat de Orang Oetan centraal. Deze aap is de vertegenwoordiger

Nadere informatie

Werkblad schedels groep 1

Werkblad schedels groep 1 Werkblad schedels groep 1 De lengte van het dier is ongeveer 5 keer de lengte van de schedel Hoe lang is de schedel? Meet langs de zijkant Hoe breed is de oogkas? Schedel nr 1 Schedel nr 2 Schedel nr 3

Nadere informatie

Het Menselijke skelet vertelt

Het Menselijke skelet vertelt Het Menselijke skelet vertelt o 1 Hoi! Ik ben Evy Cuypers, archeologe! Ik ben François-Xavier, fysisch antropoloog! "Op de opgravingen te Tell Tweini in Syrië hebben we een graf ontdekt. Na het voorzichtig

Nadere informatie

Oerboeren in de Friese Wouden.

Oerboeren in de Friese Wouden. Stichting IJstijdenmuseum Buitenpost. www.ijstijdenmuseum.nl. Oerboeren in de Friese Wouden. Het grootste deel van de geschiedenis van ons mensen ligt in de prehistorie. Met prehistorie duiden we een tijd

Nadere informatie

Evolutie, wat is dat nu feitelijk?!

Evolutie, wat is dat nu feitelijk?! Evolutie, wat is dat nu feitelijk?! Heb je je wel eens afgevraagd waarom er zo veel verschillende soorten vlinders, vogels of vissen zijn? Waarom is er niet gewoon één soort van die dieren? Er is toch

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1 HET ONTSTAAN VAN HET LEVEN OP AARDE BLZ 3. HOOFDSTUK 3 DE VELOCIRAPTOR BLZ 5. HOOFDSTUK 4 DE SPINOSAURUS BLZ 6.

HOOFDSTUK 1 HET ONTSTAAN VAN HET LEVEN OP AARDE BLZ 3. HOOFDSTUK 3 DE VELOCIRAPTOR BLZ 5. HOOFDSTUK 4 DE SPINOSAURUS BLZ 6. INLEIDING BLZ 2. HOOFDSTUK 1 HET ONTSTAAN VAN HET LEVEN OP AARDE BLZ 3. HOOFDSTUK 2 DE IRRITATOR BLZ 4. HOOFDSTUK 3 DE VELOCIRAPTOR BLZ 5. HOOFDSTUK 4 DE SPINOSAURUS BLZ 6. HOOFDSTUK 5 TYRANOSAURUS REX

Nadere informatie

1. Fossielen, dood of levend?

1. Fossielen, dood of levend? 1. Fossielen, dood of levend? Op veel plaatsen op aarde kun je fossielen vinden. Deze oeroude overblijfselen van organismen vertellen een deel van het levensverhaal van de aarde. Soms worden er planten

Nadere informatie

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT

WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT V.O.B.o.W. nr. 77 februari 2013 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 21, afgiftekantoor Roeselare,

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De aap

Werkstuk Biologie De aap Werkstuk Biologie De aap Werkstuk door een scholier 1218 woorden 23 mei 2001 5,4 434 keer beoordeeld Vak Biologie De aap Ik houd mijn werkstuk over verschillende soorten apen. Ik heb het onderwerp gekozen

Nadere informatie

In balans door. centreren

In balans door. centreren In balans door centreren Centreren Om je lichaam en geest op een lijn te brengen is centreren een belangrijke vaardigheid. In eerste instantie is centreren je aandacht naar je een punt 3 tot 5 centimeter

Nadere informatie

DE WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA

DE WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA DE WESTELIJKE LAAGLANDGORILLA Toen onderzoekers meer dan 100 jaar geleden voor het eerst een gorilla zagen schrokken ze zich een ongeluk. Dat is ook niet zo gek! Een gorilla kan er gevaarlijk uitzien!

Nadere informatie

1. Ons lichaam, wat een wonder!

1. Ons lichaam, wat een wonder! 1. Ons lichaam, wat een wonder! Ons lichaam lijkt wel een ingewikkelde en bijzonder knappe machine. De prestaties van topsporters en wetenschappers laten zien wat wij allemaal kunnen: hoe lenig en krachtig

Nadere informatie

OVER CHIMPANSEES LENGTE

OVER CHIMPANSEES LENGTE OVER CHIMPANSEES Wil je graag iets weten over chimpansees? Hier vind je van alles over hun! Handig voor als je bijvoorbeeld iets over ze wilt vertellen op school, een spreekbeurt wilt houden of een werkstuk

Nadere informatie

Integratie van de vier Hartkwaliteiten en zes Vaardige Middelen

Integratie van de vier Hartkwaliteiten en zes Vaardige Middelen Integratie van de vier Hartkwaliteiten en zes Vaardige Middelen De integratie kan op verschillende manieren vorm krijgen door: - Herkenning van de Hartkwaliteiten en Middelen in het dagelijkse onderwijs

Nadere informatie

een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd

een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd Werkblad Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de mensen konden schrijven. Ze woonden niet op een vaste

Nadere informatie

Ontdek de topstukken van het Museum voor Natuurwetenschappen. Voor kinderen van 6 tot 8 jaar

Ontdek de topstukken van het Museum voor Natuurwetenschappen. Voor kinderen van 6 tot 8 jaar Ontdek de topstukken van het Museum voor Natuurwetenschappen Voor kinderen van 6 tot 8 jaar Inkomhal De walvis in de inkomhal Dit is geen dino maar een bultrugwalvis. Bekijk het skelet goed: wat heeft

Nadere informatie

De Evolutietheorie Door: Gijs Steur (Jur was ziek) Klas: B2a Docent: ERH Datum: 11 06 2014 1

De Evolutietheorie Door: Gijs Steur (Jur was ziek) Klas: B2a Docent: ERH Datum: 11 06 2014 1 De Evolutietheorie Door: Gijs Steur (Jur was ziek) Klas: B2a Docent: ERH Datum: 11 06 2014 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk Blz. 1. Inleiding. 3 2. Uitleg evolutietheorie. 4/5 3. Betoog ontstaan leven op aarde.

Nadere informatie

Andere boeken in deze serie:

Andere boeken in deze serie: Andere boeken in deze serie: 978-94-6175-157-7 (HB) 978-94-6175-964-1 (e-book) 978-94-6175-218-5 (HB) 978-94-6175-960-3 (e-book) 978-94-6175-216-1 (HB) 978-94-6175-158-4 (HB) 978-94-6175-958-0 (e-book)

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema: dinosaurussen

Auditieve oefeningen bij het thema: dinosaurussen Auditieve oefeningen bij het thema: dinosaurussen Boek van de week: 1; De archeoloog 2; Dinosaurussen 3; Tom en de dinosaurussen in het museum 4; Dinosaurussen Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende

Nadere informatie

ontbossing fragmentatie vlees van bos-dieren handel ebola manier om dieren te vangen illegaal dier dat thuis gehouden wordt

ontbossing fragmentatie vlees van bos-dieren handel ebola manier om dieren te vangen illegaal dier dat thuis gehouden wordt Vul de apenstrip in De tekeningen hieronder zijn stripverhalen over mensapen, getekend door schoolkinderen. De kinderen maken zich zorgen over het lot van de mensapen in het wild. En zij tekenen verhalen

Nadere informatie

1. Ontstaan van de mens

1. Ontstaan van de mens 1. Ontstaan van de mens Zoals je wel weet hebben de mens en de mensapen dezelfde voorouders. We stammen dus niet af van de mensapen maar we hadden wel dezelfde voorouders. Hoe deze splitsing is kunnen

Nadere informatie

Kunstgeschiedenis Weten is Zien. Ron Augustus Basiscursus Westerse kunstgeschiedenis 2009

Kunstgeschiedenis Weten is Zien. Ron Augustus Basiscursus Westerse kunstgeschiedenis 2009 Kunstgeschiedenis Weten is Zien Ron Augustus Basiscursus Westerse kunstgeschiedenis 2009 1 Les 1: Prehistorie Alle begin is moeilijk 30.000 VOOR CHRISTUS - 1.000 VOOR CHRISTUS Lascaux - Frankrijk - Grotschilderingen

Nadere informatie

6.4. Boekverslag door V woorden 11 april keer beoordeeld. Inhoudsopgave. Inleiding. Groep van het dierenrijk

6.4. Boekverslag door V woorden 11 april keer beoordeeld. Inhoudsopgave. Inleiding. Groep van het dierenrijk Boekverslag door V. 1256 woorden 11 april 2006 6.4 729 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Inleiding Groep van het dierenrijk Hoe is de koala opgebouwd? Waar leeft de koala? Welke leefgewoonte heeft

Nadere informatie

Spreekbeurtpakket - het skelet

Spreekbeurtpakket - het skelet Spreekbeurtpakket - het skelet Inleiding spreekbeurt voor de leerling: het skelet De voorbereiding van de spreekbeurt over het skelet. 10 tips 1. Start met het verzamelen van materiaal. Heel veel over

Nadere informatie

Europa was de geboorteplaats van de mensheid, niet Afrika, vinden wetenschappers.

Europa was de geboorteplaats van de mensheid, niet Afrika, vinden wetenschappers. Europa was de geboorteplaats van de mensheid, niet Afrika, vinden wetenschappers. Brits dagblad https://www.telegraph.co.uk/science/2017/05/22/europe-birthpla ce-mankind-not-africa-scientists-find/amp/

Nadere informatie

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars

Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw. Kennismaking met de bende. Groot en klein. Sociaal leven. De koning van de slingeraars ALLEMAAL APEN INH UD 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 Wat zijn apen? Is een aap mijn oom? Oud en nieuw Kennismaking met de bende Groot en klein Sociaal leven De koning van de slingeraars

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Nijlpaarden

Werkstuk Biologie Nijlpaarden Werkstuk Biologie Nijlpaarden Werkstuk door een scholier 1372 woorden 15 oktober 2004 6,5 194 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding: Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik het onwijze coole dieren vind.

Nadere informatie

1. Fossielen, dood of levend?

1. Fossielen, dood of levend? 1. Fossielen, dood of levend? Op veel plaatsen op aarde kun je fossielen vinden. Deze oeroude overblijfselen van organismen vertellen een deel van het levensverhaal van de aarde. Soms worden er planten

Nadere informatie

Korte inhoud. De prehistorie

Korte inhoud. De prehistorie Naam :. Datum :... Korte inhoud 1. Ontstaan van de mens...2 2. Evolutie van de mens...4 3. Jagers en verzamelaars...5 4. De eerste boeren...6 5. Kleding...8 6. Werktuigen...9 7. Vuur maken... 10 8. Eerste

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Erfelijkheid

Werkstuk Biologie Erfelijkheid Werkstuk Biologie Erfelijkheid Werkstuk door een scholier 1743 woorden 3 mei 2000 5,1 126 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Informatie over het onderwerp: Het onderwerp is erfelijkheid. Er is weinig

Nadere informatie

Voeding. Voor klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs

Voeding. Voor klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs Voeding Voor klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs DMVVOO-B&E-2012 Voeding is belangrijk voor de mens, dier en plant. In het dierenpark zie je heel veel verschillende dieren. De planteneter eet planten,

Nadere informatie

Kijk je mee? Oerwoud. 2006, Parasol N.V. België

Kijk je mee? Oerwoud. 2006, Parasol N.V. België Kijk je mee? Oerwoud 2006, Parasol N.V. België Pag. 2 Inhoudsopgave In het oerwoud 3 De luiaard 4 De toekan 5 De jaguar 6 De leguaan 7 De tapir 8 De papegaai 9 De aap 10 De adder 11 Lianen 12 Woordenlijst

Nadere informatie

Voeding. klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs

Voeding. klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs Voeding klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs Voeding is belangrijk voor mens, dier en plant. In het dierenpark zie je veel verschillende dieren. Een planteneter eet planten, een vleeseter eet vlees

Nadere informatie

Apen. Inhoud. Orang-oetan. Gibbons. 1. Orang-oetan. 2. Gibbons 3. Handen en voeten 4. Bavianen 5. Zuid-Amerikaanse apen 6. Chimpansees 7.

Apen. Inhoud. Orang-oetan. Gibbons. 1. Orang-oetan. 2. Gibbons 3. Handen en voeten 4. Bavianen 5. Zuid-Amerikaanse apen 6. Chimpansees 7. Apen Inhoud 1. Orang-oetan 2. Gibbons 3. Handen en voeten 4. Bavianen 5. Zuid-Amerikaanse apen 6. Chimpansees 7. Apengeluiden Orang-oetan Orang-oetans zijn zeldzame maar ook schuwe apen die alleen voorkomen

Nadere informatie

Samenvatting Mensen DEF

Samenvatting Mensen DEF Samenvatting Mensen DEF Week 1DEF: Wie zijn wij? Info: Wie zijn wij mensen Mensen zijn verschillend en komen uit verschillende landen en culturen. Onze huidskleuren verschillen van elkaar. We spreken verschillende

Nadere informatie

Prehistorie van Europa

Prehistorie van Europa Prehistorie van Europa (Prof. Dr. Ph. Crombé) HOOFDSTUK 1: CHRONOLOGIE EN MILIEU 1. CHRONOLOGIE VAN DE PREHISTORIE 1.1 Schrift 1.2 Technologische Evoluties 1.3 Economische Evolutie 1.4 Antropologische

Nadere informatie

Naam: BOTTEN EN SPIEREN Het menselijk lichaam

Naam: BOTTEN EN SPIEREN Het menselijk lichaam Naam: BOTTEN EN SPIEREN Het menselijk lichaam Waarom heb je botten nodig? Het skelet is onmisbaar. Het houdt je overeind en geeft je lichaam vorm. Zonder het skelet zou je een soort pudding zijn. Je skelet

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De aap

Werkstuk Biologie De aap Werkstuk Biologie De aap Werkstuk door een scholier 1951 woorden 29 oktober 2006 5,9 258 keer beoordeeld Vak Biologie Werkstuk van Kim onderwerp: Apen Inleiding: 1. Waarom ik het onderwerp gekozen heb.

Nadere informatie

Bottenbeest. Activiteit in de klas Docentblad

Bottenbeest. Activiteit in de klas Docentblad Bottenbeest Activiteit in de klas Docentblad Doelgroep: basisonderwijs groep 5 t/m 8 Duur: ongeveer 1 uur Doelen: De leerlingen leren redeneren en hun argumentatie uit te leggen aan anderen; De leerlingen

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De Pandabeer

Werkstuk Biologie De Pandabeer Werkstuk Biologie De Pandabeer Werkstuk door een scholier 1603 woorden 11 juni 2009 6,3 579 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdstukken: Inleiding Hoofdstuk1:Uiterlijk van de panda Hoofdstuk2:De leefomgeving

Nadere informatie

Lesbrief BIJZONDERE SCHATTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE

Lesbrief BIJZONDERE SCHATTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO BIJZONDERE SCHATTEN De haven van Rotterdam wordt te klein. Voor de in- en uitvoer van goederen is meer ruimte nodig in de haven. Daarom komt er een uitbreiding

Nadere informatie

Antwoordkernen bij Eureka 1 Prehistorie H. 1 t/m 4

Antwoordkernen bij Eureka 1 Prehistorie H. 1 t/m 4 Antwoordkernen bij Eureka 1 Prehistorie H. 1 t/m 4 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De bedoeling is, dat je

Nadere informatie

De eerste boeren Het dorp

De eerste boeren Het dorp De eerste boeren Later gaan de mensen zelf eten verbouwen. Wortels en bonen, en graan om brood van te bakken. De mensen hebben ook schapen en koeien. De jagers zijn boeren geworden. Het dorp Boeren trekken

Nadere informatie

Levenswijze van jagers-verzamelaars. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

Levenswijze van jagers-verzamelaars. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 11 april 2019 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/103270 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

WA A NZINNIGE BOEK OVER JE LICHA AM

WA A NZINNIGE BOEK OVER JE LICHA AM Het WA A NZINNIGE BOEK OVER JE LICHA AM 99% NONSENS 100% HUMOR ANDY GRIFFITHS TERRY DENTON en Vertaald door EDWARD VAN DE VENDEL INHOUD over de auteurs 8 Inleiding 9 Je lichaam: een korte wegwijzer 10

Nadere informatie

DINOSAURIËRS. Marthe Terny

DINOSAURIËRS. Marthe Terny DINOSAURIËRS Marthe Terny 1. INLEIDING Ik hou mijn spreekbeurt over dinosauriërs, omdat ik dit een erg leuk en interessant onderwerp vind. We weten al veel over de dinosauriërs, maar nog niet alles. Ik

Nadere informatie

Hunebedden de steentijd

Hunebedden de steentijd Deze les hoort bij het prentenboek Het grote bouwwerk, geschreven door Rian Visser in de serie Terugblikken van Uitgeverij Delubas. Met tekeningen van Irene Goede. Doel: leerlingen bekend maken met hunebedden

Nadere informatie

RATELSLANGEN PEKARI S

RATELSLANGEN PEKARI S groep 8 DESERT Deze DESERT-speurtocht bevat open en meerkeuze vragen. Bij de meerkeuze vragen is steeds maar één antwoord goed (tenzij anders vermeld). Denk er ook aan dat je de paden niet mag verlaten

Nadere informatie

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE

LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS OPDRACHTEN OPDRACHT 1 - SCHATGRAVEN IN DE NOORDZEE BIJZONDERE SCHATTEN LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - GESCHIEDENIS De haven van Rotterdam wordt te klein. Voor de in- en uitvoer van goederen is meer ruimte nodig in de haven. Daarom is

Nadere informatie

WOLF. Huilend roofdier

WOLF. Huilend roofdier WOLF Huilend roofdier Wolven hebben vaak een hele slechte naam. Denk maar eens aan de wolf in het verhaal van Roodkapje, die haar oma heeft opgegeten. Of Midas de wolf, die tevergeefs op de drie biggetjes

Nadere informatie

1 De tropische regenwouden liggen.. de evenaar. 2 Nederland ligt.de evenaar. 3 Het Amazone gebied ligt. de evenaar.

1 De tropische regenwouden liggen.. de evenaar. 2 Nederland ligt.de evenaar. 3 Het Amazone gebied ligt. de evenaar. Lees de uitleg over het regenwoud. Ik ga op bezoek in het Amazone gebied, dat is een groot tropisch regenwoud. Zie je de rode lijn? Dat is de evenaar. Zie je de donker-groene kleur? Dat zijn tropische

Nadere informatie

Empathie. Natuurlijk gegeven van een evolutionaire moraal

Empathie. Natuurlijk gegeven van een evolutionaire moraal Empathie Natuurlijk gegeven van een evolutionaire moraal Empathie, natuurlijk gegeven Docent Kees Boele, bioloog Groene lijn Primatoloog Frans de Waal Tijd voor Empathie (2009) College Joep Dohmen Levenskunt

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk en Hoofdstuk 13

Samenvatting Biologie Hoofdstuk en Hoofdstuk 13 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 14 + 15 en Hoofdstuk 13 Samenvatting door een scholier 2454 woorden 23 juni 2018 5,6 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie Hoofdstuk: 12 voorplanting Paragraaf:

Nadere informatie

Inleiding Begrijpend lezen Spelling Woordenschat Grammatica

Inleiding Begrijpend lezen Spelling Woordenschat Grammatica Taal Groep 7/8 Inleiding Begrijpend lezen Spelling Woordenschat Grammatica Begrijpend lezen Slim als een kraai Opgave 1 1. Jij hebt vast weleens een paar kraaien gezien. Wat wil de schrijver met deze tekst?

Nadere informatie

Cursus Rust. Het Slotervaart, een ziekenhuis met ambitie KINDERGENEESKUNDE TELEFOONNUMMER 020-512 45 42

Cursus Rust. Het Slotervaart, een ziekenhuis met ambitie KINDERGENEESKUNDE TELEFOONNUMMER 020-512 45 42 Het Slotervaart, een ziekenhuis met ambitie Het Slotervaartziekenhuis, een opmerkelijk en ambitieus ziekenhuis in Amsterdam. In een informele en vertrouwde omgeving werken wij aan innovatieve medische

Nadere informatie

Archeologie. Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt.

Archeologie. Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt. Archeologie Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt. Inhoudsopgave Wat is een archeoloog? Bekende archeologen. Opleiding. Soorten archeologen. Tempel van Empel. Opgravingen. Mijn buurman. 1 Wat

Nadere informatie

Herhalingsles Het lichaam. Ademhaling. Benoem de aangeduide delen op onderstaande tekeningen aan.

Herhalingsles Het lichaam. Ademhaling. Benoem de aangeduide delen op onderstaande tekeningen aan. Herhalingsles Het lichaam Ademhaling Benoem de aangeduide delen op onderstaande tekeningen aan. Als we ademen, stroomt er lucht binnen in ons lichaam. Welke weg legt deze lucht af? Vul het schema aan.

Nadere informatie

vissen amfibieën reptielen zoogdieren dinosauriërs primaten

vissen amfibieën reptielen zoogdieren dinosauriërs primaten Big Bang eencelligen meercellige wieren + dieren vissen amfibieën reptielen dinosauriërs zoogdieren primaten Australopithecus Waarom liep de Australopithecus rechtop? De eerste mens, de Australopithecus,

Nadere informatie

5.9. Keuzeopdracht door een scholier 1425 woorden 31 mei keer beoordeeld. Inhoud

5.9. Keuzeopdracht door een scholier 1425 woorden 31 mei keer beoordeeld. Inhoud Keuzeopdracht door een scholier 1425 woorden 31 mei 2004 5.9 89 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoud 1. Inleiding 2. Waar leven ze? 3. Een sterke snavel en klimpoten de ara 4. De kaketoe 5. De parkiet 6.

Nadere informatie

Wilde zwijnen en varkens

Wilde zwijnen en varkens Wilde zwijnen en varkens Varkens: Leuke Snuiters In China leven de meeste varkens van de hele wereld. Varkens met hangbuiken en vetrollen en snorbaarden. Vroeger namen de Chinezen een voorraadje varkensvlees

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Kleuren Inleiding Hallo allemaal. Ik hou mijn spreekbeurt over kleuren omdat ik het een leuk en interessant onderwerp vind en ook omdat kinderen er niet zo snel op komen denk ik. Ik heb mijn spreekbeurt

Nadere informatie

Werkstuk wizard Hulpvragen

Werkstuk wizard Hulpvragen Hulpvragen Hulpvragen dieren Waarnemen Hoe ziet het dier eruit? Hoe beweegt het dier? Welke geluiden maakt het dier? Hoe voelt het dier aan? Hoe reageert het dier op je? Hoe neemt het dier waar? Leven

Nadere informatie

Werkbladen Voortgezet onderwijs. Naam leerling:

Werkbladen Voortgezet onderwijs. Naam leerling: Werkbladen Voortgezet onderwijs Naam leerling: Inhoud: Uitleg werkblad Dit werkblad hoort bij de film Giganten uit de IJstijd. Een film die je meeneemt naar de laatste ijstijd, zo n 116.000 tot 10.000

Nadere informatie