Provinciale Staten van de Provincie Fryslân Postbus HM LEEUWARDEN. Leeuwarden, 16 februari 2016 Verzonden,

Transcriptie

1 Provinciale Staten van de Provincie Fryslân Postbus HM LEEUWARDEN Leeuwarden, 16 februari 2016 Verzonden, Ons kenmerk : Afdeling : Stêd en Plattelân Behandeld door : Karin Wierda / (06) of k.m.w.wierda@fryslan.frl Uw kenmerk : Bijlage(n) : 2 Onderwerp : Beleidsbrief Krimp en leefbaarheid Geachte Statenleden, 1. Inleiding Voor u ligt de beleidsbrief Krimp en leefbaarheid. Hierin leest u wat onze doelen zijn op dit terrein om een impuls te geven aan het behouden en versterken van de leefbaarheid in Fryslân. De provincie Fryslân heeft te maken met demografische ontwikkelingen. Er komen meer ouderen, minder jongeren en daarnaast krimpt de bevolking. Deze ontwikkelingen zien wij als een niet te keren proces met grote effecten op de leefbaarheid. Wij zien een rol voor onszelf om de effecten van deze ontwikkeling op de leefbaarheid in goede banen te leiden. Leefbaarheid is een breed begrip en vraagt om een integrale benadering. Daarom is de scope van het dossier veranderd van demografische ontwikkelingen naar krimp en leefbaarheid. Daarmee krijgt het dossier ook een sterkere verbinding met het provinciale Plattelandsbeleid. Om duidelijk te maken hoe breed de scope is, vindt u in de bijlage een integrale beschrijving van het thema. De inhoud van deze beleidsbrief zal, na vaststelling door de Staten, voor de zomer worden geconcretiseerd in een uitvoeringsprogramma. Oftewel: Deze brief voorziet in richtinggevend beleid, het uitvoeringsprogramma beschrijft vervolgens concrete actiepunten. - 1 / 12 - Ons kenmerk:

2 Leeswijzer In deze beleidsbrief gaan we, na de in- en aanleiding, in hoofdstuk 3 in op de nieuwe richting die we ten aanzien van krimp en leefbaarheid willen inslaan. In hoofdstuk 4 besteden we aandacht aan onze rol binnen dat thema en aan de manier waarop de regie gevoerd kan worden. In hoofdstuk 5 beschrijven we de leidende principes die volgens ons van toepassing zijn op het maken van beleid en het uitvoeren van processen en projecten. De manier waarop we de nieuwe ingeslagen richting willen vormgeven wordt beschreven in hoofdstuk 6. Tenslotte wordt in hoofdstuk 7 een toelichting gegeven op de financiën en beschrijft hoofdstuk 8 kort de uitdaging die we aan moeten gaan. 2. Aanleiding De basis van het krimpbeleid is verwoord in de beleidsopgave Fan mear nei better van 19 oktober 2010, die in samenspraak en afstemming met gemeenten en maatschappelijke organisaties tot stand is gekomen. De basis van dit beleidsstuk kan overeind blijven, maar als gevolg van voortschrijdend inzicht, het nieuwe coalitieakkoord en de resultaten van het onderzoek van de Noordelijke Rekenkamer naar de krimpaanpak van de noordelijke provincies, is het wenselijk het beleid aan te scherpen. Deze nieuwe richting, voor de periode , beschrijven wij in deze beleidsbrief. In ons coalitieakkoord Mei elkenien foar elkenien en in de bijbehorende uitvoeringsagenda hebben wij een aantal resultaten opgenomen die nadrukkelijk (mede) het dossier krimp en leefbaarheid raken. De volgende resultaten zijn leidend voor onze rol in de aanpak voor de krimpopgave en geeft richting en focus voor de komende periode. Hiermee komen we tegemoet aan een van de aanbevelingen van de Noordelijke Rekenkamer om het aantal doelen van het krimpbeleid te beperken en te concretiseren. Voorzieningen: Gemeenten hebben overeenstemming met hun buurgemeenten over de verdeling van voorzieningen. Om ervoor te zorgen dat er ook in de toekomst kwalitatief goede, toekomstbestendige en bereikbare voorzieningen zijn, die passen bij de veranderende bevolkingsopbouw en zijn gericht op de leefbaarheid, zullen er keuzes gemaakt moeten worden. Naast gemeenten zijn ook bijvoorbeeld sportverenigingen en commerciële partijen (detailhandel) als eersten aan zet. Wij faciliteren de processen in de verschillende Streekagenda-regio s om te komen tot keuzes en verdeling van voorzieningen en zullen toezien op het behalen van het afgesproken resultaat. Zeggenschap zorgvoorzieningen: We hebben meer zeggenschap over de spreiding van zorgvoorzieningen. De provincie heeft geen wettelijke zeggenschap over de spreiding van zorgvoorzieningen. Er is wel behoefte aan voldoende spreiding van zorgvoorzieningen, zodat inwoners eenvoudige basiszorg dichtbij kunnen krijgen en complexere zorg meer geconcentreerd. Dit is conform het Rijksbeleid. Samen met partners in het zorgdomein (gemeenten, instellingen en maatschappelijke organisaties) gaan we inventariseren welke acties al zijn ingezet voor een goede spreiding en bereikbaarheid van de zorg. Op basis daarvan kijken we waar eventueel nog aanvullende acties nodig zijn en welk instrument hiervoor het meest geschikt is. - 2 / 12 - Ons kenmerk:

3 Digitalisering: We versnellen de uitrol van breedband. In de vorige collegeperiode is het instrumentarium (breedbandfonds, breedbandloket, aansluitsubsidies en marktconforme Leningen) voor de uitrol van Next Generation Access-netwerken in de witte gebieden (gebieden zonder breedband) van Fryslân vastgesteld. De komende jaren gaan we ons extra inzetten om de uitrol van breedband te versnellen. Woningbestand: Het Friese woningbestand past beter bij de veranderende bevolkingsopbouw. Naast onze rol in het maken van programmatische afspraken met gemeenten over de woningbouw, willen wij sterker inzetten op het brede thema wonen en maatschappelijk vastgoed zoals bijvoorbeeld vrijkomende schoolgebouwen. De demografische veranderingen vragen om een gezamenlijke aanpak op zowel de sociale alsook de particuliere markt. In regionaal verband wordt momenteel hard gewerkt aan het in beeld brengen van de specifieke opgave. De komende periode moeten we met betrokken partijen keuzes maken ten aanzien van de transitie van de Friese woningvoorraad en ander vastgoed. Op het gebied van wonen, voorzieningen en maatschappelijk vastgoed wordt nu al zichtbaar dat dit een behoorlijke opgave zal zijn. Aan de hand van de opgave zullen we met partners aan de slag moeten om met verschillende instrumenten de leefbaarheid in relatie tot wonen op peil te houden. Alleen sturen via provinciale programmering is niet voldoende. Het handhaven op Rotte Kiezen zal gelijktijdig door gemeenten moeten plaatsvinden. Ontwikkelde instrumenten zoals het Groninger project rondom Waardebehoud van onroerend goed of het instrument van de Dorpsontwikkelingsmaatschappijen (DOM s) kunnen hierbij worden ingezet en uitgerold. We willen samen met partners het nut en de noodzaak en het draagvlak verkennen voor het instellen van een gezamenlijk transitiefonds voor deze opgave. Wij betrekken de opgedane ervaringen in Groningen bij deze verkenning. In deze gezamenlijke, brede aanpak, zien wij voor onszelf een regierol. Het uiteindelijk doel van de aanpak is een Friese woningbestand dat beter past bij de veranderende bevolkingsopbouw. Inzet voor platteland: De bestaande agenda s voor stad en platteland zijn verbonden. Ouderen: Bij ons beleid houden we rekening met sociale aspecten. Speciale aandacht hebben we daarbij voor ouderen. Hun aantal neemt de komende jaren sterk toe en ook die vergrijzing werkt door in al onze beleidsterreinen. Naast deze resultaten heeft ook de ambitie Een toekomstbestendige economie uit het coalitieakkoord een relatie met krimp en leefbaarheid. Werkgelegenheid is van groot belang voor een vitale economie in gebieden die te maken hebben met krimp. Wat hierbij onder andere van belang is, is dat het onderwijsaanbod goed moet aansluiten op de vraag uit het bedrijfsleven. Innovatie kan hierbij een strategische sleutel zijn. Studenten met een juiste opleiding, die aansluit op de lokale arbeidsmarkt, kunnen uiteindelijk ook werk vinden in de regio. In onze beleidsbrief Economie is beschreven hoe we ons de komende periode inzetten op het thema economie. - 3 / 12 - Ons kenmerk:

4 3. Nieuwe richting Ten opzichte van het bestaande beleid "Fan mear nei better" verandert het volgende: a. Krimp en leefbaarheid: Krimp is niet te keren, maar het is onze opgave om de effecten van die veranderingen op de leefbaarheid integraal, dus samen met gemeenten, het Rijk en vooral met betrokken burgers, in goede banen te leiden. De aanpak in deze beleidsbrief heeft tot doel de leefbaarheid te behouden en te versterken, omdat we in gezamenlijkheid daar wel invloed op kunnen uitoefenen. De scope van het beleid is hiermee verlegd van demografische ontwikkelingen naar krimp en leefbaarheid. b. Sterker de regie nemen: De provincie is slechts een van de partners binnen het speelveld van krimp en leefbaarheid en is voor de meeste thema's niet als eerste aan zet. Voor de komende periode willen wij een rol vervullen als faciliterend en stimulerend partner met procesverantwoordelijkheid. Indien nodig en in situaties waar we wél aan zet zijn, zullen wij de regierol sterker naar ons toetrekken vanuit het algemene belang, zoals bij mogelijke belangentegenstellingen van partners. Het doel van deze sterkere regierol is het realiseren van de stap van praten naar uitvoering. c. Leidende principes: Als provincie benoemen wij in de beleidsbrief vier leidende principes. Deze zullen we zelf toepassen, maar we vragen ook aan andere partijen zich er aan te houden. Deze principes hebben met name betrekking op het scherper maken van keuzes voor de komende periode. In hoofdstuk 5 beschrijven we deze leidende principes. 4. Rol en regie Zoals ook in Fan mear nei better beschreven is, is de provincie één van de verschillende spelers in het vraagstuk rond krimp en leefbaarheid. Gemeenten, het Rijk, woningbouwcorporaties, zorgpartijen, schoolbesturen, dorpen, ondernemers en nog vele andere partners hebben een belangrijke rol te vervullen en zijn voor de meeste opgaven als eerste aan zet. Voor de komende vier jaar willen wij een rol vervullen als faciliterend en stimulerend partner met procesverantwoordelijkheid. Onder faciliteren verstaan we ondersteunen, afstemmen en coördineren tussen Friese regio s, meedenken, kennis inbrengen, voortgang bewaken en bevorderen, stimuleren, lobbyen en in gesprek blijven. Bij het vervullen van onze rol beschouwen wij de gehele provincie als gebied waar demografische veranderingen zich voordoen en beperken wij ons niet tot de krimpregio Noordoost- Fryslân en de anticipeerregio s Noordwest-Fryslân, Zuidoost-Fryslân en De Wadden. Om onze procesverantwoordelijke rol goed te kunnen spelen, vinden wij dat er bij ieder proces of project sprake moet zijn van regie. Dit betekent dat er per proces of project afspraken moeten worden gemaakt over het beleggen van die regie; welke partij is regievoerder? Die regie hoeft niet altijd bij ons te liggen, maar kan ook door andere partijen worden opgepakt. Die regierol houdt in dat er afspraken worden gemaakt over het te behalen resultaat, over de stappen die moeten worden gezet en over de tijdsplanning die moet worden gehaald. Vervolgens moet dat gehele traject worden bewaakt. Waar nodig zullen wij de regierol sterker naar ons toetrekken vanuit het algemene belang, zoals bij mogelijke belangentegenstellingen van partners, en zullen wij krachtig optreden. Bij veel processen en projecten draaien wij niet aan de knoppen. Als er aanleiding is om in een dergelijk geval de regie naar ons toe te trekken, zal deze ons moeten worden gegund. Wij zullen een bestuurlijk appel doen op onze partners om ons in dergelijke gevallen de regie te gunnen. Ook in de gevallen van gegunde regie, zullen we onze rol stevig oppakken. - 4 / 12 - Ons kenmerk:

5 Naast regie binnen processen en projecten kan de regie in algemene zin ook worden opgepakt door bij het besteden van de verschillende budgetten (spoor 1) strenger te toetsen aan de leidende principes (zie hoofdstuk 5). Als we door het geven van subsidies partner zijn, vorderen we subsidie terug wanneer het resultaat niet wordt gehaald. Voor een aantal beleidsterreinen hebben wij een wettelijke dan wel programmatische rol en voeren wij daarmee regie. Dit is aan de orde op het gebied van wonen, werken en openbaar vervoer. Wij komen hier later in deze beleidsbrief op terug (hoofdstuk 6, spoor 4). 5. Leidende principes Krimp en leefbaarheid werkt door in veel beleidsvelden. Om te waarborgen dat bij het maken van (beleids)keuzes rekening wordt gehouden met krimp en leefbaarheid, hebben wij vier leidende principes voor al deze beleidsvelden benoemd. Deze principes zullen wij toepassen binnen onze verschillende provinciale beleidsvelden. Wij zullen ook andere partijen aanspreken op deze leidende principes. Daarnaast zijn bij het besteden van alle provinciale budgetten deze leidende principes van toepassing. Leidende principes Bij beleids- en planvorming van alle betrokken partijen wordt rekening gehouden met de demografische transitie. Bij financiële ondersteuning van projecten of processen wordt nagegaan of de voorziening een toekomstbestendige voorziening is, zowel ruimtelijk alsook gelet op de exploitatie, gezien de demografische transitie. Niet overal kan alles meer, soms is het nodig om scherpe keuzes te maken die toekomstbestendig zijn. In samenspraak met betrokkenen zal bij een initiatief getoetst worden of het niet leidt tot verdringen van een initiatief in hetzelfde verzorgingsgebied. 6. Uitwerking langs vier sporen In deze paragraaf worden vier sporen beschreven die invulling geven aan de uitvoering van onze doelen. De doelen worden per spoor benoemd. Bij het uitvoeren van de vier verschillende sporen fungeren de resultaten uit het coalitieakkoord en de geformuleerde leidende principes vanzelfsprekend als toetsingskader. Spoor 1: Initiatieven uit de Mienskip De Mienskip speelt, op uiteenlopende vlakken, in op de demografische veranderingen. Zo wordt er gezocht naar nieuwe oplossingen voor langer zelfstandig thuiswonen, is er sprake van innovaties in het MKB die zorgen voor nieuwe kansen, wordt er nagedacht over het herbestemmen van erfgoed, zijn er zorgcorporaties opgericht, wordt er geëxperimenteerd met vervoer door vrijwilligers, is er aandacht voor toeristische projecten ten behoeve van werkgelegenheid en wordt er gewerkt aan duurzame dorpen. Krachtige gemeenschappen weten zelf heel goed hoe je lokaal om moet gaan met veranderingen, we laten het initiatief graag daar. Bij projecten en processen in dit spoor moet er aandacht zijn voor de ondersteuningsbehoefte van gemeenten en maatschappelijke organisaties. - 5 / 12 - Ons kenmerk:

6 Doel: Ondersteunen initiatieven uit de Mienskip. Als provincie hebben we de volgende instrumenten om dit doel te bereiken: De twee gebieden waar de krimp zich het eerste voelbaar heeft gemanifesteerd: Noordoost- en Noordwest-Fryslân hebben de status van LEADER-gebied verkregen. De provincie investeert samen met Europa in projecten die bijdragen aan de leefbaarheid. De Leader-aanpak werkt met lokale actiegroepen die een eigen ontwikkelingsplan maken voor hun gebied. Samenwerken en innovatie staan daarbij centraal. De organisatie van Streekwurk faciliteert hierbij. Het Iepen Mienskipsfûns geeft financiële ondersteuning aan initiatiefrijke inwoners met goede ideeën. Het fonds is bedoeld om goede ideeën en initiatieven die de leefbaarheid in Fryslân vergroten verder te helpen. Denk bijvoorbeeld aan projecten op het gebied van duurzame energie, landschap, culturele activiteiten, sociale innovatie, krimp, zorg, vervoer en bereikbaarheid. Streekwurk is het loket voor dit fonds. Daarnaast zijn er binnen de provinciale beleidsvelden nog verschillende andere subsidiemogelijkheden. Een voorbeeld hiervan is de subsidieregeling Monumenten. Dit is een regeling voor herbestemming/restauratie van karakteristieke bouwwerken. Ook het meldpunt van het Kenniscentrum Herbestemming Noord draagt bij aan erfgoedprojecten. Naast deze instrumenten is er bij het ondersteunen van initiatieven uit de Mienskip soms maatwerk nodig. In die gevallen gaan we het gesprek aan. De provincie participeert in diverse netwerken, zoals Netwerk Noordoost, en onderhoudt op die manier contacten en ontmoet initiatiefnemers. De provincie staat op deze manier open voor en is geïnteresseerd in nieuwe ontwikkelingen of vragen. Bij het initiatief Holwerd aan Zee wordt bijvoorbeeld samen met andere betrokken partijen een MIRT (Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport) onderzoek uitgevoerd. Op basis van de uitkomsten van het onderzoek besluiten de partners over het vervolg van het project. Een ander voorbeeld van maatwerk is de inzet van Doarpswurk. Een voorbeeldproject is het Experiment Duurzaam Beschermde Dorpsgezichten Dongeradeel 1.Een project waarbij de kaders vooraf gezamenlijk zijn ontwikkeld en de plannen door de zogenaamde Dorpsontwikkelingsmaatschappijen (DOM s) worden begeleid en mogelijk ondersteund door een subsidie dan wel een lening. Een project dat navolging en uitbreiding verdient. Wat betreft onze rol hierbij: Als een voorziening een kwaliteitsimpuls krijgt en robuust wordt neergezet met steun van de provincie heeft dit consequenties voor het omliggende gebied. Niet overal kan alles meer en hierover moeten we goed met elkaar in gesprek gaan. In een aantal regio s zijn voorzieningenspreidingsplannen in voorbereiding, die in deze coalitieperiode gereed moeten komen. Met deze plannen wordt bij de toekenning van provinciale ondersteuning rekening gehouden. De voorzieningenspreidingsplannen worden gemaakt in spoor 2. Daarnaast zijn bij het besteden van alle provinciale budgetten de vier leidende principes van toepassing, zoals eerder vermeld. 1 Link naar filmpje over DOM's: Holwerd: Metslawier: / 12 - Ons kenmerk:

7 Spoor 2: Samenwerken aan uitvoeringsplannen in de Friese regio s In de afgelopen periode is veel aandacht geschonken aan bewustwording en agendering. De komende periode is gericht op het bepalen van de opgave en de uitvoering. De uitvoering moet met name plaatsvinden in de regio s via de Streekagenda s, in de vorm van uitvoeringsplannen. Van belang hierbij is rekening te houden met de faseverschillen per regio. Noordoost-Fryslân loopt bijvoorbeeld voorop met proces over spreiding van voorzieningen. De gemeenten zijn naar nu aan zet om van een bewustwordingstraject over voorzieningenspreiding in de Atlas van Noordoost-Fryslân een stap verder te komen naar de uitvoering. Wij zijn partner in de Streekagenda en kunnen per regio, op maat, gezamenlijk werken aan de regiospecifieke opgave. Wij gaan er vanuit dat bij het ontwikkelen van uitvoeringsplannen in de regio s er sprake zal zijn van een volwaardige deelname van het maatschappelijk veld. Als partner zullen we, daar waar noodzakelijk, regie voeren en zullen we de uitvoeringsplannen toetsen aan de leidende principes. Doel: In partnerschap werken aan uitvoeringsplannen in de regio s, gericht op resultaat De Samenwerkingsagenda s krimp die, in het kader van het Actieprogramma Bevolkingsdaling van het Rijk, samen met het Rijk en de krimp- en anticipeerregio s zijn opgesteld, maken integraal deel uit van de Streekagenda s. De Samenwerkingsagenda s zijn geen statische documenten. Mochten er nieuwe ontwikkelingen zijn, dan gaan de samenwerkingspartners opnieuw met elkaar in gesprek. De concretisering van de regiospecifieke projecten en processen is beschreven in de Formats Samenwerkingsagenda s krimp per regio. Deze formats zijn onderdeel van het Landelijk Actieplan Bevolkingsdaling. De formats zijn als bijlage bijgevoegd en maken deel uit van deze beleidsbrief. De gemaakte afspraken over onze inzet in de regio s leggen we daarmee vast. Voorbeelden van projecten en processen die zijn opgenomen in de formats zijn: Noordoost-Fryslân Verdere ontwikkeling en uitvoering van de Mobiliteitscentrale, waarbij wij het projectleiderschap op ons nemen; Noordwest-Fryslân In kaart brengen van huidige voorzieningenniveau en gewenst niveau, waarbij de provincie als faciliterend partner deelneemt aan het project en een van de financiers is; Zuidoost-Fryslân Maken verdiepingsslag van de Quick Scan Woningmarkt, waarbij wij een ondersteunende rol hebben; Friese Waddeneilanden Benoemen van de knellende wet- en regelgeving en zoeken naar oplossingen, waarbij wij in dat proces een faciliterende rol spelen. Om de voortgang van de uitvoeringsplannen in de regio s te bewaken, maken we aan het begin van deze periode een beschrijving van de huidige stand van zaken per regio voor onder andere de thema s wonen, voorzieningen en zorg (ook in het kader van monitoring). In het uitvoeringsprogramma zullen we aandacht besteden aan de beschrijving van meetbare doelen, die in samenspraak met de gemeenten worden geformuleerd. Wat betreft onze rol hierbij: Voor de meeste opgaven zijn wij niet de eerste verantwoordelijke partij. Gemeenten en maatschappelijke organisaties zijn als eersten aan zet voor het nemen van besluiten. Vanuit onze procesverantwoordelijke rol willen we toewerken naar resultaatgerichte afspraken, maar ook de voortgang van de afgesproken resultaten en de tussenliggende stappen bewaken. Hiervoor is het nodig om afspraken te maken over regie. Eerder in deze beleidsbrief hebben we aangegeven wat we verstaan onder regie. Evenals in spoor 1 zal in dit spoor aandacht moeten zijn voor de ondersteuningsbehoefte van gemeenten en maatschappelijke organisaties. - 7 / 12 - Ons kenmerk:

8 Om in de regio s die resultaatgerichte afspraken mede te kunnen bewaken, willen wij de mogelijkheid onderzoeken van het maken een subsidieregeling voor het besteden van ons bestaande budget Demografische Ontwikkelingen. De voorwaarden die verbonden zijn aan een dergelijke subsidieregeling kunnen ondersteuning bieden bij het behalen van concrete resultaten, maar kunnen ook consequenties hebben of mogelijk sancties, als de resultaten niet worden behaald. We hebben in dit spoor ook een rol richting het Rijk in het kader van belangenbehartiging en lobby. Dit gebeurt in samenspraak met de regio s. Onze rol in dit spoor is faciliterend partner met procesverantwoordelijkheid. Spoor 3: Kennis en Kunde Voldoende en goede gegevens over de demografische veranderingen zijn van groot belang gebleken. Hierop baseren verschillende overheden en partijen hun plannen en beleid. Een deel van deze gegevens wordt door ons geleverd. Doel: Het delen en leveren van kennis. Wij brengen eens in de twee à drie jaar nieuwe Friese bevolkingsprognoses uit. De eerstvolgende is gepland in Wij doen dit om de regionale, en waar mogelijk ook lokale, trends zo goed mogelijk te benaderen. Naast deze prognoses wordt monitoring een belangrijke aspect om samen met onze partners op te pakken. We willen meer laten zien dan de prognoses alleen. We willen ook volgen hoe de ontwikkeling is op het gebied van onder andere voorzieningen, ontgroening, vergrijzing, wonen en zorg. Er zal aandacht moeten zijn voor meetbare doelen. Daarnaast zullen we monitoring ook inzetten om de voortgang van de uitvoeringsplannen in de regio s te bewaken en om mede te kunnen bepalen waar regie nodig is. Het Fries Sociaal Planbureau kan hierbij een rol vervullen. Het onderzoek van de Fryske Akademy naar de economische vitaliteit in Noordoost-Fryslân beschouwen we als een gezamenlijk pilotproject in dit kader. Inzet op het gebied van kennis en kunde zal verder plaatsvinden door middel van: Faciliteren leergang regionale opgave krimp voor raadsleden (als onderdeel van de samenwerkingsagenda BZK); Deelnemen aan de landelijke leergang van Platform 31 over particuliere woningvoorraad; Intensiever gebruik maken van het Kennisnetwerk Krimp Noord-Nederland (KKNN) op Friese speerpunten; Gebruik maken van het Kenniscentrum Herbestemming Noord-Nederland ten behoeve van kennis over herbestemming en het inzetten van erfgoed en goede voorbeelden daarvan; Contact zoeken met de onze MBO- en HBO- instellingen, met de kenniscampussen en de Rijksuniversiteit Groningen/Campus Fryslân (RUG/CF) bij vraagstukken over krimp en leefbaarheid, bijvoorbeeld in het kader van de master Livability, verschillende promotietrajecten en het NHL-project Vitale Regio; Gebruik blijven maken van het netwerk van de Ambassadeurs Fan mear nei better, waarin onder andere NVM Fryslân, NHL Hogeschool, woningbouwcorporaties en overheden vertegenwoordigd zijn; - 8 / 12 - Ons kenmerk:

9 Gebruikmaken van de bijzonder hoogleraar Bevolkingsdaling en Leefbaarheid voor Noord-Nederland aan de Rijksuniversiteit Groningen, ingesteld door de drie noordelijke provincies; Verstevigen van de relatie met Groningen en Drenthe om kennis en ervaring te delen en samen op te trekken, ook in relatie tot de Noordervisie 2014, de ruimtelijk-economische visie van de drie noordelijke provincies. Een van de ambities uit de Noordervisie is: in het noorden heeft iedereen de basisvoorzieningen in de nabijheid en zijn bovenlokale voorzieningen bereikbaar; Ondersteunen experimenten om kennis op te doen en om kennis te verspreiden van over bestaande goede voorbeelden en experimenten; Delen en uitdragen van vergaarde kennis en ervaring in onder andere de trajecten van de Atlas van Noordoost-Fryslân, Campus Middelsee, Aanpak handhavingsbeleid verpauperde panden Franekeradeel en de Dorpsontwikkelingsmaatschappijen Dongeradeel. Wij zien onze rol in dit spoor als faciliterend partner. Met dit spoor komen we tegemoet aan een deel van de aanbevelingen van de Noordelijke Rekenkamer met betrekking tot monitoring en kennisdeling. Spoor 4: Provinciale bevoegdheden en sturing Naast onze inzet op de verschillende ambities uit het coalitieakkoord beschrijven we hieronder hoe wij als provincie kunnen sturen op die terreinen waar wij als provincie mede aan de knoppen draaien of kunnen sturen door middel van subsidies of vanuit onze procesrol. Op de beleidsterreinen van wonen, werken en verkeer en vervoer hebben wij (programmatische) verantwoordelijkheden en bevoegdheden. In relatie tot krimp en leefbaarheid kunnen we op die terreinen dus invloed uitoefenen. Doel: Laten doorwerken van het onderwerp krimp en leefbaarheid in programmering en sturing binnen verschillende beleidsvelden Wonen en werken Ten aanzien van het onderwerp wonen en werken (bedrijventerreinen, kantoren), maken wij met gemeenten programmatische afspraken. Bij het maken van deze afspraken zijn de demografische ontwikkelingen leidend. Verkeer en vervoer Provincies (en stadsregio's) bepalen welk bedrijf het regionale vervoer per bus, tram of metro verzorgt. Dit gaat via een openbare aanbesteding. Het bedrijf dat het beste vervoer biedt tegen de laagste prijs mag het regionale vervoer verzorgen. Bij het formuleren van de uitvraag, bij het kiezen van een vervoerder en bij het formuleren van randvoorwaarden speelt het thema krimp en leefbaarheid een rol. Hierbij hebben we oog voor de rol en positie van bijvoorbeeld de fiets. Ook verwachten we dat de connected car en de zelfrijdende auto een rol gaan spelen. Overige beleidsterreinen Ten aanzien van de provinciale beleidsterreinen, waar we geen wettelijk bevoegdheden hebben, maar wel een rol spelen, passen we de vier leidende principes toe. Dit betekent dat we op een integrale manier naar de verschillende beleidsterreinen kijken, ook ten aanzien van de bijbehorende budgetten, en dat we op die manier toekomstigbestendige ontwikkelingen stimuleren. - 9 / 12 - Ons kenmerk:

10 Drie actuele interne sporen die een nauwe relatie hebben met het thema krimp en waarmee die verbinding ook zal moeten worden gelegd zijn de Omgevingsvisie, het provinciale Plattelandsbeleid en de beleidsbrief Economie. Omgevingsvisie Op dit moment wordt er door ons gewerkt aan een nieuwe Omgevingsvisie, waarin al ons nieuwe beleid voor de fysieke leefomgeving in Fryslân bij elkaar komt te staan. Veel van de omgevingsaspecten die een plek zullen krijgen in deze visie, houden nauw verband met de krimp en de effecten daarvan op de leefbaarheid. In de Discussienota, die is opgesteld in het kader van het proces om te komen tot de nieuwe Omgevingsvisie zijn de volgende items benoemd die (ook) een relatie hebben met krimp. Gemeenten hebben bij hun regionale aanpak van krimp ruimte nodig om de gewenste spreiding en bereikbaarheid van voorzieningen te bepalen. Is dan het onderscheid tussen regionale centra en overige dorpen, zoals dat nu in het streekplan zit, nog nodig? Gemeenten kunnen zelf hun accenten leggen, waarbij ze wel uitgaan van zorgvuldig ruimtegebruik en rekening houden met de regionale afspraken. In krimpgebieden zal na 2020/2025 het aantal huishoudens afnemen en - als we niets doen - de leegstand van woningen toenemen. Wat betekent dat voor de woningen die op de kortere termijn nog gebouwd moeten worden? Kan en moet een groter aandeel hiervan dan nu (40%) in het bestaande bebouwde gebied gerealiseerd worden in plaats van op een uitbreidingslocatie? Hoe zorgen we ervoor dat de juiste woningen gebouwd worden die inspelen op meer eenpersoonshuishoudens, meer oudere mensen en behoefte aan zorg? Hoe organiseren we de bereikbaarheid met het openbaar vervoer, zowel op de hoofdlijnen als in de bediening van kleine kernen. Wat zijn de prioriteiten? Wie kan wat doen om hergebruik en zo nodig sloop van vrijkomende bebouwing, vooral boerderijen, te stimuleren? Daar waar we afwegingen moeten maken ten aanzien van (de ontwikkeling van) die aspecten, zullen we de leidende principes in acht nemen en zorgdragen voor toekomstig bestendige keuzes. Plattelandsbeleid In 2017 loopt de Beliedsnota Plattelân af. We merken op dat de beleidsvelden plattelandsbeleid en krimp beide tot doel hebben de leefbaarheid te behouden of te versterken. Het is onze intentie om deze beleidsterreinen nog beter met elkaar te verbinden en uiteindelijk zo mogelijk te integreren. Voor het ontwikkelen van een monitoringsinstrument werken de beleidsvelden Krimp en plattelânsbeleid samen. Beleidsbrief Economie Wurkje mei Fryslân Het provinciaal economisch beleid heeft twee uitgangspunten: structuurversterking en innovatie. Onze huidige ambitie ten aanzien van economie, die in de beleidsbrief Wurkje mei Fryslân is opgenomen, is dat het Friese MKB kan excelleren. We willen dit samen met de ondernemers doen door te focussen op het organiserend vermogen, het vergroten van de export, en het versnellen van innovaties. Vooral innovaties kunnen een strategische sleutel zijn om slim in te kunnen inspelen op de gevolgen van de demografische ontwikkelingen op de leefbaarheid. De uitdaging is om er in een krimpende regio voor te zorgen dat er voldoende human capital aanwezig is / 12 - Ons kenmerk:

11 7. Financiën De provincie Fryslân heeft twee miljoen euro gereserveerd voor de inzet van de aanpak krimp voor de periode Het budget wordt ingezet op de in deze beleidsbrief genoemde sporen. Het zwaartepunt komt hierbij te liggen op spoor 2 (Samenwerken aan uitvoeringsplannen in de Friese regio s) en daarnaast op spoor 3 (Kennis en Kunde). Voor spoor 1 (Initiatieven uit de Mienskip) zijn andere provinciale instrumenten beschikbaar, zoals IMF, LEADER en beleidsgebonden budgetten. Voor het IMF is bijvoorbeeld 15,9 miljoen beschikbaar voor de periode Voor het uitvoeren van spoor 4 zijn afzonderlijke middelen beschikbaar. Zoals eerder benoemd onder spoor 2 willen wij de mogelijkheid onderzoeken van het maken een subsidieregeling voor het besteden van ons bestaande budget Demografische Ontwikkelingen. De voorwaarden die verbonden zijn aan een dergelijke subsidieregeling kunnen ondersteuning bieden bij het behalen van concrete resultaten, maar kunnen ook consequenties hebben of mogelijk sancties, als de resultaten niet worden behaald. 8. Uitdaging De uitdaging is om onze ambities niet alleen, maar samen met partners te realiseren. De bevolkingstrends kunnen we niet keren, maar we kunnen ons wel gezamenlijk inzetten voor de leefbaarheid van de Friezen. Het denken in groei is niet langer aan de orde en steeds meer vinden we nieuwe oplossingen en denkrichtingen voor de toekomst. De Campus Middelsee in St. Annaparochie is een goed voorbeeld van die toekomstgerichte samenwerking. Om tijdig op de vraag van de bedrijven in te spelen gaan de scholen en de regionale ondernemers samen de opleidingen verzorgen. Voor bedrijven betekent dit een verzekerde instroom van goed opgeleide jongeren en voor de jongeren biedt dit een groter perspectief op een baan in de eigen regio. Een voorbeeld van het feit dat je alleen samen het verschil kunt maken voor een leefbare toekomst in Fryslân, elk vanuit onze eigen rol en verantwoordelijkheid. In gevallen waar dat nodig zal zijn, zullen wij steviger de regie pakken. De tijd is namelijk rijp om niet langer alleen maar te praten, maar ook daadwerkelijk te doen / 12 - Ons kenmerk:

12 Met deze beleidsbrief Krimp en leefbaarheid zijn de inzet en de doelen van de provincie Fryslân op het gebied van krimp en leefbaarheid geschetst. De concretisering van deze inzet wordt opgenomen in het uitvoeringsprogramma Krimp en leefbaarheid. In het programma worden de beleidsvoornemens vertaald in concrete actiepunten, met daarbij de benodigde inzet en planning. Samen aan de slag voor een leefbaar Fryslân! Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Fryslân, J.A. Jorritsma, voorzitter A.J. van den Berg, secretaris - 12 / 12 - Ons kenmerk:

13 M i n u t e Registratienummer : Primair nummer : Soort stuk : U Opgesteld door : Karin Wierda Afdeling : Stêd en Plattelân Telefoon : (06) Korte samenvatting van het besluit: Beleidsbrief krimp en leefbaarheid Aantekeningen: Direct doorsturen aan PS ivm gelijktijdige behandeling met het Rekenkameronderzoek naar het krimpbeleid van de provincie Fryslân. Persbericht : Nee Aantal pagina's : 12 (exclusief bijlage) Aantal bijlagen : 2 Meesturen : Afschrift aan : K. Wierda (3.20) M. Kroese (3.30) - Paraaf medewerk(st)er : - Paraaf afdelingshoofd :