S P H. december 2002, verschijnt 6x per jaar
|
|
- Leo Willems
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Tijdschrift voor sociaal pedagogische hulpverlening S P H december 2002, verschijnt 6x per jaar Kanttekeningen bij het 7 stadiamodel voor interculturalisering Sferen van interculturalisering: een alternatief idee Interculturalisering, een veranderingsproces binnen de organisaties, heeft meestal drie doelen: het bevorderen van de participatie van allochtonen; het bevorderen van de wederzijdse acceptatie van allochtonen en autochtonen op de werkvloer; afstemming van het hulpverleningsproces op de behoeften van allochtonen. Bij het meten van de mate van interculturalisering bij hulpverleningsorganisaties wordt vaak gebruik gemaakt van het 7 stadiamodel. Een model dat door zijn statische vorm de afstand tussen de allochtone en autochtone hulpverleners juist creëert, volgens Sami Inal. [Sami Inal, directeur van TUNE Consultancy & Advice en als beleidsmedewerker werkzaam bij het Bureau Jeugdzorg Midden Brabant] In Nederland bestaat de belangstelling voor interculturalisering nog niet zo lang. Het overgrote deel van de Nederlandse publicaties is pas begin jaren negentig verschenen. De publicaties op dit terrein zijn niet alleen schaars, maar zijn ook nauwelijks wetenschappelijk onderbouwd (Shadid 1998). Dit model is echter nog onvoldoende structureel onderbouwd. Het gevar van het ontbreken van adequate modellen is dat interculturalisering zijn relevantie langzamerhand verliest. Het is daarom belnagrijk de zwakheden van dit model te bespreken, zodat hulpverleningsorganisaties beseffen dat 7 stadiamodel statisch is en de afstand tussen allochtone en autochtone hulpverleners eerder vergroot dan verkleint. 1
2 Het 7 Stadiamodel van Hoogsteder Hoogsteder maakt een strikt onderscheid tussen de zeven fasen van de interculturalisering bij een organisatie en formuleert per fase een aantal criteria om de mate van de interculturalisering binnen die organisatie vast te kunnen stellen. 1 Monoculturele organisatie In stadium één is er één cultuur binnen de organisatie. De organisatie heeft geen contacten met allochtone cliënten en er zijn geen allochtone medewerkers. Het beleid en het gedrag zijn vanzelfsprekend etnocentrisch. 2 Dienstverlening aan allochtone cliënten In stadium twee beginnen allochtone groepen contact te zoeken met de organisatie. Deze contacten leiden ertoe dat er binnen de organisatie behoefte ontstaat aan intercultureel beleid. 3 Intercultureel management van dienstverlening In stadium drie wordt er een begin gemaakt met intercultureel management: de organisatie neemt algemene beleidsmaatregelen om de dienstverlening aan allochtone cliënten te verbeteren. 4 Instroom van allochtone medewerkers In stadium vier voert de organisatie een gericht beleid op het in dienst nemen van allochtonen. Zo wil de organisatie een afspiegeling van de samenleving worden en de dienstverlening aan allochtone cliënten verbeteren. 5 Intercultureel management van personeel In stadium vijf wordt intercultureel management op gang gebracht. Het accent ligt hier op de interne communicatie en intercultureel leiding geven. 6 Management van diversiteit In stadium zes wordt het intercultureel beleid verbreed tot management van diversiteit in algemene zin. 7 Interculturele organisatie Stadium zeven is de interculturele organisatie: culturele diversiteit is een toegevoegde waarde. Het einddoel van dit model is om naar stadium zeven toe te groeien: van een monoculturele naar een interculturele organisatie. Hoogsteder geeft in zijn 7 stadiamodel van interculturalisering een helder beeld van de stappen van de organisatie: van een 'monoculturele organisatie' (stadium één) naar een interculturele organisatie (stadium zeven). Het is de verdienste van Hoogsteder dat de lacune in de publicaties nu gedeeltelijk is aangevuld. Hoewel een 'theoretische fundering' van het model ontbreekt, spreekt het model aan door de volgende twee zaken. Ten eerste, dit model is gericht op de verandering van de personeelssamenstelling en op de vernieuwing van de hulpverlening bij de organisatie. Ten tweede, het model heeft bij veel organisaties al geleid tot een discussie over het vaststellen van de mate van de interculturalisering. Desondanks bestaat het risico dat het model de goedbedoelde initiatieven van de organisaties de verkeerde kant opstuurt. Er zijn nogal wat vraagtekens te plaatsen bij het door Hoogsteder gepresenteerde model. Ik wil mij hier beperken tot het plaatsen van twee kanttekeningen: een bij het strikte onderscheid tussen de zeven stadia en een het statische gebruik van het begrip cultuur. 2
3 Het onderscheid tussen de zeven stadia Het inhoudelijke onderscheid dat Hoogsteder maakt tussen zijn gekozen zeven stadia van interculturalisering is inadequaat. Er wordt namelijk onvoldoende aandacht besteed aan de 'relaties' tussen de opeenvolgende fasen en aan de invloed van de ene fase op de andere. De relaties tussen de fasen worden slechts deels vanuit de kennis van de onderzoeker en deels vanuit de 'theorieën' gedicteerd (Swanborn 1987). Bij een 'nulmetingsonderzoek' zoals Hoogsteder verricht, is het juist de bedoeling om naar eenvoudige relaties te zoeken teneinde een uitspraak te kunnen doen over de mate van de interculturalisering bij een bepaalde organisatie. De gevonden relaties moeten dan ook nauwkeurig omschreven worden. Statisch gebruik van het begrip cultuur Een tweede kanttekening heb ik bij Hoogsteders gebruik van het begrip cultuur. De termen cultuur, monoculturele organisatie en interculturele organisatie worden door Hoogsteder niet nauwkeurig gedefinieerd. Hoogsteder: In het eerste stadium is er één cultuur binnen de organisatie. De organisatie heeft geen contacten met allochtone cliënten en er zijn geen allochtone medewerkers. Het beleid en het gedrag zijn vanzelfsprekend etnocentrisch.. Wil dit zeggen dat er bij de organisaties zonder 'allochtonen' slechts één cultuur aanwezig is, namelijk dé Nederlandse cultuur? Verder geeft hij aan: Stadium zeven is de interculturele organisatie: culturele diversiteit is een toegevoegde waarde. Met de toegevoegde waarde bedoelt hij waarschijnlijk de naast elkaar, maar los van elkaar bestaande culturen, zoals dé Turkse, dé Marokkaanse, dé Antilliaanse en dé Surinaamse. Zo n benadering doet mij denken aan het analyseschema in het boek van Eppink, getiteld Cultuurverschillen en communicatie: problemen bij hulpverlening aan migranten in Nederand (1981). Het gaat hier, ruwweg gezegd, om de ik cultuur van autochtonen en de wij cultuur van allochtonen. Deze benadering brengt de geconstateerde culturele verschillen onder allochtonen, vooral onder Marokkanen en Turken, in verband met de oorspronkelijke cultuur van allochtonen. Het merendeel van de benaderingen in de sector zorg en dienstverlening aan allochtonen, zoals in het 7 stadiamodel, wordt beïnvloed door deze culturalistische benadering, en wekt derhalve de indruk dat de allochtone cliënt en zijn cultuur het probleem vormen. In Nederland begint nu het verzet op gang te komen van wetenschappers en allochtone groepen tegen deze culturalistische visie en de daarvan afgeleide interculturele communicatiemodellen. Ik sluit me hier aan bij de benadering van Shadid (1998): Elke ontmoeting tussen twee personen uit verschillende sociale of culturele groepen kan zowel interculturele als intraculturele elementen bevatten. Communicatie tussen mensen uit hetzelfde land, maar behorend tot verschillende sociaal economische groepen of subculturen, kan daarom dus ook intercultureel van aard zijn. Hieruit blijkt dat het begrip cultuur niet statisch is.ik kan hierover meer zeggen en veel voorbeelden geven. Cultuur wordt voortdurend gevormd en verandert steeds. Onder invloed van de economische, politieke en sociaal culturele ontwikkelingen kan het doen en denken van mensen in de tijd veranderen. 3
4 Geconcludeerd mag worden dat het 7 stadiamodel van Hoogsteder op het niveau van de onderzoekspraktijk nog nauwelijks operationeel is.veel meer dan dit model waarmee onderzoek naar de mate van de interculturalisering verricht wordt, is er op dit moment helaas niet te presenteren. Andere uitgewerkte onderzoeksmethoden naar de mate van interculturalisering ontbreken vooralsnog. In een poging om een bijdrage aan de discussies te leveren wil ik een alternatief idee opwerpen: sferen van interculturalisering. Sferen van interculturalisering: een alternatief idee Het interculturaliseringsproces omvat verschillende dimensies die niet noodzakelijkerwijs gelijk op hoeven te lopen. De meest relevante dimensies voor de praktijk van de organisaties in de hulpverlening zijn natuurlijkheid en traagheid. Natuurlijkheid Interculturalisering is in de eerste plaats een natuurlijk veranderingsproces. Natuurlijk, omdat de sociaal culturele uitwisselingen tussen autochtone en allochtone medewerkers enerzijds en tussen medewerkers en allochtone cliënten anderzijds, op een natuurlijke wijze plaatsvinden. Uit de praktijk blijkt dat veel medewerkers worden geconfronteerd met intercultureel werken en denken, ook als er bij die organisatie niet één allochtoon in dienst is. Zowel in de publiekssfeer (opleiding, werk, vrijetijdsactiviteiten) als in de privésfeer krijgen veel medewerkers te maken met de normen, waarden en gebruiken van mensen van niet Nederlandse afkomst. Duizenden medewerkers gaan elk jaar naar het buitenland op vakantie, ontmoeten daar de plaatselijke bevolking en leren in dat land allerlei gewoontes kennen. Soms komen ze met interessante verhalen over bijvoorbeeld Turkije, die zelfs in Nederland bij iemand van Turkse afkomst nog niet bekend zijn. En bij welke familie, kennissen en vrienden van die medewerkers komen geen gemengde huwelijken voor? Dit alles betekent: uitwisselingen tussen diverse bevolkingscategorieën kunnen een uitstekende basis vormen voor de (verdere) ontwikkeling en uitvoering van interculturalisering. Daarbij is elk 'systematisch' initiatief welkom. Traagheid Interculturalisering is niet alleen een natuurlijk, maar ook een langzaam veranderingsproces. Langzaam omdat het in Nederland nog niet systematisch aangepakt wordt: de ad hocwerkwijze domineert in het veld van de hulpverlening. Er zijn maar weinig organisaties die het interculturele veranderingsproces faseren. Daarnaast zijn ze niet gewend om die fasen te meten om te achterhalen wat de invloed is van de ene fase op de andere om nieuwe beleidsdoelen te kunnen formuleren. Het ontbreken van zo n systematische aanpak bemoeilijkt de opzet en uitvoering van de goedbedoelde initiatieven (bijvoorbeeld kort en langdurige projecten) en vertraagt de interculturele organisatieontwikkeling in de hulpverlening. Een alternatieve benadering, een sfeerbenadering van interculturalisering als antwoord op de vraag ligt daardoor voor de hand. Wat is het meest relevante richtinggevende begrip om materiaal te verzamelen en te analyseren bij een onderzoek naar de mate van interculturalisering? 4
5 Sferen van interculturalisering Mijn inspiratie voor het gebruik van de term sferen kwam na het lezen van het artikel Sferen van integratie (1994) van Godfried Engbersen. Interculturalisering is een natuurlijk en traag proces dat veel pieken en dalen kent: de beleving van de organisaties verandert dikwijls. Wat bijvoorbeeld in de afgelopen drie jaar is opgebouwd, kan onder sommige omstandigheden binnen enkele maanden afbrokkelen of zelfs verdwijnen. Zoals eerder vermeld, is er bij veel organisaties geen sprake van een systematische aanpak. Daarnaast is sinds de jaren negentig de relatie tussen allochtonen en autochtonen verslechterd. In dit kader is het realistisch om geen strikt onderscheid te maken tussen de zeven stadia van interculturalisering, maar in plaats daarvan te spreken in termen van sferen van interculturalisering. Sfeer is dan het geheel van opvattingen en gevoelens van de medewerkers en cliënten over de twee hoofdthema s van interculturalisering: enerzijds toegankelijkheid en herkenbaarheid (versterking van het allochtone element en deskundigheidsbevordering) en anderzijds een primair hulpverleningsproces (gehanteerde methoden). (Zie voor de hoofdthema s Adriani 1993.) Voorlopig beschrijf ik drie sferen: de sfeer van de beginnende organisatie, de sfeer van de minder ervaren organisatie en de sfeer van de ervaren organisatie. Om de sfeer van interculturalisering bij een bepaalde organisatie vast te stellen kunnen de volgende vragen gesteld worden: is de organisatie gelijk toegankelijk en herkenbaar voor allochtonen en autochtonen? hebben de gehanteerde methoden in het primaire hulpverleningsproces een gelijkwaardige kwaliteit voor allochtone en autochtone cliënten? Hieronder volgt een kort overzicht van deze sferen en hoofdthema's. Sferen van interculturalisering Sfeer van beginnende organisatie Sfeer van minder ervaren organisatie Sfeer van ervaren organisatie Hoofdthema s van interculturalisering Toegankelijkheid en herkenbaarheid: versterking van het allochtone element deskundigheidsbevordering Primair zorg en dienstverleningsproces: gehanteerde methoden Het is niet eenvoudig om bij een nulmetingsonderzoek een uitspraak te doen over in hoeverre een organisatie beginnend, minder ervaren of ervaren is, dit vereist namelijk twee zaken. Ten eerste, een systematische beschrijving van de sferen en de hoofdthema s in hun onderlinge verhouding (deze zijn in de ontwerpfase). Ten tweede, samenwerking tussen de mensen en instanties die zich in zo n onderzoeksveld begeven. In dit kader zijn we realistisch genoeg om ons af te vragen waarom zulke thema s nog steeds geen systematische aandacht krijgen van de beleidsmakers, onderzoekers en wetenschappers. Tot slot Het meten van de mate van interculturalisering is een onderzoeksonderwerp geworden die velen bewust of onbewust in de mond nemen. Het blijkt bijzonder lastig er begripsmatig vat 5
6 op te krijgen. Het mag Hoogsteder dan ook niet verweten worden dat ook hij daarin niet is geslaagd. Ik heb geprobeerd een ander idee te ontwerpen waarin de opvattingen en gevoelens van de medewerkers en cliënten naar voren komen als 1. sfeer van beginnende organisatie, 2. sfeer van minder ervaren organisatie en 3. sfeer van ervaren organisatie. Naar mijn overtuiging zou het vraagstuk ten aanzien van de mate van interculturalisering verdiept kunnen worden door de verschillende sferen van interculturalisering te onderscheiden. Deze benadering kan een oplossing zijn voor enkele problemen die in theoretische zin door het 7 stadiamodel worden opgeroepen. Ik ben me er natuurlijk van bewust dat zo'n sfeerbenadering geen zekerheid biedt voor het welslagen van een interculturaliseringsproces. Wel kan het een bijdrage zijn tot een succes wanneer in organisaties het besef aanwezig is dat interculturalisering een natuurlijk en traag proces is waarbij een strikt onderscheid tussen de ontwikkelingsfasen ineffectief blijkt te zijn. Dit besef kan behulpzaam zijn bij de opzet en uitvoering van kwalitatief onderzoek en bij de verbetering van de communicatie tussen allochtone en autochtone hulpverleners. LITERATUUR Adriani, P. (1993). Overbruggen van verschillen: hulpverlening aan jeugdigen uit allochtone groepen. Leiden: Reprodienst FSW, Rijksuniversiteit Leiden. Hoogsteder, J. (1995). Het fundamenteel inter etnisch misverstand en het 7 stadiamodel. Instituut IEM. Shadid, W,.A. (1998). Grondslagen van interculturele communicatie. Studieveld en werkterrein. Houten/Diegem: Bohn e.a. Boom Meppel. Swanborn, P.G. (1987). Methoden van sociaal wetenschappelijk onderzoek. Amsterdam: Boom Meppel. 6
S P H September 2004, verschijnt 6x per jaar
Tijdschrift voor sociaal pedagogische hulpverlening S P H September 2004, verschijnt 6x per jaar Het MER model voor interculturele communicatie Kennis, vaardigheden en houding centraal Sami Inal is directeur
Nadere informatieProject interculturele communicatie in de Tilburgse wijken
Tijdschrift MO/Samenlevingsopbouw Nummer 202, september 2004 Project interculturele communicatie in de Tilburgse wijken Inductieve methode van gezin naar gezin Sami Inal* De betrokkenheid van Sami Inal
Nadere informatieSami Inal. Jaargang 7, nr. 12, december 1995 ONDERSCHEID TUSSEN BUURT EN STEDELIJK JONGERENWERK
TJJ Tijdschrift voor Jeugdhulpverlening en Jeugdwerk Jaargang 7, nr. 12, december 1995 ONDERSCHEID TUSSEN BUURT EN STEDELIJK JONGERENWERK Belang van algemeen jongerenwerk voor positie van migrantenjongeren
Nadere informatieInterculturele Competenties:
Interculturele Competenties: Een vak apart W. Shadid Leiden, mei 2010 Interculturele Competenties 2 Inleiding Vooral in multiculturele samenlevingen wordt de laatste tijd veel nadruk gelegd op interculturele
Nadere informatieInterculturele Competentie:
Interculturele Competentie: Een vak apart W. Shadid, Leiden, mei 2010 Inleiding In deze korte uiteenzetting wordt aandacht besteed aan het onderwerp interculturele competenties waarop de laatste tijd en
Nadere informatieOnderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving
Onderzoeksopzet Marktonderzoek Klantbeleving Utrecht, september 2009 1. Inleiding De beleving van de klant ten opzichte van dienstverlening wordt een steeds belangrijker onderwerp in het ontwikkelen van
Nadere informatieAan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 18 januari 2011 Nummer voorstel: 2011/7
1 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 18 januari 2011 Nummer voorstel: 2011/7 Voor raadsvergadering d.d.: 08-02-2011 Agendapunt: Onderwerp:
Nadere informatie4. Kans op echtscheiding
4. Kans op echtscheiding Niet-westerse allochtonen hebben een grotere kans op echtscheiding dan autochtonen. Tussen de verschillende groepen niet-westerse allochtonen bestaan in dit opzicht echter grote
Nadere informatieKwaliteitszorg met behulp van het INK-model.
Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model. 1. Wat is het INK-model? Het INK-model is afgeleid van de European Foundation for Quality Management (EFQM). Het EFQM stelt zich ten doel Europese bedrijven
Nadere informatieWaar Bepaal ten slotte zo nauwkeurig mogelijk waar het onderwerp zich afspeelt. Gaat het om één plek of spelen meer plaatsen/gebieden een rol?
Hoe word ik beter in geschiedenis? Als je beter wilt worden in geschiedenis moet je weten wat er bij het vak geschiedenis van je wordt gevraagd, wat je bij een onderwerp precies moet kennen en kunnen.
Nadere informatieKleurrijke Maatzorg: Een cultuurgevoelig onthaal? Studiedag 20 november 2013 Antwerps netwerk cultuurgevoelige
Kleurrijke Maatzorg: Een cultuurgevoelig onthaal? Studiedag 20 november 2013 Antwerps netwerk cultuurgevoelige Kleurrijke Maatzorg: Het is een gegeven: Voorzieningen in Welzijnsorganisaties krijgen een
Nadere informatieCulturele diversiteit en interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen. Zohra Chbaral 1
Culturele diversiteit en interculturele bemiddeling in de ziekenhuizen Zohra Chbaral 1 Vooreerst bedanken we de interculturele bemiddelaars, de coördinatoren interculturele bemiddeling die ons de gegevens
Nadere informatieBIJLAGEN. Dichter bij elkaar? De sociaal-culturele positie van niet-westerse migranten in Nederland. Willem Huijnk Jaco Dagevos
Dichter bij elkaar? De sociaal-culturele positie van niet-westerse migranten in Nederland Willem Huijnk Jaco Dagevos BIJLAGEN Bijlagen hoofdstuk 2... 2 Bijlagen hoofdstuk 3... 3 Bijlagen hoofdstuk 4...
Nadere informatieN. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.
ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding
Nadere informatieVrijwilligerswerk is geen containerbegrip
Vrijwilligerswerk is geen containerbegrip De veranderende politieke en maatschappelijke verhoudingen resulteren in minder overheid en meer burger. Door de terugtredende overheid ontstaat er meer ruimte
Nadere informatieTijdschrift voor Didactiek der B-wetenschappen 7 (1989) nr.1 79
Tijdschrift voor Didactiek der B-wetenschappen 7 (1989) nr.1 79 Boekbespreking Techniek in het natuurkunde-onderwijs M.J. de Vries, Uitg.: Technische Universiteit Eindhoven, 1988 Dissertatie, 278 p. De
Nadere informatieVraag 4 Wat vind jij de meest geschikte houding? Vergelijk je antwoord met dat van je medestudenten. Typ het antwoord in in het antwoordformulier.
Open vragen bij Casus Marco Vraag 1 Bekijk scène 1 nogmaals. Wat was jouw eerste reactie op het gedrag van Marco in het gesprek met de medewerker van Bureau HALT? Wat roept zijn gedrag op aan gedachten,
Nadere informatiePlek onderzoeksvraag. Aanleiding handelingsprobleem/verlegenheidssituatie. Literatuur. Onderzoeksvraag. Onderzoeksopzet
De Onderzoeksvraag Plek onderzoeksvraag Aanleiding handelingsprobleem/verlegenheidssituatie Probleemanalyse probleemstelling Literatuur Onderzoeksvraag Onderzoeksopzet De onderzoeksvraag Goed onderzoek
Nadere informatieCompetente projectleiders voor wicked problems; Het moet in je zitten. W i n d e s h e i m m a k e s k n o w l e d g e w o r k
Competente projectleiders voor wicked problems; Het moet in je zitten. Opzet presentatie Wicked challenges en vragen uit de praktijk Ontwikkeling Wickedmeter - Ons model - Dimensies De wickedmeter pilot
Nadere informatieManagement van Diversiteit in de Jeugdzorg Werkmodel
Management van Diversiteit in de Jeugdzorg Werkmodel Renée de Reuver Universiteit van Tilburg Murat Can Kompas zorg en welzijn Ab van de Wakker het PON Mate van Interculturalisatie Monocultureel Laagste
Nadere informatieWerkgroep Xenia Münsterse verklaring 2005 Goed wonen goede start spätaussiedlers
S T A D T M U E N S T E R Werkgroep Xenia Münsterse verklaring 2005 Goed wonen goede start spätaussiedlers Preambule Wij willen in Münster spätaussiedlers ondersteunen. Zij vormen de grootste groep migranten.
Nadere informatieZorg na de diagnose. Emete Solmaz, specialist ouderengeneeskunde, Royaal Thuis Brian Sinnema, casemanager dementie, HWW Zorg
Zorg na de diagnose Emete Solmaz, specialist ouderengeneeskunde, Royaal Thuis Brian Sinnema, casemanager dementie, HWW Zorg Disclosure belangen sprekers Potentiële belangenverstrengeling Voor bijeenkomst
Nadere informatieBijlagen bij hoofdstuk 4 Opleidingsniveau en taalvaardigheid
Jaarrapport Integratie Sociaal en Cultureel Planbureau / Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum / Centraal Bureau voor de Statistiek september, 2005 Bijlagen bij hoofdstuk 4 Opleidingsniveau
Nadere informatieMaatschappelijke participatie als opstap naar betaald werk.
Maatschappelijke participatie als opstap naar betaald werk. Paraprofessionele functies Voor allochtone vrouwen zonder formele kwalificaties worden komende jaren paraprofessionele functies gecreëerd. Deze
Nadere informatieFiche 6: Hoe trek je meer allochtone cliënten aan?
Fiche 6: Hoe trek je meer allochtone cliënten aan? Cliënten van vreemde origine vinden soms moeizaam hun weg naar zorgvoorzieningen en zijn bovendien moeilijk te bereiken. Dit wil niet zeggen dat ze geen
Nadere informatie1.1 Transculturele pedagogiek om cultuurverschillen te overbruggen:
1 Transculturele pedagogiek Inhoudsopgave: 1 TRANSCULTUREEL DENKEN EN HANDELEN...1 1.1 Transculturele pedagogiek om cultuurverschillen te overbruggen:...1 1.2 Modellen en een metafoor:...2 1.3 Videotrainingsband:
Nadere informatieDe integratie van Antillianen in Nederland. Presentatie 9 juni: De Caribische demografie van het Koninkrijk der Nederlanden
De integratie van Antillianen in Nederland Presentatie 9 juni: De Caribische demografie van het Koninkrijk der Nederlanden De integratie van Antillianen in Nederland Willem Huijnk - Wetenschappelijk onderzoeker
Nadere informatieKwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules
VOOR WIE IS DEZE CRITERIAWAAIER? - Deze criteriawaaier is opgesteld voor cliënten- en familievertegenwoordigers in de GGz. Kwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules Vanuit een cliënten- en
Nadere informatieLore Vandromme 1 BASWC Katho Kortrijk
Lore Vandromme 1 BASWC Katho Kortrijk Schrijfster Lucy Kortram Paramaribo, hoofdstad van Suriname Studeerde sociologie Schrijft gedichten en toneelstukken Actief op het gebied van de bevrijding van de
Nadere informatieUitdagingen in de multiculturele praktijk
12 uit de praktijk Kernproblemen Uitdagingen in de multiculturele praktijk Vraag een fysiotherapeut die werkzaam is in een achterstandswijk naar zijn ervaringen met allochtone patiënten en de kans is groot
Nadere informatieEnquête. Aanleiding tot enquête
Aanleiding tot enquête Gezien de actuele ontwikkelingen rondom wachttijden, mogelijkheden van hulpverlening en de positie die een registercounsellor van de Algemene Beroepsvereniging voor Counselling hierbij
Nadere informatieCultuurparticipatie in Dordrecht.
Cultuurparticipatie in Dordrecht. Bas Hoeing CMV 2 09018387 Inhoudsopgave: Aanleiding Blz. 3 Het probleem Blz. 3 De opdrachtgever Blz. 3 Vraagstelling Blz. 4 Deelvragen Blz. 4 Aanpak Blz. 4 Definities
Nadere informatieAchtergrondinformatie. Man 2.0. Programma ter bevordering van emancipatie en participatie van sociaal geïsoleerde mannen
Achtergrondinformatie Man 2.0 Programma ter bevordering van emancipatie en participatie van sociaal geïsoleerde mannen April 2010 1 Inleiding Het is het Oranje Fonds gebleken dat veel maatschappelijke
Nadere informatieInformatie over Topaz in relatie tot de de werving en selectie van onafhankelijk voorzitter van de Centrale Cliëntenraad Topaz
Informatie over Topaz in relatie tot de de werving en selectie van onafhankelijk voorzitter van de Centrale Cliëntenraad Topaz Leiden, oktober 2018 Achtergrond vacature Topaz heeft een Centrale Cliëntenraad
Nadere informatieGemeente Boxmeer. Nummer: AAN de Raad van de gemeente Boxmeer. Boxmeer, 28 oktober 2008
Gemeente Boxmeer Onderwerp: Het nieuwe integratiebeleid van de gemeente Boxmeer, zoals is beschreven in de 'Integratienota gemeente Boxmeer'. Inclusief de reacties naar aanleiding van het inspraaktraject.
Nadere informatieIntegratieonderzoek. Rapport. Ronald Baden. E9787/88 november 2007
Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam Postbus 247 1000 AE Amsterdam t 020 522 54 44 f 020 522 53 33 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Rapport Integratieonderzoek Ronald Baden E9787/88 november 2007
Nadere informatieIntercultureel leren. Workshop. Studievoormiddag 6 juni 2014
Intercultureel leren Workshop Studievoormiddag 6 juni 2014 Aan de slag Hoeveel procent van mijn vrije tijd breng ik door met mensen van mijn eigen culturele achtergrond versus mensen met een andere culturele
Nadere informatieVerslag bijeenkomst Stedelijke Alliantie
Verslag bijeenkomst Stedelijke Alliantie 12.11.13 Nutshuis Den Haag Rivierenvismarkt 5 Den Haag Tijd Programma 12.15 13.00 Inloop en ontvangst met lunch in het café 13.00 13.10 Welkom en toelichting op
Nadere informatieGelijke Kansen en Diversiteit binnen het UZ Gent
Gelijke Kansen en Diversiteit binnen het UZ Gent 1. Missie - visie Gelijke Kansen en Diversiteit UZ Gent Het UZ Gent is een pluralistische instelling. De benadering van Gelijke Kansen en Diversiteit op
Nadere informatiekinderen toch blijven ondersteunen. Het maakt niet uit wat (Surinaamse vader, 3 kinderen)
In opdracht van de Gemeente Amsterdam (Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling) Als ik mijn vader had gehad vanaf mijn jeugd, dan zou ik misschien anders zijn in het leven. (...) Wat ik allemaal wel niet
Nadere informatiePrimair Onderwijs po 079-3232.333 Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444
Voorlichtingspublicatie Betreft de onderwijssector(en) Informatie CFI/ICO Primair Onderwijs po 079-3232.333 Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444 Wet van 9 december 2005, houdende opneming in de Wet op het
Nadere informatieHet belang van de relatie. Onderzoek naar werkalliantie bij jongeren met een licht verstandelijke beperking
Het belang van de relatie Onderzoek naar werkalliantie bij jongeren met een licht verstandelijke beperking Hoe zou je in één woord werkalliantie omschrijven bij jongeren met een LVB? Programma en doelen
Nadere informatieDe reis van de mantelzorger. Branddoctors 2017 Vertrouwelijk Niets uit dit document mag worden gepubliceerd zonder toestemming vooraf
De reis van de mantelzorger 09/03/17 1 Natuurlijk zorg ik graag voor jou Leun gerust op mij Al ga ik soms een beetje maar aan mijzelf voorbij Ik weet beter, dan wie dan ook, wat jij precies bedoelt Het
Nadere informatieRichtlijnen, protocollen en standaarden. Intercultureel bruikbaar?
Richtlijnen, protocollen en standaarden. Intercultureel bruikbaar? Doel van een richtlijn Vastleggen van wetenschappelijke kennis en expertise rond een bepaalde stoornis t.b.v. hulpverleners en cliënten.
Nadere informatieBeroepskrachten missen in hun opleiding aandacht voor kindermishandeling
Beroepskrachten missen in hun opleiding aandacht voor kindermishandeling Van de twaalfhonderd beroepskrachten die reageerden op een enquête van het Tijdschrift Kindermishandeling vermoedde liefst 83 procent
Nadere informatieAllochtone Nederlandse ouderen: de onverwachte oude dag in Nederland
Allochtone Nederlandse ouderen: de onverwachte oude dag in Nederland Cor Hoffer cultureel antropoloog / socioloog c.hoffer@parnassiabavogroep.nl 1 Onderwerpen: gezondheidszorg en cultuur demografische
Nadere informatieKwaliteit in Diversiteit. Presentatie Co-schap Huisartsengeneeskunde Rianne Langeveld 16 april 2010
Kwaliteit in Diversiteit Presentatie Co-schap Huisartsengeneeskunde Rianne Langeveld 16 april 2010 Inleiding Aanleiding en doel Feiten en stelling Arts-patiëntrelatie en ervaringen Oplossingen Casus en
Nadere informatieVerslag van de bijeenkomst Mannen Emancipatie in het Turks Museum d.d. 30 november 2013
Verslag van de bijeenkomst Mannen Emancipatie in het Turks Museum d.d. 30 november 2013 Aanwezig ca. 100 personen. Sprekers: Vz. Turks Museum Rustem Akarsu, Vz. Platform Allochtone Ouderen de heer R. Ramnath,
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer havo/vwo
Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Rechtsstaat
Nadere informatieHet zou het beste zijn als maatschappelijke steunsystemen georganiseerd werden door de gemeente.
1. Het zou het beste zijn als maatschappelijke steunsystemen georganiseerd werden door de gemeente. 2. De overheid moet niet achter de voordeur van mensen willen treden. Dat is privégebied en de eigen
Nadere informatieLeiderschapscompetenties ( niet vakmanschap of inhoudelijke professionaliteit)
Leiderschapscompetenties ( niet vakmanschap of inhoudelijke professionaliteit) We delen de competenties in drie groepen in, zij het dat we de volgorde enigszins hebben gewijzigd, conform het model dat
Nadere informatieNiet-westerse allochtonen behoren minder vaak tot de werkzame beroepsbevolking 1) Arbeidsdeelname niet-westerse allochtonen gedaald
7. Vaker werkloos In is de arbeidsdeelname van niet-westerse allochtonen gedaald. De arbeidsdeelname onder rs is relatief hoog, zes van de tien hebben een baan. Daarentegen werkten in slechts vier van
Nadere informatieThema s voor diversiteitsbeleid. In de maatschappelijke opvang voor dak- en thuislozen
Thema s voor diversiteitsbeleid In de maatschappelijke opvang voor dak- en thuislozen MOVISIE Kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling MOVISIE verzamelt, ontwikkelt en verspreidt kennis en adviseert
Nadere informatie2. De niet-westerse derde generatie
2. De niet-westerse derde generatie Op 1 januari 23 woonden in Nederland tussen de 34 duizend en 36 duizend personen met ten minste één grootouder die in een niet-westers land is geboren. Dit is ruim eenderde
Nadere informatieCultuursensitief hulpverlenen, hoe doe je dat in de praktijk? 26 november 2012 Sultan Balli
Cultuursensitief hulpverlenen, hoe doe je dat in de praktijk? 26 november 2012 Sultan Balli 1. De paradoxale relatie tussen hulpverlening en cultuur: van alles is cultuur naar cultuur is niet alles Van
Nadere informatieCohortvruchtbaarheid van niet-westers allochtone vrouwen
Cohortvruchtbaarheid van niet-westers allochtone vrouwen Mila van Huis De vruchtbaarheid van vrouwen van niet-westerse herkomst blijft convergeren naar het niveau van autochtone vrouwen. Het kindertal
Nadere informatieSAMENVATTING EN AANBEVELINGEN
Educatief partnerschap op de basisschool Ibn-i-Sina Een onderzoek naar de ouderbetrokkenheid van islamitische ouders bij VVE Onderzoeksstage Onderwijspedagogiek Studiejaar 2016-2017 Vrije Universiteit
Nadere informatieOnze vraag: CD&V antwoordde ons:
Onze vraag: Een resultaat gebonden interculturalisering moet de regel zijn in zowel overheidsorganisaties als organisaties die subsidies krijgen. Dat betekent meetbare doelstellingen op het vlak van etnisch-culturele
Nadere informatieActuele ontwikkelingen langdurige zorg
Actuele ontwikkelingen langdurige zorg Financial Services Actualia Zorg 2017 Eelco Damen Voorzitter Raad van Bestuur 1 Langdurige zorg gaat ingrijpend veranderen Wij gaan de komende 10 jaar zien dat de
Nadere informatieNationaal verkeerskundecongres 2015
Nationaal verkeerskundecongres 2015 Transitie Verkeer&Mobiliteit Bijdragen aan een verbonden vakgebied Mike Bérénos (AVB Mobiliteit&Onderwijs) (Voorzitter Transitieteam Verkeer&Mobiliteit) Samenvatting
Nadere informatieOpleiding Verpleegkunde Stage-opdrachten jaar 3
Opleiding Verpleegkunde Stage-opdrachten jaar 3 Handleiding Voltijd Jaar 3 Studiejaar 2015-2016 Stage-opdrachten Tijdens stage 3 worden 4 stage-opdrachten gemaakt (waarvan opdracht 1 als toets voor de
Nadere informatieKortom, informatie en advies die vindbaar, begrijpelijk en herkenbaar is. Ik zal u aangeven waarom ik dit zo belangrijk vind.
Tekst: opening Helpdesk Welkom dames en heren, Het doet mij goed om te zien dat er zo veel mensen op deze feestelijke opening van de Helpdesk zijn afgekomen. Dat betekent dat er veel interesse voor is.
Nadere informatieCultuur-sensitieve aspecten in de zorg
Cultuur-sensitieve aspecten in de zorg Toegespitst op kankerzorg dr. Mohamed Boulaksil Cardioloog i.o. Pharos Utrecht, 18 juni 2013 Indeling Definitie van begrippen Epidemiologische verschillen migrant
Nadere informatieCasusbeschrijving Management van professionals Ad Standaart. Casus
Casusbeschrijving Management van professionals Ad Standaart Over management van professionals zijn boekenkasten vol geschreven. Een casus kan echter soms scherper inzicht geven dan vele uitgewerkte theoretische
Nadere informatieGemengd Amsterdam * in cijfers*
Gemengd Amsterdam * in cijfers* Tekst: Leen Sterckx voor LovingDay.NL Gegevens: O + S Amsterdam, bewerking Annika Smits Voor de viering van Loving Day 2014 op 12 juni a.s. in de Balie in Amsterdam, dat
Nadere informatieSamenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne. Onderzoek onder autochtone Nederlanders
Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder autochtone Nederlanders Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder autochtonen 1) Integratiecampagne
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Summary in Dutch)
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als
Nadere informatieOpen communicatie leidt tot minder stress. introductie. 1 methode familiezorg introductie
Methode Familiezorg Open communicatie leidt tot minder stress introductie 1 methode familiezorg introductie Voorwoord Inleiding Het hart van de zorg is daar waar de zorg gegeven wordt, waar kwetsbare families
Nadere informatieDR.IR. CORNELIS LELY STICHTING: LEIDRAAD VOOR KWALITEITSBEPALING VAN SUBSIDIEAANVRAGEN
DR.IR. CORNELIS LELY STICHTING: LEIDRAAD VOOR KWALITEITSBEPALING VAN SUBSIDIEAANVRAGEN Kwaliteitsbepaling De bepaling van de kwaliteit van de verschillende aanvragen geschiedt aan de hand van de beoordeling
Nadere informatieEindverslag project. Dialoog en diversiteit in beeld in Eindhoven
Eindverslag project Dialoog en diversiteit in beeld in Eindhoven 16 februari 2012 Inhoud 1. Aanleiding 3 2. Doelstelling 4 3. Start en verloop van het project 4 4. Bannieren in de stad 6 5. Expositie Van
Nadere informatieDiversiteit in de Provinciale Staten
Onderzoek Diversiteit in de Provinciale Staten Het Huis voor democratie en rechtsstaat heeft na de verkiezingen van 2 maart 2011 de diversiteit in de nieuwe Provinciale Staten (PS) onderzocht. Het gaat
Nadere informatieWe merken dat migrantencliënten anders aankijken tegen een beperking. Hoe kunnen we daarmee omgaan?
We merken dat migrantencliënten anders aankijken tegen een beperking. Hoe kunnen we daarmee omgaan? Migranten kunnen anders tegen een beperking aankijken. Zij zien de beperking vaak als ziekte en houden
Nadere informatieTaaldiversiteit in Brussel: een analysekader. Rudi Janssens Studiedag 27 mei 2016 VUB-Jette
Taaldiversiteit in Brussel: een analysekader Rudi Janssens Studiedag 27 mei 2016 VUB-Jette Overzicht Welke begrippenkader voor discussie en beleid? Overzicht van meertaligheid in Brussel Communicatie in
Nadere informatieWat is de aard en omvang van uw aanstelling en hoe is uw onderzoeksgroep
Paul Verweel Hoogleraar bestuur en organisatiewetenschap, met accent op betekenisgeving en cultuurverschillen. Bezet tevens de Richard Krajicek endowed chair Universiteit Utrecht Dat antropologen graag
Nadere informatieManagement werkatelier. Hoe inspireer ik ouders
Management werkatelier Hoe inspireer ik ouders 29-1-2019 Programma 9.15 uur 9.20 uur 9.30 uur 9.40 uur 9.50 uur 10.10 uur 10.45 uur 11.20 uur Start programma Inzicht onderzoek Ouders en tools Rol van leidinggevenden
Nadere informatie- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?
- Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen
Nadere informatieUniversiteit Opleiding Cursus Beschrijving Link. Vaardigheidsonderwijs 2e jaar
Overzicht bachelorcursussen Dit overzicht geeft een groot aantal bachelorcursussen weer die aandacht besteden cultuur en/of gender op het gebied van gezondheidszorg. Het overzicht betreft cursussen uit
Nadere informatieBeleidsaanbevelingen
Beleidsaanbevelingen Naar aanleiding van het praktijkonderzoek Morele thema s waar mantelzorgers mee te maken krijgen bij de zorg voor hun partner met hersenletsel in de thuissituatie Linn Cent 1527992
Nadere informatiegunstige gelegenheid
gunstige gelegenheid Dit boekje, dat u inzichten en tips & tricks biedt voor inclusiviteit, wordt u aangeboden door het Platform Den Haag Inclusief. De Haagse werkgevers die zich in dit platform hebben
Nadere informatiePre-Academisch Onderwijs. Ontwikkelingslijnen en leerdoelen
Pre-Academisch Onderwijs Ontwikkelingslijnen en leerdoelen LEERDOELEN PER ONTWIKKELINGSLIJN Ontwikkelingslijn 1: De leerling ontwikkelt een wetenschappelijke houding 1.1 De leerling ontwikkelt een kritische
Nadere informatiePR V1. Beroepscompetentie- profiel RBCZ therapeuten
PR 180724 V1 Beroepscompetentie- profiel Afgeleid van de niveaubepaling NLQF, niveau 6 heeft RBCZ kerncompetenties benoemd voor de complementair/alternatief therapeut. Als uitgangspunt zijn de algemene
Nadere informatiePRESENTATIE DE KRACHTLIJNEN VAN STERK SOCIAAL WERK VOOR DE TOEKOMST
PRESENTATIE DE KRACHTLIJNEN VAN STERK SOCIAAL WERK VOOR DE TOEKOMST De globale definitie van sociaal werk Sociaal werk is een praktijk-gebaseerd beroep en een academische discipline die sociale verandering
Nadere informatieAdvies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak
Advies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak De Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak is in 2010 ingesteld door de Minister van Wonen, Wijken en Integratie met als opdracht de Minister te adviseren
Nadere informatieBoekenpodium Avondconferentie: Zingeving en spiritualiteit: een uitdaging voor therapie en zorg
Boekenpodium Avondconferentie: Zingeving en spiritualiteit: een uitdaging voor therapie en zorg Walter Krikilion Garant Antwerpen 16 oktober 2012 Zingeving en spiritualiteit: een uitdaging voor therapie
Nadere informatieDe Joodse identiteit is geen vast gegeven 1
De Joodse identiteit is geen vast gegeven 1 In Joodse kring is de schijf van vijf een bekend model om de eigen identiteit te bespreken en vorm te geven. Maar het kan daarbij ook verkeerd gaan. IDO ABRAM
Nadere informatieMediation en conflictoplossing
Mediation en conflictoplossing Een onderzoek in opdracht van de VGM Laurens Bakker Instituut voor Rechtssociologie Instituut voor Culturele Antropologie en Ontwikkelingsstudies Radboud Universiteit Nijmegen
Nadere informatieBijlagen ( ) Eisen aan het onderzoeksvoorstel
Bijlagen (2008-2009) Eisen aan het onderzoeksvoorstel Het onderzoeksvoorstel dat na vier weken bij de begeleider moet worden ingediend omvat een (werk)titel, een uitgewerkte probleemstelling (die een belangrijke
Nadere informatieAan het college van Burgemeester en Wethouders van Haarlem
Aan het college van Burgemeester en Wethouders van Haarlem Datum Ons kenmerk Contactpersoon Doorkiesnummer E-mail Kopie aan Onderwerp 26 januari 2017 2017/04 S.K. Augustin 023-511 5273 augustsk@haarlem.nl
Nadere informatieSamenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne. Onderzoek onder allochtone Nederlanders
Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder allochtone Nederlanders Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder allochtonen 1) Integratiecampagne
Nadere informatie10 onmisbare vaardigheden voor. de ambtenaar van de toekomst. 10 vaardigheden. Netwerken. Presenteren. Argumenteren 10. Verbinden.
10 vaardigheden 3 Netwerken 7 Presenteren 1 Argumenteren 10 Verbinden Beïnvloeden 4 Onderhandelen Onderzoeken Oplossingen zoeken voor partijen wil betrekken bij het dat u over de juiste capaciteiten beschikt
Nadere informatieSenioren ontmoeten elkaar. Verslag van 2 oktober 2010
Senioren ontmoeten elkaar Verslag van 2 oktober 2010 Meer overeenkomsten dan verschillen Dit is, in het kort, de conclusie van de lunchbijeenkomst Senioren ontmoeten elkaar 1 op 2 oktober 2010. De lunchbijeenkomst
Nadere informatieWORKSHOPHANDLEIDING Het Verbeterplan
1 WORKSHOPHANDLEIDING Het Verbeterplan Doorstroomtraject BBL/BOL-PW4 Kerntaak: 3 Uitvoeren van organisatie- en professiegebonden taken Werkprocessen: 3.1 Werkt aan deskundigheidsbevordering en professionalisering
Nadere informatieomgeving wereld regie vanuit de jongere Jongeren leren organiseren
Jongeren leren organiseren Hoe kunnen jongeren regie hebben over eigen handelen en toch in verbinding zijn met alles om hen heen? Hoe verstaan jongeren de kunst om te bouwen aan netwerken, om een positie
Nadere informatieOnderwerp Convenant Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Regio Brabant Noord
Onderwerp Convenant Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Regio Brabant Noord 2012-2015 Status Informerend Voorstel Kennis te nemen van ondertekening van het convenant Huiselijk Geweld en Kindermishandeling
Nadere informatieVraag 1 http://vms.thiememeulenhoff.nl/view/html/?p=basic_480_360&c=1119055 Voor een correct antwoord is meer dan één keuze mogelijk. 'Uithuwelijken' kunnen we beschouwen als een: a. Cultureel gebruik
Nadere informatie7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs
7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs Vergeleken met autochtonen is de participatie in het hoger onderwijs van niet-westerse allochtonen ruim twee keer zo laag. Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/
Nadere informatieLevensfasen van kinderen en het arbeidspatroon van ouders
Levensfasen van kinderen en het arbeidspatroon van ouders Martine Mol De geboorte van een heeft grote invloed op het arbeidspatroon van de vrouw. Veel vrouwen gaan na de geboorte van het minder werken.
Nadere informatieMulti cultureel samenleven. Themamanager Natascha Mooij
Multi cultureel samenleven Themamanager Natascha Mooij Aanleiding Motie formatie multiculturele samenleving 1. Handhaven capaciteit. 2. Aan te geven hoe thematiek, bewustzijn met diversiteit in de stad,
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl 2006 - I
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE MULTICULTURELE SAMENLEVING 1p 1 Het aantal asielaanvragen is sinds 2000 gedaald. Waardoor is het aantal asielzoekers in Nederland
Nadere informatieInterculturele competenties? In de opleiding gezinswetenschappen
Interculturele competenties? In de opleiding gezinswetenschappen Studiedag Kleurrijke Maatzorg Gaby Jennes, 14 oktober 2011 Iets over de opleiding gw Opleiding voor volwassenen (sinds 1960), geaccrediteerd
Nadere informatie