20 VARKENS 15 MARKTANALYSE DCA. september. Varkenssector speelbal in ongelijke strijd RISICOMANAGEMENT EN MARKTANALYSES

Transcriptie

1 20 VARKENS 15 MARKTANALYSE september Varkenssector speelbal in ongelijke strijd RISICOMANAGEMENT EN MARKTANALYSES

2 VARKENS MARKTANALYSE Varkenssector speelbal in ongelijke strijd 2

3 Inhoud September 2015 Inleiding 7 1. De varkensmarkt in Nederland 8 2. De varkensmarkt in Europa De varkensmarkt mondiaal De mestmarkt Financieel Alle rechten voorbehouden. De informatie verzonden in deze publicatie is uitsluitend bestemd voor de geadresseerde(n). Gebruik van deze gegevens door anderen dan de geadresseerde(n) is strikt verboden. Indien u niet de geadresseerde(n) bent, wordt u vriendelijk verzocht bovenstaande afzender hiervan op de hoogte te stellen en de publicatie te verwijderen. Openbaarmaking, vermenigvuldiging, verspreiding en/of verstrekking van (een gedeelte van) de informatie aan derden is niet toegestaan zonder uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van. Op onrechtmatig gebruik staat een sanctie! staat niet in voor de juiste en volledige overbrenging van de inhoud van een verzonden publicatie, noch voor de tijdige ontvangst daarvan. LET OP: De informatie en de analyses in dit rapport zijn bedoeld als algemene informatie, geven de persoonlijke mening en inschatting van de auteur weer en zijn derhalve met nadruk niet bedoeld als spaar-, vermogens-, beleggings- fiscaal of andersoortig financieel advies. Als u overweegt stappen te ondernemen op basis van informatie die te vinden is in dit rapport, adviseren we u dan ook met klem tijdig uw financieel adviseur te raadplegen. 6. Conclusie 23 Fotografie: Shutterstock.com 3

4 IJDELE HOOP OP HERSTEL MARKT IN 2015

5 Inleiding De varkensmarkt kende vorig jaar al een teleurstellend verloop en de oorzaak hiervan lag bij de grenssluiting die Rusland aan het begin van 2014 afkondigde, nadat Afrikaanse varkenspest was aangetroffen aan de rand van de Europese Unie. De grenssluiting had een grote impact op de prijzen, maar de varkensmarkt koesterde de hoop dat 2015 een beter jaar ging worden. Ondanks de uitzichtloze situatie met betrekking tot Rusland. De hoop op een beter jaar voor de Nederlandse varkenshouderij bleek echter ijdel. Vooraf waren er eigenlijk al voldoende signalen die niet wezen op verbetering. Door de groeiende varkensstapel in de EU-landen en de krimpende afzetmogelijkheden op de gemeenschappelijke markt, groeide de afhankelijkheid van de wereldmarkt. Onder meer Nederland wist in de laatste maanden van 2014 de uitvoer te vergroten, maar deze groei van het volume is bewerkstelligd door het vlees tegen lagere prijzen aan te bieden. Bovendien kwamen vanuit Rusland geen signalen dat een heropening van de grens op komst was. In combinatie met het toenemende aanbod in zowel Nederland als in de gehele EU, bleef de vleesmarkt verstopt. De uitvoer naar derde landen nam in 2015 weliswaar toe, maar de groei was onvoldoende om de markt te doen ontspannen. Ook bleken exporteurs niet in staat meer te verdienen aan de export, waardoor de varkensprijs onder druk bleef staan. De hoop op prijsherstel kwam in de eerste helft van 2015 niet uit en ook voor de resterende maanden van dit jaar zijn de vooruitzichten negatief. Deze verwachting komt voort uit de uitgebreide analyse waaraan de varkensmarkt, de mestmarkt en de financiële markten in dit rapport worden onderworpen. De reden dat de vooruitzichten weinig ruimte voor optimisme bieden, is dat de varkenssector nog meer een speelbal is van verschillende partijen en marktfactoren. De sector in zijn geheel heeft zelf geen invloed op deze factoren, zoals het aanbod en de vraag naar varkensvlees, de export, de mestmarkt, de financiële markten en de wispelturige politiek. De sector voert dus een ongelijke strijd. Met vriendelijke groet, De marktspecialisten van 5

6 1 De varkensmarkt in Nederland De verwachting was dat de Nederlandse varkensmarkt dit jaar de problemen van 2014 achter zich kon laten. Hoewel Rusland de grens voor varkensvlees uit de Europese Unie niet heropende, was de verwachting dat andere exportmarkten de impact van de Ruslandban konden opvangen waardoor de prijs uit het dal kon klimmen. Niets bleek minder waar. De varkensprijs zakte al in de eerste weken van 2015 weg tot een niveau van 1,19 euro per kilo geslacht gewicht, een notering die voor het laatst in 2011 was gezien. Vanaf week 5 begon de prijs te stijgen en zag het ernaar uit dat de markt zich structureel aan het herstellen was. Dit bleek echter ijdele hoop, want na een stabilisering van de notering op 1,39 euro in week 10, daalde de prijs weer. In april en juni kende de prijs nog wel oplevingen, maar deze waren onvoldoende om de onzekerheid in de markt weg te nemen en de indruk te wekken dat het herstel van structurele aard was. Vooral de sterke dalingen die volgden op de gestage stijgingen tackelden het vertrouwen. Slachtingen Nederland Aanhoudende druk op de varkensprijzen De druk op de prijzen nam dit jaar niet af, wat werd toegeschreven aan de Russische importban. Ook de ruime productie speelde een rol. In de eerste 32 weken zijn in Nederland 8,93 miljoen varkens geslacht. Dit is een stijging van 3,1 procent ten opzichte van dezelfde periode in In vergelijking met het vijfjarig gemiddelde zijn 3,7 procent meer slachtingen verricht. Niet alleen het aantal slachtingen is dit jaar sterk gestegen, maar met 94,12 kilo wogen de varkens ongeveer evenveel als in Ook lag het gewicht 1,5 procent hoger dan het vijfjarig gemiddelde. Bovendien produceerden ook een aantal andere grote varkenslanden meer, waardoor de Europese vleesmarkt verstopt raakte. Ondanks de ruime productie en toegenomen concurrentie op de varkensvleesmarkt, wist Nederland de varkensvleesexport wel te vergroten. In het eerste kwartaal is ton varkensvlees verscheept. Dit is een stijging van 11,4 procent ten opzichte van dezelfde periode in In vergelijking met 2013 is zelfs 16,8 procent meer uitgevoerd. Ondanks de hogere kostprijs wist Nederland de afzet binnen de Europese Unie met 8,4 procent te vergroten tot ton. Naar derde landen is ton varkensvlees verscheept, een groei van 24,8 procent. Lagere verkoopprijzen Hoewel de export in het eerste kwartaal duidelijk hoger lag, werd het varkensvlees wel tegen aanzienlijk lagere prijzen verkocht in het buitenland. De gemiddelde varkensprijs lag in de eerste 34 weken op 1,26 euro, wat 15,3 procent onder het niveau van 2014 is. Ondanks de lage prijs bleven slachterijen klagen over een stroeve vleesmarkt, waar de onderdelen nauwelijks meer opleverden dan dat het totale varken kostte. Ook buiten de Europese Unie werd het vlees tegen lagere 6

7 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 BEURSPRIJS GESLACHT 15,3 PROCENT MINDER DAN 2014 Beursprijs varkens geslacht ( / kilo geslacht gewicht) week prijzen afgezet. Een sterke daling van de eurokoers ten opzichte van de dollar stimuleerde de export naar derde landen wel, maar de lage prijs zorgde er niet voor dat het vlees meer opbracht. Zonder de lage euro was de export naar derde landen wellicht nog stroever verlopen. Een positief effect had de lage eurokoers dus wel, omdat het een bijdrage leverde aan de ontspanning van de Europese vleesmarkt. Tegenover de sterke groei van de varkensvleesexport, stond een forse krimp van de uitvoer van levende dieren. In de eerste 28 weken zijn 1,56 miljoen levende varkens geëxporteerd. Dit is een daling van 4,2 procent ten opzichte van 2014 en een afname van 21 procent ten opzichte van het vijfjarig gemiddelde. Met name de uitvoer naar Duitsland daalde sterk, namelijk met 3,6 procent tot 1,53 miljoen varkens. De biggenexport laat een vergelijkbare trend zien. In de eerste 28 weken van 2015 verlieten 3,34 miljoen levende biggen Nederland. Dit is een daling van 5,7 procent ten opzichte van dezelfde periode in In vergelijking met het vijfjarig gemiddelde groeide de uitvoer echter met 2,4 procent. De belangrijkste afnemer is Duitsland. Dit land nam in de eerste 28 weken 2,09 miljoen Nederlandse biggen af. Hoewel dit een stijging van vijf procent bedraagt ten opzichte van het vijfjarig gemiddelde, is de uitvoer naar Duitsland met 6,3 procent gedaald in vergelijking met Waar Nederland marktaandeel verliest op de Duitse markt, laat het Deense afzet naar Duitsland een stijgende lijn zien jarig gemiddelde moest worden verkocht op zowel de gemeenschappelijke Europese markt, als op de wereldmarkt, konden de prijzen hiermee niet worden ondersteund. Bovendien daalde de uitvoer van levende dieren sterk en nam de productie toe. De verwachting is dat de varkensmarkt ook in de tweede helft van 2015 moeizaam blijft verlopen. En dat prijzen makkelijker dalen, dan stijgen. Wellicht dat verdere exportgroei de markten kan ondersteunen, maar voor structureel herstel is een heropening van de Russische markt noodzakelijk. Een afname van het aanbod kan alleen resulteren in herstel als de varkensstapel ook in de omringende, concurrerende landen daalt en niet alleen in Nederland Moeizaam verloop In de eerste helft van 2015 bleef herstel van de Nederlandse varkensmarkt dus uit. De export van varkensvlees nam weliswaar toe, maar omdat het vlees tegen lage prijzen 7

8 2 De varkensmarkt in Europa De grote varkenslanden van de Europese Unie blijven dit jaar, evenals Nederland, grote hinder ondervinden van het Russische importverbod. De Russische grenssluiting heeft bovendien grote verschillen blootgelegd tussen Nederland, Duitsland, Denemarken, Frankrijk en Spanje. Terwijl het ene land de export juist wist te vergroten, verloor het andere land aanzienlijk marktaandeel op zowel de gemeenschappelijke Europese markt als op de wereldmarkt. Wat bovendien opvalt, is dat - ondanks de negatieve vooruitzichten die de Russische grenssluiting met zich meebracht - nagenoeg alle landen de productie verhoogden en dit resulteerde dan ook in forse dalingen van de varkensprijzen. Duitsland Ondanks de slechte omstandigheden met lage prijzen, kent de Duitse varkenssector een buitengewoon productief jaar. In de eerste 30 weken zijn 29,09 miljoen varkens geslacht. Slachtingen Duitsland Dit is een stijging van 2,7 procent in vergelijking met dezelfde periode van Het jaar 2015 gaat hiermee straks niet de boeken in als het meest productieve jaar ooit, want in 2011 en 2013 slachtte Duitsland in de eerste 30 weken meer varkens. Het grotere aantal slachtingen komt door een lichte stijging van de varkensstapel. In mei 2015 telde Duitsland in totaal 28,15 miljoen varkens. Dit is een stijging van 0,2 procent ten opzichte van mei Het aantal vleesvarkens steeg sterker, namelijk met één procent tot 12,16 miljoen dieren. De zeugenstapel kromp daarentegen wel met 2,6 procent tot 2,05 miljoen dieren. Hoewel de krimpende zeugenstapel de Duitse productie in de tweede helft van het jaar onder druk kan zetten, kan Duitsland de productie op niveau houden door meer biggen te importeren. De Europese Commissie verwacht wel een groei van de Duitse varkensvleesproductie. De productie voor het volledige jaar wordt geraamd op 5,47 miljoen ton. Dit is een toename van 0,2 procent ten opzichte van Hiermee loopt Duitsland voor op het gemiddelde van de EU, waarvan de verwachting is dat de productie stabiel blijft. Naast de productie, ziet het er naar uit dat ook de Duitse export groeit. In 2014 exporteerde Duitsland 0,6 procent meer varkensvlees dan in In het eerste kwartaal van 2015 groeide de uitvoer met maar liefst 7,3 procent ten opzichte van het eerste kwartaal van De daling van de eurokoers hielp de Duitse export. De Duitse export stijgt dit jaar sterker dan de productie. Of dit voldoende is voor prijsherstel, is de vraag. Evenals de andere EU-landen kampt ook Duitsland met een buitengewoon ruim varkensvleesaanbod, wat voor druk op de prijzen blijft zorgen. Gezien de krimpende zeugenstapel mag wel worden verwacht dat de varkensproductie en het 8

9 Varkensexport Denemarken Varkensexport Frankrijk * * *eerste kwartaal *eerste helft 2015 vleesaanbod in de tweede helft van het jaar gaat afnemen. De prijzen kunnen zo enigszins worden ondersteund. Denemarken Denemarken slachtte in de eerste 33 weken dit jaar 9,93 miljoen varkens. Dit is een daling van 0,6 procent ten opzichte van In vergelijking met het vijfjarig gemiddelde is het aantal slachtingen 5,8 procent gedaald. De krimp van de Deense varkensvleesproductie zet door. Het aantal slachtingen loopt al jaren terug in Denemarken en dit is een gevolg van de krimpende vleesvarkensstapel. De totale varkensstapel groeide echter in de eerste maanden van dit jaar. Denemarken telde op 1 april 12,48 miljoen varkens. Dit is een stijging van 1,8 procent ten opzichte van dezelfde maand in De stijging is vooral terug te voeren op de biggenstapel. Op 1 april telde Denemarken 5,57 miljoen gespeende biggen van minder dan 50 kilo, wat er 4,1 procent meer zijn dan een jaar eerder. De zeugenstapel laat een zelfde trend zien. Ten opzichte van 2014 is het aantal drachtige zeugen met 0,8 procent gestegen tot dieren. Zowel de totale varkensstapel, als het aantal biggen en zeugen zijn in april toegenomen ten opzichte van 2014, maar dit geldt niet voor de vleesvarkensstapel, die opnieuw verder is afgenomen. Op 1 april telde Denemarken 3,06 " SLUITING RUSLAND LEGT EUROPESE VERSCHILLEN BLOOT " miljoen vleesvarkens van minimaal 50 kilo en dit zijn er 2,1 procent minder dan in Hoewel het aantal biggen is toegenomen, is de vleesvarkenstapel gekrompen. De oorzaak hiervan ligt bij de verdere groei van de Deense biggenexport. In de eerste vijf maanden van 2015 voerde Denemarken 5,23 miljoen varkens tot 50 kilo uit. Dit is een stijging van 10,1 procent ten opzichte van De groeiende Deense biggenexport vormt een probleem voor Nederland, dat de biggenexport in dezelfde periode met 5,7 procent zag krimpen. Naast de uitvoer van levende dieren, steeg ook de Deense varkensvleesexport. In de eerste vier maanden is ton varkensvlees uitgevoerd. Dit is een stijging van 6,9 procent ten opzichte van dezelfde periode in Denemarken heeft de Russische importban dus niet alleen weten op te vangen, maar de afzet bovendien weten te vergroten. Mede dankzij de gedaalde eurokoers. Deense varkenshouders hebben hier echter niet van weten te profiteren. Hoewel de export stijgt, moet het varkensvlees tegen forse kortingen worden verkocht. De Deense varkensprijs schommelde in de eerste 34 weken van 2015 hierdoor rond het niveau van 1,365 euro. Dit is een daling van 12,8 procent ten opzichte van Deense varkenshouders profiteerden in de eerste helft van 2015 dus niet van de sterkte export. De verwachting is dat de varkensvleesexport in de tweede helft van 2014 boven het niveau van blijft, maar dit gaat niet tot hogere prijzen leiden in Denemarken. Frankrijk De crisis in de varkenssector ging ook de Franse markt niet voorbij. In de zomer van 2015 waren Franse varkenshouders het helemaal zat en trokken boeren massaal de straat op om te protesteren tegen de lage varkensprijzen en de slechte marktomstandigheden. Het aanhoudend lage prijsniveau leidde tot felle protesten, maar resulteerde er ook in dat een groot deel van de Franse 9

10 10 HET IS AFWACHTEN HOE GROOT HET BLOEDBAD IN FRANKRIJK WORDT

11 " GROOT AANBOD LAAT SPAANSE PRIJS FORS KELDEREN " varkenshouders failliet dreigt te gaan. Hoe groot het bloedbad wordt, moet later blijken. Op de slachtcijfers hebben de problemen wel een effect. In de eerste 32 weken van 2015 zijn in Frankrijk 11,48 miljoen varkens geslacht. Dit is een daling van 0,8 procent ten opzichte van In vergelijking met het vijfjarig gemiddelde zijn 5,4 procent minder slachtingen verricht. Hoewel de productie lager uitviel in de eerste zeven maanden, stevent ook de Franse export af op een forse krimp. In de eerste zes maanden van 2015 voerde Frankrijk ton varkensvlees uit, een daling van 10,2 procent ten opzichte van dezelfde periode in Bovendien daalde de uitvoer naar derde landen met 6,7 procent. Ondanks de lage eurokoers en in tegenstelling tot andere EU-landen, wist Frankrijk dus ook niet meer vlees buiten de EU af te zetten. De gemiddelde varkensprijs lag in de eerste 33 weken in Frankrijk op 1,437 euro. Dit is nipt boven de kostprijs van 1,40 euro. Ten opzichte van 2014 is de varkensprijs 10,3 procent gedaald. Hoewel de gemiddelde varkensprijs in de eerste 33 weken boven de kostprijs ligt, is de marge minimaal. Bovendien is de notering lange tijd niet kostendekkend geweest. De lage prijzen, de afnemende Franse export en de concurrentie achterstand op andere EU-landen, resulteren in de verwachting dat de Franse productie in de tweede helft van 2015 en de eerste helft van 2016 gaat dalen. van maar liefst 7,5 procent ten opzichte van dezelfde periode in Hiermee kent Spanje één van de meest productieve jaren ooit. In vergelijking met het vijfjarig gemiddelde ligt de productie 9,6 procent hoger. De oorzaak van de grotere varkensvleesproductie ligt bij de groei van de varkensstapel. In 2014 telde Spanje 25,4 miljoen varkens, wat een toename van 3,3 procent was ten opzichte van De zeugenstapel nam in 2014 met maar liefst 5,2 procent toe. In 2015 zet de groei van de Spaanse varkensstapel waarschijnlijk door. Hoewel de varkensprijzen door het ruime en toenemende aanbod daalden, wist Spanje - in tegenstelling tot bijvoorbeeld Frankrijk - de export wel te vergroten. In 2014 voerde Spanje 1,05 miljoen ton varkensvlees uit, wat niet alleen een stijging van 6,9 procent was ten opzichte van 2013, maar bovendien het grootste volume ooit. Dit ondanks het Russische importverbod. In het eerste kwartaal van 2015 steeg de export, ten opzichte van 2014, met 15 procent naar ton. Spanje stevent dus af op een nieuw exportrecord. Spanje De slechte marktomstandigheden op de Europese varkensen vleesmarkt trokken ook niet ongemerkt voorbij aan Spanje. De Spaanse varkensprijs schommelde in de eerste 34 weken van 2015 rond het gemiddelde van 1,546 euro. Dit is een daling van 12,1 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2014, toen de prijs van levende varkens 1,759 euro was. De forse prijsdaling is een gevolg van het grote aanbod op de vleesmarkt. Spanje levert hier zelf echter ook een bijdrage aan. In de eerste vijf maanden van 2015 zijn namelijk 19,45 miljoen varkens geslacht. Dit is een stijging 11

12 3 De varkensmarkt mondiaal Met het sluiten van de Russische grenzen viel één van de belangrijkste afzetmarkten voor varkensvlees weg. Rusland sloot de grens niet alleen voor de EU, maar bijvoorbeeld ook voor de VS en Canada. Door de grenzen te sluiten creëerde Rusland niet alleen spanningen op de lokale markt in Nederland, maar ook op de Europese en de wereldmarkt. De grootste varkensvleesexporteurs begonnen zich in 2015 meer te concerteren op enkele grote afnemers, die nagenoeg allemaal in Azië te vinden zijn. In dit hoofdstuk: hoe de wereldmarkt zich in 2015 ontwikkelde en wat de vooruitzichten zijn. Brazilië Brazilië is na de EU, de VS en Canada de grootste exporteur van varkensvlees op de wereldmarkt. Met de sluiting van de Russische grens voor deze landen kreeg Brazilië een uitgelezen kans in de schoot geworpen om de afzet van varkenvslees in met name Rusland te vergroten. In 2014 slaagde Brazilië hierin door met ton zo'n 38,2 procent meer varkensvlees naar Rusland te verschepen. Ook in de eerste helft van 2015 steeg de export naar Rusland, namelijk met 13,9 procent tot ton. Ondanks de forse groei op de Russische markt hapert de Braziliaanse export. De totale uitvoer daalde in de eerste helft van 2015 namelijk naar ton, wat 3,6 procent minder is dan in de eerste helft van Voor het volledige jaar wordt de Braziliaanse export op ton geraamd. Dit is een daling van 4,7 procent ten opzichte van De uitvoer van het Zuid-Amerikaanse land daalt voor het derde jaar op rij sterk. Een oorzaak hiervan ligt bij de concurrentiepositie van Brazilië ten opzichte van de EU, die met name in 2015 sterk is verslechterd. Brazilië profiteert weliswaar van de gedaalde dollarkoers, maar dit is ook een voordeel voor de EU. In tegenstelling tot de EU zijn de prijzen van varkensvlees op de binnenlandse markt van Brazilië aan het stijgen, Varkensexport Brazilië Varkensexport Verenigde Staten 12

13 CHINESE VAKENSSTAPEL HELFT VAN MONDIAAL AANTAL VARKENS jaar waardoor importerende landen in Azië eerder de voorkeur geven aan varkensvlees afkomstig uit Europa. De oorzaak van de hogere prijzen in Brazilië, die in mei met 25,5 procent steeg naar 1,52 euro per kilo, is meer vraag op de binnenlandse markt en een afnemend aanbod. De totale productie voor 2015 wordt geraamd op 3,333 miljoen ton, wat een toename van slechts 0,6 procent is ten opzichte van De binnenlandse consumptie groeit daarentegen met 1,7 procent tot 2,81 miljoen ton. Door de toenemende vraag op de binnenlandse markt en de beperkte productiestijging, blijft de concurrentiepositie van Brazilië waarschijnlijk onder druk. Mogelijk gaat het land wel profiteren van de sterk stijgende Chinese import. Verenigde Staten De varkensstapel van de VS kromp in 2014 sterk vanwege het PED-virus. In 2015 toonde de Amerikaanse sector zich bijzonder weerbaar en steeg de varkensstapel tot boven het niveau van voor de PED-epidemie. In combinatie met de tegenvallende export kwamen de prijzen echter wel onder druk te staan. Door het PED-virus kromp de varkensstapel van de VS in 2014 met 2,2 procent tot 64,78 miljoen dieren. In 2015 telt de VS echter alweer 66,15 miljoen dieren. De zeugenstapel is zelfs met 3,7 procent gegroeid in 2015 tot 5,97 miljoen dieren. In 2014 kromp de zeugenstapel nog met 1,1 procent. De groei van de varkensstapel komt door de varkensprijzen. Door de krapte stegen de prijzen medio 2014 naar het recordniveau van 2,92 dollar per kilo. Deze hoge prijzen hebben het snelle herstel, dat in het vierde kwartaal van 2014 is begonnen, aangejaagd. Het snelle herstel is ook te danken aan de voerprijzen, die dit jaar op bijzonder lage niveaus verkeren. Door het onverwachts sterk herstel van de varkensstapel, wordt verwacht dat de VS in 2015 een recordvolume van 11 miljoen ton varkensvlees gaat produceren. Een stijging van 6,1 procent ten opzichte van Dit wordt niet alleen wordt veroorzaakt door meer varkens, maar ook door hogere gewichten. Waar moet al dit varkensvlees heen? Het grootste deel, 9,38 miljoen ton, wordt afgezet op de binnenlandse markt. Door de fors gedaalde varkensprijs stijgt de consumptie met 8,5 procent ten opzichte van Een kleiner deel, maar nog altijd 2,16 miljoen ton, wordt geëxporteerd. Hoewel de VS één van de belangrijkste spelers is op de wereldmarkt, komt deze positie in 2015 wel onder druk. In het eerste kwartaal kampte de VS met stakingen in de havens langs de westkust, waardoor de afzet nar Azië sterk afnam. De stakingen waren nog niet voorbij of de dollarkoers steeg sterk ten opzichte van de euro, waardoor de concurrentiepositie van de VS verder onder druk kwam te staan. Hoewel de prijzen door de sterk stijgende productie wel zijn gedaald, zorgt dit er niet voor dat de export van de VS op peil blijft. Met een verder stijgende productie in 2016 ziet het ernaar uit dat de Amerikaanse varkensprijzen langere tijd onder druk blijven. China De Chinese varkenssector gaat een opmerkelijke transformatie door die dit jaar voor grote verschuivingen in de markt zorgde. Het Aziatische land telt ongeveer de helft van alle varkens die wereldwijd worden gehouden. Ongeveer 20 procent van de varkens was in 2014 afkomstig van backyard farms, kleine gezinsbedrijven met maximaal 13

14 vijf varkens. Het aandeel van deze bedrijven sterk is afgenomen, terwijl zij begin jaren 90 nog goed waren voor 95 procent van de varkenssector. Toch werden in 2014 nog altijd ongeveer 95 miljoen varkens gehouden op deze backyard farms. Hoewel op deze boerderijtjes vooral varkens worden gehouden die voorzien in de voedselvoorziening van de bewoners, wordt ook een deel verkocht om extra inkomsten te genereren. De Chinese overheid wil deze bedrijfsvorm echter ontmoedigen. De bedrijven zijn verouderd, hebben weinig toekomstperspectief en vormen een risico voor verspreiding van dierziekten. Bovendien zijn dit de bedrijven die het eerst op de fles gaan bij dalende prijzen. Dat is dit jaar pijnlijk duidelijk geworden. De Chinese varkensprijs steeg in 2014 naar bijna 15 yuan, ongeveer 2,22 euro per kilo. Na deze piek volgde een periode van dalingen die uiteindelijk zeven maanden duurde. De prijs ging met negentien procent naar beneden. De prijsval heeft voor een forse krimp van de Chinese varkensstapel gezorgd. Het Amerikaanse ministerie van Landbouw sprak in de eerste helft van het jaar de verwachting uit dat de totale varkensstapel met 1,8 procent daalt tot 465,83 miljoen dieren. Daarbij neemt de zeugenstapel met 8,5 procent af tot 45,75 miljoen dieren. In latere ramingen gaan analisten uit van een krimp die kan oplopen tot een daling van 16 procent van het totale aantal varkens en 20 procent van het aantal zeugen. De forse daling van de varkensprijzen heeft de vraag naar varkensvlees een impuls gegeven. De consumptie stijgt in 2015 met een half procent naar 57,43 miljoen ton. Door de productiedaling van 0,2 procent tot 56,6 miljoen ton, moet China echter meer varkensvlees importeren. In de eerste zes maanden voerde China al 7,6 procent meer varkensvlees in, voornamelijk uit de Europese Unie. Ook in de tweede helft van het jaar kan de EU profiteren van de toenemende Chinese import, die voor het volledige jaar 2015 op kan lopen tot meer dan één miljoen ton. Hiermee nadert China het importvolume van Japan. De oplopende Chinese import biedt met name kansen voor de Europese Unie. Japan Terwijl China de invoer van varkensvlees in 2015 vergroot, daalt de invoer van Japan juist sterk. De verwachting is dat het land dit jaar 1,26 miljoen ton varkensvlees gaat invoeren. Hoewel dit nog altijd 2,6 procent meer is dan de import van 2013, voert Japan 5,8 procent minder varkensvlees in dan in De oorzaak van de dalende import ligt bij het herstel van de varkenstapel. In 2014 kampte Japan, evenals de Verenigde Staten, met het dodelijke PED-virus. Hierdoor daalde de varkensstapel in 2014 met 1,5 procent tot 9,54 miljoen dieren. De zeugenstapel liet een krimp van 1,7 procent zien tot een totaal van dieren. De verwachting is dat de zeugenstapel in 2015 stabiel blijft en " JAPANSE DEALS ZETTEN MARKTAANDEEL EUROPA ONDER DRUK " dat de totale varkensstapel afneemt naar 9,52 miljoen dieren. De daling valt met 0,2 procent echter veel minder groot uit dan het geval was in Ondanks de lichte daling van de varkensstapel, groeit de Japanse varkensvleesproductie in 2015 wel. Met 1,28 miljoen ton wordt er 1,3 procent meer geproduceerd ten opzichte van Tegenover de productie staat een consumptie van 2,54 miljoen ton, wat een daling van slechts 0,1 procent is ten opzichte van Door de stabiele consumptie en de groei van de binnenlandse productie kan de Japanse varkensvleesimport dit jaar dan ook afnemen ten opzichte van De verwachting is dat het herstel van de Japanse varkenssector door gaat zetten. Hierdoor komt de import van Japan ook in 2015 onder druk te staan, hoewel Japan wel onderhandelingen voert met verschillende landen over de invoer van varkensvlees. Een uitkomst van deze onderhandelingen kan zijn dat Japan de invoertarieven voor buitenlands varkensvlees verlaagd. Dit kan de invoer aanjagen ten koste van de binnenlandse productie. Wanneer handelsdeals worden gesloten waar de Europese Unie niet bij is betrokken, kan dit het marktaandeel van Europese landen op de Japanse markt onder druk zetten. Rusland Van alle landen heeft Rusland verreweg de grootste impact gehad op de varkensprijzen in Nederland en de andere EU-lidstaten. Door begin 2014 de grenzen voor varkensvlees uit de Europese Unie te sluiten, nam het aanbod in de EU-lidstaten sterk toe en kwamen de prijzen onder druk te staan. Ook in 2015 bleef Rusland de varkensmarkten van de Europese Unie beïnvloeden. De grenssluitingen hadden echter ook de nodige gevolgen voor de binnenlandse Russische markt. Door de grenzen te sluiten voor de Europese Unie, en later ook voor de Verenigde Staten en Canada, daalde de varkensvleesimport van Rusland sterk. In 2014 daalde de Russische varkensvleesimport al met meer dan 40 procent tot ton. De verwachting is dat de import in 2015 een volume van slechts ton heeft, wat 61,2 procent minder is dan in Russische autoriteiten hebben lange 14

15 tijd volgehouden dat de grenssluitingen het gevolg waren van Afrikaanse varkenspest in de Europese Unie en een reactie op handelsblokkades die andere landen tegen Rusland instelden. De handelsblokkades die Rusland instelden, vormden echter ook een mooie kans om de binnenlandse varkensvleesproductie te stimuleren. In 2015 groeit de Russische varkensvleesproductie naar verwachting met twee procent tot 2,56 miljoen ton. Hiermee zwakt het tempo van de groei wel af, want 2013 en 2014 steeg de productie met respectievelijk 10,3 en 4,6 procent. Een oorzaak voor de minder sterke groei kan de fors gedaalde koers van de roebel en de lage olieprijs zijn. Dit remt de Russische economische groei, waardoor investeringen afnemen. Ook Afrikaanse varkenspest blijft een factor van zorg voor de Russische sector. De twee procent waarmee de varkensvleesproductie in 2015 groeit is echter wel meer dan de 1,7 procent waarmee de varkensstapel groei. Hierdoor telt Rusland dit jaar 19,14 miljoen varkens. De zeugenstapel stijgt met 0,85 procent naar 2,38 miljoen dieren. Dat de varkensvleesproductie groter uitvalt dan de groei die de varkensstapel in 2015 doormaakt, indiceert een verbetering van de efficiëntie. Tegenover de groeiende varkensstapel en vleesproductie, staat een sterke afname van de consumptie. De verwachting is dat de totale binnenlandse consumptie in 2015 een volume heeft van 2,76 miljoen ton. Dit is een daling van 4,8 procent ten opzichte van 2014, toen de consumptie al met 7,4 procent daalde. De reden voor de dalende consumptie, zijn de sterk stijgende prijzen door de krappe marktsituatie, ontstaan na de grenssluitingen. Rusland ziet de prijsstijgingen als een tijdelijk, noodzakelijk kwaad om de zelfvoorzieningsgraag te verhogen. Het land heeft aangegeven in 2020 zelfvoorzienend te willen zijn, waardoor het er niet naar uitziet dat de grens voor Europees varkensvlees op korte termijn weer open gaat. 15

16 16 WATER STAAT VARKENSHOUDERS AAN DE LIPPEN

17 4 De mestmarkt De Nederlandse mestmarkt heeft, in tegenstelling tot voorgaande jaren, beter kunnen profiteren van het uitrijden van mest na de graanoogst. Afgelopen jaren bleek regen vaak een spelbreker bij de oogst van graan en stro te zijn, maar aan het begin van augustus 2015 was er sprake van optimale omstandigheden. Het was een haast-te-mooiom-waar-te-zijn scenario, waarin - meer dan in eerste instantie verwacht - ruimte bleek te zijn voor een behoorlijk volume mest. Dat heeft de mestmarkt in een aantal gebieden kunnen ontlasten, maar helaas niet overal. Met name in het oosten van Nederland zit in verhouding veel aanbod van mest. Het grootste probleem voor varkenshouders in deze gebieden is een tekort aan financiële middelen, waardoor er geen aanbod van mest kan worden gegeven. Varkenshouders in andere gebieden beschikken gemiddeld over meer mestputruimte en kunnen daardoor het beslismoment nog even voor zich Notering vleesvarkensmest (code 50 4kg P en 7kg N) uitschuiven. Akkerbouwers worden door een aantal marktpartijen benaderd voor het afnemen van mest tegen hoge toe te betalen bedragen. Dat betekent dat varkenshouders nog dieper in de buidel moeten tasten om hun mestafzet betaald te krijgen. De huidige situatie is voor alle partijen in de mestmarkt verre van gemakkelijk. Financieel staat het water de varkenshouders aan de lippen. Daardoor groeit de stapel onbetaalde facturen bij mesttransporteurs met als gevolg een terughoudende opstelling bij het opnieuw aannemen van mest van varkenshouders die nog facturen hebben openstaan. Om toch partijen bereid te vinden om mest af te nemen wordt er geshopt, in de hoop een transporteur te vinden die daadwerkelijk komt voor rijden. In de praktijk blijkt dit een moeizame weg te zijn. Op allerlei manieren proberen varkenshouders te laten zien hoe financieel ongezond de bedrijven er voor staan. Daarbij worden de afvoerkosten van mest als belangrijkste oorzaak genoemd voor de ontstane onbalans in de varkenshouderij. Hoe voor de hand zo n argument ook moge klinken, het heeft er alle schijn van dat voor veel varkenshouderijen ten aanzien van de afvoer van mest er onvoldoende maatregelen worden genomen en er beslissingen worden genomen gebaseerd op de waan van het moment. Langlopende afspraken, waarbij de afzet van mest voor een jaar is geregeld, blijkt nog teveel een uitzondering te zijn. Het maken van langlopende afspraken heeft als voordeel dat de mestruimte die er is beter kan worden benut en een ander licht op de markt laat schijnen. Voorlopig moeten veel varkenshouderijen noodgedwongen wachten met het opleggen van biggen, omdat naast de hoge kosten van mestafvoer de prijzen van biggen en varkens zich onder kostprijs bevinden. 17

18 18 POLITIEK BEPAALT WAARDE VAN DE EURO

19 5 Financieel Na de scherpe daling in de eerste weken van dit jaar, bewoog de EUR/USD sindsdien in een vrij nauwe range van 1,05 tot 1,15. Dat de koers ondanks alle turbulentie op de financiële markten vrij stabiel is gebleven, kwam niet zomaar. De koers werd omlaag getrokken door de spanningen in de eurozone met Griekenland. De spanningen leidden tot openlijke ruzie tussen eurolanden en er is zelfs gesproken over een Grieks vertrek uit de euro. Een andere kracht die de koers onder neerwaartse druk hield, was de groeiende verwachting dat de Fed (de Amerikaanse centrale bank) later in 2015 voor het eerst in tien jaar tijd een renteverhoging door ging voeren. Dat maakte de dollar aantrekkelijker. Tot slot was duidelijk dat het herstel van de Amerikaanse economie redelijk sterk is, waar dat in de eurozone eerst een lange tijd uitbleef en pas de laatste tijd langzaam van de grond begint te komen. Toch brak de koers niet door 1,05- grens heen. Enerzijds omdat in het tweede kwartaal duidelijk werd dat de Amerikaanse economische motoren haperden. Beleggers waren er ineens niet zo zeker van de renteverhoging door de Fed. Bovendien was het bekend dat áls EUR/USD richting 1,00 daalde, de Fed waarschijnlijk in actie ging komen. Een sterke dollar duwt namelijk de Amerikaanse inflatie en economische groei omlaag. Beide zijn zaken die de Fed niet wil hebben. Hoe nu verder? Dat de Fed de rente gaat verhogen dit jaar is zo goed als zeker. Het enige onbekende is of dat in september of december gebeurt. Dat feit is al lang ingeprijsd in de koers van EUR/USD. Wat uit die hoek effect op de koers kan hebben, is als de Fed besluit de renteverhogingen achterwege te laten. Dat is echter om een aantal redenen niet waarschijnlijk, al was het alleen omdat de Fed dan in ogen van beleggers onbetrouwbaar en onvoorspelbaar is. Immers, de bank bereidt de financiële markten al ruim een jaar op een renteverhoging voor. Daar alsnog van af zien tenzij zich een economische ramp voordoet is schadelijk voor de toekomst. In augustus is de koers van EUR/USD iets opgelopen naar 1,15 door de problemen in China. Daardoor kan de Amerikaanse economische groei afnemen. Dat, in combinatie met relatieve rust in de eurozone (Griekenland heeft voldoende geld gekregen om niet om te vallen voorlopig) maakt de euro iets aantrekkelijker dan voorheen. Kijken we vooruit dan zien we dus, zoals gezegd, dat de Fed de rente gaan verhogen. In de eurozone staan een aantal ontwikkelingen op het spel die van grote invloed zijn op de waarde van de euro. In de eerste plaats de parlementsverkiezingen in Griekenland, Spanje en Portugal. Mochten de anti-euro partijen in die landen goed scoren, dan zijn nieuwe spanningen te verwachten wat EUR/USD omlaag duwt richting 1,00. Behalen de anti-euro krachten juist een slechter dan verwacht resultaat, dan jaagt dat juist EUR/USD omhoog wellicht tot boven de 1,15. Zeker als de Fed laat weten de rente wel te verhogen, maar in een langzamer tempo dan veel beleggers verwachten. Bijvoorbeeld door de onzekerheid over de Chinese economie en de invloed daarvan op de VS economie, maar ook de invloed daarvan en van de lage olieprijs op de Amerikaanse inflatie. Het wordt de komende tijd dus zaak vooral de politieke ontwikkelingen in de eurozone in de gaten te houden, want de komende maanden zullen vooral die ontwikkelingen de waarde van de euro bepalen. 19

20 RUSLANDBAN GROTERE INVLOED DAN VERWACHT

21 6 Conclusie Het herstel van de Nederlandse varkensprijs bleef in 2015 uit. De oorzaak hiervan lag bij het Russische importverbod, dat in 2015 een grotere impact bleek te hebben dan gedacht. Het importverbod, een toename van de productie in verschillende lidstaten van de Europese Unie en de grotere concurrentie bij de export van varkensvlees resulteerden tezamen voor grote druk op de prijzen. De export is echter wel één van de weinige factoren die soelaas kunnen bieden voor de varkensmarkt. Een heropening van de grens naar Rusland is nog altijd ver weg, waardoor het vlees dat normaal Rusland als bestemming had, op andere markten moet worden afgezet om de overvolle Europese vleesmarkt te ontspannen. Een voordeel is dat Europese landen, waaronder Nederland, hier steeds beter in slagen. Naast de inspanningen van bijvoorbeeld handelsmissies, levert ook de lage koers van de euro ten opzichte van de dollar een belangrijke bijdrage aan de groeiende afzet in derde landen. Ook ontwikkelingen in derde landen helpen de export in het zadel en dragen daarmee bij aan de ontspanning van de volle vleesmarkten in de Europese Unie. De verwachting is namelijk dat China fors meer varkensvlees gaat importeren in Hoewel het Amerikaanse ministerie van Landbouw de Chinese import voor 2015 op ongeveer ton raamt, gaan andere analisten ervan uit dat China meer dan één miljoen ton varkensvlees gaat importeren. De minder positieve vooruitzichten voor de groei van de Chinese economie kunnen wel een belemmering vormen voor de Chinese invoer. Meer vraag vanuit bijvoorbeeld China kan de Europese varkensmarkt ontspannen, maar het is de vraag in hoeverre een grotere export naar derde landen uiteindelijk bijdraagt aan herstel van de prijzen in de Europese Unie en in Nederland. China gaat weliswaar meer varkensvlees invoeren, maar s werelds grootste varkensvleesimporteur Japan daalt in 2015 en wellicht ook in Bovendien moeten EU-lidstaten niet alleen met elkaar concurreren, maar ook met andere landen als de Verenigde Staten en Brazilië. Meer concurrentie geeft meer druk op de prijzen. Waardoor een toename van de export de Europese varkensmarkt wel kan ontspannen, maar niet perse prijsstijgingen met zich mee hoeft te brengen. Bovendien blijft ook de productie een probleem vormen. Afgezien van minder slachtingen in Frankrijk en Denemarken, is het slachtcijfer in Nederland, Duitsland en Spanje sterk gestegen in de eerste maanden van Ook in de tweede helft van 2015 stijgt de productie waarschijnlijk, waardoor de druk op de prijzen groot blijft. De varkensmarkt ontspant in de tweede helft van dit jaar en in de eerste maanden van 2016 wel meer. Maar zolang het aanbod in de Europese Unie hoog blijft, blijft de druk op de prijzen groot. Het prijsherstel blijft in Nederland beperkt en noteringen dalen eerder en sterker dan dat ze stijgen. 21

22 Groep Middendreef GT Lelystad