LICHAMELIJKE GEZONDHEID

Transcriptie

1 Leiden JONGERENPEILING LEIDEN De jongerenpeiling Leiden heeft als doel om op systematische wijze ontwikkelingen in gezondheid en gewoonten van jongeren in kaart te brengen. Ruim. jongeren in de leeftijd van t/m jaar in Leiden zijn ondervraagd. In is de jongerenpeiling voor het eerst uitgevoerd als onderdeel van een bijna provinciebreed onderzoek. De resultaten van de jongerenpeiling worden gepresenteerd in de volgende factsheets:. Onderzoeksopzet en achtergrondkenmerken. School, werk en geld. Sport en vrije tijd. Gezondheid, voeding en veilig vrijen. Genotmiddelen en gokken. Samenvatting Colofon GGD tekst Wieke Bertina Martine Mulder Hanneke Tielen Irma Paijmans Gemeente Leiden inhoud Marion Captein tel: methodologie Hanny Zalme tel: bijbestellen tel: Gezondheid, voeding en veilig vrijen In deze factsheet wordt de lichamelijke gezondheid, geestelijke gezondheid, voeding, lichaamsgewicht en veilig vrijen beschreven. Hoe gezond vinden jongeren zichzelf? Hoeveel jongeren hebben het afgelopen jaar ziekten gehad? Er wordt gekeken naar psychosociale problemen en slachtofferschap van lichamelijke mishandeling, ongewenst seksueel contact en beroving of bedreiging. De voeding van jongeren wordt beschreven en het percentage jongeren dat ernstig of matig overgewicht heeft. Verder wordt veilig vrijen besproken. Hoeveel jongeren zijn seksueel actief? Hoe groot is het condoomgebruik en hoeveel jongeren hebben een Seksueel Overdraagbare Aandoening (SOA) gehad? Tot slot wordt een vergelijking gemaakt met de regio ZuidHolland Noord en met de resultaten uit. In een overzichtstabel op de laatste pagina staan de belangrijkste resultaten samengevat in kerncijfers. LICHAMELIJKE GEZONDHEID In Leiden beoordeelt % van de jongeren de eigen gezondheid matig tot slecht (% matig en % slecht). Mannen en vrouwen beoordelen hun gezondheid gelijk, ook is er geen samenhang met de leeftijd. Van de jongeren in Leiden heeft % het afgelopen jaar één of meer ziekten of aandoeningen gehad (vastgesteld door een huisarts of specialist), % heeft één of twee ziekten gehad en % drie of meer ziekten. Vrouwen hebben het afgelopen jaar vaker ziekten of aandoeningen gehad dan mannen. In tabel staan de ziekten en aandoeningen weer Tabel Ziekten of aandoeningen bij mannen en vrouwen bij jarigen en plussers jaar jaar man vrouw man vrouw allergie % % % % nek, schouder, heup, armen of benen % % % % eczeem of andere huidproblemen % % % % ernstige hoofdpijn of migraine % % % % sportblessure of sportongeval % % % % ontsteking holte, hoofd % % % % astma % % % % blijvend slecht gehoor % % % % suikerziekte % % % % epilepsie % % % % andere ziekte of aandoening % % % % vetgedrukt= significant verschillend van andere geslacht druk DZB, Leiden april

2 gegeven met de percentages hoe vaak ze voorkomen bij mannen en vrouwen in verschillende leeftijdsgroepen. Bij vrouwen zijn allergie, eczeem en nek, schouder, heup, arm of been klachten de meest voorkomende problemen. Mannen hebben vooral last van sportblessures, allergie en eczeem. Bij jongeren van jaar komen vaker ziekten of aandoeningen voor. Vooral aandoeningen aan nek, schouder, heup, armen of benen en hoofdpijn of migraine komen vaker voor in deze leeftijdsgroep. Etniciteit ( jaar) Allochtone jongeren in de leeftijdsgroep jaar beoordelen hun gezondheid slechter dan autochtone jongeren, zij hebben echter even vaak een ziekte of aandoening gehad. Surinaamse en Antilliaanse jongeren hebben het afgelopen jaar minder vaak ziekten of aandoeningen gehad. De verschillende ziekten of aandoeningen komen in alle etnische groepen even vaak voor. De meest voorkomende ziekten of aandoeningen zijn: sportblessure, eczeem, allergie en problemen aan nek, schouder, heup, armen of benen. Bij Turkse jongeren komt ook ernstige hoofdpijn of migraine veel voor. GEESTELIJKE GEZONDHEID De geestelijke gezondheid is gemeten m.b.v. de KIVPA vragenlijst. In totaal heeft % van de jongeren een indicatie voor psychosociale problemen, bij vrouwen komt dit vaker voor (% van de mannen en % van de vrouwen). Met de leeftijd neemt het percentage jongeren waar mogelijk sprake is van psychosociale problemen toe. Het percentage jongeren waarbij door de huisarts of specialist depressiviteit is vastgesteld is %. Bij vrouwen komt depressiviteit vaker voor (% van de vrouwen en % van Figuur Geestelijke gezondheid naar leeftijd en geslacht % % % % % % % % % % % jaar jaar jaar jaar psychosoc. probl. man depressief man piekeren man psychosoc. probl. vrouw depressief vrouw piekeren vrouw De Korte Indicatieve Vragenlijst voor Problematiek bij Adolescenten (KIVPA) is een lijst met vragen over de sociale omgeving, psychosomatische klachten en het beeld dat de jongere over zichzelf heeft. Uit de vragen wordt een score berekend. Een score boven een bepaalde waarde is een indicatie voor psychosociale problemen. de mannen). Ook depressiviteit neemt toe met de leeftijd. Een kwart van de jongeren heeft een probleem waar hij/zij dag en nacht mee bezig is. Vrouwen piekeren meer dan mannen en ook het piekeren neemt toe met de leeftijd (zie figuur ). Jongeren piekeren vooral over school, zichzelf en de toekomst. Van de jongeren voelt % zich ongelukkig. Vrouwen voelen zich vaker ongelukkig dan mannen. Het ongelukkig voelen neemt toe met de leeftijd van % op jarige leeftijd tot % op jarige leeftijd. Het aantal jongeren dat ooit lichamelijk mishandeld is neemt toe met de leeftijd van % op jarige leeftijd tot % op jarige leeftijd. Dit komt vaker voor bij mannen. Lichamelijke mishandeling komt vooral op straat voor, % van de jongeren is ooit op straat mishandeld, % thuis en % op school of werk. Het aantal jongeren dat slachtoffer is geweest van beroving of bedreiging neemt vooral toe na jarige leeftijd, % van de jarigen is ooit wel eens beroofd of bedreigd geweest, % van de jarigen, % van de jarigen en % van de jarigen. Het aantal jongeren dat slachtoffer is geweest van ongewenst seksueel contact neemt toe met de leeftijd van % van de jarigen tot % van de jarigen. Van de jongeren heeft % het afgelopen jaar een instelling of persoon voor geestelijke gezondheidszorg bezocht. Vrouwen hebben het afgelopen jaar vaker een instelling bezocht dan mannen. Het gebruik van de zorg neemt toe met de leeftijd van % op jarige leeftijd tot % jarige leeftijd. Niet alle jongeren die mogelijk psychosociale problemen hebben, bezoeken een instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Van de jongeren met een indicatie voor psychosociale problemen bezoekt % een instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Etniciteit ( jaar) Turkse jongeren van jaar hebben meer psychosociale problemen dan andere etnische groepen. Ze zijn vaker depressief en piekeren meer (zie figuur ). Over het algemeen geldt dat vrouwen Figuur Geestelijke gezondheid van jarigen naar etniciteit Turks Surinaams/ Antilliaans Marokkaans Nederlands % % % % % % psychosociale problemen piekeren depressief Instellingen of personen die bezocht zijn voor professionele hulp: psycholoog, psyochotherapeut, psychiater, Rijngeestgroep, maatschappelijk werk, bureau jeugdzorg, verslavingszorg of elders.

3 vaker een indicatie voor psychosociale problemen hebben, maar bij Turkse en Marokkaanse jongeren komt dit even vaak voor bij mannen als vrouwen. Depressiviteit komt gemiddeld vaker voor bij vrouwen maar dit wordt vooral veroorzaakt door Nederlandse vrouwen, bij andere etnische groepen is er geen verschil in depressiviteit tussen mannen en vrouwen. Jongeren van Turkse afkomst zijn vaker slachtoffer geweest van lichamelijke mishandeling. Jongeren uit de etnische groep (zie tabel ) zijn vaker Tabel Ooit beroofd of bedreigd naar etnische groepen Nederlands Surinaams/ Turks Marokkaans Antilliaans ooit beroofd of bedreigd % % % % % vetgedrukt=significant afwijkend van het gemiddelde het slachtoffer geweest van beroving of bedreiging. Surinaamse of Antilliaanse jongeren zijn minder vaak het slachtoffer geweest van beroving of bedreiging. Ongewenste seksuele ervaringen komen in alle etnische groepen ongeveer even vaak voor (% van de Nederlandse jongeren, % van de Surinaams/ Antilliaanse jongeren, % van de Turkse jongeren, % van de Marokkaanse jongeren, % uit een ander land). Het percentage jongeren dat het afgelopen jaar gebruik heeft gemaakt van geestelijke gezondheidszorg is als volgt: % van de Nederlandse jongeren, % van de Surinaams/Antilliaanse jongeren, % van de Turkse jongeren, % van de Marokkaanse jongeren, % uit een ander land. De verschillen lijken groot maar de aantallen zijn erg klein, er kunnen geen harde conclusies worden getrokken. VOEDING EN LICHAAMSGEWICHT Door de week eet % van de jongeren niet dagelijks een warme maaltijd, slechts % eet doordeweeks maximaal één keer een warme maaltijd. Er is geen verschil tussen mannen en vrouwen. Tabel Percentage jongeren dat doordeweeks warm eet, ontbijt en diverse producten eet naar aantal dagen per week keer per week dagelijks warm eten % % ontbijten % % volkoren producten % % melk producten % % groente % % fruit % % Figuur Percentage mannen en vrouwen met ongezonde eetgewoonten naar leeftijd % % % % % % % jaar jaar jaar jaar man vrouw Ontbijten doen jongeren nog minder, % van de jongeren ontbijt doordeweeks niet dagelijks. Eén op de tien jongeren ontbijt zelfs maximaal één keer per week, het weekend niet meegerekend. Op jarige leeftijd ontbijten jongeren het minst, % van de jarigen ontbijt doordeweeks niet dagelijks. In tabel staat welke producten door jongeren worden gegeten en met welke frequentie. Het hoogst scoren de volkorenproducten en het laagst groente en fruit. In totaal heeft % van de jongeren één of meer ongezonde eetgewoonten, % heeft één ongezonde eetgewoonte, % twee en % heeft drie of meer ongezonde eetgewoonten. Mannen hebben vanaf jaar vaker één of meer ongezonde eetgewoonten dan vrouwen (zie figuur ). Bij % van de jongeren is sprake van matig of ernstig overgewicht (% matig en % ernstig). Van de jongeren heeft % een normaal gewicht, en % ondergewicht. Matig of ernstig overgewicht komt bij mannen en vrouwen even vaak voor. Overgewicht komt het meest voor op jarige leeftijd. Aan de jongeren werd ook gevraagd wat ze zelf van hun gewicht vinden. Mannen vinden zich vaak te licht en vrouwen te zwaar. Hoe ouder des te vaker vindt men het eigen gewicht te zwaar. Van de jongeren met matig of ernstig overgewicht vindt % zich ook te zwaar. Ruim eenderde van de jongeren die een normaal gewicht hebben vindt zichzelf te zwaar en % te licht. Bijna een kwart van de jongeren heeft de afgelopen vier weken serieus gelijnd, % van de mannen en % van de vrouwen. Het lijnen neemt toe met de leeftijd. Driekwart van de jongeren die lijnen doet dat door minder te eten of niet te snoepen, % lijnt met een kuur, speciaal dieet of met pillen en % probeert te lijnen door extra te bewegen of te sporten. Bij mannen en vrouwen is er alleen een verschil te zien in het lijnen door middel van een kuur, speciaal dieet of pillen; mannen doen dit helemaal niet. Etniciteit ( jaar) Warm eten en ontbijten komt onder Turkse jongeren minder vaak voor, % van de Turkse jongeren eet niet dagelijks warm en % ontbijt niet dagelijks. Turkse jongeren eten minder groente en volkorenproducten. Turkse jongeren hebben vaker één of Een ongezonde eetgewoonte heeft men als men door de week minder dan drie keer warm eet of minder dan twee keer melkproducten, fruit, volkoren producten of groente eet. Dit is berekend aan de hand van het gewicht en de lengte van de jongere met behulp van de Body Mass Index (BMI), waarbij rekening wordt gehouden met de leeftijd.

4 Figuur Matig of ernstig overgewicht en één of meer ongezonde eetgewoonten naar etniciteit Turks Surinaams/ Antilliaans Marokkaans Nederlands % % % % % % % of meer ongezonde eetgewoonten matig of ernstig overgewicht meer ongezonde eetgewoonten en ook matig of ernstig overgewicht komt vaker voor (zie figuur ). Nederlandse jongeren doen vaker aan de lijn, Turkse jongeren minder vaak. Stadsdeel Stadsdeel Zuid valt ongunstig op; de gezondheid wordt slechter beoordeeld en ook komen overgewicht en ongezonde eetgewoonten vaker voor. In stadsdeel West is de lichamelijke en geestelijke gezondheid juist beter; de gezondheid wordt beter beoordeeld en jongeren hebben minder vaak psychosociale problemen. Gezin, onderwijsvorm en opleiding ouders Jongeren waarvan de ouders een laag opleidingsniveau hebben beoordelen hun gezondheid slechter, hebben vaker een indicatie voor psychische problemen, zijn vaker depressief, voelen zich vaker ongelukkig, piekeren meer en maken vaker gebruik van de geestelijke gezondheidszorg dan jongeren met hoog opgeleide ouders. In Leiden hebben plussers die samenwonen vaker problemen dan alleenstaanden. Zij beoordelen hun eigen gezondheid slechter, hebben vaker een indicatie voor psychosociale problemen en zijn vaker ooit mishandeld of beroofd of bedreigd. Dit is opvallend omdat in andere onderzoeken samenwonenden gunstiger op deze terreinen scoren dan alleenstaanden. Blijkbaar heeft sociale steun van de partner een gunstig effect op gezondheid en welzijn. De alleenstaanden in Leiden zijn vaak studenten die in studentenhuizen bij elkaar wonen. Bovendien zijn de ouders van samenwonende jongeren, vergeleken met ouders van studenten, lager opgeleid en hebben zij een lager inkomen. Dit hangt weer samen met een minder goede gezondheid en meer psychosociale problematiek bij de jongeren. Jongeren die een deeltijdopleiding volgen en daarnaast werken (het gaat hier niet om bijbaantjes) hebben vaker problemen met gezondheid en welzijn dan voltijd studenten of werkenden. Het is mogelijk dat tegelijkertijd studeren en werken de jonge man of vrouw zwaarder belast dan alleen studeren of werken. Bovendien blijkt wederom dat de deeltijder in Leiden gemiddeld lager opgeleide ouders heeft dan de voltijd student. Leerlingen van het LWOO of VMBO hebben vaker ongezonde eetgewoonten dan leerlingen van andere schooltypen. VEILIG VRIJEN ( jaar) Het percentage jongeren dat ooit met iemand naar bed is geweest stijgt van % op jarige leeftijd tot % op jarige leeftijd. Er is geen verschil tussen mannen en vrouwen (zie figuur ). De groep jongeren die regelmatig met iemand naar bed gaat wordt ook groter met de leeftijd. De meeste jongeren die seksueel actief zijn, hebben het afgelopen jaar één partner gehad; % van de jarigen, % van de jarigen en % van de jarigen heeft het afgelopen jaar één partner gehad. In de tabel hieronder is het gemiddeld aantal partners van jongeren die seksueel actief zijn weergegeven in de leeftijd van jaar. Mannen hebben gemiddeld meer seksuele partners (gehad) dan vrouwen. Het gemiddeld aantal partners daalt met de leeftijd. Tabel Gemiddeld aantal personen waarmee men het afgelopen jaar naar bed is gegaan jaar jaar jaar man,,, vrouw,,, Van de jongeren is % heteroseksueel en % homoseksueel, % weet het nog niet. Mannen en vrouwen verschillen in seksuele voorkeur, % van de mannen is homoseksueel en % van de vrouwen. Van de jongeren met seksuele ervaring gebruikt % (vrijwel) nooit een condoom. Het gebruik van een condoom neemt af naarmate de jongeren meer seksuele ervaringen hebben gehad. Van de jongeren die regelmatig met iemand naar bed gaan gebruikt % geen condoom. De jongeren geven vooral als reden dat zij een vaste relatie hebben en dat de pil wordt gebruikt. Jongeren die een paar keer met iemand naar bed zijn geweest, zeggen ook dat het niet gebruiken van een condoom komt doordat ze de pil Figuur % % % % % % % % % % % Percentage jongeren dat ooit met iemand naar bed is geweest en regelmatig met iemand naar bed gaat naar leeftijd jaar jaar jaar jaar ooit gevreën man regelmatig vrijen man ooit gevreën vrouw regelmatig vrijen vrouw

5 gebruiken maar ook omdat ze condooms een onderbreking vinden. Vooral studenten gebruiken vrijwel nooit een condoom. De Gezondheidsraad definieert de risicogroep voor het oplopen van een geslachtsziekte als: Personen met veel wisselende seksuele contacten. Om een indruk te krijgen van de omvang van de risicogroep worden jongeren die het afgelopen jaar meer dan één seksuele partner hebben gehad tot de risicogroep gerekend. Van de jarigen behoort % tot de risicogroep, op jarige leeftijd % en op jarige leeftijd %. Van de risicogroep gebruikt % (vrijwel) nooit een condoom. Van de jongeren heeft % ooit een Seksueel Overdraagbare Aandoening (SOA) gehad. Bij mannen en vrouwen komt een SOA even vaak voor. Stadsdeel In stadsdeel Midden is het percentage jongeren dat ooit met iemand naar bed is geweest hoger dan gemiddeld in Leiden. Dit is te verklaren door het grote aantal studenten dat in dit stadsdeel woont. Ook het condoomgebruik in dit stadsdeel is lager. VERGELIJKING LEIDEN MET ZUID HOLLAND NOORD IN In Leiden hebben jongeren minder vaak een ziekte of aandoening gehad dan in ZuidHolland Noord. Leidse jongeren hebben meer psychosociale problemen, piekeren meer, voelen zich ongelukkiger en zijn vaker depressief. Ook zijn Leidse jongeren vaker het slachtoffer geweest van lichamelijke mishandeling en beroving of bedreiging (zie tabel ). Het bezoek aan een instelling voor geestelijke gezondheidszorg is gelijk met de regio. Maar in Leiden bezoeken jongeren met een indicatie voor psychosociale problemen minder vaak een instelling voor geestelijke gezondheidszorg (% van de jongeren met een indicatie voor psychosociale problemen in Tabel Vergelijking Leiden met ZuidHolland Noord jaar Leiden ZHN ziekten/ aandoeningen indicatie psychsoc. probl. % % % % piekeren % % ongelukkig % % depressief % % lich. mishandeling % % beroving/ bedreiging % % jaar Leiden rest ZHN seksueel actief % % risicogroep SOA % % geen condoom* % % ooit SOA gehad % % vetgedrukt = significant verschil met ZuidHolland Noord * alleen risicogroep SOA SOA zijn: chlamydia, genitale wratten, herpes genitalis, HIVinfectie, schurft, gonorroe, trichomonas, syfillis, schaamluis. Leiden bezoekt een instelling voor geestelijke gezondheidszorg tegenover % in de regio). In Leiden komen overgewicht en ongezonde eetgewoonten net zo vaak voor als in ZuidHolland Noord. Opvallend is dat de deeltijders in Leiden minder gunstig scoren, terwijl dit in de regio ZuidHolland Noord niet het geval is. Ook valt op dat de jongeren met partner minder gunstig scoren voor lichamelijke en geestelijke gezondheid, in de regio ZuidHolland Noord zijn dit juist de alleenstaanden. Vergeleken met ZuidHolland Noord zijn meer jarigen in Leiden seksueel actief en de risicogroep voor een SOA is groter, maar de risicogroep vrijt wel veiliger. Ondanks dat hebben zij vaker een SOA gehad dan in de rest van de regio (zie tabel ). VERGELIJKING MET De ervaren gezondheid is niet veranderd ten opzichte van (zie tabel ). Nederlandse jongeren en studenten op het HBO of universiteit ervaren hun gezondheid beter dan in. Het aantal ziekten en aandoeningen kan niet vergeleken worden met. Tabel Vergelijking met jaar jaar beoordeelt gezondheid matig/slecht % % % % indicatie voor psychosociale problemen % % % % dag en nacht piekeren % % % % ooit lichamelijk mishandeld % % % % ongezonde eetgewoonten % % % % matig/ernstig overgewicht % % % % lijnen % % % % met iemand naar bed geweest % % % % (vrijwel) nooit een condoom gebruiken (seksueel actieven) % % vetgedrukt= significant verschillend van Het aantal jongeren met psychosociale problemen, dat dag en nacht piekert en dat ooit lichamelijk mishandeld is, is in gelijk aan. Wel hebben jongeren op het HAVO/VWO en HBO of universiteit in minder vaak een indicatie voor psychosociale problemen vergeleken met. Jongeren hebben in even vaak ongezonde eetgewoonten als in, maar Nederlandse jongeren en leerlingen van het leerlingwezen of (K)MBO zijn iets gezonder gaan eten. Jongeren zijn vaker dagelijks groenten gaan eten, maar minder vaak melkproducten. Het percentage jongeren met overgewicht is vergeleken met gelijk gebleven. Wel is er een daling te zien in het percentage overgewicht bij mannen vergeleken met. Evenveel jongeren hebben in seksuele ervaring als in. Het percentage plussers dat (vrijwel) nooit een condoom gebruikt is sterk gestegen (zie tabel ).

6 Kerncijfers gezondheid, voeding en veilig vrijen Totaal aantal respondenten is. lichamelijke gezondheid geestelijke gezondheid voeding veilig vrijen Leiden in stadsdelen en districten ooit SOA gehad* condoomgebruik (vrijwel) nooit* ooit met iemand naar bed geweest of meer ongezonde eetgewoonte matig tot ernstig overgewicht ooit lichamelijk mishandeld ongelukkig indicatie voor psychosociale problemen of meer ziekten of aandoeningen beoordeelt eigen gezondheid matig tot slecht % % % % % % % % % % Leiden stadsdeel midden noord zuid west leeftijd categorieën leeftijd categorieën geslacht man vrouw etniciteit (geboorteland) jarigen Nederlands Surinaams/ Antilliaans Turks Marokkaans etniciteit (gevoel) jarigen Nederlander betekenis geloof veel niet zo veel niets gezinssamenstelling jarigen éénoudergezin tweeoudergezin jarigen thuiswonend alleenstaand met partner vorm onderwijs basis/speciaal onderwijs LWOO/VMBO HAVO/VWO leerlingwezen/(k)mbo HBO/universiteit arbeidssituatie jarigen voltijd school deeltijd school werk arbeidssituatie ouders thuiswonende jongeren werkloos/arb.ongeschikt niet werkloos/arb.ong. opleiding vader (zeer) laag middel hoog opleiding moeder (zeer) laag middel hoog vetgedrukt= significant afwijkend van gemiddelde een van de beide ouders is werkeloos/ arbeidsongeschikt * alleen jarige jongeren die wel eens met iemand naar bed zijn geweest ** alleen voor jarigen ** ** Gemeente Leiden Schuttersveld postbus PC Leiden