Inhoud. Inleiding 15. Deel 1 Spelling 18

Transcriptie

1 Inhoud Deel 1 Spelling 18 Inleiding 15 1 Grondbeginselen van de Nederlandse spelling Verschil tussen klank en letter Hoofdregels Interactie tussen de regels Belang van de regel van de etymologie Alle basisregels in hij houdt Hoe consequent is de Nederlandse spelling? Bijzondere spellingregels 27 2 Werkwoordsvormen Stam van het werkwoord Tegenwoordige tijd Verleden tijd Voltooid deelwoord Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord Werkwoorden waarvan het voltooid deelwoord niet gevormd wordt met het voorvoegsel ge Gebiedende wijs (imperatief) Aanvoegende wijs Engelse werkwoorden in de Nederlandse taal Lijst van Engelse werkwoorden (volgens het Groene Boekje) 39 3 Zelfstandig naamwoord Meervouden op -eren Meervouden op -s Meervouden op -en Woorden op -man Aan het Latijn ontleende woorden Woorden van Italiaanse afkomst op -o Onregelmatige meervouden Woorden met verschillende meervoudsvormen met betekenisverschil De of het? Zelfstandige naamwoorden die met betekenisverschil kunnen optreden als de-woord en als het-woord Verwijzen naar zelfstandige naamwoorden 60 4 Bijvoeglijk naamwoord Vergrotende en overtreffende trappen van vergelijking Onregelmatige trappen van vergelijking Samengestelde bijvoeglijke naamwoorden Omschrijvingen met meer of meest Verbuiging van attributief gebruikte bijvoeglijke naamwoorden 68

2 4.6 Verbuiging van attributief gebruikte bijvoeglijke naamwoorden die nevengeschikt verbonden zijn Verbuigingsproblemen bij attributief gebruikte bijvoeglijke naamwoorden Verbuiging van grondwoord op -s en -f Bijvoeglijke naamwoorden met het achtervoegsel -lijk Stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden 74 5 Aaneenschrijven van woorden Samenstellingen en afleidingen Getallen Aardrijkskundige eigennamen Voornaamwoordelijke bijwoorden Van werkwoorden afgeleide zelfstandige naamwoorden Scheidbaar samengestelde werkwoorden Samengestelde bijvoeglijke naamwoorden De zelfde of dezelfde? Betekenisverschil tussen aaneengeschreven en niet aaneengeschreven 87 6 Trema Waarom een trema? Woorden op -ie en -ee 92 7 De apostrof Wanneer gebruiken we de apostrof? Namen van bedrijven: Van Nelle s koffie 97 8 Vervangingsteken of -streepje Wanneer gebruiken we het vervangingsstreepje? Samentrekking of samenstelling? Het vervangingsstreepje en afbreken Koppelteken Wanneer gebruiken we het koppelteken? Wanneer gebruiken we het koppelteken niet? Koppelteken en afbreken Een deel van de samenstelling staat tussen haakjes Hoofdletters De eerste letter van het eerste woord van een zin Eigennamen Letteraanduidingen Verkleinwoorden Woorden op -a, -o, -u en -e Woorden op -i en -ine Woorden op -ee en -é Woorden op -eau, -ot, -aud en -ard Woorden op -ing Woorden op -y Woorden op -al, -el, -il, -ol en -ul Leenwoorden Onregelmatige verkleinwoorden Verkleinwoorden en afbreken 123

3 12 Naamvalsvormen Tweede naamval De tweedenaamvalsvormen der, wier, des, wiens en diens Oude naamvalsvormen U beider belang of uw beider belang? Bijvoeglijke naamwoorden zelfstandig gebruikt Wanneer alle, wanneer allen? Bijvoeglijk of zelfstandig gebruikt? Problemen Tussenklanken in samenstellingen Wat zijn tussenklanken? De tussenklank -s Problemen De tussenklank -e(n) Leestekens Punt Aanhalingstekens Dubbele punt Komma Puntkomma Vraagteken Uitroepteken Beletselteken Gedachtestreepjes Haakjes Accent Afbreken van woorden Afbreken van niet-bastaardwoorden Afbreken van bastaardwoorden Afkortingen Typen afkortingen Afkortingen en punten Afkortingen en hoofdletters 169 Deel 2 Stijlverschijnselen Discongruentie Wat is discongruentie? Congruentieprobleem 1: het meewerkend voorwerp wordt als onderwerp gevoeld Congruentieprobleem 2: het onderwerp is een collectief Congruentieprobleem 3: namen van landen en instellingen die naar de vorm meervoudig zijn Congruentieprobleem 4: en... en, zowel... als enzovoort Congruentieprobleem 5: een van de meisjes Congruentieprobleem 6: bijvoeglijke bijzinnen waarin een betrekkelijk voornaamwoord onderwerp is 187

4 18.8 Congruentieprobleem 7: woorden in zelfnoemfunctie en namen van boeken, toneelstukken en tijdschriften die in het meervoud staan Congruentieprobleem 8: congruentie bij onderwerpen die bestaan uit twee of meer nevengeschikte zelfstandig naamwoorden Congruentieprobleem 9: meer dan één Congruentieprobleem 10: rekenkundige bewerkingen en breuken Inversie Wat is inversie? Inversie in zinnen die door nevenschikking samengesteld zijn Inversie in dag- en weekbladen Samentrekking Wat is samentrekking? Samentrekking op woordniveau Samentrekking op woordgroepsniveau Samentrekking op zinsniveau Beknopte bijzin Wat zijn beknopte bijzinnen? Vaste uitdrukkingen Twijfelgevallen Overlijdensadvertenties Gebruik van om in beknopte bijzinnen Volgorde binnen de werkwoordelijke groep Formulering van het probleem Volgordemogelijkheden binnen tweeledige groepen Volgorde in werkwoordelijke groepen met meer dan twee leden Volgorde in naamwoordelijke gezegdes Elementen die de werkwoordelijke groep kunnen doorbreken Tangconstructie Wat is een tangconstructie? Tangconstructie vermijden Betrekkelijke voornaamwoorden Waarmee of met wie? Gesplitst of ongesplitst? Het betrekkelijk voornaamwoord welke Het betrekkelijk voornaamwoord wat Wier of wiens, welker of welks? Herhaling van woorden Het probleem van woordherhaling Oplossingen voor woordherhaling Slordige verwijswoorden Hun of hen? Een oude schoolregel Hun als onderwerp Dag- en weekbladen 235

5 27 Contaminatie Wat is contaminatie? Contaminatie van uitdrukkingen met vaste voorzetsels Contaminatie van werkwoorden Andere contaminaties Pleonasme Wat is pleonasme? Dag- en weekbladen Literaire of komische effecten Hebben of zijn? Probleemstelling Wanneer hebben, wanneer zijn? Problematische werkwoorden Met verschil in betekenis Als of dan? Trappen van vergelijking Gelijkheid Verschil De onderwerpsvorm na als of dan Omdat of doordat? Wanneer omdat, wanneer doordat? Dag- en weekbladen Het voegwoord nadat Het probleem Dag- en weekbladen De voltooid tegenwoordige tijd in nadat-zinnen Negatie Negatieve zinnen Werkwoorden met een impliciete ontkenning Niet het minst/ niet in het minst Niet nadat/ niet dan nadat Debet zijn aan en tenzij Bereik van niet en gebruik van komma s 268 Deel 3 Grammaticaal compendium 270 Woordsoorten Zelfstandig naamwoord Wat is een zelfstandig naamwoord? Pluralis tantum (alleen meervoud) Bijvoeglijk naamwoord Wat zijn bijvoeglijke naamwoorden? Attributief en predicatief gebruik 276

6 36 Telwoorden Wat zijn telwoorden? Ik heb er Werkwoord Wat zijn werkwoorden? Zelfstandige werkwoorden Hulpwerkwoorden Koppelwerkwoorden Lidwoord Wat is een lidwoord? Meervoud van lidwoorden Voornaamwoorden Wat zijn voornaamwoorden? Persoonlijk voornaamwoord Bezittelijk voornaamwoord Aanwijzend voornaamwoord Betrekkelijk voornaamwoord Vragend voornaamwoord Onbepaald voornaamwoord Bijwoorden Wat zijn bijwoorden? Bijwoorden van graad Bijwoord of bijvoeglijk naamwoord? Voornaamwoordelijk bijwoord Voorzetsels Wat zijn voorzetsels? Achterzetsels Voegwoorden Wat zijn voegwoorden? Andere onderschikkende voegwoorden Voegwoord of bijwoord? Tussenwerpsels Wat zijn tussenwerpsels? 305 Zinsdelen Persoonsvorm Wat is de persoonsvorm? De persoon van de persoonsvorm Onderwerp Wat is het onderwerp? Loos onderwerp Plaatsonderwerp 311

7 46 Werkwoordelijk gezegde Wat is het werkwoordelijk gezegde? Werkwoorden met zich Werkwoorden met een scheidbare aanvulling Naamwoordelijk gezegde Wat is het naamwoordelijk gezegde? Uitdrukkingen Afwijkende congruentie Werkwoordelijk of naamwoordelijk gezegde? Het koppelwerkwoord als voltooid deelwoord of als infinitief Lijdend voorwerp Wat is het lijdend voorwerp? Lijdende en bedrijvende vorm Voltooide tijden in de lijdende vorm Vreemde passieve zinnen Bijwoordelijke bepalingen in passieve zinnen Telwoorden in passieve zinnen Meewerkend voorwerp Wat is het meewerkend voorwerp? Iets moeilijker meewerkende voorwerpen Het meewerkend voorwerp en passieve zinnen Voorzetselvoorwerp Wat is een voorzetselvoorwerp? De en wel-proef Bijwoordelijke bepaling Wat is een bijwoordelijke bepaling? Verschil tussen een bijwoordelijke bepaling en een voorzetselvoorwerp Bijvoeglijke bepaling Wat is een bijvoeglijke bepaling? Bijstelling Bepaling van gesteldheid Verschil tussen een bijwoordelijke bepaling en een bijvoeglijke bepaling De bepaling van gesteldheid De bepaling van gesteldheid Nevenschikking Samengestelde zinnen Samengestelde zinnen ontleden Onderschikking Wat is onderschikking? Hoofdzin en bijzin Herkennen van hoofd- en bijzinnen Onderwerpszin Wat is een onderwerpszin? Het verder ontleden van bijzinnen 353

8 57 Naamwoordelijkgezegdezin Wat is een naamwoordelijkgezegdezin? Het verder ontleden van een naamwoordelijkgezegdezin Lijdendvoorwerpszin Wat is een lijdendvoorwerpszin? Voorlopig lijdend voorwerp Lijdendvoorwerpszinnen die beginnen met vraagwoorden Het verder ontleden van een lijdendvoorwerpszin Meewerkendvoorwerpszin Wat is een meewerkendvoorwerpszin? Het verder ontleden van een meewerkendvoorwerpszin Voorzetselvoorwerpszin Wat is een voorzetselvoorwerpszin? Het verder ontleden van een voorzetselvoorwerpszin Het voorlopig voorzetselvoorwerp is soms weglaatbaar Bijwoordelijke bijzin Wat is een bijwoordelijke bijzin? Het verder ontleden van een bijwoordelijke bijzin Bijvoeglijke bijzin Wat is een bijvoeglijke bijzin? Het verder ontleden van een bijvoeglijke bijzin Zinnen met meer dan één bijzin Meervoudig samengestelde zinnen Ontleden van een meervoudig samengestelde zin Beknopte bijzinnen Wat zijn beknopte bijzinnen? Het verder ontleden van beknopte bijzinnen 375 Deel 4 Woordenlijsten 378 Woordenlijst 381 Lijsten voor het vormen van samenstellingen 461 Woorden op -e die in samenstellingen een -n krijgen 462 (Schijn)samenstellingen met een -e 463 Alfabetische lijst van aardrijkskundige namen 465 Lijst van aardrijkskundige eigennamen 466 Lijst van hoofdsteden 488 Geraadpleegde literatuur 491 Over de auteurs 492 Register 493