Voorvoegsels bij eenheden

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Voorvoegsels bij eenheden"

Transcriptie

1 1 Voorvoegsels bij eenheden Schoolproject 3b Auteur: Joost van de Peppel Student Docent Natuurkunde 2e graad Datum: Juli 2010 Studentnummer:

2 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Probleemanalyse 1. Ervaringen 2. Aanpak 3. Toetsing 4. Doel 3. Probleemaanpak 1. Grondslag 2. Methode 3. Toepassing 4. Concluderen 4. Aanbevelingen 5. Bronnen Bijlagen 1. Huidig hulpmiddel omrekenen. 2. Voorbeeld toetsmodel hoofstuk Handreiking toetsvragen. 4. Taxonomie van Bloom.

3 3 Inleiding Op de Christelijke scholengemeenschap Buitenveldert (hierna CSB) ervaart men dat bij het vak natuurkunde, in elk leerjaar, leerlingen het lastig vinden om eenheden met een ander voorvoegsel te schrijven. Het probleem wordt vooral ervaren indien een leerling uit een tekst gegevens moet vergaren en daarmee een berekening dient uit te voeren. Dit probleem vereist een structurele oplossing. De sectie natuurkunde op de CSB zou dit probleem graag onderzocht zien. In het kader van de schoolprojecten voor een LIDO 3 student zal ik de sectie natuurkunde van de CSB een advies uitbrengen hoe dit probleem aangepakt kan worden. Dit zal gebeuren door middel van een probleemanalyse waarna een handreiking wordt gedaan, inclusief materialen. Joost van de Peppel, juli 2010.

4 4 Probleemanalyse In dit onderdeel van het verslag rapporteer ik de huidige stand van zaken. Ik zal uiteenzetten welke problemen men tegenkomt, waarom dat problemen zijn en hoe men er op dit moment mee omgaat. Om het overzicht te bewaren heb het onderdeel 'probleemanalyse' onderverdeeld in 5 segmenten. 1. Ervaringen Alle sectieleden van de sectie natuurkunde op de CSB erkennen het probleem: leerlingen hebben moeite met rekenen; het rekenniveau en rekeninzicht is de laatste jaren drastisch omlaag gegaan. Dat ondervindt men nu ook bij het vak natuurkunde. Was vroeger een slimme groep acht-leerling bekend met het omrekenen binnen het metriek stelsel, heden ten dage heeft een vwo vier-leerling er knap moeite mee. Docent Rene Bras moet tot zijn grote spijt toegeven dat hij regelmatig zijn vwo zes-leerlingen betrapt op het foutief omrekenen. Het omrekenen binnen het metriek stelsel is bij natuurkunde van het grootste belang. Men kan allerlei proeven uitvoeren die men (graag) tegen de theorie afzet. Bij de theorie wordt veel gebruik gemaakt van verbanden die weergegeven worden met formules. Deze formules zijn zo opgesteld dat men ervan uit gaat dat er gerekend wordt met standaard afgesproken maten. Om een voorbeeld te geven: Met de formule v = s / t kan men berekenen welke snelheid (v) een object heeft als men de afgelegde weg (s) deelt door de tijd (t) die het object nodig heeft om de weg af te leggen. Bepaalt men tijdens de proef de afgelegde afstand in centimeter dan moet men deze eerst 'omzetten' naar meter. Dit is van toepassing omdat bij natuurkunde is afgesproken, dat als wij over afstand praten, dit altijd in meter gebeurd. Gaat dit omrekenen echter foutief, dan zal de uitkomst, volgens de bewerkingen van de formule onjuist zijn. 2. Aanpak Vanwege het chronisch tekort aan basiskennis omtrent het rekenen met getallen heeft de sectie natuurkunde besloten om een deel van haar lestijd te besteden aan het bijspijkeren van kennis. Menigeen zou zeggen dat dit in overleg met de sectie wiskunde tot een succesvol geheel zou kunnen gaan behoren. Echter, de voorzitter van het sectie wiskunde ontkent het probleem en ziet de noodzaak om er lestijd voor in te ruimen niet in. Er is afgesproken dat alle niveaus van klas twee, per hoofdstuk, een toets over omrekenen maken. Deze toets neemt de plaats in van een toets die kennis uit een lesboek zou toetsen. Hoe dit getoetst wordt, aan welke randvoorwaarden het moet voldoen, etc is niet vastgelegd. Dit wordt door de docenten, die aan klas twee lesgeven, vastgesteld. Op dit moment is door die docenten geen doordachte aanpak gekozen. Ook is de aanpak per docent verschillend. Deze gang van zaken is voortgekomen uit het feit dat er niets op papier staat. Men heeft niet nagedacht over hoe men dit probleem op gaat lossen. Dat moet dus anders.

5 5 3. Toetsing De eerste toets die afgenomen werd omvatte alle drie de dimensies. Leerlingen kregen een getal met eenheid die omgeschreven moest worden naar eenzelfde eenheid met een ander voorvoegsel. De intentie van deze toets is het testen van de kennis van de leerlingen. Echter op welke punten de leerlingen specifiek getoetst werden is niet bekend. Men kan zeggen dat dit alleen op rekenvaardigheid is en niet op rekeninzicht. Na de eerste toets bleek dat leerlingen niet specificeerden hoe zij tot een antwoord kwamen. Er heeft toen overleg plaatsgevonden en de docenten zijn tot het besluit gekomen dat leerlingen een berekening bij hun antwoord moesten geven. Door mevrouw van Damme is een aanpak op papier gezet om dergelijke problemen stapsgewijs op te lossen (zie bijlage 1). Deze aanpak werd van de leerlingen vereist en werd als bijlage bij de toets gevonden. Echter, het probleem deed zich voor dat een groot aantal leerlingen zich niet in deze aanpak kon vinden. Het grootste bezwaar was dat de aanpak niet specifiek, warrig en onduidelijk was. Een reactie die vaak gehoord is: 'het brengt mij eerder in de war dan dat het mij helpt het probleem op te lossen'. Bij een derde toets is afgesproken dat leerlingen hun eigen aanpak mogen volgen, mits de docent duidelijk is wat de leerling doet. Deze laatste zet heeft zijn vruchten afgeworpen: de gemiddelden stegen tot rond het cijfer acht. 4. Doel Zoals eerder vermeldt hebben de toetsen omrekenen het doel gekregen om de rekenvaardigheid van de leerlingen te vergroten. De resultaten van de toetsen omrekenen geven aan dat leerlingen tijdens de toets weten wat er van hen gevraagd wordt. Echter, het volgende onderzoek heb ik in klas v2a gepleegd en wil daarvan een korte impressie geven: Bij hoofdstuk 8 'verkeer & veiligheid' uit de methode 'banas 1' krijgen leerlingen te maken met het begrip 'druk'. In banas wordt druk (P) gespecificeerd als kracht (F) per oppervlak in vierkante meter (A). In formulevorm ziet dit er als volgt uit: P = F / A. Het vraagstuk waarmee de kennis op dit onderdeel getest werd verhaalde als volgt: 'Jan legt een boek op zijn tafel. Het raakoppervlak van het boek met de tafel is 50cm². Op het boek werkt een zwaartekracht van 10N. Bereken de druk die het boek op de tafel uitoefent.' De antwoorden die leerlingen gaven waren zeer opmerkelijk: de gehele berekening was compleet. Echter een groot deel van de leerlingen (16 van de 22) vergat 2 zaken: 1. De grootheid oppervlakte wordt in vierkante meter gebruikt. Het omrekenen van cm² naar m² werd door veel leerlingen vergeten. 2. Indien leerlingen door hadden dat het omgerekend moest worden werd dit foutief toegepast.

6 6 De conclusie die ik na aanleiding van deze toets trek is de volgende: leerlingen kunnen op een toets omrekenen het juiste antwoord geven, maar daarbuiten zijn zij hiermee niet bewust bezig. Hoofdstuk 8 is niet het enige voorval. Tijdens hoofdstuk 2 'elektrische stroom' vielen deze fouten ook op. Echter, het onderzoek heeft alleen bij hoofdstuk 8 plaatsgevonden. 5. Conclusie We kunnen zeggen dat het met de rekenvaardigheid van de leerlingen wel goed zit. Tijdens de toetsen omrekenen presteren de leerlingen gemiddeld goed. Hieruit kunnen wij concluderen dat leerlingen in die situatie weten wat er van hen verwacht wordt. Ik spreek hier over alle niveaus van het tweede leerjaar. Kortom: de theorie is bij de leerlingen aanwezig. Het blijkt dat tijdens een andere situatie de leerlingen zich niet bewust zijn van het feit dat verschillende voorvoegsels bij eenheden gebruikt worden. Hieruit kan men concluderen dat het inzicht niet voldoende bij de leerlingen aanwezig is. De nieuwe aanpak zal hierin moeten voorzien. Al met al kan je over het algemeen concluderen dat het einddoel niet gehaald wordt. Ook zal er duidelijkheid moeten komen hoe men op een doordachte manier dit probleem tegemoet gaat treden.

7 7 Probleemaanpak Het onderdeel 'probleemaanpak' zal zich vooral uitspreken over de gegevens die bij de probleemanalyse naar voren zijn gekomen. Door verschillende onderbouwingen zal een aanpak geformuleerd worden. 1. Grondslag Bij het onderdeel probleemanalyse hebben we kunnen lezen dat het met de rekenvaardigheid van de leerlingen goed zit. Echter, het toepassen van deze kennis, het inzicht, laat te wensen over. Juist dat wil ik als uitgangspunt nemen. Daarom wil ik afstappen van het streven: omrekenen binnen het metriek stelsel. Het dient veranderd te worden in: het toepassen van omrekenen (binnen het metriek stelsel) bij een natuurkundig probleem. Hierbij kan 'binnen het metriek stelsel' weggelaten worden omdat, ongeacht de eenheid, een voorvoegsel dezelfde bewerking uitvoert. Bij de probleemaanpak dient opgemerkt te worden dat er vanuit gegaan wordt dat de methode 'banas 1' gebruikt wordt. 2. Methode Wat misschien onopgemerkt is gebleven is dat banas een goede houvast biedt voor ons probleem. In het eerste hoofdstuk 'Meten is weten' wordt de kennis over het metriek stelsel opgehelderd. In de paragrafen 1.3B en 1.5B wordt het rekenen met een- en driedimensionale eenheden uitgelegd. Enkel het rekenen met oppervlakten (tweedimensionaal) wordt niet behandelt; dit zou toegevoegd moeten worden. De verdere hoofdstukken houden zich niet primair bezig met het testen van de omrekenvaardigheden. Aangenaam is het wel om op te merken dat bij bijvoorbeeld het begrip 'Energieverbruik' (blz. 60) weer teruggekoppeld wordt op de eerder onderwezen omrekenkennis. Tijdens de lessen dient de docent met regelmaat aandacht te besteden aan de verschillende voorvoegsels bij een eenheid. Per hoofdstuk kan gekeken worden welke opgaven uit een werk- op tekstboek hiertoe bij kan dragen. Hier kan gekozen worden dat men dit vooraf sectiebreed afspreekt of dat men dit aan de professionaliteit van de docent overlaat. 3. Toepassing Tot dusverre heeft het toepassen van de huidige aanpak geen opmerkelijke veranderingen teweeg gebracht. Dit komt doordat er niet geoefend wordt met het toepassen van de kennis in veranderende omstandigheden. Het verdient dan ook de aandacht om hier verder op in te gaan. Er is destijds besloten om bij een hoofdstuk geen schriftelijke overhoring over de toetsstof af te nemen. Ik pleit er voor om dit terug te draaien. Nog concreter: ik pleit er voor om beide so's (omrekenen en toetsstof) samen te nemen. Hierbij kan men de rekenvaardigheid van de leerling testen bij verschillende omstandigheden. Hoe dat er

8 8 uit zou kunnen komen te zien wil ik nu behandelen. In het begin van het jaar zal er eerst een basis gelegd moeten worden. Dit kan aan de hand van hoofdstuk 1 uit 'banas 1' worden gedaan. Dit kan zeer basaal; zoals men het nu toetst (zie bijlage 2). Uitdaging kan gevonden worden door verschillende soorten vragen in de categorie 1 t/m 3 volgens de taxonomie van Bloom te gebruiken (zie bijlage 4). Met dit s.o. moet de basis van het omrekenen gelegd worden. Iedere leerling moet voor dit s.o. een 6,0 of hoger halen. Dit moet verwacht worden omdat we er zeker van moeten zijn dat de leerlingen deze kennis hebben. Haalt een leerling lager dan 6,0, dan haalt deze het in totdat deze wel een voldoende heeft. Het cijfer wordt dan maximaal een 6,0. Bij het navolgende hoofdstuk, 'elektrische systemen', ben ik van mening dat er een so met vragen uit categorie 1 t/m 6 moet worden opgesteld. Dit zorgt voor verdere uitdaging voor de leerling. Hierbij bouwt de leerling voort op de kennis die hij bij het vorige s.o. vergaart heeft. Een voorbeeld: In een gesloten systeem meet men een stroom van 40 ma. De weerstand in het systeem bedraagt 20 Ω. Bereken de spanning over het systeem. In hoofdstuk 2 wordt geleerd dat de spanning (U) het product van de stroom (I) met de weerstand (R) is (wet van Ohm). Leerlingen dienen te weten dat als men de wet van Ohm toe wil passen alle gebruikte getallen zonder voorvoegsel voor de eenheid moeten worden geschreven. Kortom: 40mA moet omgeschreven worden naar 0,040 A. Alle andere gegevens zijn al juist opgeschreven. Uiteindelijk moeten de leerlingen op een antwoord uitkomen van 0,800 Volt. Met deze manier van toetsen bereikt men het volgende: Leerlingen kunnen omrekenen. Leerlingen kunnen gegevens uit een tekst halen. Leerlingen kunnen begrippen toepassen bij een rekensom. Leerlingen worden zich bewust van het gebruik van getallen. Leerlingen zijn zich bewust van de noodzaak van omrekenen (koppeling van theorie en praktijk). Hierboven wordt over hoofdstuk 2 verhaalt. Echter, men kan dit tijdens het gehele leerjaar, dus alle hoofdstukken toepassen. Uit mijn onderzoek blijkt dat als leerlingen uit een tekst gegevens halen en daarmee moeten rekenen ze veel nauwkeuriger te werk gaan. Het volgende heb ik de leerlingen aangeleerd: 1. Wat is er gevraagd? 2. Welke formule heb geleerd om dat te bereken? 3. Schrijf die formule op. 4. Wat betekenen de grootheden? 5. Vul op de plekken van de grootheden het juiste getal, met eenheid, in. 6. Zijn de eenheden in de juiste vorm geschreven? (zo nee, pas aan) 7. Reken het antwoord uit.

9 9 Het blijkt dat volgens deze methode leerlingen zich meer bewust zijn van wat zij doen. Het kost echter moeite om dit stappenplan aan te leren. Herhaling blijkt hier de oplossing te zijn. Ons uiteindelijke doel is leerlingen bewust laten worden van het feit dat men niet klakkeloos met een getal kan gaan rekenen. 4. Concluderen Leerlingen zijn het meest gebaat bij een koppeling tussen theorie en praktijk. Het lijkt aardig dat er hoge cijfers voor de huidige so's omrekenen worden gehaald, maar het blijkt een foutieve indruk te geven. Als men in de situatie komt dat deze kennis echt van pas komt blijkt een groot aantal leerlingen de mist in te gaan. Om dit probleem op te lossen moeten de so's omrekenen in een ander jasje gestoken worden. Men dient uiteraard de basis niet te vergeten. Dit wordt bij het eerste hoofdstuk in klas 2 behandelt. Hiervoor moeten leerlingen een voldoende halen om verder te kunnen met de resterende so's. Na dit hoofdstuk zullen de so's een meer praktisch uiterlijk krijgen. Daarin worden leerlingen getraind uit een tekst gegevens te vergaren, te verwerken en toe te passen. Hierdoor moet de leerling zijn kennis in verschillende situaties toepassen. Denk hier als docent dat er verschillende soorten vragen, uit verschillende categorieën gebruikt worden (bijlage 4).

10 10 Aanbevelingen Afsluitend zijn wij toegekomen tot de aanbevelingen die ik de sectie natuurkunde op de CSB voor wil leggen. Gebruik hoofdstuk 1 uit 'banas 1' als basis voor de kennis van de voorvoegsels. Overhoor enkel dat op de s.o. van hoofdstuk 1. Elke leerling moet voor dat s.o. een voldoende halen. Bij de verdere hoofdstukken wordt deze behaalde kennis toegepast in veranderende omstandigheden. Hiermee wordt bedoelt dat de vragen uit verschillende categorieën (zie bijlage 4) komen. Voorgesteld wordt de toegepaste kennis uit het betreffende hoofdstuk (zie vb. blz. 5). Leer leerlingen een dergelijk stappenplan, als dat op blz. 8, aan. Op de verdere s.o.'s (buiten h1) wordt de theorie weer overhoord, i.c.m. het omrekenen. In de bijlagen is een aantal voorbeeldtoetsen opgenomen. Bijlage 1 De huidige manier van toetsen. Wordt door de leerlingen in twijfel getrokken. Bijlage 2 Voorbeeld instaptoets hoofdstuk 1. Bijlage 3 Bijlage 4 Toegepaste kennis bij rekenvragen. Taxonomie van Bloom

11 11 5. Bronnen Banas 1, basisvorming Natuur-/scheikunde. J Crommentuij e.a., ISBN Effectief leren, basisboek. S Ebbens e.a., ISBN Resultaatgericht doceren. H Schellekens, ISBN Taxonomie van Bloom, opleiding Hogeschool Utrecht, bron onbekend.

12 12 Bijlage 1 Huidig hulpmiddel omrekenen. In twee fasen. Fase 1: m².. km² Fase 2: m² x km² =.cm² Fase 1 2m² =.. km² Onthoud: 2m² = km² stappen: gegeven gevraagd mm cm dm m dam hm km 1. Gaan er veel of weinig van wat er wordt gevraagd in wat er wordt gegeven -» dus vermenigvuldigen of delen. 2 Hoe groot is 1 stap van m². 3 hoeveel stappen. 4 Invullen.

13 13 Bijlage 2 SO hoofdstuk 1 'omrekenen'. Opdracht: reken onderstaande getallen om naar het gevraagde. Puntenverdeling: Laat zien hoe je tot je antwoord komt (1 punt). Schrijf het juiste antwoord op (1 punt) mm² =.. dm² dm² =.. cm² 3. 67km² =.. dam² 4. 5,4 cm² =.. m² 5. 0,3 hm² =.. m² dm² =.. m² dam² =.. cm² km² =.. mm² 9. 0,2 km² =.. dam² 10. 4,04 m² =.. dam²

14 14 Bijlage 3 Voorbeelden toetsvragen voor de termen 1 tm 3 volgens de taxonomie van Bloom. Niveau 1: kennis Hendrika rijdt in 2,3 uur 43000m. Bereken haar snelheid in km per uur. Jan gaat touwtrekken met Ria. Ria trekt met 300N aan het touw. Jan trekt met 600N aan het touw. Bereken de nettokracht. Niveau 2: inzicht Een atleet traint door touwtje te springen. In 3 minuten tijd komt hij 450 keer van de grond. We nemen aan dat de beweging van de voeten van de atleet een trilling is. a. Hoe groot is de amplitude van de atleet? b. Leg uit hoe je de frequentie van de atleet kunt aantonen. Bob schiet een alarmpistool af. René hoort de knal twee keer. Met een geluidssterktemeter en een stopwatch meet hij een tijdverschil van 4,8 s tussen het rechtstreekse geluid en de echo. a. Bereken uit deze gegevens de geluidssnelheid. Ze herhalen de proef. Bob staat nu 400 m links van René. René is op dezelfde plaats blijven staan. b. Beschrijf of Rene de echo nu anders ervaart. Zo ja, leg uit. Niveau 3: toepassing In een grote zaal is de afstand tussen een geluidsbron en een wand 40 m. De geluidssnelheid in lucht is 340 m/s. Door de echo hoor je geluid in deze zaal 'galmen'. Als het koud is, heeft geluid een kleinere snelheid. a. Leg uit of de ruimte bij lage temperaturen meer of minder galmt.

15 15 Bijlage 4 Je kunt 6 soorten vragen onderscheiden met een toenemende moeilijkheidsgraad. 1. Kennis 2. Inzicht 3. Toepassing 4. Analyse 5. Synthese 6. Evaluatie De moeilijkere soorten vragen prikkelen tot nadenken en bevorderen daarmee het leerproces. Vaak roept een vraag op een hoger niveau vanzelf vragen op op een lager niveau. Doordat je zo allerlei verbanden legt zul je de kennis beter begrijpen en het makkelijker onthouden. 1. Kennis Een kennisvraag is er op gericht dat je bepaalde feitelijke informatie kunt onthouden en het later kunt reproduceren. Feiten en gebeurtenissen. In welke landen is op de euro ingevoerd? Opsommingen. Wat zijn de belangrijkste bodemschatten in Zuid-Afrika? Definities. Wat verstaan we onder "werkeloosheid"? Beschrijvingen. Wat is een tachograaf en hoe wordt het gebruikt? Feitelijke verbanden. Wie was Albert Einstein en wat was zijn betekenis voor de Natuurkunde? Herkennen en aanwijzen. Waar zitten de nieren? Kennisvragen zijn erg geschikt om op te nemen in een vragenbank. 2. Inzicht Over inzichtvragen moet je meestal even nadenken, je moet de relevante leerstof onderkennen en het antwoord in eigen woorden weergeven. Je moet de leerstof kunnen uitleggen. Selecteren en samenvatten Welke geografische factoren zijn van invloed op de economische positie van Rotterdam? Een verklaring geven Hoe kwam Hitler aan de macht? In eigen woorden weergeven Hoe planten spinnen zich voort? Een tekening maken van Hoe zit de menselijke bloedsomloop in elkaar? Voorspel gevolgen Wat gebeurt er met de werkeloosheid als de inflatie stijgt? Voorbeelden geven Noem een groot staatsman.

16 16 Uitleggen Wat bedoelde Hamlet toen hij zei "To be or not to be, that is the question?" Grote lijnen aangeven Hoe is het Koninkrijk der Nederlanden ontstaan? Beschrijven Wat is het periodiek systeem der elementen? Verschillen en overeenkomsten aangeven Hoe zou een regeerakkoord tussen socialisten en liberalen eruit kunnen zien? "Every clarification breeds new questions." Arthur Bloch. 3. Toepassing Bij toepassingsvragen moet je de leerstof in een onbekende situatie gebruiken om een probleem op te lossen. Een plan ontwikkelen Hoe zou de regering van Italië de werkeloosheid kunnen bestrijden? Oplossingen voorstellen Hoe kunnen we het fileprobleem oplossen? Aantonen dat Bewijs dat er niet een grootste priemgetal is. Laten zien hoe Hoe kun je een computer gebruiken bij het leren? Kennis gebruiken in een situatie Hoe zou je eerste hulp verlenen aan dit slachtoffer met ademhalingsproblemen? Concrete gevallen toetsen aan abstracte definities Welke landen zijn volgens deze definitie socialistisch? Een opgave oplossen of berekening maken Wat is de snelheid waarmee een kogel van 1 kg de grond raakt als die op aarde op 1 meter hoogte wordt losgelaten en je de luchtwrijving mag verwaarlozen? "A quick question is one that was formulated quickly, thus greatly increasing the time needed for getting a useful answer." Yukka Korpela. 4. Analyse Bij analysevragen breek je de leerstof op en breng je de onderdelen met elkaar in verband. Daarvoor moet je kritisch en diepgravend studeren. Analysevragen zijn essentieel om kennis uit een leersituatie toe te kunnen passen in de praktijk. In delen splitsen Welke milieurisico's brengt een kerncentrale met zich mee? Patronen beschrijven Welke oorzaken kun je na het bestuderen van de Russische en Amerikaanse revoluties aangeven voor het ontstaan van revoluties? Bewijzen voor conclusies aangeven Onderbouw of weerleg de volgende stelling: de perceptie van de kwaliteit van de gezondheidszorg door het publiek stemt niet overeen met de objectieve kwaliteit.

17 17 Classificeren Is milieuvervuiling primair een technisch, economisch of politiek probleem? Onderzoeken Heeft het regeringsbeleid in de periode wezenlijk bijgedragen aan het drastisch reduceren van de werkeloosheid in die periode? Vergelijken Vergelijk deze cursus "Actief Leren" met het hoofdstuk "Studiemethoden" in de gids "Studeren" van NRC Handelsblad. 5. Synthese Synthesevragen zijn er op gericht onderdelen samen te brengen tot iets nieuws. Je moet creatief omgaan met kennis en inzichten. Bij synthesevragen zijn zeer uiteenlopende antwoorden mogelijk. Ontwerpen Ontwerp de ideale stad. Scheppen Schrijf een toneelstuk dat jouw leven weergeeft. Samenstellen Schrijf een regeerakkoord op basis van je eigen politieke overtuigingen, als je 50/50 moet samenwerken met een andere politieke partij. Schrijven Schrijf een artikel voor een zaterdagkrant over jouw oplossing voor het fileprobleem. Ontwikkelen Ontwikkel een computersimulatie waarmee je de oplossing van een derdegraads vergelijking kunt benaderen. Voorspellen en extrapoleren Wat zou er gebeuren als het gebruik van soft drugs zou worden verboden? Combineer kennis op verschillende terreinen Wat zijn de potentiële economische gevolgen van de uitbraak van een ernstige ziekte in de veehouderij. "Millions saw the apple fall, but Newton was the one who asked why." Bernard M. Baruch. 6. Evaluatie Een evaluatievraag is gericht op een beargumenteerd oordeel en standpunt. Je beoordeelt een idee op zijn waarde, kiest uit verschillende oplossingen voor een probleem, of je beoordeelt een kunstwerk. Je ontwikkelt en verdedigt een opinie. De beantwoording van evaluatievragen is mede gebaseerd op je persoonlijke overtuigingen. Concluderen Zou de oorspronkelijke evolutietheorie van Darwin naar hedendaagse maatstaven stand houden? Beargumenteren Is het huidige economisch systeem in Nederland het definitieve systeem? Waarde aangeven Wie is de beste parlementariër? Bekritiseren Wat zijn de zwakke punten van de troonrede van dit jaar? Kiezen en de keuze rechtvaardigen Zou invoering van de doodstraf een goede zaak zijn?

18 18 Besluiten Hoeveel maanden celstraf zou je geven aan iemand die schuldig is aan een verkeersongeval met dodelijke afloop? Waarop is deze indeling gebaseerd? De indeling van vragen en leerdoelen die we hier gebruiken staat bekend als de Taxonomie van Bloom. Het is tussen 1948 en 1956 ontwikkeld door de onderwijspsycholoog Benjamin Bloom, als algemeen model voor de doelstellingen van het leerproces. We gebruiken hier de categorieën in het cognitieve domein van dit model.

Checklist 'taxonomie van Bloom'

Checklist 'taxonomie van Bloom' Checklist 'taxonomie van Bloom' Toelichting Een van de meest gebruikte manier om verschillende kenniss in te delen, is op basis van de taxonomie van Bloom. Deze is tussen 1948 en 1956 ontwikkeld door de

Nadere informatie

Checklist 'taxonomie van Bloom'

Checklist 'taxonomie van Bloom' Checklist 'taxonomie van Bloom' Toelichting Een van de meest gebruikte manier om verschillende kenniss in te delen, is op basis van de taxonomie van Bloom. Deze is tussen 1948 en 1956 ontwikkeld door de

Nadere informatie

Bloom. Taxonomie van. in de praktijk

Bloom. Taxonomie van. in de praktijk Bloom Taxonomie van in de praktijk De taxonomie van Bloom kan worden toegepast als praktisch hulpmiddel bij het differentiëren in denken en doen. Het helpt je om in je vraagstelling een plaats te geven

Nadere informatie

Taxonomie van Bloom. (taxonomie = wetenschap van het indelen) 6. Creëren. Nieuwe ideeën, producten of gezichtspunten genereren

Taxonomie van Bloom. (taxonomie = wetenschap van het indelen) 6. Creëren. Nieuwe ideeën, producten of gezichtspunten genereren Taxonomie van Bloom (taxonomie = wetenschap van het indelen) 6. Creëren Nieuwe ideeën, producten of gezichtspunten genereren Ontwerpen, maken, plannen, produceren, uitvinden, bouwen 5. Evalueren Motiveren

Nadere informatie

De Taxonomie van Bloom Toelichting

De Taxonomie van Bloom Toelichting De Taxonomie van Bloom Toelichting Een van de meest gebruikte manier om verschillende kennisniveaus in te delen, is op basis van de taxonomie van Bloom. Deze is tussen 1948 en 1956 ontwikkeld door de onderwijspsycholoog

Nadere informatie

Taxonomie van. Bloom in de praktijk van de kleuterklas

Taxonomie van. Bloom in de praktijk van de kleuterklas Taxonomie van Bloom in de praktijk van de kleuterklas De taxonomie van Bloom kan worden toegepast als praktisch hulpmiddel bij de ontwikkeling van lesmateriaal en activiteiten. Het model gaat ervan uit

Nadere informatie

Inleiding tot de natuurkunde

Inleiding tot de natuurkunde OBC Inleiding tot de Natuurkunde 01-08-2010 W.Tomassen Pagina 1 Hoofdstuk 1 : Hoe haal ik hoge cijfers. 1. Maak van elke paragraaf een samenvatting. (Titels, vet/schuin gedrukte tekst, opsommingen en plaatsjes.)

Nadere informatie

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft

Nadere informatie

Laag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten

Laag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten Blooms taxonomie Laag Vaardigheden Leerdoelen Formulering van vragen /opdrachten Evalueren Evalueren = de vaardigheid om de waarde van iets (literatuur, onderzoeksrapport, presentatie etc) te kunnen beoordelen

Nadere informatie

Werken met eenheden. Introductie 275. Leerkern 275

Werken met eenheden. Introductie 275. Leerkern 275 Open Inhoud Universiteit Appendix B Wiskunde voor milieuwetenschappen Werken met eenheden Introductie 275 Leerkern 275 1 Grootheden en eenheden 275 2 SI-eenhedenstelsel 275 3 Tekenen en grafieken 276 4

Nadere informatie

Rekenen aan wortels Werkblad =

Rekenen aan wortels Werkblad = Rekenen aan wortels Werkblad 546121 = Vooraf De vragen en opdrachten in dit werkblad die vooraf gegaan worden door, moeten schriftelijk worden beantwoord. Daarbij moet altijd duidelijk zijn hoe de antwoorden

Nadere informatie

Taxanomie van Bloom en de kunst van het vragen stellen. Anouk Mulder verschil in talent

Taxanomie van Bloom en de kunst van het vragen stellen. Anouk Mulder verschil in talent Onthouden Kunnen ophalen van specifieke informatie, variërend van feiten tot complete theorieën Opslaan en ophalen van informatie (herkennen) Kennis van data, gebeurtenissen, plaatsen Kennis van belangrijkste

Nadere informatie

Referentieniveaus uitgelegd. 1S - rekenen Vaardigheden referentieniveau 1S rekenen. 1F - rekenen Vaardigheden referentieniveau 1F rekenen

Referentieniveaus uitgelegd. 1S - rekenen Vaardigheden referentieniveau 1S rekenen. 1F - rekenen Vaardigheden referentieniveau 1F rekenen Referentieniveaus uitgelegd De beschrijvingen zijn gebaseerd op het Referentiekader taal en rekenen'. In 'Referentieniveaus uitgelegd' zijn de niveaus voor de verschillende sectoren goed zichtbaar. Door

Nadere informatie

SERVICEDOCUMENT BIJ SYLLABUS REKENEN 2F EN 3F VO EN MBO

SERVICEDOCUMENT BIJ SYLLABUS REKENEN 2F EN 3F VO EN MBO SERVICEDOCUMENT BIJ SYLLABUS REKENEN 2F EN 3F VO EN MBO pagina 2 van 14 Inhoud 1 Nieuwe Syllabus rekenen, met ingang van 1 oktober 2015 5 2 Nieuw en anders: Verschillen oude rekentoetswijzers vo/ rekensyllabi

Nadere informatie

Rijke Lessen. zetten je aan het denken. Handleiding(etje) Minka Dumont 26 november 2009 SLO - Landelijke Plusklasnetwerkdag

Rijke Lessen. zetten je aan het denken. Handleiding(etje) Minka Dumont 26 november 2009 SLO - Landelijke Plusklasnetwerkdag Rijke Lessen zetten je aan het denken Minka Dumont 2009 www.lesmateriaalvoorhoogbegaafden.com Handleiding(etje) Minka Dumont 26 november 2009 SLO - Landelijke Plusklasnetwerkdag Onthouden Kunnen ophalen

Nadere informatie

Wiskunde Lesperiode 1

Wiskunde Lesperiode 1 Wiskunde Lesperiode 1 Proefwerk analyse & Voorbereiding op de herkansing of hoe je je wiskunde materiaal ook kunt gebruiken. Wat gaan we doen? Overzicht creëren. Planning maken. Fouten opsporen en verbeteren.

Nadere informatie

Werkblad 3 Bewegen antwoorden- Thema 14 (NIVEAU BETA)

Werkblad 3 Bewegen antwoorden- Thema 14 (NIVEAU BETA) Werkblad 3 Bewegen antwoorden- Thema 14 (NIVEAU BETA) Theorie In werkblad 1 heb je geleerd dat krachten een snelheid willen veranderen. Je kunt het ook omdraaien, als er geen kracht werkt, dan verandert

Nadere informatie

Inhoud. Eenheden... 2 Omrekenen van eenheden I... 4 Omrekenen van eenheden II... 9 Omrekenen van eenheden III... 10

Inhoud. Eenheden... 2 Omrekenen van eenheden I... 4 Omrekenen van eenheden II... 9 Omrekenen van eenheden III... 10 Inhoud Eenheden... 2 Omrekenen van eenheden I... 4 Omrekenen van eenheden II... 9 Omrekenen van eenheden III... 10 1/10 Eenheden Iedere grootheid heeft zijn eigen eenheid. Vaak zijn er meerdere eenheden

Nadere informatie

Probeer de vragen bij Verkennen zo goed mogelijk te beantwoorden.

Probeer de vragen bij Verkennen zo goed mogelijk te beantwoorden. 1 Formules gebruiken Verkennen www.math4all.nl MAThADORE-basic HAVO/VWO 4/5/6 VWO wi-b Werken met formules Formules gebruiken Inleiding Verkennen Probeer de vragen bij Verkennen zo goed mogelijk te beantwoorden.

Nadere informatie

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak natuurkunde havo, tweede tijdvak (2018). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende

Nadere informatie

Trillingen en geluid wiskundig

Trillingen en geluid wiskundig Trillingen en geluid wiskundig 1 De sinus van een hoek 2 Radialen 3 Uitwijking van een harmonische trilling 4 Macht en logaritme 5 Geluidsniveau en amplitude 1 De sinus van een hoek Sinus van een hoek

Nadere informatie

Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam

Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam Naam auteur(s) Nijenhuis, N Vakgebied Natuurkunde Titel Wiskunde bij Natuurkunde: de afgeleide Onderwerp Wiskunde natuurkunde transfer Opleiding Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam

Nadere informatie

Inleiding tot de natuurkunde

Inleiding tot de natuurkunde OBC Inleiding tot de Natuurkunde 01-09-2009 W.Tomassen Pagina 1 Inhoud Hoofdstuk 1 Rekenen.... 3 Hoofdstuk 2 Grootheden... 5 Hoofdstuk 3 Eenheden.... 7 Hoofdstuk 4 Evenredig.... 10 Inleiding... 10 Uitleg...

Nadere informatie

Denken kun je Leren!

Denken kun je Leren! Denken kun je Leren! Bekijk de twee vragen hieronder. Op welke manier verschillen deze twee vragen van elkaar? (Bedenk het antwoord voor jezelf draai je naar degene waar je het dichtste bij zit bespreek

Nadere informatie

Meten en Meetkunde 3. Doelgroep Meten en Meetkunde 3. Omschrijving Meten en Meetkunde 3

Meten en Meetkunde 3. Doelgroep Meten en Meetkunde 3. Omschrijving Meten en Meetkunde 3 Meten en Meetkunde 3 Meten en Meetkunde 3 besteedt aandacht aan het onderhouden en uitbreiden van de basisvaardigheden van het rekenen met maten, oppervlaktes en inhouden, coördinaten en assenstelsels,

Nadere informatie

Meten en Meetkunde 3. Doelgroep Meten en Meetkunde 3. Omschrijving Meten en Meetkunde 3

Meten en Meetkunde 3. Doelgroep Meten en Meetkunde 3. Omschrijving Meten en Meetkunde 3 Meten en Meetkunde 3 Meten en Meetkunde 3 besteedt aandacht aan het onderhouden en uitbreiden van de basisvaardigheden van het rekenen met maten, oppervlaktes en inhouden, coördinaten en assenstelsels,

Nadere informatie

Theorie: Snelheid (Herhaling klas 2)

Theorie: Snelheid (Herhaling klas 2) Theorie: Snelheid (Herhaling klas 2) Snelheid en gemiddelde snelheid Met de grootheid snelheid geef je aan welke afstand een voorwerp in een bepaalde tijd aflegt. Over een langere periode is de snelheid

Nadere informatie

Instructie voor Docenten. Hoofdstuk 13 OMTREK EN OPPERVLAKTE

Instructie voor Docenten. Hoofdstuk 13 OMTREK EN OPPERVLAKTE Instructie voor Docenten Hoofdstuk 13 OMTREK EN OPPERVLAKTE Instructie voor docenten H13: OMTREK EN OPPERVLAKTE DOELEN VAN DIT HOOFDSTUK: Leerlingen weten wat de begrippen omtrek en oppervlakte betekenen.

Nadere informatie

4,4. Praktische-opdracht door een scholier 2528 woorden 23 juni keer beoordeeld. Natuurkunde. De Veer. Het bepalen van de veerconstante,

4,4. Praktische-opdracht door een scholier 2528 woorden 23 juni keer beoordeeld. Natuurkunde. De Veer. Het bepalen van de veerconstante, Praktische-opdracht door een scholier 2528 woorden 23 juni 2004 4,4 127 keer beoordeeld Vak Natuurkunde De Veer Het bepalen van de veerconstante, Het bepalen van de trillingstijd van een veer, Het bepalen

Nadere informatie

Instructie voor Docenten. Hoofdstuk 14 VERDER REKENEN MET KOMMAGETALLEN

Instructie voor Docenten. Hoofdstuk 14 VERDER REKENEN MET KOMMAGETALLEN Instructie voor Docenten Hoofdstuk 14 VERDER REKENEN MET KOMMAGETALLEN Instructie voor docenten H14: VERDER REKENEN MET KOMMAGETALLEN DOELEN VAN DIT HOOFDSTUK: Leerlingen leren via verschillende manieren

Nadere informatie

Wiskundige Denkactiviteiten (WDA)

Wiskundige Denkactiviteiten (WDA) Wiskundige Denkactiviteiten (WDA) SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling 28 september 2016 Peter van Wijk Programma Voorbeelden van WDA s Wat zijn WDA s? Hoe zie je dit terug in de centrale

Nadere informatie

Beste leerling, Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Beste leerling, Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak Natuurkunde vwo, eerste tijdvak (2016). In dit examenverslag proberen we zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre

Nadere informatie

Getallen 1 is een computerprogramma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip).

Getallen 1 is een computerprogramma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Getallen 1 Getallen 1 is een computerprogramma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Doelgroep Rekenen en Wiskunde Getallen 1 Getallen 1 is geschikt voor groep 7 en 8 van de basisschool

Nadere informatie

Toetstermen en taxonomiecodes

Toetstermen en taxonomiecodes Toetstermen en taxonomiecodes Door middel van toetstermen is vastgelegd wat deelnemers moeten kennen en kunnen. Een toetsterm is bepalend voor de inhoud van de opleiding en de toetsing. Dit betekent dat

Nadere informatie

Leerwerktaak: Verhaaltjessom oplossen aanleren

Leerwerktaak: Verhaaltjessom oplossen aanleren Leerwerktaak: oplossen aanleren Titel Gekoppeld aan beroepstaak OWE ILS-wi 614 Gekoppeld aan de volgende competenties(s) Niveau Geschikt voor de volgende vakken Ontwerper/ ontwerpgroep/ sectie/ school

Nadere informatie

Doesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011

Doesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011 Doesjka Nijdeken Trinitas College Heerhugowaard Woudschoten Chemie Conferentie 2011 Hoe je het onderbuikgevoel zichtbaar maakt voor leerlingen (en jezelf) Wat bedoel ik met determineren? Hoe doe je dat

Nadere informatie

PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING 2015-2017. Vak: Natuur- en scheikunde 1 (NASK) Inleiding. Voor het vak Nask1 gebruiken we twee methodes:

PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING 2015-2017. Vak: Natuur- en scheikunde 1 (NASK) Inleiding. Voor het vak Nask1 gebruiken we twee methodes: PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING 2015-2017 Vak: Natuur- en scheikunde 1 (NASK) Inleiding Voor het vak Nask1 gebruiken we twee methodes: In het derde jaar: Nu voor staks (ThiemeMeulenhoff) In het vierde

Nadere informatie

Begeleiding van leerlingen

Begeleiding van leerlingen Begeleiding van leerlingen Doel Voorbeelden aanreiken van de wijze waarop begeleiding vorm kan krijgen. Soort instrument Voorbeelden Te gebruiken in de fase Uitvoeren Beoogde activiteit in de school Het

Nadere informatie

Rekenvaardigheden voor het vak natuurkunde

Rekenvaardigheden voor het vak natuurkunde Inhoud Formules uitrekenen... Balansmethode... Categorie eenvoudig... 3 Categorie moeilijker... 4 Categorie moeilijkst... 5 Uitgebreidere formules... 8 Balansmethode en abc-formule... 8 Stelsels van vergelijkingen...

Nadere informatie

Algemene en vakspecifieke regels bij de correctie digitale CE s BB en KB 2017 in Facet

Algemene en vakspecifieke regels bij de correctie digitale CE s BB en KB 2017 in Facet Algemene en vakspecifieke regels bij de correctie digitale CE s BB en KB 2017 in Facet Voor de digitale centrale examens BB en KB zijn de algemene correctievoorschriften enigszins aangepast ten opzichte

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-BB 2006

Correctievoorschrift VMBO-BB 2006 Correctievoorschrift VMBO-BB 2006 tijdvak 2 NATUUR- EN SCHEIKUNDE 1 CSE BB Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel

Nadere informatie

Cursus rekenen gevorderden. ROC Nijmegen vierde bijeenkomst 4 oktober 2011

Cursus rekenen gevorderden. ROC Nijmegen vierde bijeenkomst 4 oktober 2011 Cursus rekenen gevorderden ROC Nijmegen vierde bijeenkomst 4 oktober 2011 Programma Huiswerk Domein meten Domein meetkunde Domein verbanden deel 1 HUISWERK Huiswerk Werk een eigen voorbeeld van rekenen

Nadere informatie

Kwaliteitskaarten vragenstructuren

Kwaliteitskaarten vragenstructuren 4 ì6cðt Kwaliteitskaarten vragenstructuren Het geheel is meer dan de som der delen. Van deel... Van bouten en moeren...via plaatmateriaal...naar constructie......naar geheel....en brug. Kind...kinderen...gezin......en

Nadere informatie

Leerwerktaak: Wiskundeproefwerk ontwerpen

Leerwerktaak: Wiskundeproefwerk ontwerpen Leerwerktaak: Titel Gekoppeld aan beroepstaak OWE ILS-wi 614 Gekoppeld aan de volgende competenties(s) Niveau Geschikt voor de volgende vakken Ontwerper/ ontwerpgroep/ sectie/ school Relevantie/ kader

Nadere informatie

Het LOVS rekenen-wiskunde van het Cito

Het LOVS rekenen-wiskunde van het Cito Het LOVS rekenen-wiskunde van het Cito - de invloed van contexten in groep 3, 4 en 5 - Marian Hickendorff & Jan Janssen Universiteit Leiden / Cito Arnhem 1 inleiding en methode De LOVS-toetsen rekenen-wiskunde

Nadere informatie

KENMERKENDE CIJFERS EN BENADERINGSREGELS

KENMERKENDE CIJFERS EN BENADERINGSREGELS Correctiesleutel 2.06-2.07 KENMERKENDE CIJFERS EN BENADERINGSREGELS 1 Geef telkens telkens het kenmerkend deel, het aantal kenmerkende cijfers en de meetnauwkeurigheid. [De volgorde van opgaven en oplossingen

Nadere informatie

Inhoud. Introductie tot de cursus

Inhoud. Introductie tot de cursus Inhoud Introductie tot de cursus 1 Inleiding 7 2 Voorkennis 7 3 Het cursusmateriaal 7 4 Structuur, symbolen en taalgebruik 8 5 De cursus bestuderen 9 6 Studiebegeleiding 10 7 Huiswerkopgaven 10 8 Het tentamen

Nadere informatie

HANDREIKING REKENEN 2F MBO

HANDREIKING REKENEN 2F MBO HANDREIKING REKENEN 2F MBO TEN BEHOEVE VAN REKENONDERWIJS CENTRAAL ONTWIKKELDE EXAMENS pagina 2 van 24 Inhoud 1 Voorwoord 5 2 Algemeen 6 3 Domein getallen 7 4 Domein verhoudingen 9 5 Domein Meten en Meetkunde

Nadere informatie

Theorie: Het maken van een verslag (Herhaling klas 2)

Theorie: Het maken van een verslag (Herhaling klas 2) Theorie: Het maken van een verslag (Herhaling klas 2) Onderdelen Een verslag van een experiment bestaat uit vier onderdelen: - inleiding: De inleiding is het administratieve deel van je verslag. De onderzoeksvraag

Nadere informatie

Hoe is SmartRekenen opgebouwd?

Hoe is SmartRekenen opgebouwd? Hoe is SmartRekenen opgebouwd? Onderstaand figuur toont de opbouw van SmartRekenen: SmartRekenen 1F Instaptoets IT 2A 2F Referentieniveau Deel 1 Deel 3F Deel 2 Hoofdstuk 1 Paragraaf Eindtoets 2 Theorie

Nadere informatie

Aanvulling hoofdstuk 1 uitwerkingen

Aanvulling hoofdstuk 1 uitwerkingen Natuur-scheikunde Aanvulling hoofdstuk 1 uitwerkingen Temperatuur in C en K Metriek stelsel voorvoegsels lengtematen, oppervlaktematen, inhoudsmaten en massa Eenheden van tijd 2 Havo- VWO H. Aelmans SG

Nadere informatie

Instructies zijn niet alleen visueel, maar ook auditief, met hoogkwalitatief ingesproken geluid (geen computerstem).

Instructies zijn niet alleen visueel, maar ook auditief, met hoogkwalitatief ingesproken geluid (geen computerstem). Getallen 3 Doelgroep Getallen 3 is bedoeld voor leerlingen in klas 3-5 van de havo, klas 3-6 van het vwo en in mbo 3&4. Het programma is bijzonder geschikt voor groepen waarin niveauverschillen bestaan.

Nadere informatie

Rekenen en wiskunde op het Raayland College

Rekenen en wiskunde op het Raayland College Op onze school werken we al vele jaren schoolbreed met de wiskundemethode: Getal en Ruimte. In de nabije toekomst zal dat zo blijven. Sinds dit jaar kunnen onze rekenzwakke leerlingen online aan de slag

Nadere informatie

Vervolgcursus Proeftuin Rekenen Tweede bijeenkomst 3 februari 2016 vincent jonker & monica wijers

Vervolgcursus Proeftuin Rekenen Tweede bijeenkomst 3 februari 2016 vincent jonker & monica wijers Vervolgcursus Proeftuin Rekenen Tweede bijeenkomst 3 februari 2016 vincent jonker & monica wijers 1 league is. miles 1 mile is.. furlongs 1 furlong is. chains 1 foot is.. inches 1 yard is inches 1 league

Nadere informatie

Mooie opgaven met mooie contexten. Maar je moet het wel snappen. Standaard aanpak van bekende opgaven werkt hier niet. Je moet de aanpak wel zien.

Mooie opgaven met mooie contexten. Maar je moet het wel snappen. Standaard aanpak van bekende opgaven werkt hier niet. Je moet de aanpak wel zien. Verslag examenbespreking pilot-examen VWO 2014 (eerste tijdvak) Utrecht, 20 mei 2014 Eerste resultaten: Totaal 36 kandidaten. Gemiddeld 39,7 punten. Algemene opmerkingen: Slechts twee leerlingen van te

Nadere informatie

Leerstof: Hoofdstukken 1, 2, 4, 9 en 10. Hulpmiddelen: Niet grafische rekenmachine, binas 6 de druk. Let op dat je alle vragen beantwoordt.

Leerstof: Hoofdstukken 1, 2, 4, 9 en 10. Hulpmiddelen: Niet grafische rekenmachine, binas 6 de druk. Let op dat je alle vragen beantwoordt. Oefentoets Schoolexamen 5 Vwo Natuurkunde Leerstof: Hoofdstukken 1, 2, 4, 9 en 10 Tijdsduur: Versie: A Vragen: Punten: Hulpmiddelen: Niet grafische rekenmachine, binas 6 de druk Opmerking: Let op dat je

Nadere informatie

mei 2009 Auteurs: P.C.M.M. Hosli B.D. De Wilde A.M.P. van de Luitgaarden Rekenvaardigheden: Inleiding bladzijde 1

mei 2009 Auteurs: P.C.M.M. Hosli B.D. De Wilde A.M.P. van de Luitgaarden Rekenvaardigheden: Inleiding bladzijde 1 mei 2009 Auteurs: P.C.M.M. Hosli B.D. De Wilde A.M.P. van de Luitgaarden Rekenvaardigheden: Inleiding bladzijde 1 Inhoud Inleiding met docentenhandleiding Handleiding voor leerlingen Werkbladen en antwoordbladen

Nadere informatie

Vragen stellen in de reken-wiskundeles

Vragen stellen in de reken-wiskundeles Vragen stellen in de reken-wiskundeles Marc van Zanten, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling SLO & Universiteit Utrecht: Panama, O&T, Faculteit Sociale Wetenschappen Inleiding Dit hoofdstuk

Nadere informatie

Het LOVS rekenen-wiskunde van het Cito

Het LOVS rekenen-wiskunde van het Cito cursusboek2009.book Page 131 Thursday, March 30, 2017 3:23 PM Het LOVS rekenen-wiskunde van het Cito - de invloed van contexten in groep 3, 4 en 5 - Universiteit Leiden / Cito Arnhem 1 inleiding en methode

Nadere informatie

Samenvatting Natuurkunde H3 Beweging

Samenvatting Natuurkunde H3 Beweging Samenvatting Natuurkunde H3 Beweging Samenvatting door Marith 737 woorden 21 november 2016 2,7 2 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Nova Samenvatting H3 Beweging Klas 3 Inhoud Paragraaf 1 3 Paragraaf

Nadere informatie

Werkblad havo 4 natuurkunde Basisvaardigheden

Werkblad havo 4 natuurkunde Basisvaardigheden Werkblad havo 4 natuurkunde Basisvaardigheden Grootheden en eenheden Bij het vak natuurkunde spelen grootheden en eenheden een belangrijke rol. Wat dat zijn, grootheden en eenheden? Een grootheid is een

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Beweging in beeld. Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal

Hoofdstuk 1 Beweging in beeld. Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal Hoofdstuk 1 Beweging in beeld Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal 1.1 Beweging vastleggen Het verschil tussen afstand en verplaatsing De verplaatsing (x) is de netto verplaatsing en de

Nadere informatie

Rode Draad: Politiek. MVE Fioretti College

Rode Draad: Politiek. MVE Fioretti College MVE Fioretti College Inhoudsopgave... 0 Inleiding... 2 Planning en toetsing... 2 Hoe maak ik de rode draad-opdracht?... 2 Beoordeling... 3 Keuze-opdrachten... 3 Eisen van de opdracht... 3 Basisopdrachten...

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Beweging in beeld. Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal

Hoofdstuk 1 Beweging in beeld. Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal Hoofdstuk 1 Beweging in beeld Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal 1.4/1.5 Significantie en wiskundige vaardigheden Omrekenen van grootheden moet je kunnen. Onderstaande schema moet je

Nadere informatie

PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING 2015-2017. Vak : Natuur- en scheikunde 1 (NASK-1)

PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING 2015-2017. Vak : Natuur- en scheikunde 1 (NASK-1) PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING 2015-2017 Vak : Natuur- en scheikunde 1 (NASK-1) Inleiding Voor het vak Nask1 gebruiken we de methode NOVA: Natuur/Scheikunde 1 KGT (Malmberg). Deze methode bestaat

Nadere informatie

meerdere antwoordmogelijkheden.

meerdere antwoordmogelijkheden. De spellen in Rekentuin hebben een tijdslimiet. Voor de meeste spellen is dit 20 seconden, maar soms hebben spelers meer of minder tijd. De opgaven variëren van heel makkelijk tot heel moeilijk, zodat

Nadere informatie

Uitwerkingen van de opgaven in Basisboek Natuurkunde

Uitwerkingen van de opgaven in Basisboek Natuurkunde opgave (blz 4) Uitwerkingen van de opgaven in Basisboek Natuurkunde De zwaarte-energie wordt gegeven door de formule W zwaarte = m g h In de opgave is de massa m = 0(kg) en de energie W zwaarte = 270(Joule)

Nadere informatie

REKENTECHNIEKEN - OPLOSSINGEN

REKENTECHNIEKEN - OPLOSSINGEN REKENTECHNIEKEN - OPLOSSINGEN 1] 3,52 m + 13,6 cm =? 3,52 m 3,52 m - 2 13,6 cm 0,136 m - 3 3,656 m eindresultaat 3,66 m 2 cijfers na komma en afronden naar boven 3,52 m 352 cm - 0 13,6 cm 13,6 cm - 1 365,6

Nadere informatie

Trillingen en geluid wiskundig. 1 De sinus van een hoek 2 Uitwijking van een trilling berekenen 3 Macht en logaritme 4 Geluidsniveau en amplitude

Trillingen en geluid wiskundig. 1 De sinus van een hoek 2 Uitwijking van een trilling berekenen 3 Macht en logaritme 4 Geluidsniveau en amplitude Trillingen en geluid wiskundig 1 De sinus van een hoek 2 Uitwijking van een trilling berekenen 3 Macht en logaritme 4 Geluidsniveau en amplitude 1 De sinus van een hoek Eenheidscirkel In de figuur hiernaast

Nadere informatie

Docentenhandleiding PO Schoolkamp

Docentenhandleiding PO Schoolkamp Docentenhandleiding PO Schoolkamp Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat maakt deze opdracht 21 e eeuws?... 1 2.1 Lesdoelstellingen... 2 2.2 Leerdoelen... 2 3 Opzet van de opdracht... 2 3.1 Indeling van

Nadere informatie

Examencursus. wiskunde A. Rekenregels voor vereenvoudigen. Voorbereidende opgaven VWO kan niet korter

Examencursus. wiskunde A. Rekenregels voor vereenvoudigen. Voorbereidende opgaven VWO kan niet korter Voorbereidende opgaven VWO Examencursus wiskunde A Tips: Maak de voorbereidende opgaven voorin in een van de A4-schriften die je gaat gebruiken tijdens de cursus. Als een opdracht niet lukt, werk hem dan

Nadere informatie

Beste leerling, Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Beste leerling, Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak natuurkunde havo, eerste tijdvak (2017). In dit examenverslag proberen we zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre

Nadere informatie

LOPUC. Een manier om problemen aan te pakken

LOPUC. Een manier om problemen aan te pakken LOPUC Een manier om problemen aan te pakken LOPUC Lees de opgave goed, zodat je precies weet wat er gevraagd wordt. Zoek naar grootheden en eenheden. Schrijf de gegevens die je nodig denkt te hebben overzichtelijk

Nadere informatie

TOELICHTING METRIEK STELSEL

TOELICHTING METRIEK STELSEL TOELICHTING METRIEK STELSEL 2 3 642_rv_wb_metriek_stelsel_bw.indd 2 8-03-3 23: liter ml 00 4 5 6 642_rv_wb_metriek_stelsel_bw.indd 3 8-03-3 23: Rekenvlinder Metriek stelsel Toelichting Uitgeverij Zwijsen

Nadere informatie

EXACT- Periode 1. Hoofdstuk Grootheden. 1.2 Eenheden.

EXACT- Periode 1. Hoofdstuk Grootheden. 1.2 Eenheden. EXACT- Periode 1 Hoofdstuk 1 1.1 Grootheden. Een grootheid is in de natuurkunde en in de chemie en in de biologie: iets wat je kunt meten. Voorbeelden van grootheden (met bijbehorende symbolen): 1.2 Eenheden.

Nadere informatie

Ontwerponderzoek Paper 4 Uitvoering

Ontwerponderzoek Paper 4 Uitvoering Ontwerponderzoek Paper 4 Uitvoering Student Graziella de Guytenaere (studentnummer: 0409170) Docent Abdul A. Rezaei Vakdidacticus Datum: 05 juli 2012, Amsterdam 1 Inhoudsopgave Blz. Inleiding 3 1. Samenvatting

Nadere informatie

Grootheden, eenheden, voorvoegsels, symbolen

Grootheden, eenheden, voorvoegsels, symbolen Grootheden, eenheden, voorvoegsels, symbolen Afspraken: we kunnen niet zonder Liefst overal hetzelfde Je importeert een Amerikaanse auto. Je rijdt ermee de bebouwde kom binnen, ziet een verkeersbord (50)

Nadere informatie

Rekenvaardigheden voor het vak natuurkunde

Rekenvaardigheden voor het vak natuurkunde Inhoud Formules uitrekenen... 2 Balansmethode... 2 Categorie eenvoudig... 3 Categorie moeilijker... 4 Categorie moeilijkst... 5 Uitgebreidere formules... 8 Balansmethode en abc-formule... 8 1/11 Formules

Nadere informatie

J De centrale draait (met de gegevens) gedurende één jaar. Het gemiddelde vermogen van de centrale kan dan berekend worden:

J De centrale draait (met de gegevens) gedurende één jaar. Het gemiddelde vermogen van de centrale kan dan berekend worden: Uitwerking examen Natuurkunde1 HAVO 00 (1 e tijdvak) Opgave 1 Itaipu 1. De verbruikte elektrische energie kan worden omgerekend in oules: 17 = 9,3 kwh( = 9,3 3, ) = 3,3 De centrale draait (met de gegevens)

Nadere informatie

Rekenbewust vakonderwijs. Vakoverstijgend rekenonderwijs

Rekenbewust vakonderwijs. Vakoverstijgend rekenonderwijs Rekenbewust vakonderwijs Workshop 41 Vakoverstijgend rekenonderwijs 27 November 2018 Kees Hooyman, Martin van Reeuwijk Starter 2019-2020 - Scholen kunnen eigen schoolexamens rekenvaardigheden inzetten

Nadere informatie

vwo: Het maken van een natuurkunde-verslag vs 21062011

vwo: Het maken van een natuurkunde-verslag vs 21062011 Het maken van een verslag voor natuurkunde, vwo versie Deze tekst vind je op www.agtijmensen.nl: Een voorbeeld van een verslag Daar vind je ook een po of pws verslag dat wat uitgebreider is. Gebruik volledige

Nadere informatie

inhoudsopgave juni 2005 handleiding haakjes 2

inhoudsopgave juni 2005 handleiding haakjes 2 handleiding haakjes inhoudsopgave inhoudsopgave 2 de opzet van haakjes 3 bespreking per paragraaf 5 rekenen trek-af-van tegengestelde tweetermen merkwaardige producten tijdpad 6 materialen voor een klassengesprek

Nadere informatie

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak natuurkunde havo, eerste tijdvak (2019). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende

Nadere informatie

TVE TIEN VRAGEN EXTENSIE LVS - VCLB WISKUNDE Begin 1 ste leerjaar

TVE TIEN VRAGEN EXTENSIE LVS - VCLB WISKUNDE Begin 1 ste leerjaar TVE TIEN VRAGEN EXTENSIE LVS - VCLB WISKUNDE Begin 1 ste leerjaar INSTRUCTIE BIJ VRAGEN Wiskunde Begin 1 ste leerjaar Voor de afname leg je aan iedereen kort de betekenis uit van de tekens =, < en > a.d.h.v.

Nadere informatie

Lessen in Krachten. Door: Gaby Sondagh en Isabel Duin Eckartcollege

Lessen in Krachten. Door: Gaby Sondagh en Isabel Duin Eckartcollege Lessen in Krachten Door: Gaby Sondagh en Isabel Duin Eckartcollege Krachten werken op alles en iedereen. Sommige krachten zijn nodig om te blijven leven. Als er bijv. geen zwaartekracht zou zijn, zouden

Nadere informatie

Rekenonderwijs op SG Newton

Rekenonderwijs op SG Newton Rekenonderwijs op SG Newton 1.0 Uitgangspunt en doel... 1 2.0 Rekenles en extra les rekenen in lessentabel... 1 3.0 De uitvoering... 1 4.0 Overlegstructuur... 1 5.0 Inhoud... 2 6.0 Leermiddelen... 2 7.0

Nadere informatie

Uit De Ophaalbrug, werkmateriaal bij de overstap basisonderwijs voortgezet onderwijs, sept. 2003

Uit De Ophaalbrug, werkmateriaal bij de overstap basisonderwijs voortgezet onderwijs, sept. 2003 Uit De Ophaalbrug, werkmateriaal bij de overstap basisonderwijs voortgezet onderwijs, sept. 2003 REKENEN-WISKUNDE VERSLAG Samenstelling De BOVO-kwaliteitsgroep rekenen-wiskunde bestond uit: Sira Kamermans,

Nadere informatie

Inhoud. HOOFDSTUK 1 Logisch denken 9. HOOFDSTUK 2 Geheugen 59. HOOFDSTUK 3 Vaardigheid met getallen 109. HOOFDSTUK 4 Persoonlijke vaardigheden 159

Inhoud. HOOFDSTUK 1 Logisch denken 9. HOOFDSTUK 2 Geheugen 59. HOOFDSTUK 3 Vaardigheid met getallen 109. HOOFDSTUK 4 Persoonlijke vaardigheden 159 Inhoud Inleiding 4 Hoe is dit boek met tests opgebouwd? 5 Gebruiksaanwijzing 6 HOOFDSTUK 1 Logisch denken 9 DOSSIER 1 Ruimtelijk inzicht en oriëntatievermogen 11 DOSSIER 2 Logische reeksen 27 DOSSIER 3

Nadere informatie

Uitwerkingen VWO deel 1 H2 (t/m par. 2.5)

Uitwerkingen VWO deel 1 H2 (t/m par. 2.5) Uitwerkingen VWO deel 1 H2 (t/m par. 2.5) 2.1 Inleiding 1. a) Warmte b) Magnetische Energie c) Bewegingsenergie en Warmte d) Licht (stralingsenergie) en warmte e) Stralingsenergie 2. a) Spanning (Volt),

Nadere informatie

Omschrijven, formules, natuurkunde, stappenplan, begripspracticum

Omschrijven, formules, natuurkunde, stappenplan, begripspracticum ONTWERP ONDERZOEK FORMULES OMSCHRIJVEN BIJ NATUURKUNDE IN 3 VWO Naam auteur Margriet van der Laan, Msc Vakgebied Natuurkunde Titel & onderwerp Formules omschrijven bij natuurkunde Opleiding Interfacultaire

Nadere informatie

Voorkennis : Breuken en letters

Voorkennis : Breuken en letters Hoofdstuk 1 Getallen en Variabelen (V4 Wis A) Pagina 1 van 13 Voorkennis : Breuken en letters Les 1 : Breuken Bereken : a. 4 2 3 b. x 5 = c. 12 3 x a. 4 2 3 = 8 3 = 2 2 3 b. x 5 = 1 5 x c. 12 3 x = 12

Nadere informatie

INKIJKEXEMPLAAR. WisMon WisTaal. Natuurkunde vaktaal. theorie & opgaven. havo/vwo. I I

INKIJKEXEMPLAAR. WisMon WisTaal. Natuurkunde vaktaal. theorie & opgaven. havo/vwo.   I I WISMON WisTaal I Natuurkunde vaktaal WisMon WisTaal havo/vwo theorie & opgaven www.wismon.nl I 030-737 0348 I info@wismon.nl Natuurkunde vaktaal WisTaal - Natuurkunde Natuurkunde vaktaal voor anderstaligen

Nadere informatie

Leer- en Ontwikkelingsspel

Leer- en Ontwikkelingsspel SPEELWIJZE LEER- EN ONTWIKKELINGSSPEL - Bladzijde 1 / 13 SPEELWIJZE Leer- en Ontwikkelingsspel Leren en ontwikkelen spelen een belangrijke rol in onze samenleving. Veranderingen op allerlei gebied volgen

Nadere informatie

Naam: Klas: Repetitie versnellen en vertragen 1 t/m 6 HAVO

Naam: Klas: Repetitie versnellen en vertragen 1 t/m 6 HAVO Naam: Klas: Repetitie versnellen en vertragen 1 t/m 6 HAVO Opgave 1 Hiernaast is een (v-t)-diagram van een voorwerp weergegeven. a. Bereken de afgelegde afstand van het voorwerp tussen t 0 s en t 8 s.

Nadere informatie

DOEN! - Praktische opdracht beschrijvende statistiek in 4HAVO. Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam

DOEN! - Praktische opdracht beschrijvende statistiek in 4HAVO. Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam Naam auteur(s) Vakgebied Titel Onderwerp Opleiding Doelgroep Sleuteltermen M.J.D. van den Bosch- Knip, Ir RBA Wiskunde DOEN! - Praktische opdracht beschrijvende statistiek in 4HAVO beschrijvende statistiek

Nadere informatie

Titel: De titel moet kort zijn en toch aangeven waar het onderzoek over gaat. Een subtitel kan uitkomst bieden. Een bijpassend plaatje is leuk.

Titel: De titel moet kort zijn en toch aangeven waar het onderzoek over gaat. Een subtitel kan uitkomst bieden. Een bijpassend plaatje is leuk. Het maken van een verslag voor natuurkunde Deze tekst vind je op www.agtijmensen.nl: Een voorbeeld van een verslag Daar vind je ook een po of pws verslag dat wat uitgebreider is. Gebruik volledige zinnen

Nadere informatie

Brochure. Meerbegaafden uitdagen met de taxonomie van Bloom. Leerkring Omgaan met verschillen

Brochure. Meerbegaafden uitdagen met de taxonomie van Bloom. Leerkring Omgaan met verschillen Brochure Meerbegaafden uitdagen met de taxonomie van Bloom Leerkring Omgaan met verschillen Inleiding Omgaan met verschillen is een thema dat inmiddels een geschiedenis heeft binnen het primair onderwijs.

Nadere informatie

Mentor Datum Groep Aantal lln. Helma Goudsmits a 32. Leeractiviteit leergedrag leerling(en)

Mentor Datum Groep Aantal lln. Helma Goudsmits a 32. Leeractiviteit leergedrag leerling(en) Evaluatie rekenles: Ik heb met de kinderen gewerkt met rekenen met lengtematen (m-cm etc). Dit was een herhalingsoefening. Dit kon ik goed merken, want sommige kinderen beheersten de stof erg goed. Anderen

Nadere informatie

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak natuurkunde havo, tweede tijdvak (2019). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende

Nadere informatie