EKONOMIE VRAESTEL 1/2 GRAAD 12 JUNIE-EKSAMEN 2014 MEMORANDUM

Transcriptie

1 EKONOMIE VRAESTEL 1/2 GRAAD 12 JUNIE-EKSAMEN 2014 MEMORANDUM Bladsy 1 van 12

2 EKONOMIE VRAESTEL 1/2 GRAAD 12 JUNIE-EKSAMEN 2014 MEMORANDUM TOTAAL: 150 AFDELING A VRAAG 1 (Bloom-vlak 1: Onthou) B B A C B A A C J A H F C G D C Waar Waar Onwaar Waar Onwaar Waar (8 x 2) = (16) (8 x 1) = (8) (6 x 1) = (6) [40] TOTAAL AFDELING A: 30 Bladsy 2 van 12

3 VRAAG 2 (Bloom-vlak 3: Toepassing) AFDELING B 2.1 Enige twee van die volgende: Sakesiklusse. Kitchensiklusse. Juglersiklusse. Kuznetssiklusse. Kondratieffsiklusse. (4) Opeenvolgende periodes van stygende en dalende ekonomiese aktiwiteite. (2) Iets wat onbekend is, uit feite en inligting wat bekend is, af te lei (of te beraam). (2) A Piek. B Trog. C Herstel. D Opbloei/voorspoed. E Resessie/(slegs inkrimping sal ook aanvaar word). F Opswaai/(slegs uitbreiding sal ook aanvaar word). (6) a) Die verskil tussen die hoogste en laagste punte op die siklus. (2) b) Dui die algemene rigting aan waarin die indekse beweeg wat in die sakesiklus gebruik word. (2) c) Hoeveelheid draaipunte in ʼn tydreeks, die hoeveelheid pieke en trôe wat in ʼn spesifieke tydgleuf gesien word. (2) Resessie. Depressie. Herstel. Opbloei/voorspoed. (4) 2.3 Fiskale beleid: Die inkomstevermenigvuldigereffek is nou verbind aan die fiskale beleid, waar ʼn relatiewe klein verandering in besteding tot ʼn proporsionele groter styging in inkome lei. Verhoging van regeringsbesteding. Vermindering van belasting. Verminder belasting en verhoog regeringsbesteding gelyktydig. Dit kan ook andersom gebruik word om vraag te verminder. Bladsy 3 van 12

4 Monetêre beleid: Toenames in die geldvoorraad lei onvermydelik tot inflasie; hoe meer geld in omloop is, hoe meer sal pryse toeneem. = x D Waar Tm die totale geldvoorraad is. 1/rd. is die omgekeerde van die minimumreserwepersentasie wat deur banke gehou moet word. D is die aanvanklike invloei van nuwe geld na banke. Rentekoers kan aangepas word om die geldvoorraad te verander. Kontantreserwevereistes kan aangepas word om die hoeveelheid geld wat banke moet hou aan te pas. Opemarktransaksie kan uitgereik word of teruggekoop word om die hoeveelheid geld in omloop te verander. Morele oorreding kan gebruik word om banke te oorreed om op gepaste wyses die gelde te bestuur. Wisselkoersbeleid kan verander word om sodoende die vraag na die geldeenheid (hoeveelheid geld in omloop) te beïnvloed. (8) 2.4 Vraagkantbeleid: Tradisionele fiskale en monetêre beleid fokus op vraag. Inflasie het ʼn negatiewe effek op vraag, dus as inflasie toeneem, sal vraag daal. Werkloosheid het n negatiewe effek op vraag, dus, as werkloosheid toeneem, sal vraag daal. Vraagkantbeleid fokus om die vraag te verhoog of te manipuleer sodat vraag nie té hoog of té laag is nie. Om die probleem van té hoog of té laag aan te spreek, gebruik ons die Phillipskurwe. Aanbodkantbeleid: Sommige is van mening dat aanbodkantstygings tot vraagstygings kan lei. Bladsy 4 van 12

5 Vermindering van koste sal lei tot groter produksie (meer werkskepping). Verbetering van infrastruktuur sal produksie (aanbod) ʼn hupstoot gee. Vermindering van administratiewe kostes en wetgewing sal tot voordeel wees van besighede. Kontantaansporings sal die winsgewendheid van besighede verbeter, dus sal meer besighede groei toon of geskep word. Doeltreffendheidskemas soos belastingkoerse, kapitaalverbruik, menslike hulpbronne en gratis adviesdienste sal aanbod verhoog en besighede stimuleer. Verbetering van die doeltreffendheid van markte deur deregulering, mededingendheid en die gelykmaking van die speelveld sal ʼn totale styging van aanbod veroorsaak. (8) [40] EN/OF VRAAG 3 (Bloom-vlak 3: Toepassing) 3.1 Enige twee van die volgende: Huishoudings/verbruikers. Sake-ondernemings/besighede/produsente. Regering/staat/openbare sektor. Finansiële sektor. (2) ʼn Opgawe van ʼn land se finansiële transaksies met die res van die wêreld oor ʼn spesifieke periode. (2) SARB. (2) Dit het invoere genoodsaak om groter te word om die diskrepansie op te maak. (2) Toe die verskil negatief raak, het die laaste kolom baie vinniger in die rooi in beweeg. Dit beteken toe die verskil in BBP en PVB groter raak en PVB meer as BBP was, moes Suid-Afrika meer invoer om die vraag na goedere en dienste te kan verskaf. (4) Punt e. (2) Die hoeveelheid dollar daal. Die wet van vraag: as die hoeveelheid dollars in omloop styg, sal die prys van dollars begin daal. (4) Die rand appresieer teenoor die dollar, dit wil sê die rand word sterker, omrede die vraag na rande relatief hoër is as die vraag na dollars. (4) 3.4 Besteding aan BBB meet die totale besteding aan finale goedere en dienste wat binne die landsgrense geproduseer word. Bladsy 5 van 12

6 3.5 Dit word bereken deur die bestedings aan die vier hoofdeelnemers in die ekonomiese kringloop bymekaar te tel. Die NRS (Nasionale Rekeningstelsel) word aanbeveel deur die VN, en ons volg dus internasionale beste praktyk. Vergoeding aan werknemers. Netto bedryfsurplus. Plus Vastekapitaalverbruik. Plus Bruto waarde toegevoeg teen faktorkoste. Ander belasting op produksie. Plus Subsidies op produksie. Minus Bruto waarde toegevoeg teen basiese pryse. Belasting op goedere. Plus Subsidies op goedere. Minus BBP teen markpryse. (hele ry moet korrek wees vir een punt) (maks. 8) Enige poging van die regering om die ekonomie deur middel van veranderinge in besteding en belasting te beïnvloed om spesifieke doelwitte te bereik. Regering bepaal die doelwitte wat nagestreef moet word, die begroting word gebruik om die doelwitte te bereik. Belangrikste element in die vraagkantbeleid. Sakesiklus het ʼn direkte uitwerking op die fiskale beleid. Regeringsbesteding: funksioneel of ekonomies. Verhoging in belasting lei tot verlaging in besteding. Staatskuld: as begrotings nie klop nie, moet regerings geld leen. Inkomeverdeling: progressiewe belasting sorg vir meer gelyke verdeling van inkomste, so ook regeringsbeleid. Verbruik: belastings beïnvloed verbruik; kan positief of negatief beïnvloed. Prysvlak: belasting het ook direkte invloed op prysvlakke, kan positief of negatief wees. Aansporings: subsidies en belasting kan tot groot mate individue en besighede stimuleer of uitbyt. Bladsy 6 van 12

7 Lafferkurwe: Maksimum twee punte vir die grafiek. (maks 8) [40] EN/OF VRAAG 4 (Bloom-vlak 3: Toepassing) Goederemark. (2) Lekkasies. (2) 4.2. Uitvoerinkomste. Regeringsbesteding. Investering. (6) Proporsionele besteding tussen inkomste en besteding ( aggregate expenditure ) (2) Huishoudings (verbruiksbesteding). Besighede (investeringsbesteding/bruto vaste kapitaalvorming). (2) = 1,667 = 50 x 1,667 = 83,35 (verhoging van 33,35 miljoen). (2) Bladsy 7 van 12

8 Enige drie stappe: Verandering in besteding of investering lei tot n verandering in indiensneming lei tot n verandering in inkomste. lei tot n verandering in besteebare inkomste (4) Die spaarsinparadoks is ʼn situasie waarin die besluit om meer te spaar deur minder te bestee, veroorsaak dat produksie daal, en daarmee saam indiensname. Die vermenigvuldiger gee egter nie die volle prentjie van makroekonomiese gedrag nie. As ons die volle prentjie wil sien, moet ons die vaartversneller bestudeer. (4) 4.4. Markpryse: Is die pryse wat die verbruiker betaal. Die waarde kan onakkuraat wees (weens subsidies en belastings wat op die pryse gehef word). Word verkry as die uitgawe (besteding)-metodeberekening gebruik word. Basiese pryse: Is die pryse wat die verskillende sektore sal betaal (primêr, sekondêr en tersiêre sektore). Die waarde kan onakkuraat wees (weens subsidies en belastings wat op die pryse gehef word). Word verkry as die sektore bymekaar getel word om BBP te bereken. Faktorpryse: Is die pryse wat die vervaardigers of produsente betaal vir die insette. Die waarde kan onakkuraat wees (weens subsidies en belastings wat op die pryse gehef word). Word verkry as die faktor vergoedings bymekaar getel word om die BBP te bereken. (Enige 4 x 2) = (8) Bladsy 8 van 12

9 4.5. Goederemark: Daar is oneindigend baie markte in dié kategorie. Word deur menslike innovasie beperk. Faktormark: Waar die produksiefaktore verhandel word. Waar die onderhandeling oor die pryse van die produksiefaktore geskied. Geldmark: Wanneer deponeerders (of hul agente) met leners (of hul agente) bymekaarkom. Die SARB speel ʼn sleutelrol (weens eie verpligtinge en rentekoerse). Kapitaalmark: Langtermyndeposito s word verhandel. Soos die geldmark, maar oor die langtermyn. Buitelandse valutamark: Multinasionale mark. Invoere (en die verruiling van geldeenhede). Uitvoere (en die verruiling van geldeenhede). (Enige 8) = (8) [40] VRAAG 5 (Bloom-vlak 6: Skep) AFDELING C TOTAAL AFDELING B: 80 INLEIDING Enige poging van die regering om die ekonomie deur middel van veranderinge in besteding en belastings te beïnvloed om spesifieke doelwitte te bereik. Enige gepaste definisie/omskrywing van fiskale beleid. (3) INHOUD Definisie: Enige poging van die regering om die ekonomie deur middel van veranderinge in besteding en belasting te beïnvloed om spesifieke doelwitte te bereik. Bladsy 9 van 12

10 Kenmerke: Doelwitgebonde. Regering bepaal die doelwitte wat nagestreef moet word, en die begroting word gebruik om die doelwitte te bereik. Vraagsydig. Die belangrikste element in die vraagkantbeleid. Siklies. Sakesiklus het n direkte uitwerking op die fiskale beleid. Samestelling: Regeringsbesteding: funksioneel of ekonomies. Belasting. Staatskuld: as begrotings nie klop nie, moet regerings geld leen. Uitwerking: Inkomeverdeling: progressiewe belasting sorg vir meer gelyke verdeling van inkomste, so ook regeringsbeleid. Verbruik: belastings beïnvloed verbruik, kan positief of negatief beïnvloed. Prysvlak: belasting het ook direkte invloed op prysvlakke, kan of positief of negatief wees. Aansporings: subsidies en belasting kan tot groot mate individue en besighede stimuleer of uitbyt. Lafferkurwe: Skets: Punte: Die Lafferkurwe wys die verwantskap van belastingkoerse en die uiteindelike inkomste wat belasting vir die regering verskaf. Gradiënt van kurwe. Asse (x 2) korrek benoem. (maks. 30) Bladsy 10 van 12

11 SLOT Soos ons kan sien is die fiskale beleid ʼn belangrike element in die regering se arsenaal om sy doelwitte te bereik. Enige ander gevolgtrekking moet gemaak word. (2) VRAAG 6 KANDIDAAT BEHAAL 0 0 KANDIDAAT BEHAAL KANDIDAAT BEHAAL KANDIDAAT BEHAAL OF (5) [40] INLEIDING Onewewigtigheid van die betalingsbalans manifesteer in ʼn algehele surplus of tekort. Indien ʼn onewewigtigheid vir ʼn lang tyd bly voortbestaan en versleg, staan dit as ʼn fundamentele onewewigtigheid bekend. Enige gepaste definisie/omskrywing. (3) INHOUD Leen en uitleen: Lande met surplusse leen dikwels geld aan lande met tekorte. Lande met tekorte leen geld. Dit is hoekom sommige ontwikkelende lande so baie buitelandse skuld het. Lande kan ook by die IMF leen as daar ʼn fundamentele tekort is, maar om geld te leen is nie ʼn langtermyn oplossing nie. Veranderinge in vraag: Langtermyn-beleide: Uitvoerbevordering en invoervervanging word gebruik om invoere te halt en uitvoere te stimuleer. Rentekoerse: Binnelandse vraag kan deur middel van rentekoerse verander word. Indien rentekoerse verhoog word, daal besteding, ook op invoere. Terselfdertyd probeer buitelandse spaarders om voordeel te trek deur hul beleggings in lande met hoër rentekoerse te verhoog. Die teenoorgestelde gebeur wanneer rentekoerse verlaag word. Invoerbeheer: Invoertariewe word deur die WHO uitfaseer bv. heffings, kwotas en doeanetariewe. Valutabeheer: Dit is binnelandse regulasies wat sentrale banke toelaat om buitelandse valuta te rantsoenneer. Bladsy 11 van 12

12 Veranderinge in wisselkoerse: Vryswewende wisselkoers wat outomaties werk. Beheerde swewende wisselkoerse laat wisselkoerse tussen grense beweeg. Vaste wisselkoerse word deur die sentrale bank bepaal. (maks. 30) SLOT Enige aanvaarbare slot. (2) KANDIDAAT BEHAAL 0 0 KANDIDAAT BEHAAL KANDIDAAT BEHAAL KANDIDAAT BEHAAL (5) [40] TOTAAL AFDELING C: 40 GROOTTOTAAL: 150 Bladsy 12 van 12