Tussen spruitjes en kebab

Transcriptie

1 Tussen spruitjes en kebab Els Boeynaems & Serap Cakmak Inhoud Gezondheid allochtonen Onderzoek: Voedingsbegeleiding van etnisch-culturele minderheden (ECM) Voedingsgewoonten bij Turken en Marokkanen Casus: tips bij het oplossen 1

2 Gezondheid allochtonen Hogere prevalentie Personen van Marokkaanse en Turkse origine hebben een hogere prevalentie van: Diabetes (1 op 5 personen) Mentale gezondheidsproblemen (depressie, somatische klachten, ernstige angsten) (1 op 4 personen) Obesitas (1 op 6 personen) Jeugdobesitas (Health Interview Survey, 2004) 2

3 BMI BMI Autochtone bevolking Marokkanen en Turken < > (Health Interview Survey, 2004) Redenen van hogere prevalentie Sedentariteit, verstedelijking Meer vlees, suiker, geraffineerde graanproducten Ten volle profiteren van het uitgebreide aanbod hier Overgewicht is een teken van welvaart Stoer gebouwd zijn of ronde vormen hebben was een schoonheidsideaal (Health Interview Survey, 2004) 3

4 Redenen van hogere prevalentie Lagere fysieke activiteitsgraad Nutritionele status: Ze maken zich minder druk over hun gewicht Gebruiken vaker afslankmiddelen Mogelijke genetische aanleg voor diabetes bij Berberse bevolkingen (Marokko, Algerije) en Afrikanen in het algemeen (Health Interview Survey, 2004) Onderzoek: Voedingsbegeleiding van etnisch-culturele minderheden (ECM) (S. Cakmak & I. Devolder, 2010) 4

5 Inleiding Onderzoek bij diëtisten in Vlaanderen: Zelfstandige Klinische In groepspraktijk Voor een organisatie Etnisch-culturele minderheden (decreet, 28 april 1998, art. 2): Het geheel van allochtonen Vluchtelingen Woonwagenbewoners Inleiding Zoeken naar juiste materialen, methodieken en inzichten Hindernis voor het bereiken van een optimale gezondheidsvoorlichting? barrières of drempels Hulpmiddelen 5

6 Barrières Taalbeheersing van de cliënt/patiënt Eetcultuur van de cliënt/patiënt Godsdienstvoorschriften van de cliënt/patiënt Het financiële aspect De scholingsgraad van de cliënt/patiënt Spelen een rol bij: Het motiveren Het geven van voedingsadvies Het geven van advies rond beweging Een voedingsondervraging Opvolgconsultaties Taalbarrière Grote barrière maar niet de enige! Impact op de kwaliteit van de begeleiding: Tijdrovend Geen duidelijke anamnese Beperkt advies Minder maatwerk in het algemeen Miscommunicatie en misinterpretatie Cliënt/patiënt stelt geen vragen Specifiek van toepassing op: Turken, Marokkanen en Oost- Europeanen 6

7 Taalbarrière: tips Laten vertalen door familielid of kennis Tolk Uitleggen in andere taal of eenvoudig taalgebruik Uitleggen met gebaren Hulpmiddelen gebruiken! Hulpmiddelen NOOD AAN HULPMIDDELEN! Meest gevraagde hulpmiddel: Aangepaste en vertaalde dieetbladen met foto s van voedingsmiddelen uit hun eigen cultuur, aangegeven in porties 7

8 Hulpmiddelen Database: in bijlage Cliënten/patiënten die taal onvoldoende/niet beheersen visuele hulpmiddelen! Gebruiken tijdens begeleidingen met allochtonen Meegeven met de cliënt/patiënt Hulpmiddelen: database 8

9 Hulpmiddel: Typische Marokkaanse voedingsmiddelen en bereidingen Voedingsgewoonten 9

10 Voedingsgewoonten: algemeen Culturele verschillen tussen Marokkanen en Turken Weigeren van voedsel: een regelrechte belediging Verschil in voedingsgewoonten tussen 1ste en 2de generatie Zelden gebruik van kookboek en weegschaal Eetmomenten: ontbijt (vaak laat of geen) warme maaltijd(en) tussendoortjes Ontbijt TURKEN MAROKKANEN Brood / pannenkoeken Boter / margarine Rauwe groenten, olijven Thee, koffie (veel suiker), melk, ayran Honing, confituur (met lepeltje), fetakaas, kippewit Soms pap, soep, deegwaren (Zelfgebakken) brood / pannenkoeken Olijfolie / boter / margarine Rauwe groenten, olijven Muntthee (veel suiker), koffie, fruitsap, karnemelk Honing (met lepeltje), kaas, gezouten vlees, ei Soms pap, soep, deegwaren 10

11 Tips: ontbijt Hoeveel olijfolie gebruikt hij/zij? En hoe meet hij/zij dit Olijfolie: veel minder olie gebruiken Beperken van alle producten die veel vet en suiker bevatten Suiker en honing in thee en koffie vervangen door zoetstof Aandacht oplosthee!! Warme maaltijd(en) TURKEN MAROKKANEN Brood = bestek Olie / boter / margarine Maaltijdsoepen (met gedroogde peulvruchten, vermicelli, aardappelen, rijst) Stoofpotten / opgevulde gerechten Frieten, aardappelen, peulvruchten beschouwd als groenten Brood = bestek Olie / boter / margarine Maaltijdsoepen (met gedroogde peulvruchten, vermicelli) Stoofpotten / opgevulde gerechten Frieten, aardappelen, peulvruchten, bieten beschouwd als groenten Pilav, bulgur (gebroken tarwe) Rauwkostsalade/gepekelde groenten/ olijven Ayran, frisdrank, water Dessert: Vers fruit, koekjes, thee, koffie Couscous Rauwkostsalade/ olijven Karnemelk, frisdrank, water Dessert: Vers fruit, koekjes, dadels, thee, koffie, geroosterde kikkererwten 11

12 Tips: warme maaltijd Ik eet groenten en vlees : men bedoeld waarschijnlijk tagine waarbij een groot deel van de groenten aardappelen zijn Stimuleren van rauwkost bijgerechten Duidelijk maken dat aardappelen, kikkererwten, linzen, koolhydraatbronnen zijn Bereidingswijze vragen van de gerechten en voor hoeveel personen Beperken van alle producten die veel vet ( frieten!! ) en suiker bevatten Max 1 Kh bron / maaltijd indien dit een probleem is rantsoeneren van brood Tussendoortjes TURKEN MAROKKANEN Ayran (natuuryoghurt, water, zout) Thee / koffie met suiker Vers / gedroogd fruit Koekjes / gebak / pannenkoeken Nootjes, zonnebloempitten Karnemelk Thee / koffie met suiker Vers / gedroogd fruit Koekjes / gebak / pannenkoeken Nootjes, zonnebloempitten 12

13 Tips: tussendoortjes Sommige dingen die tussendoor gegeten worden, worden niet beschouwd als voeding: fruitsap, yoghurtdranken, noten, zaden, Indien, afhankelijk van het insulineschema, geen Kh+ tussendoortjes mogen gegeten worden hen stimuleren om Kh arme soep of rauwe groenten te eten. Evolutie bij de 2de generatie Gelijkend op Westerse eetgewoonten Veelvuldig gebruik van puree, geraffineerde rijst en pasta Veel frieten, hamburgers (junkfood) en pizza s Volle en gesuikerde melkproducten Fruitsappen en frisdranken 13

14 Evolutie bij de 2de generatie 1ste generatie 2de generatie Rauwkost + warme groenten Peulvruchten Veel karnemelk Dagelijks vers fruit Minder groenten Frieten++, pasta, rijst Gesuikerde en volle zuivelproducten Zelden fruit Knelpunten Zoete gerechten onregelmatig en tussen de hoofdmaaltijden Inname vetten ligt hoog Grote gebruikte hoeveelheid Vetrijke bereidingswijzen Veelvuldig gebruik van grote hoeveelh. Kh gedurende hele dag Bij de HM, TD, bij thee, theekoekjes, Grote porties 14

15 Visuele bundel voor de allochtone bevolking (nadruk Marokkaanse/Turkse) Gezonde voeding Koolhydraten: snel, traag Regelmaat Vetten Bundel diabetes bij allochtonen 15

16 Opbouw bundel Schematische voorstelling Schematische voorstelling 16

17 Lactose Schematische voorstelling Schematische voorstelling 17

18 18

19 Visuele lijst 19

20 Voor- en nadelen + Geen tolk nodig + Familiehiërarchie + Visueel en kleur + Nuttig voor minderbegaafde autochtonen - Kleurenkopij = prijskaartje - Continue aanpassing noodzakelijk - Onvoltooid project 20

21 Project VDV Educatiemap voor Marokkaanse en Turkse mensen met diabetes Commissievoeding samen met 2 studenten Jara Meire en Elise Vanholme Deze map bevat tekeningen, foto s en een handleiding voor de diëtist(e) Normale sitatie verwerking Kh in ons lichaam Type 1 DM Type 2 DM Hypo / Hyper + acties 4 pijlers van de behandeling Buikomstrek De actieve voedingsdriehoek Soorten Kh Project VDV De vetten kwaliteit en kwantiteit Elke laag van de actieve voedinsdriehoek wordt zowel voor de Marokkaanse als voor de Turkse gemeenschap voorgesteld. Per laag zullen er foto s van toegelaten en te mijden voedingsmiddelen afgebeeld worden Klaar rond december Januari uittesten Februari evalueren en verbeteren Te koop op de diabetesbeurs

22 Feta slaatje met komkommer en tomaat. Feta bevat 60% vet!! Hoeveelheid halveren en meer komkommer en tomaat toevoegen. Spliterwtenpasta Heel weinig van eten omwille van de koolhydraten. Wordt gegeten met brood. Met mate eten. Marokkaans lenteslaatje Komkommer. Tomaat. Ui. Koriander. Vinaigrette. (niet te veel olie gebruiken) Nota : mag bij elke maaltijd gegeten worden. Linzenschotel Gedeelte ( de helft) van de linzen vervangen door andere groenten zoals courgette, paprika, ui, komkommer,.. Scampi s in look Scampi s kunnen, maar niet te veel olijfolie gebruiken Eventueel tomaten raspen om saus te bekomen. Sardinnen of anjovis Bevat veel goede vetten maar opletten bij overgewicht. 22

23 Kip met pruimen Kip is goed. Pruimen beperken. Fruit stomen in plaats van bakken. Nota: gebruik weinig olijfolie. Saus bij couscous Kikkererwten beperken en meer andere groenten toevoegen, zoals kool, aubergines, wortelen. Niet te veel olie gebruiken. Met rundvlees of kip. Gebak Koekjes Zijn niet aangewezen! Teveel suiker, honing en bladerdeeg. Casus 1 Marokkaanse man Leeftijd: 66 BMI 26 DM type 2 2 inspuitingen: mixtard 30 34E om 8 uur en 38E om 17u HbA1c: 8 mmol/l Glycemieschommelingen Cholesterol: ok Extra info: beheerst de Nederlandse taal onvoldoende maar kan zich redden 23

24 Casus 2 Turkse vrouw Gewicht: 94 kg (Startgewicht: 75kg) Zwangerschapsdiabetes (34 weken) Glycemie vooral s avonds Aanpassingen: Gestopt met frisdrank Geen suiker in thee en koffie Geen zoet beleg Extra info: woont een jaar in België en beheerst de Nederlandse taal helemaal niet 24

25 Bedankt voor uw aandacht! 25