Aardrijkskunde hoofdstuk 3 Klimaat en landschapszones 1. Oriëntatie

Transcriptie

1 Aardrijkskunde hoofdstuk 3 Klimaat en landschapszones 1. Oriëntatie 3 vragen: 1. Hoe wordt de energie van de zon door lucht en water over de aarde verspreid? De zon is leverancier van energie. De verschillen in instraling van de zon brengen luchten zeestromingen op gang > zorgen voor een betere verdeling van energie op aarde. 2. Waarom zijn er op aarde duidelijke verschillen in klimaat en landschap? Klimaatfactoren: warmte, koelte, neerslag, droogte, wind, zonneschijn en temperatuur. Temperatuur en neerslag hebben invloed op de plantengroei en daarmee op het landschap. Verschillen tussen klimaatgebieden vormen de basis voor een ordening in een aantal landschapszones die het leven van mensen op een eigen manier beïnvloeden. 3. Waarom vinden we in veel gebieden op aarde vormen van landdegradatie? Door menselijk handelen staan landschappen onder druk. Bij klimaat met hevige neerslag kan bij veel reliëf bodemerosie bevorderd worden. Bij een warm klimaat met droge maanden is gevaar voor verdroging, bosbranden en zout worden van de bodem. 2. De zon als motor van het klimaatsysteem 2.1 Weer en klimaat Weer = de toestand van de atmosfeer of dampkring zoals deze op een bepaalde plaats op een bepaald moment aanwezig is Klimaat = Patroon in het weer over een langere periode meestal 30 jaar Er wordt vooral gelet op verloop van temperatuur, neerslag en wind. 2.2 Wie verwarmt onze luchtlaag: de zon of de aarde? De inkomende straling van de zon De zon is de motor van het aardse klimaatsysteem. Deze stuurt veel kortgolvige straling naar de aarde. Deze kan je gedeeltelijk zien als zonlicht. 1. De ozonlaag zorgt voor absorptie van bijvoorbeeld schadelijke utraviolette straling. Zo n 20% straling komt niet door de atmosfeer heen 2. 25% wordt gereflecteerd door wolken en allerlei vaste deeltjes teruggekaatst naar de ruimte. Ook de aarde zelf zorgt voor reflectie, vooral bij een lage invalshoek en een lichte kleur aardoppervlak 5% 3. 50% van de straling wordt geabsorbeerd door het aardoppervlak > opwarming van het aardoppervlak De uitgaande straling van de aarde Door langgolvige straling die je als warmte ervaart. De atmosfeer absorbeert 90% hiervan en verwarmd hierdoor Gassen als waterdamp (H2O), kooldioxide (CO2) en methaan (CH4) spelen een rol Broeikaseffect = opwarming van de atmosfeer. De atmosfeer laat kortgolvige straling van de zon goed door, maar houdt langgolvige straling door absorptie vast. We hebben een natuurlijk broeikaseffect wat voor een leefbare temperatuur op aarde zorgt. Mensen zorgen voor een versterkt broeikaseffect doordat er bij verbrandingsprocessen veel broeikasgassen in de lucht worden gebracht. 2.3 De energiehuishouding van de aarde

2 Stralingsbalans = Het saldo van alle inkomende en uitgaande straling op een bepaalde plaats (stralingsoverschot / stralingstekort) Verschillen in stralingsdichtheid op aarde De invalshoek bepaalt de stralingsdichtheid = hoeveelheid zonnestraling per oppervlakte-eenheid Lage breedten: Hele jaar hoge stralingsdichtheid Hoge breedten: Gemiddeld duidelijk lager Stralingsoverschot en stralingstekort Door transport van warmte is er een streven naar evenwicht in de energiebalans van de aarde. Transport van warmte: zeestromen, kringloop van water en de luchtbewegingen op aarde. 2.4 De zonkracht en ozon Hoe meer zon, hoe meer utraviolette (uv-) straling, wat schadelijk is voor ons Ozonlaag filtert de lucht en geeft dus bescherming De ozon absorbeert de uvstraling en zet het om in warmte. Bepalend voor de hoogte van zonkracht zijn: 1. De hoogte van de zon Hoe hoger, hoe meer; sterkst tussen en De bewolkingsgraad 3. De hoogteligging Hoe hoger op een berg, hoe meer; reflectie van sneeuw maakt het nog meer 2.5 Aantasting van de ozonlaag De ozonlaag is boven de aarde niet overal even dik en varieert met de seizoenen. Dikte wordt bepaalt door - Hoeveelheid zonlicht die ozon aanmaakt - Aanvoer of afvoer van ozon via luchtstromingen - (Bij de polen) in de winter hogere druk: ozonaanmaak wordt beperkt door de kou. - (Bij de polen) in het voorjaar verzwakt de hoge druk en komt er wat verwarming door de zon > lucht met ozon kan weer toestromen / ozon kan weer gemaakt worden. - Mensen brengen chloor in de lucht wat zorgt voor aantasting van de ozonlaag 1 jan Montreal Protocol. Milieuverdrag dat het gebruik van ozonafbrekend stoffen verbiedt. 3. Water als energietransporteur 3.1 Energietransport door zeestromen De geleding van het zeewater: bovenstromen en onderstromen Oceanische circulatie wordt gestuurd door het vaste windsysteem in de tropen en de ligging van de continenten. Warme zeestromen : van tropen naar de polen Koude zeestromen : van poolgebieden naar tropen Thermohaline stromingen: de boven- en onderstromen. Thermo: temperatuur, haline: zoutgehalte 1. De verhitting door zon leidt in zeewater tot verschillen in temperatuur > verwarmd zeewater zet uit en wordt minder dicht > bovenlaag licht warm met vooral in de tropen veel energie. Onderlaag is koud en zwaar en heeft een grotere dichtheid

3 2. Het zoutgehalte beïnvloed de dichtheid van het water. Hoe hoger, hoe zwaarder en dichter. Verdamping, verdunning en vorming van zee-ijs zorgen voor zout. Toestroming van zoet rivierwater of smeltwater van ijs leidt tot een lager zoutgehalte. Circulatiecellen en afzinkgebieden Afzinkgebieden zorgen voor verbinding van boven- en onderstromen en zo ook voor circulatie. Ze fungeren hierbij als een soort diepwaterpomp. Afzinkgebieden Golfstroom voor klimaat in West Europa: Ten noorden van IJsland, en de Labradorzee. Het warme water is afgekoeld door de koudere luchtstromen erboven > kouder en zwaarder. / In de zomer veel verdamping aan oostkust Noord-Amerika > meer zout Afzinkgebieden op hoge breedten: handhaving van huidig klimaat op aarde. Garanderen een toestroom van warm zeewater uit de tropen. Blokkering van de werking van de diepwaterpomp zal de verdeling van warmte op aarde verstoren. 3.2 Energietransport door de hydrologische kringloop Hydrologische kringloop = de kringloop van water Kringloop heeft 2 belangrijke kenmerken: 1. Het is een stroming tussen reservoirs Vaak sprake van continue stroming van water van het ene reservoir bv rivieren en grondwater naar een ander reservoir bv de zee 2. Het is een stroming tussen toestanden (waterdamp, water, ijs) Bij overgangen tussen water, waterdamp en ijs is er sprake van opslag of vrijkomen van energie. Zorgt dus voor stromingen van energie. Verdampen van water: energie wordt in de waterdamp in de lucht opgeslagen Condensatie: energie komt vrij 3.3 Een grote buffervoorraad warmte in de zee Door het grote oppervlak worden in het water van de oceanen en zeeën enorme hoeveelheden zonnestraling opgeslagen: buffervoorraden voor de lucht. Zomer: land warmt sneller op dan zee. Zee zorgt voor verkoelende wind Winter: zee is warmer omdat land snel afkoelt. Zee heeft verzachtende invloed op temperatuur van land. Landen met een zeeklimaat liggen dicht bij zee. Hebben zachte winters en niet te hete zomers. Landen met een landklimaat (continentaal klimaat) liggen verder van zee. Hebben hetere zomers en koudere winters. 4. Lucht als energietransporteur 4.1 Het ontstaan van luchtdrukverschijnselen Verschillen in opwarming van lucht en luchtdruk zorgt voor een verschil in temperatuur. Lucht stroomt van een hogeluchtdrukgebied naar een lageluchtdrukgebied. ZIE BRON 30 BLZ 26

4 4.2 Drie circulatiecellen per halfrond De wet van Buys Ballot = Met de wind in de rug (dus bezien vanaf een hogedrukgebied) ondervindt en wind op het noordelijk halfrond een afwijking naar recht en op het zuidelijk halfrond naar links. De luchtcirculatie kent op elk halfrond 3 circulatiecellen. 1. De Hadleycel (tussen 0º en 35º breedte) - Sterk ontwikkeld - Stijgt bij de evenaar op door intensieve verhitting > - Wind beweegt richting noordpool maar buigt af naar rechts tot 35º > - Lucht daalt en stroomt terug naar de evenaar 2. De Polaire cel (tussen 60º en 90º breedte) - Zwak ontwikkeld - Gedomineerd door zware koude lucht aan het aardoppervlak - Stroomt van de pool hoge druk gebied weg - Richting evenaar maar buigt af naar rechts tot 60º > - Lucht stijgt en stroomt terug naar de pool 3. De Ferrelcel (tussen 35º en 60º breedte) - Gedomineerd door westenwind aan het aardoppervlak - Warme lucht uit de subtropen komt in botsing 60º met koude lucht vanaf poolgebieden - Warme lucht stijgt boven koude uit - Door opstijging van lucht is er meestal sprake van lage druk frontale depressie rond 60º 4.3 De eigenschappen van hoge- en lagedrukgebieden Door verschillen tussen zee en land is er vaak sprake van kernen van een lage of hoge druk 1. Kernen van lage luchtdruk - Stijgen van lucht oorzaak: opwarmen of botsen van luchtsoorten - Wordt versterkt door convergentie bij lage druk gebied - Stijgende lucht lage druk gebied koelt af > condensatie > wolken en neerslag - Corioluskracht zorgt dat luchtcirculatie een draaiende beweging tegen de klok in maakt op het noordelijk halfrond bij lage druk cyclonale beweging 2. Kernen van een hoge luchtdruk - Dalen van lucht - Wordt versterkt door divergentie aan het aardoppervlak bij hoge druk - Corioluskracht zorgt dat luchtcirculatie een draaiende beweging met de klok mee maakt op het noordelijk halfrond bij hoge druk anticyclonale beweging - Wolkloos en droogte 4.4 De luchtcirculatie op lage breedten - Tropen gebied tussen keerkringen: warmte en overvloedige neerslag > weelderige plantengroei - Subtropen 23,5º-35º breedte: permanente droogte > woestijnen Hebben samenhang door de Hadleycel die de gebieden met stijgende - en de gebieden met dalende lucht met elkaar verbindt. ZIE BRON 34 BLZ 29

5 1. Lage druk in de tropen (ITZC) - Intertropische convergentiezone (ITCZ) : zone rond de evenaar waar de instraling van de zon het hoogst is dus sterk stijgende luchtbewegingen, neerslag en wolkenmassa s - Lucht van de Hadleycellen stijgt hier op - Verschuift in samenhang met het verplaatsen van de loodrechte zonnestand met de seizoenen - Boven land sterkere verschuiving omdat deze sneller opwarmt 2. Hoge druk in de subtropen - Gestegen lucht in tropen stroomt hoog in de atmosfeer naar hogere breedten > daalt in subtropen dalende lucht, hoge luchtdruk, droogte - Hoge druk verschuift mee met de ITCZ 3. Passaten - Passaat = constante wind aan het aardoppervlak die van het subtropisch hogedrukgebied naar de ITCZ waait om de stijgende lucht te compenseren - Ontstaat uit dalende lucht bij de subtropen gaat ook richting de gematigde breedten - Wet van Buys Ballot is hier ook van toepassing 4. Moessons (+ verschuiving ITCZ) - Land heeft in de zomer lage druk extreme hitte en in winter hoge druk extreme afkoeling Hierdoor maakt de passaat een omkering ieder halfjaar. - Lage druk heeft een natte moesson - Hoge druk heeft droge moesson - Wind kan omkeren doordat het over de evenaar heen gaat 4.5 De luchtcirculatie in de gematigde breedten Als de koude lucht van de polen botst met de warme lucht van de subtropen dringt de koude lucht onder de warme waardoor deze gaat stijgen, waardoor een depressie ontstaat een speciaal soort lage druk gebied met een wolkenbanden die rondom het lagedrukgebied draaien en veel neerslag. 4.6 El Niño 1. Bij een normale luchtdruksituatie - Hoge druk subtropen laten stabiele passaatwinden naar de evenaar waaien - Passaten waaien westwaarts en transporteren warme bovenlaag van zee mee - In het westelijk deel bij de oceaan bij Indonesië, Nieuw-Guinea en de Filipijnen hebben we het warmste zeewater hierdoor > Lage druk - In het oostelijk deel Peru en Ecuador wordt het water aangevuld met omhoogkomend koud water. Veel voedingsstoffen > veel plankton > veel vis 2. Bij een El Niño-situatie - Totale luchtdrukverschil is geringer - Kracht van de passaten vermindert > omkering windrichting boven Grote Oceaan - Het oostelijke deel krijgt door de westenwind het warmste zeewater en lage druk > minder vis / hevige regens overstromingen - In het westelijke gedeelte is de lage druk verzwakt > droogteperioden bosbranden - Kan om de 2 tot 7 jaar voorkomen 5. De klimaatgebieden op aarde

6 5.1 Klimaatindeling De indeling van klimaten in klimaatgebieden met bepaalde kenmerken is belangrijk. Temperatuurgrenzen boomsoorten of landbouwgewassen, of omvang van neerslag en verdamping, of de nabijheid van zee worden vaak gebruikt als kenmerk. Ook geografische factoren geografische breedte, ligging t.o.v. zee, gebergtes hebben een grote invloed op het verloop van klimaatgrenzen. Er zijn geleidelijke overgangen tussen de klimaatgebieden. 5.2 De klimaatgebieden van Köppen Bij de klimaatindeling van Köppen wordt er naar de verschillen in plantengroei gekeken. Elke plant heeft zijn eisen wat klimaat en vocht betreft. Je hebt - Tropisch regenwoud - Savanne - Woestijn - Steppe - Gematigd loofwoud - Naaldwoud - Toendra Köppen karakteriseert elk gebied door ze te koppelen aan 3 kenmerken: 1. De gemiddelde temperatuur (warmste en de koudste maand) 2. De gemiddelde neerslag 3. Het seizoen waarin de neerslag valt De letters 1. De hoofdletters A t/m E A - Tropische regenklimaten > Gekoppeld aan gemiddelde temperatuur B - Droge klimaten > Gekoppeld aan droogte C - Maritieme klimaten van de gematigde zone > Gemiddelde temperatuur D - Continentale klimaten > Gemiddelde temperatuur E - Polaire klimaten > Gemiddelde temperatuur 2. De kleine letters f, s en w A, C en D kunnen deze letters krijgen f - feucht, neerslag in alle jaargetijden s - sommertrocken, droge zomer w - wintertrocken, droge winten Klimaat A Tropische regenklimaten B Droge klimaten C Gematigde maritieme klimaten D Continentale klimaten E Polaire klimaten Eisen aan temperatuur of neerslag - Temperatuur in de koudste maand boven 18 graden (ong. de palmgrens) - Jaarlijks overtreft de verdampinscapaciteit de neerslag - Temperatuur in de koudste maand tussen 18 en -3 graden - Temperatuur in de warmste maand boven de 10 graden - Temperatuur in de koudste maand lager dan -3 graden - Temperatuur in de warmste maand boven de 10 graden - Temperatuur van de warmste maand beneden 10 graden (ong. de boomgrens)

7 5.3 Klimaten verklaren Bij temperatuur spelen de geografische breedte, de afstand tot zee en de hoogteligging een rol. Bij neerslag spelen de ligging en eventuele verplaatsing van de lagedrukgebieden (neerslag) of hogedrukgebieden (droogte) tussen zomer en winter een rol. 1. Het Af-klimaat (tropisch regenwoudklimaat) - Hoge temperatuur (A) - Hele jaar neerslag (f) > lage druk - Lage druk door invloed van ITCZ 2. Het Aw-klimaat (savanne klimaat) - Droge winter, natte zomer (w) - Winter heeft hoge druk, zomer lage - Lage druk komt door dat dit gebied bij de ITCZ ligt - Winter schuift de ITCZ naar het andere halfrond > het subtropisch hogedrukgebied (H) schuift mee > droogte 3. Het BW-klimaat (woestijnklimaat) - Permanente droogte (verdamping overtreft neerslag) - Droogte komt door subtropisch hogedrukgebied (H) 3. Het BS-klimaat (steppeklimaat) - Droogte door subtropisch hogedrukgebied (H) - In zomer of winter meestal wat invloed van lage druk > plantengroei van steppegrassen 4. Het Cs-klimaat (mediterraan klimaat) - Droge zomer, natte winter (s) - Droogte door subtropisch hogedrukgebied (H) - In de winter verschuift H met de ITCZ naar lagere breedten - Westenwinden zorgen voor depressies met neerslag 6. Landschapszones en klimaat 6.1 Het landschap: samenwerking van geofactoren Het landschap is in ieder gebied anders Planten, kleur bodem, diersoorten, manier van inrichting, reliëf en steensoorten Landschap = de waarneembare samenhang van een gebied zoals deze ontstaan is door de samenwerking van de geofactoren: - Gesteente en reliëf - Klimaat en lucht - Bodem - Water - Vegetatie (plantengroei) - Mens en dier De combinatie van geofactoren maakt een landschap uniek. Er is een rangorde in de invloed van geofactoren op elkaar in een landschap. ZIE BRON 48 BLZ 43

8 Het klimaat heeft de hoogste positie in de rangorde. Een klimaatverandering werkt door op alle geofactoren. De mens neemt een aparte positie in. Hij beïnvloedt vaak andere factoren. 6.2 De landschapszones op aarde Landschapzones zijn grote gebieden die de breedtezones volgen en die een eenheid vormen qua klimaat, plantengroei, bodem en water. Van evenaar naar pool: - Tropische zone - Aride en semi-aride zone (gewoon droog en halfdroog) - Subtropische zone - Gematigde zone - Boreale zone - Polaire zone De mate van welvaart en de stand van techniek bepaalt hoe de mensen in de landschapszones kunnen omgaan met de natuurlijke processen. Landschapzones worden vooral gekarakteriseerd door de natuurlijke plantengroei. Er zijn geleidelijke overgangen tussen de landschapszones. Landschapszone Klimaat Natuurlijke plantengroei Polaire zone ET, EF Toendra, permafrost Boreale zone koud gematigde zone Df, Dw Naaldbos, permafrost Gematigde zone koel gematigde zone Cf, Df Zomergroen loofbos Subtropische zone warm gematigde zone Cs Altijd groene mediterrane vegetatie Aride en semi-aride zone BW, BS Woestijn, grassteppe Tropische zone Af, Aw Tropische regenwoud, moessonbos, savanne 6.3 Water en plantengroei Transpiratie en oppervlakteverdamping Het klimaat heeft invloed op de watervoorziening van planten. Water met voedingsstoffen worden opgenomen via de wortels van een plant. Het water transporteert de voedingsstoffen door de plant en verdampt via de huidmondjes uit de bladeren = transpiratie Tijdens het groeiseizoen transpireren planten gemiddeld 400 mm water. De watervoorraad moet wel telkens bij worden gevuld. De omvang wordt bepaald door de neerslag. De temperatuur heeft invloed op de verdamping van het neerslagwater op het oppervlak van de bodem op de bladeren van planten: oppervlakteverdamping. Wat na aftrek van de oppervlakteverdamping overblijft (nuttige neerslag) kan de grond in dringen en worden gebruikt voor opname en transpiratie van planten. In de zomer is het vaak zo dat planten kunnen blijven groeien door de buffervoorraad water van de voorgaande natte perioden. Vocht voorraad op? > Beregening of irrigatie is de enige oplossing voor aanvulling

9 ZIE BRON 50 EN 52 OP BLZ 45 Vochtbalans van de bodem Een vochtbalans van de bodem geeft een overzicht van de vochtsituatie in een bodem. De hoogte en het verloop van de neerslag en verdamping bepalen of er tijdens perioden sprake is van een vochttekort of -overschot. VOORBEELD? ZIE BRON 53 BLZ De landschapzones in het geologische verleden Klimaatverandering zal de plantengroei en de andere factoren veranderen. Het meest duidelijke voorbeeld is het verschuiven van de landschapszones tijden een ijstijd (glaciaal) in het Pleistoceen. Nederlandse julitemperatuur onder 10 graden, Polen hadden forse groei van ijskappen en opschuiving van de koude klimaten en landschapzones naar de gematigde breedten. West Europa had de huidige omstandigheden in de polaire landschappen. Zeer koud en zeer droog. Na de ijstijd kwam in het Pleistoceen altijd een interglaciaal of een tussenijstijd. Alles werd weer wat warmer en natter. Het huidige geologische tijdvak, Holoceen, kun je aanmerken als een interglaciaal. 7. Landschapszones en de mens 7.1 Landdegradatie en hazard management Iedere landschapszone kan last hebben van landdegradatie = alle veranderingen in het landschap die het vermogen van bodem en grond om gezond voedsel, gewassen, zoet water, brandhout te produceren verminderen. Natuurramp of milieuramp Indien landdegradatie op grote schaal plaatsvindt en er sprake is van veel economische schade en/of een groot aantal slachtoffers, spreken we van een ramp. Natuurramp - Werking van het natuurlijk milieu - Bijvoorbeeld aardbeving of overstroming - Veel natuurrampen treden vrij plotseling op Milieuramp - Menselijk handelen brengt schade aan natuurlijk milieu (water, lucht, bodem) - Bijvoorbeeld milieuverontreiniging leidt vaak sluipenderwijs tot schade: bijv optreden van zure regen door de uitstoot van zwavel bij de verbranding van fossiele brandstoffen > bossterfte Hazardmanagement De gevoeligheid voor landdegradatie verschilt per landschapszone. Factoren zijn vooral het klimaat met veel of weinig neerslag, en wat voor reliëf er is. Technische maatregelen kunnen de schade beperken. Met hazardmanagement wordt het risico van landdegradatie ingeschat en geprobeerd het gevaar de beheersen. Factoren die de omvang van de schade door landdegradatie bepalen: 1. De omvang (intensiteit) en reikwijdte van de oorzaak bijv een overstroming 2. De kwetsbaarheid van de samenleving bevolkingsdichtheid, -spreiding, waarde van gebouwen 3. De voorbereiding van de samenleving. Belangrijk. De perceptie/beleving van het risico bepaalt of er wel of niet een goede voorbereiding is. Belangrijk is de herhalingsperiode (frequentie) waarbij een mogelijke ramp optreedt bijv vulkaanuitbarsting

10 4. Concrete maatregelen van de overheid, het bedrijfsleven en de burgers kunnen de omvang van de schade beperken 7.2 Landdegradatie in de aride en semi-aride landschapszone Iedere landschapszone heeft zijn eigen zwakke plekken die tot landdegradatie kunnen leiden. Bijv. in de aride en semi-aride zone is er veel bodemerosie door beperkte aanwezigheid van water en plantengroei. Bij een krachtige wind is winderosie een normaal verschijnsel. Grote druppels neerslag zorgen ervoor dat gronddeeltjes weggebombardeerd en door waterstroompjes meegenomen worden. Verwoestijning = een ernstige vorm van landdegradatie. 1. Het kan steeds minder plantenmassa produceren door natuurlijke planten of gewassen. 2. Je krijgt steeds meer eigenschappen van een woestijn schaarse plantengroei, geen humus, groot verschil dag- nachttemperatuur, veel wind- en watererosie In steppegebieden aan de randen van woestijnen is er gevaar voor verwoestijning, door het droger wordend klimaat. Het kan ook door de mens komen bevolkingsgroei > meer brandhout en voedsel nodig Overbeweiding zorgt ervoor dat de plantengroei verdwijnt en kan niet herstellen zonder langdurig afzien. Gevaar voor verwoestijning - In steppegebieden aan de randen van woestijnen. De neerslag kan lang uitblijven wat zorgen voor een droger klimaat - Bevolkingsgroei. Daardoor is er meer behoefte aan voedsel en brandhout - Groei van de veestapel > overbeweiding. > Plantengroei verdwijnt - Uitbreiding van akkers voor teelt van voedergewassen in voor landbouw risicovol gebied. Bodemuitputting kan een gevolg zijn Er zijn plannen om een groene muur te maken in het Sabelgebied om het vergroten van woestijnen te voorkomen. Door het aanplanten van deze boszone wil men het uitbreiden van de woestijn tegengaan. De muur moet de winderosie verminderen en bevorderen dat neerslag de grond in dringt door de wortels van de bomen. Verzilting = Te zoutte bodem voor plantengroei. Meestal gevolg van irrigatielandbouw. In klimaten met watertekort in de zomer wordt er gezorgd voor extra irrigatie dmv grondwater of water uit rivieren en stuwmeren dat wordt opgepompt en gebruikt kan worden. Oases = laaggelegen gebieden waar in vergelijking veel water voorkomt. Er zijn ook rivieroases. Hierbij wordt meestal landbouw gevormd. Irrigatielandbouw - Water met veel zouten wordt via sloten en kanalen naar akkers gevoerd - Het water verdampt > de zouten blijven in de bodem achter > vormt witte korst - Hoge concentratie zout = verzilting - Afvoer van zouten kan door toevoeren van spoelwater Bij afvoer bij een hoge grondwaterstand wordt drainage gebruikt. Hierbij stroomt het drainagewater met zouten weer terug naar de kanalen of de hoofdrivier.

11 7.3 Landdegradatie in de subtropische en gematigde landschapszone Voor de mens is het fijn om hier te wonen. Daardoor komt de landdegradatie ook door mensen. - Ontbossing van hellingen ten behoeve van landbouw of toerisme > bodemerosie en aardverschuivingen. Als de bovengrond uit erosiegevoelig materiaal zoals löss bestaat kan de afstroming van water over de oppervlakte hebben geleid tot geulerosie Dit zijn diepe geulen die landbouw niet mogelijk maken. Vooral in de subtropische zone is er gevaar. De neerslag valt vaak in hevige buien die het optreden van aardverschuivingen bevorderen. - Irrigatielandbouw zorgt in de subtropische zone voor verzilting. Het intensieve watergebruik kan leiden tot daling van het grondwater en verdroging. 7.4 Landdegradatie in de boreale en polaire landschapszone Permafrost, een natuurlijk verschijnsel Permafrost = bodem en ondergrond die tot op grote diepte permanent bevroren is in de polaire zone. De dikte neemt in de richting van de polen toe. In de boreale zone is permafrost minder diep, meer onderbroken en voor een deel restant uit de laatste ijstijd. Er staan naaldbomen op. Boven de permafrostlaag ligt een actieve opdooilaag zomer ontdooit, winter bevriest Het smeltwater kan niet wegzakken > ontstaan ontoegankelijke moerasvlakten. Bouwen is alleen mogelijk met een techniek met betonnen of stalen palen. Versterking van dooi door een warmer klimaat Door het versterkte broeikaseffect wordt het huidige klimaat steeds warmer. De opdooi van permafrost wordt hierdoor versterkt. > nieuw moerasland > bouwwerken en pijpleidingen verzakken. Afvoerkarakter van rivieren zal ook veranderen. Bij de rivieren in Canada, Europees Rusland en Siberië is er in de winter een geringe afvoer en in de zomer een piek met vaak overstromingen. Een warmer wordend klimaat zal het afsmeltproces van sneeuw en ijs versnellen en vervroegen. 7.5 De landschapszones in de toekomst De landschapszones schuiven, door het warmer wordend klimaat op aarde, op naar de polen. De kans op landdegradatie neemt toe door het versterken van droogte of neerslag. Om landdegradatie tegen te gaan is duurzaam landgebruik een doeltreffende oplossing. Er moet gestreefd worden naar een evenwicht tussen de mogelijkheden van het landschap en de benutting door de mens.