Naar autonomie en participatie voor mensen met een chronische ziekte: de rol van de professional
|
|
- Louisa Boer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Capita selecta Naar autonomie en participatie voor mensen met een chronische ziekte: de rol van de professional Dr. S. Beurskens Drs. E.I.S.M. van Engelen Samenvatting x Fysiotherapeuten en (para)medici kunnen de autonomie en participatie van mensen met een chronische ziekte bevorderen door goed te luisteren naar cliënten, gebruik te maken van hun ervaringskennis en hen te informeren over mogelijke behandelopties met bijbehorend level of evidence. Een mogelijke methode is shared decision making, waarbij het uitwisselen van informatie centraal staat. Goede communicatieve vaardigheden van de professionals zijn echter van groot belang om de informatie op een begrijpelijke en overzichtelijke wijze en op maat over te dragen. Inleiding In Nederland lijden 1,5 tot 4,5 miljoen mensen aan een chronische ziekte. Dit aantal varieert zo sterk, omdat chronische ziekte een ruim begrip is. Het aantal mensen met een chronische ziekte zal in de toekomst toenemen, omdat het aantal ouderen toeneemt. Daarbij komt dat we ook steeds ouder worden, waardoor er sprake is van dubbele vergrijzing (Raad voor Gezondheidsonderzoek, 2006). Verwacht wordt dat, onder meer als gevolg van deze vergrijzing, tussen nu en 2020 het aantal patiënten met een chronische aandoening met meer dan 50% zal stijgen (Berenschot & Van der Geest, 2005). Bij de zorg aan mensen met een chronische ziekte zijn verschillende disciplines betrokken. Het doel van de zorg is niet herstel, maar het draaglijk maken van het ziekteproces en de kwaliteit van leven. In deze bijdrage worden de begrippen autonomie en participatie toegelicht en worden enkele mogelijkheden geschetst hoe professionals in de zorg hun cliënten kunnen ondersteunen op de weg ernaartoe.
2 naar autonomie en participatie voor mensen met een chronische ziekte: de rol van de professional 51 Wat is autonomie? Autonomie kan letterlijk vertaald worden: autos = zelf en nomos = wet, wat in het Nederlands leidt tot zelfwetgeving of zelfbeschikking. Autonomie is een veelomvattend begrip en kent dan ook vele definities, die alle gemeen hebben dat zij uitgaan van het vermogen om te kiezen. Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw is de autonomie van de cliënt steeds meer op de voorgrond komen te staan. De hulpverlener-cliëntrelatie verandert van een paternalistische verhouding waarin voor de cliënt wordt beslist wat goed is, in een samenwerkingsrelatie tussen de hulpverlener en cliënt. Er wordt ook steeds meer gesproken van cliënt in plaats van patiënt, wat ook meer een gelijkwaardige relatie weergeeft. Het autonomiebeginsel is wettelijk vastgelegd in de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO). Het doel van deze wet is het versterken en verduidelijken van de rechtspositie van de cliënt. Hierbij valt te denken aan goede en begrijpelijke informatie over een voorgestelde behandeling of onderzoek, medicijngebruik, het geven van toestemming, het recht op inzage in medische dossiers en het recht op privacy. Wat is participatie? De World Health Organization (WHO, 2001) omschrijft participatie als de mate waarin iemand daadwerkelijk gehinderd is al dan niet normaal te participeren in aspecten als werk, sport, en sociale relaties. De International Classification of Functioning, Disabilities and Health Problems (ICF) van de WHO is een classificatie die zowel de ziekte, de symptomen als het vermogen van de patiënt om te functioneren beschrijft. Het ICF combineert biomedische en psychologische modellen tot een biopsychosociaal model. Behalve participatie beschrijft de ICF de stoornissen in anatomische structuren, functies en activiteiten. Verder laat het model zien dat factoren buiten het individu (de externe factoren) en factoren in het individu (de persoonlijke factoren) invloed hebben op de functies, activiteiten en participatie.
3 52 stimulus Capita selecta Hoe de autonomie en participatie van chronisch zieken te bevorderen? Op welke wijze kan de fysiotherapeut of (para)medicus de cliënt helpen zijn leven te leiden zoals hij dat wil leiden? In Nederland is de volwaardige participatie van chronisch zieken uitdrukkelijk het uitgangspunt van beleid. Mensen met een chronische ziekte zijn vaak van behandeling en zorg afhankelijk. Voor hen is de kwaliteit van zorg van grote betekenis voor de kwaliteit van leven (Grypdonck, 2002). Mensen met een chronische ziekte zijn vaak de rest van hun leven aangewezen op ondersteuning, voorzieningen en zorg en daarbij zijn (para)medische beroepsbeoefenaars met onder anderen de fysiotherapeut betrokken. De (para)medicus kan recht doen aan de autonomie van de cliënt door het waarborgen van keuzemogelijkheden en beslissingsmogelijkheden. Alleen de cliënt kan aangeven wat belangrijk is en prioriteiten stellen. De paramedicus heeft natuurlijk wel bepaalde kennis en ervaring en kan hiermee de cliënt en zijn omgeving helpen. De autonomie en participatie van chronisch zieken kunnen op verschillende wijzen bevorderd worden. Dit kan door het geven van vraaggerichte zorg en door het aanbieden van voldoende informatie. Beide mogelijkheden worden hierna uitgewerkt. Geven van vraaggerichte zorg Als de cliënt uitgangspunt en zelfs richtpunt is voor de hulpverlening, spreken we van vraaggerichte of patiënt/cliëntgerichte zorg waarbij de beslissingen gezamenlijk worden genomen (Edwards e.a., 2004; Verbeek & Tiemersma, 1998). Andere namen voor vraaggerichte zorg zijn bijvoorbeeld cliëntgecentreerde zorg, behoeftegestuurde zorg, of vraaggestuurde zorg. Het werken volgens evidence-based practice (EBP) en vraaggericht werken lijken los te staan van elkaar: enerzijds dienen hulpverleners hun werkwijze te onderbouwen met wetenschappelijk onderzoek, anderzijds brengen cliënten steeds nadrukkelijker hun eigen wensen en voorkeuren naar voren (Oorsouw & Beurskens, 2006). Als we naar de definitie kijken van EBP, zien we echter dat zowel de
4 naar autonomie en participatie voor mensen met een chronische ziekte: de rol van de professional 53 rol van evidence als die van de cliënt een plaats heeft. In Inleiding in evidence-based medicine staat: De praktijk van EBP impliceert het integreren van individuele klinische expertise met het beste externe bewijsmateriaal dat vanuit systematisch onderzoek beschikbaar is. De voorkeuren, wensen en verwachtingen van de cliënt spelen bij de besluitvorming een centrale rol (Offringa, 2000). Als we anderzijds kijken naar de definitie van vraaggerichte zorg, zien we dat de rol van evidence ook daarin een plaats krijgt: Vraaggerichte zorg is een gezamenlijke inspanning van cliënt en hulpverlener die erin resulteert dat de cliënt hulp ontvangt die tegemoetkomt aan zijn wensen en verwachtingen en die tevens voldoet aan professionele standaarden (Raad voor de Volksgezondheid en Zorg, 1998). In figuur 1 wordt de samenhang tussen EBP en vraaggerichte zorg schematisch weergegeven. Cliënt Vraaggerichte zorg Evidence Beslissing Expert Figuur 1 Evidence-based practice en vraaggerichte zorg. Bij het toepassen van de evidence bij een individuele cliënt is een vertaalslag nodig, omdat evidence verzameld wordt bij groepen. Er is nog niet veel onderzoek gedaan hoe de vraaggerichtheid in de zorg bevorderd kan worden tijdens het besluitvormingsproces en de behandeling. Aanbevolen wordt hiernaar meer onderzoek te doen (Bensing, 2000; Ford e.a., 2003). Hoe kun je door in dialoog met de cliënt erachter komen wat die echt wil? Je kunt het wel vragen, maar klopt het antwoord? Anderzijds ontstaat er door vraaggericht werken een soort spanningsveld; in hoeverre wil en kun je tegemoetkomen aan wat de cliënt wil? De level of evidence van een behandeling of advies speelt daarbij ook een rol. De hoeveelheid evidence voor een behandeling kan
5 54 stimulus Capita selecta invloed hebben op de manier waarop een advies aan een cliënt gegeven wordt. Het is bijvoorbeeld evident dat bewegen invloed heeft op de glucosespiegel van een cliënt met diabetes. Dit advies kan dan met zekerheid en overtuiging worden gegeven aan een cliënt. De cliënt zal zelf ook ervaren dat als hij of zij beweegt er minder insuline gespoten hoeft te worden. Als er verschillende behandelopties met bijbehorende evidence mogelijk zijn, kunnen deze opties aan de cliënt worden voorgelegd. Op deze manier wordt een cliënt geholpen om samen met de professional beslissingen te nemen. Dit zal in de praktijk niet altijd even eenvoudig zijn en het kan spanningsvelden opleveren als een cliënt iets anders wil dan de evidence voorschrijft. Deze spanningen zullen groter zijn als er veel evidence voor of tegen een behandeling is. In de vraaggerichte zorg is shared decision making een methode om informatie uit te wisselen. Daarbij worden kennis en ervaring door de fysiotherapeut aangedragen en de cliënt beschrijft zijn doelen, wensen en wat hij erover weet. Bij shared decision making worden verschillende stappen doorlopen (Härter e.a., 2005; Elwyn e.a., 2003). Allereerst wordt een overzicht gemaakt van de klinische vraag en de prognose. Vervolgens wordt literatuuronderzoek gedaan naar de beschikbare behandelopties. Dit literatuuronderzoek bestaat meestal uit het systematisch nazoeken van beschikbare artikelen op de methodologie van de studie en de uitkomsten van de behandeling. Daarbij kunnen bekende complicaties (aard van de complicatie en het risico op een complicatie) overzichtelijk worden samengevat. De resultaten kunnen eventueel besproken worden met deskundigen op dat terrein (IJzerman e.a., 2008). Op basis van al deze gegevens kunnen behandelscenario s worden opgesteld, waaruit de cliënt kan kiezen. Daarbij is het belangrijk dat de cliënt tevens uitleg krijgt over de gelijkwaardigheid van de behandelingsmogelijkheden. Dit betekent dat er geen rangorde kan worden vastgesteld. De cliënt dient eerst geïnformeerd te worden over de verschillende behandelingen. Vervolgens maakt de cliënt een keuze uit de verschillende behandelmogelijkheden. Deze keuze dient ten slotte bevestigd te worden, waarbij de fysiotherapeut met behulp van open vragen de keuze nagaat (Härter e.a., 2005).
6 naar autonomie en participatie voor mensen met een chronische ziekte: de rol van de professional 55 Praktische uitvoering van shared decision making: z Stap 1: Hulpvraagverheldering z Stap 2: Beschrijving van de gelijkwaardigheid z Stap 3: Uitleg geven over de behandelingsmogelijkheden z Stap 4: Inzicht en verwachtingen nagaan z Stap 5: Voorkeuren uitspreken z Stap 6: Beslissing nemen met mogelijk uitstel z Stap 7: Keuze bevestigen De mate waarin cliënten willen en kunnen participeren in de zorg, is afhankelijk van de specifieke mogelijkheden, wensen, behoeften en situatie van de cliënt (Schoot, 2006). Het hangt ook af van zijn aandoening, waarbij de duur van de aandoening een belangrijke rol speelt. Met als ene uiterste een cliënt die wordt binnengebracht op een afdeling Spoedeisende Hulp; er is dan vaak geen tijd om te overleggen, er moet direct gehandeld worden. Het andere uiterste is een cliënt met een chronische aandoening; dan is er voldoende tijd om te overleggen over de wensen van de cliënt. Mensen met chronische ziekten en hun omgeving bouwen in de loop van de ziekte door hun ervaring veel deskundigheid op. Hun voorkeuren en wensen spelen dan ook een centrale rol in het zorgproces. In dit geheel is goede communicatie zeer belangrijk. Het belang van een goede communicatie wordt onderschreven door Jozien Bensing die in 2006 de Spinozapremie van NWO kreeg voor haar onderzoek naar de communicatie tussen arts en cliënt (NWO, 2008). Het opbouwen van een vertrouwensrelatie is een basaal onderdeel van de hulpverlening, hiervoor is evidence aanwezig. De hulpverlener moet empathisch zijn, meeleven en luisteren, de cliënt serieus nemen. Op deze manier kan hij erachter komen wat de cliënt wil en dan kan hij worden geïnformeerd over en betrokken bij de besluitvorming op een manier die past bij de cliënt (Bensing, 2000). Geven van informatie Om de autonomie en participatie van mensen met een chronische ziekte te versterken, is het geven van informatie belangrijk. Dit kan informatie zijn over het ziektebeeld in het algemeen, het beloop, de
7 56 stimulus Capita selecta behandelmogelijkheden en de beschikbare evidence. Via internet, informatiefolders en patiëntenverenigingen is veel informatie te vinden. Een goed voorbeeld is de website waarop informatie te vinden is over gezondheid, preventie en patiëntenrechten (figuur 2). Momenteel zijn er ook veel decision aids beschikbaar, die cliënten helpen om een beslissing te nemen; een aantal daarvan is terug te vinden op de website van beter.nl. Figuur 2 De website Patiëntenverenigingen kunnen ook veel informatie geven. Een voorbeeld is de Diabetesverenging Nederland die een website heeft waar veel informatie overzichtelijk is gerangschikt ( Informatie via internet is echter niet voor alle mensen met een (chronische) ziekte toegankelijk en/of te begrijpen. Deze mensen zijn afhankelijk van de informatie die hulpverleners geven. Beschouwing In deze bijdrage zijn we ingegaan op enkele manieren waarop professionals cliënten met een chronische ziekte kunnen helpen om hun autonomie en participatie te vergroten. Bij cliënten met een
8 naar autonomie en participatie voor mensen met een chronische ziekte: de rol van de professional 57 chronische ziekte staat de hulpvraag centraal en moet zoveel mogelijk worden gebruik gemaakt van hun ervaringskennis. Samen met beschikbare evidence moet dit leiden tot de beste keuzes in de zorg. Hoe dit spel gespeeld moet worden en hoe omgegaan moet worden met spanningsvelden, is een uitdaging voor verder onderzoek. Duidelijk is dat de communicatievaardigheden van de professional hierbij een grote rol spelen. Over de auteurs Dr. S. Beurskens Lector Kenniskring Autonomie en Participatie van chronisch zieken, Hogeschool Zuyd, Heerlen. Drs. E.I.S.M. van Engelen Lector Kenniskring Autonomie en Participatie van chronisch zieken, Hogeschool Zuyd, Heerlen. Literatuur Bensing J. Bridging the gap. The separate worlds of evidence based medicine and patient centred medicine. Patient Educ Couns 2000;339(1): Berenschot L, van der Geest L. Van patiënt tot partner. Breukelen: Nyfer, Edwards I, Jones M, Higgs J, et al. What is collaborative reasoning. Advances in Physiotherapy 2004;6: Elwyn G, Edwards A, Wensing M, Hood K, Atwell C, Grol R. Shared decision making: developing the OPTION scale for measuring patient involvement. Qual Saf Health Care 2003 Apr;12(2):93-9. Ford S, Schofield T, Hopy T. What are the ingredients for a successful evidence-based patient choice consultation? a qualitative study. Social Science & Medicine 2003;56: Grypdonck M. Belevingsgerichte zorg en evidence based practice. Symposium Verplegingswetenschappen ten dienste van chronisch zieken. Utrecht: Academie Gezondheidszorg,16 oktober Härter M, Loh A, Spies C. Gemeinsam entscheiden erfolgreich behandeln. Keulen: Deutscher Ärzteverlag, IJzerman MJ, Snoek GJ, van Til JA, Hummel JM. Gezamenlijke besluitvorming (shared decision making): patiënt en behandelaarsbehoeften in balans.
9 58 stimulus Capita selecta NWO, Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek: Offringa M, Assendelft WJJ, Scholten R. Inleiding in evidence-based medicine. Klinisch handelen gebaseerd op bewijsmateriaal. Houten/Diegem: Bohn Stafleu van Loghum, Oorsouw G van, Beurskens S. EBP en vraaggerichtheid: een paar apart? Stimulus 2006;25: Raad voor Gezondheidsonderzoek. Advies onderzoek medische zorg voor ouderen. In het bijzonder ouderen met multiple en complexe aandoeningen. Den Haag: 2006, Publicatie 54. Raad voor de Volksgezondheid en Zorg. Naar een meer vraaggerichte zorg. Zoetermeer: Raad voor de Volksgezondheid en Zorg, Schoot T. Client-centred care: balancing between perspectives of clients and nurses in home care. Dissertatie. Maastricht: University Press, Verbeek G, Tiemersma K. Aan elkaar gewaagd? Oriëntatie op het samenspel tussen cliënt en zorgverlener in een vraaggerichte zorg. Utrecht: NIZW, WGBO, Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst. World Health Organization. International Classification of Functioning, Disabilities and Health Problems. Genève: World Health Organization, 2001 (
Evidence based nursing: wat is dat?
Evidence based nursing: wat is dat? Sandra Beurskens Lector kenniskring autonomie en participatie van mensen met een chronische ziekte Kenniskring autonomie en participatie EBN in de praktijk: veel vragen
Nadere informatieZelfmanagement en eigen regie bij borstkanker
Zelfmanagement en eigen regie bij borstkanker AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.nl Mariëtte Bergmans (BVN) 1 wie staat hier? AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.nl 1 Definitie zelfmanagement
Nadere informatie- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?
- Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen
Nadere informatieEBP: het nemen van beslissingen
EBP: het nemen van beslissingen EBP platform werkgroep Erica Baarends, Ergotherapie Ingrid Driessen en Xandra Gielen, Creatieve Therapie Saskia Duymelinck, Vepleegkunde Jacques Geraets, Fysiotherapie Michelle
Nadere informatieCochrane Netherlands. Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals
Cochrane Netherlands Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals Utrecht, 6 en 7 oktober 2016 Achtergrond Iedere zorgprofessional neemt gedurende een werkdag continu beslissingen, bijvoorbeeld
Nadere informatieEvidence Based Practise versus Practice Based Evidence
Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence Dr. John Verhoef (Lector) Lectoraat Eigen Regie Hogeschool Leiden, Cluster Zorg verhoef.j@hsleiden.nl Waar hebben we het over? Evidence Based Practice
Nadere informatieHelpt het hulpmiddel?
Helpt het hulpmiddel? Het belang van meten Zuyd, Lectoraat Autonomie en Participatie Faculteit Gezondheidszorg Dr. Ruth Dalemans, Prof. Sandra Beurskens 08-10-13 Doelstellingen van deze presentatie Inzicht
Nadere informatieShared Decision Making met ROM: Het gezamenlijke proces van cliënt en behandelaar. Tim Kreuger, Margot Metz
Shared Decision Making met ROM: Het gezamenlijke proces van cliënt en behandelaar Tim Kreuger, Margot Metz Inhoud Shared Decision Making (SDM): wat is het? Samenhang SDM & herstelvisie. Meerwaarde en mate
Nadere informatieShared Decision Making met ROM als informatiebron. 3 februari 2016 Haske van Veenendaal Tim Kreuger Margot Metz
Shared Decision Making met ROM als informatiebron 3 februari 2016 Haske van Veenendaal Tim Kreuger Margot Metz 1 Programma 9.30 uur: Welkom! 9.40 uur: Shared Decision Making met ROM als informatiebron:
Nadere informatieCursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals. Utrecht, 14 en 15 oktober 2015. Cochrane
Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals Utrecht, 14 en 15 oktober 2015 Cochrane Achtergrond Iedere zorgprofessional neemt gedurende een werkdag continu beslissingen, bijvoorbeeld over welke
Nadere informatieGezamenlijke besluitvorming in de geboortezorg: De waarden van zwangere vrouwen en verloskundigen
Gezamenlijke besluitvorming in de geboortezorg: De waarden van zwangere vrouwen en verloskundigen Dr. Marianne Nieuwenhuijze Lector Midwifery Lectoraat Midwifery Science Academie Verloskunde Maastricht
Nadere informatieWorkshop gezamenlijke besluitvorming bij dementie
Workshop gezamenlijke besluitvorming bij dementie Leontine Groen van de Ven, Lectoraat Innoveren met Ouderen Workshop voor de bijeenkomst van de vakgroep casemanagers dementie, Utrecht, 14 maart 2017 nd
Nadere informatieCochrane Netherlands. Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals
Cochrane Netherlands Cursus Evidence-Based Practice voor zorgprofessionals Utrecht, 7 en 9 november 2018 Achtergrond Iedere zorgprofessional neemt gedurende een werkdag continu beslissingen, bijvoorbeeld
Nadere informatieMULTIDISCIPLINAIRE VISIE op DIAGNOSTIEK en BEHANDELING van het LUMBOSACRAAL RADICULAIR SYNDROOM
MULTIDISCIPLINAIRE VISIE op DIAGNOSTIEK en BEHANDELING van het LUMBOSACRAAL RADICULAIR SYNDROOM 1 HNP-onderzoek UMC St Radboud Evidence-based handelen bij postoperatief LRS: een uitdaging! Prof.dr. Rob
Nadere informatieHoe kan ik nu beslissen voor later? Sophie Ampe Dr. Aline Sevenants Prof. Dr. Chantal Van Audenhove
Hoe kan ik nu beslissen voor later? Voorafgaande zorgplanning voor personen met dementie in woonzorgcentra Sophie Ampe Dr. Aline Sevenants Prof. Dr. Chantal Van Audenhove SAMEN KIEZEN Naar een evidence
Nadere informatieMethoden om zorgverleners te ondersteunen bij gedragsverandering. Corrine Brinkman, Beatrijs vd Poel - NDF Stephan Hermsen - Vilans
Methoden om zorgverleners te ondersteunen bij gedragsverandering Corrine Brinkman, Beatrijs vd Poel - NDF Stephan Hermsen - Vilans Inhoud Workshop Inleiding met aandacht voor: Visie op rol zorgverlener
Nadere informatiePalliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering
Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering In deze presentatie Palliatieve zorg bij Stichting Prisma Definitie van palliatieve zorg Kenmerken van de palliatieve
Nadere informatieKomen tot een goede behandelbeslissing, hoe doe je dat?
Komen tot een goede behandelbeslissing, hoe doe je dat? Gedeelde besluitvorming vanuit VERPLEEGKUNDIG perspectief Monique Baas verpleegkundig expert Gedeelde besluitvorming (baas@lumc.nl) 1 Gedeelde besluitvorming:
Nadere informatieTerug in het heden: een nuchtere blik op de zin en onzin van meten in de zorg. Sandra Beurskens
Terug in het heden: een nuchtere blik op de zin en onzin van meten in de zorg Sandra Beurskens Patient/client centred SDM (RVZ, 2013) Evidence Based Practice Context Multi/inter-disciplinair Doelgerichte
Nadere informatieShared Decision Making over de (on)mogelijkheden bij de oudere patiënt
Shared Decision Making over de (on)mogelijkheden bij de oudere patiënt Karen Keijsers klinisch geriater, klinisch farmacoloog 3 fasen van Shared Decision Making 1. Choice talk Uitwisselen van informatie,
Nadere informatieKwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules
VOOR WIE IS DEZE CRITERIAWAAIER? - Deze criteriawaaier is opgesteld voor cliënten- en familievertegenwoordigers in de GGz. Kwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules Vanuit een cliënten- en
Nadere informatieTweede nascholing Hematologie voor Verpleegkundigen Hematologie & ICT anno 2009
Tweede nascholing Hematologie voor Verpleegkundigen Hematologie & ICT anno 2009 Anne Goossensen Onderzoeker instituut Beleid en Management Gezondheidszorg (ibmg) Lector Verslavingszorg Hogeschool INHolland
Nadere informatiePeer review EBM. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine
Peer review EBM Inleiding Doelstellingen? Attitude: bereid zijn om evidence based te handelen, om expertise te delen, om evidentie te bespreken Kennis: wat is EBM, wat is evidentie, wat is een richtlijn,
Nadere informatieEen gezonder Nederland VTV-2014. De Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014. Nancy Hoeymans, Jeanne van Loon, Casper Schoemaker
Een gezonder Nederland VTV-2014 Nancy Hoeymans, Jeanne van Loon, Casper Schoemaker, en vele anderen De Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014 1 Nancy Hoeymans, Jeanne van Loon, Casper Schoemaker 24 juni
Nadere informatieIs het ICF het nieuwe SAMPC?
Home no. 3 Juni 2017 Eerdere edities Verenso.nl Is het ICF het nieuwe SAMPC? Nienke Snitjer, Anne-Marie Donselaar n.snitjer@vumc.nl Vanuit de kaderopleiding Geriatrische revalidatiezorg (GRZ) wordt bij
Nadere informatieEvidence-Based Nursing. Bart Geurden, RN, MScN
Evidence-Based Nursing Bart Geurden, RN, MScN Trends in Verpleegkunde Jaren 1980: Systematisch werken Focus op proces Jaren 1990: Verpleegkundige diagnostiek Focus op taal Aandacht verschuift van proces
Nadere informatieEvidence Based Practice
Evidence Based Practice V&VN VAR Netwerkdag 25 november 2016 'Leiderschap met lef' Dr. Getty Huisman de Waal, RN Basis voor alledaagse beslissingen Traditie Ervaring Intuïtie Anekdote Eén artikel Financieel
Nadere informatieThuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde
Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde Universitair Medisch Centrum Utrecht Verplegingswetenschappen cursusjaar
Nadere informatieFiguur 1. Componenten binnen de International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF).
Het functioneren van patiënten na een stamceltransplantatie weergegeven met de International Classification of Functioning, Disability and Health: een Delphi studie Mijn naam is Janet Bloemhof - Haasjes.
Nadere informatieWe vragen je om in ieder geval twee documenten te lezen. Deze kun je via de volgende linkjes downloaden.
Voorbereidingsopdracht Selectie & Plaatsing HAN Fysiotherapie voor iedereen die met deze opleiding wil starten in september 2018 (studiejaar 2018-2019) In dit document vind je een groot deel van de vragen,
Nadere informatieVisie op verpleegkundige professionaliteit
Visie op verpleegkundige professionaliteit Verpleegkundige professionaliteit en trots Verpleegkundigen zijn van cruciaal belang voor het leveren van kwalitatief hoogstaande zorg in het MCL. De afgelopen
Nadere informatieRechten en plichten van de patiënt
Rechten en plichten van de patiënt Inleiding Als patiënt hebt u een aantal rechten en plichten die zijn vastgelegd in de Wet Bescherming Persoonsgegevens, de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst
Nadere informatieVerzekeringsgeneeskunde en Wetenschap
Verzekeringsgeneeskunde en Wetenschap hoop voor de toekomst! Em. Prof. Dr. Haije Wind, verzekeringsarts Amsterdam, 14 maart 2019 Amsterdam UMC locatie AMC, Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid,
Nadere informatieProf. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes. Evidence-based handelen bij lage rugpijn
Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Prof. dr. M.W. van Tulder Prof. dr. B.W. Koes Evidence-based handelen bij lage rugpijn Epidemiologie, preventie, diagnostiek,
Nadere informatieZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN
ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN Veerle Duprez Prof. dr. Ann Van Hecke AANLEIDING Beroeps- & opleidingsprofiel Mensen met chronische aandoening
Nadere informatiePeer review. Communicatie tussen arts en kinesitherapeut. Lode Verreyen UGent - WVVK. Ontwikkeld door WVVK in opdracht van Pro-Q-Kine
Peer review Communicatie tussen arts en kinesitherapeut Lode Verreyen UGent - WVVK Inleiding respect Arts acceptatie Kinesitherapeut deskundig autonoom Patiënt ervaringsdeskundig deskundig autonoom Kenmerken
Nadere informatieEVIDENCE-BASED ALLIED HEALTH CARE. Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp
EVIDENCE-BASED ALLIED HEALTH CARE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Nederlands Paramedisch Instituut UMC St Radboud Hogeschool van Arnhem en Nijmegen NVLF 1 ORIËNTATIE op LOGOPEDIE NVLF Visie 2000-2005 NVLF
Nadere informatiePROMS en persoonsgerichte zorg
PROMS en persoonsgerichte zorg Trudy van der Weijden 31 maart 2017 Maastricht University School CAPHRI Care and Public Health Research Institute Declaration of interest Inhoud Persoonsgerichte zorg; strategieën
Nadere informatieInleiding Mensen met een verstandelijke beperking.
Inleiding Mensen met een verstandelijke beperking. Aly Waninge Fysiotherapeute Koninklijke Visio De Brink Lector Participatie en gezondheid van mensen met een visuele en verstandelijke beperking Hanzehogeschool
Nadere informatieNIVEL Panels. Gezondheidszorgonderzoek. vanuit het perspectief van. de Nederlander. Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg
NIVEL Panels Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg Gezondheidszorgonderzoek vanuit het perspectief van de Nederlander nivel panels Het Nivel onderzoekt met behulp van een aantal panels
Nadere informatieInleiding Klinimetrie Documenten 01 Inleiding Klinimetrie Nederlands Paraamedisch Instituut 2006 Pag. 2
Inleiding Klinimetrie 2006 1. Documenten 01 Inleiding Klinimetrie Nederlands Paraamedisch Instituut 2006 Pag. 2 Wanneer bij wie welk meetinstrument? Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Inleiding Klinimetrie 2006
Nadere informatieParamedisch OnderzoekCentrum
Van bruine klapper tot Extremiteiten. Manuele therapie in enge en ruime zin Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Boekpresentatie 25 augustus 2006 Wat kunt u verwachten? Boekzwangerschap: van knop naar extremiteit
Nadere informatieZorgstandaard. Problematisch Alcoholgebruik & Alcoholverslaving
Zorgstandaard Problematisch Alcoholgebruik & Alcoholverslaving WORKSHOP - inleiding, dr. Peter Greeven, klinisch-psycholoog, lid werkgroep Zorgstandaarden, bestuurslid NIP - vervolg, Marcella Mulder, teamleider
Nadere informatieZorggebruikers zien patiëntenorganisatie als belangrijke bron voor lotgenotencontact Anne Brabers, Wouter van der Schors en Judith de Jong
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Anne Brabers, Wouter van der Schors en Judith de Jong. Zorggebruikers zien patiëntenorganisatie als belangrijke bron voor
Nadere informatiePeer review Het elektronisch Kinesitherapeutisch dossier
Peer review Het elektronisch Kinesitherapeutisch dossier Inleiding Waarom een dossier? Efficiëntie in het werk en communicatie dankzij informatisering en automatisering Hulp bij het nemen van beslissingen
Nadere informatieZorgprogramma voor mensen met gerontopsychiatrische problematiek in het verpleeghuis
Zorgprogramma voor mensen met gerontopsychiatrische problematiek in het verpleeghuis Anne van den Brink Specialist Ouderengeneeskunde Onderzoeker Pakkende ondertitel Inhoud presentatie Inleiding Aanleiding
Nadere informatieVraagje. Een honkbalknuppel met bal kost 1,10 De knuppel kost één euro meer dan de bal Hoe duur is de bal? Wat komt er als eerste op in je hoofd?
Vraagje Een honkbalknuppel met bal kost 1,10 De knuppel kost één euro meer dan de bal Hoe duur is de bal? Wat komt er als eerste op in je hoofd? Voorstellen Marike Hendriks Erica Baarends Achtergrond:
Nadere informatieHOE BEPAAL IK ARBEIDSONGESCHIKTHEID BIJ DE PSYCHIATRISCHE PATIENT? Herfstvergadering VVP Gent, 16-10- 2015 Marc Stein
HOE BEPAAL IK ARBEIDSONGESCHIKTHEID BIJ DE PSYCHIATRISCHE PATIENT? Herfstvergadering VVP Gent, 16-10- 2015 Marc Stein HOE BEPAAL IK ARBEIDSONGESCHIKTHEID BIJ DE PSYCHIATRISCHE PATIENT? Herfstvergadering
Nadere informatieZelfmanagement of toch positieve gezondheid? Een dissident geluid
Zelfmanagement of toch positieve gezondheid? Een dissident geluid Dr. AnneLoes van Staa Kenniscentrum Zorginnovatie ZonMw Invitational Conference Positieve Gezondheid, Positieve psychologie en zelfmanagement
Nadere informatieInformatieblad voor zorglandbouwsector over de cliënt staat centraal
Informatieblad voor zorglandbouwsector over de cliënt staat centraal De cliënt staat centraal is een uitspraak die we breed in de maatschappij tegen komen. Soms iets anders verwoordt; bijvoorbeeld klant
Nadere informatieInfo ICF. International classification of functioning, disability and health Internationale classificatie van het menselijke functioneren
Info ICF ICF? o o International classification of functioning, disability and health Internationale classificatie van het menselijke functioneren Ontstaan ICF ICF is een classificatiesysteem, ontwikkeld
Nadere informatieUw rechten als patiënt (WGBO)
Uw rechten als patiënt (WGBO) Wanneer er met uw gezondheid iets aan de hand is, heeft u de hulp van een arts of een andere deskundige nodig. U vertrouwt zich toe aan zijn zorg. Zowel u als de hulpverlener
Nadere informatieDe rechten en plichten van de patiënt
1/6 Algemeen De rechten en plichten van de patiënt Inleiding Als patiënt hebt u een aantal rechten en plichten die zijn vastgelegd in de Wet Bescherming Persoonsgegevens, de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst
Nadere informatieRechten en plichten van patiënten
Rechten en plichten van patiënten Het is belangrijk te weten dat u als patiënt een aantal rechten en plichten heeft. Deze rechten en plichten zijn vastgelegd in onder andere de Wet op de Geneeskundige
Nadere informatieComorbiditeit & richtlijnen: gaat dat samen?
Comorbiditeit & richtlijnen: gaat dat samen? TRANZO ZORGSALON 14 oktober 2010 Marjolein Lugtenberg TRANZO, UvT/ PZO, RIVM Richtlijnen o Ter verbetering van kwaliteit van zorg o Bron van evidence-based
Nadere informatieGedeelde besluitvorming. Samen kunnen we het zelf!
Gedeelde besluitvorming Samen kunnen we het zelf! Monique Baas Niek Golsteijn verpleegkundig expert Gedeelde besluitvorming verpleegkundig specialist Oncologie 1 Persoonlijke achtergrond ( van ons) 2 Persoonlijke
Nadere informatieGedeelde Besluitvorming in de spreekkamer: hoe pak je dat aan bij mensen met een chronische aandoening? Frederik Vogelzang Sandra Beurskens.
Gedeelde Besluitvorming in de spreekkamer: hoe pak je dat aan bij mensen met een chronische aandoening? Frederik Vogelzang Sandra Beurskens Inhoud Individueel zorgplan en doelen stellen Project: gedeelde
Nadere informatieRechten en plichten van patiënten
Rechten en plichten van patiënten Het is belangrijk te weten dat u als patiënt een aantal rechten en plichten heeft. Deze rechten en plichten zijn vastgelegd in onder andere de Wet op de Geneeskundige
Nadere informatieAVG en Professionaliteit
Diplomeringsbijeenkomst AVG Opleiding (EUR) 25 januari 2010 AVG en Professionaliteit Dr. Wil H.E. Buntinx BTC www.buntinx.org Professionaliteit in strategisch perspectief AVG Strategisch perspectief Cliënten
Nadere informatieKennis in Beweging. 30/10/14 MTP Fysiotherapie/KBC Haaglanden 1
Kennis in Beweging 30/10/14 MTP Fysiotherapie/KBC Haaglanden 1 Eisen en doelen overheid Opdracht Kwaliteitsinstituut: maak kwaliteit transparant. Kwaliteitsstandaarden & Meetinstrumenten Tripartiet (patiënten,
Nadere informatieSystematische review naar effectieve interventies ter preventie van kindermishandeling.
Rapport Systematische review naar effectieve interventies ter preventie van kindermishandeling. Auteurs: F.J.M. van Leerdam 1 K. Kooijman 2 F. Öry 1 M. Landweer 3 1: TNO Preventie en Gezondheid Postbus
Nadere informatieKinderrevalidatie: het bereiken van een optimale autonomie en participatie voor kinderen met beperkingen
Kinderrevalidatie: het bereiken van een optimale autonomie en participatie voor kinderen met beperkingen Anke Meester-Delver, kinderrevalidatiearts, afd. revalidatie, AMC Definitie kinderrevalidatie Kinderrevalidatie
Nadere informatieSamenvatting. Welk type zorg is PDL?
Samenvatting In dit proefschrift is de zorgverlening volgens Passiviteiten Dagelijks Leven (PDL) beschreven. PDL wordt in toenemende mate toegepast in de Nederlandse en Vlaamse ouderenzorg en men ervaart
Nadere informatiePrivacyreglement Huisartsenpraktijk Kloosterpad
Privacyreglement Huisartsenpraktijk Kloosterpad Uw persoonsgegevens en privacy in onze huisartsenpraktijk. Algemeen De Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP) is door de Nederlandse wetgever opgesteld ter
Nadere informatieBesluitvorming in de palliatieve fase
Palliatief redeneren Besluitvorming in de palliatieve fase Expertisecentrum palliatieve zorg UMC Utrecht Saskia Teunissen Hoogleraar hospicezorg UMC Utrecht Foto s Nynke Thien Klinisch redeneren en palliatief
Nadere informatieSerious Gaming voor kinderdiabetes is geen spelletje. medisch directeur
Serious Gaming voor kinderdiabetes is geen spelletje Gert Jan van der Burg, kinderarts - diabetoloog medisch directeur Inhoud 1. Basismechanismen bij diabetes 2. De ingrijpende gevolgen van diabetes 3.
Nadere informatieMantelzorgers. Mantelzorgen?... Nee hoor, gewoon Liefde!
Mantelzorgers Als de alledaagse dingen niet meer vanzelfsprekend zijn, als de regie voeren over je leven een klus blijkt te zijn geworden en het misschien ook lastig is om jezelf te verzorgen, dan is het
Nadere informatieZelfmanagement en eigen regie van de oncologische patiënt. 33 e Oncologiedagen Workshop 18 november 2014 AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.
Zelfmanagement en eigen regie van de oncologische patiënt 33 e Oncologiedagen Workshop 18 november 2014 AnneLoes van Staa PhD RN MD a.van.staa@hr.nl wie staat hier? 33 e Oncologiedagen Workshop 18 november
Nadere informatiePraktijkopdracht Klinisch Redeneren
Praktijkopdracht Klinisch Redeneren Inleiding Via deze praktijkopdracht werk je aan je verpleegkundige vakdeskundigheid. De opdracht helpt je om achtergrondkennis te verwerven van de patiënten binnen het
Nadere informatieVAN ZORG NAAR PREVENTIE
VAN ZORG NAAR PREVENTIE Jaap van der Stel Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Brijder-Parnassia GGZ ingeest Legitimatie psychische gezondheidszorg Legitimiteit van de psychische gezondheidszorg
Nadere informatieUw rechten en plichten als patiënt
Uw rechten en plichten als patiënt In de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) en de Wet Bescherming Persoonsgegevens staan uw rechten en plichten als patiënt beschreven. Het is belangrijk
Nadere informatieWAT NEMEN WE MEE NAAR HUIS
NVMT-Congres 2003 1 WAT NEMEN WE MEE NAAR HUIS PROF.DR. Rob A.B. Oostendorp NVMT-Congres 2003 2 OMVANG van het GEZONDHEIDSPROBLEEM NEKPIJN NVMT-Congres 2003 3 OMVANG van NEKPIJN GUEZ e.a., Acta Orthop
Nadere informatieNKOP CONGRES Parallelsessie: Shared Decision Making met ROM als informatiebron
NKOP CONGRES 2016 Parallelsessie: Shared Decision Making met ROM als informatiebron Margot Metz (GGZ Breburg, Trimbos instituut), Saskia Bollen (Mondriaan ouderen), Maud Bocken (Mondriaan ouderen) & Arjan
Nadere informatieKwaliteitskader Wijkverpleging en Waarde gedreven zorg. Betekenis voor de beroepsgroep wijkverpleegkundigen, staf en beleidsmedewerkers
Kwaliteitskader Wijkverpleging en Waarde gedreven zorg Betekenis voor de beroepsgroep wijkverpleegkundigen, staf en beleidsmedewerkers Kwaliteitskader Wijkverpleging, Waarde gedreven zorg Wat hebben we
Nadere informatieWoord vooraf 2 e druk
V Woord vooraf 2 e druk Verpleegkundig, zorgkundig en verzorgend Je zult merken dat in dit boek vaak het woord verpleegkundig gebruikt wordt. Dat is niet omdat verpleegkundig werk belangrijker zou zijn
Nadere informatieDe plaats van besluitvorming rond het levenseinde binnen het nieuwe kwaliteitskader palliatieve zorg
De plaats van besluitvorming rond het levenseinde binnen het nieuwe kwaliteitskader palliatieve zorg Marjolein Rentinck Internist/oncoloog bij Tergooi Symposium Methoden voor besluitvorming rond het levenseinde
Nadere informatieEvidence Based Practice. Marije de Lange. MANP, MSc verpleegkundig specialist CTC - klinisch epidemioloog
Evidence Based Practice Marije de Lange. MANP, MSc verpleegkundig specialist CTC - klinisch epidemioloog Inhoud presentatie - Inleiding - Ervaringen EBP - Herhaling theorie en de 5 EBP-stappen met praktijkvoorbeeld
Nadere informatieNeurorevalidatie bij Centraal Neurologische Aandoeningen
Cursusinformatie Neurorevalidatie bij Centraal Neurologische Aandoeningen Overeenkomsten in symptomen en paramedische interventies Ontwikkeling en coördinatie : Frans van der Brugge Maart 2015 1 Algemene
Nadere informatieTOEKOMSTVISIE FYSIOTHERAPIE CIVIEL
TOEKOMSTVISIE FYSIOTHERAPIE CIVIEL SYMPOSIUM TOEKOMSTVISIE FYSIOTHERAPIE DEFENSIE 20 NOVEMBER 2002 Defensie 1 Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp wetenschappelijk directeur Nederlands Paramedisch Instituut hoogleraar
Nadere informatieEen holistische benadering door klinisch redeneren
Een holistische benadering door klinisch redeneren Barbara van der Meij (Links), Halime Ozturk (rechts) Publicatiedatum: 14-02-2014 Klinisch redeneren lijkt hét middel om de diëtetiek naar een hoger niveau
Nadere informatie3 FASEN MODEL. Inhoud: - Introductie - Fase 1 - Fase 2 - Fase 3 - Verbeteren Zelfmanagement
3 FASEN MODEL Inhoud: - Introductie - Fase 1 - Fase 2 - Fase 3 - Verbeteren Zelfmanagement INTRODUCTIE Het aanmoedigen van chronisch zieke patiënten door zorgverleners in het nemen van dagelijkse beslissingen,
Nadere informatieRechten en plichten van de patiënt
Rechten en plichten van de patiënt 2 Deze folder geeft een overzicht van de belangrijkste rechten en plichten van u als patiënt en van uw zorgverlener. In de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst
Nadere informatieICHOM en het belang voor de patiënt
DE PATIENT CENTRAAL Maarten de Wit Lent 12 oktober 2017 ICHOM en het belang voor de patiënt T2T Overarching principle B. The primary goal of treating patients with rheumatoid arthritis is to maximize long-term
Nadere informatieThemamiddag ter gelegenheid van de instelling van het lectoraat van dr. Frits Oosterveld 21 maart 2002 Saxion Hogeschool Enschede
Themamiddag ter gelegenheid van de instelling van het lectoraat van dr. Frits Oosterveld 21 maart 2002 Saxion Hogeschool Enschede 20-3-2013 Lectoraat Frits Oosterveld 1 Frits, van harte proficiat! 20-3-2013
Nadere informatieProgramma Stichting Educatie Atrium Innovations GEZONDHEID
Programma Stichting Educatie Atrium Innovations GEZONDHEID Groeien in gezondheid door kennis Onze gezondheid is ons belangrijkste bezit. Daarom is het goed dat we ons er steeds meer van bewust worden dat
Nadere informatieSamen keuzes maken (SKM)
Shared decision making (SDM) Samen keuzes maken (SKM) Dr. P.F.J. (Raphael) Schulte, psychiater-psychotherapeut, trainer interactievaardigheden, opleider psychiatrie GGZ-NHN NedKAD Invitational Conference
Nadere informatieWAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN
WAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN PALLIATIEVE ZORG: EEN SYSTEMATISCHE OVERZICHTSSTUDIE Slort, W., Schweitzer, B.P.M., Blankenstein, A. H., Abarshi, E. A.,
Nadere informatieLUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT:
Op weg naar een Kamer Mondzorg Josef Bruers LUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT: Quality for the future 4 oktober 2013 Kamer Mondzorg Werktitel voor een initiatief om in Nederland te komen
Nadere informatieVerklarende woordenlijst
Verklarende woordenlijst bij toetsingskader voor instellingen waar mensen verblijven die niet thuis kunnen wonen Utrecht, maart 2017 Behandeling Handelingen en interventies van medische, gedragswetenschappelijke
Nadere informatie2 Verpleegkundige theorieën en classificatiesystemen Verpleegkundige theorieën Verpleegkundige classificatiesystemen 33
Inhoud 1 Geschiedenis en ontwikkelingen 17 1.1 Een erbarmelijke volksgezondheid: armoede en ziekte 17 1.2 Nieuw particulier initiatief: wijkverpleging 19 1.2.1 Consultatiebureaus 19 1.2.2 Van infectieziektebestrijding
Nadere informatieShared decision making bij ouderen en hun persoonlijke netwerk
Shared decision making bij ouderen en hun persoonlijke netwerk Carolien Smits en Leontine Groen van de Ven, Lectoraat Innoveren met Ouderen Docentenmiddag Boom Nursing 2020, 24 november 2016 Basis van
Nadere informatieVisie Dimence Groep op VerpleGinG en VerzorGinG
Visie Dimence Groep op verpleging en verzorging Visie Dimence Groep op verpleging en verzorging De zorg verandert en vindt zoveel mogelijk thuis of dichtbij huis plaats. Er worden minder mensen opgenomen
Nadere informatiePreventie Bevorderen van gezond gedrag
Preventie Preventie Bevorderen van gezond gedrag Marleen Mares Pepijn Roelofs Tweede druk Boom Lemma uitgevers Amsterdam 2015 Voorwoord In de Nederlandse Grondwet ligt vastgelegd dat de overheid verantwoordelijk
Nadere informatieHET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE
HET WERKEN met GEZONDHEIDSPROFIELEN in de MANUELE THERAPIE Prof.dr. Rob A.B. Oostendorp Vrije Universiteit Brussel UMC St Radboud, Nijmegen NPi, Amersfoort 1 NVMT 4e LUSTRUM VAN HARTE PROFICIAT 2 WAAROM
Nadere informatieHeliomare Gedeelde besluitvorming (shared decision making) Maartje Ligthart Fysiotherapeut
Heliomare Gedeelde besluitvorming (shared decision making) Maartje Ligthart Fysiotherapeut Inhoud Inleiding gedeelde besluitvorming Proces van gedeelde besluitvorming Keuzehulpen Gedeelde besluitvorming
Nadere informatiePersoonsgerichte zorg in richtlijnen: contradictie of paradox? Trudy van der Weijden 16 juni 2017
Persoonsgerichte zorg in richtlijnen: contradictie of paradox? Trudy van der Weijden 16 juni 2017 Welkom Namens NHG en UM, CAPHRI, vakgroep HAG Speciaal welkom aan: - Familie en vrienden - Sprekers - Medewerkers
Nadere informatie2 Anders werken: de patiënt vraagt erom
2 Anders werken: de patiënt vraagt erom 2.1 Zijn zorgprofessionals voorbereid op de toekomst? Onvoldoende voorbereid op toename chroniciteit Curatief denken nog dominant Voorbeeld: Chronic Care Model Zijn
Nadere informatieWorkshop Zelfmanagement
Workshop Zelfmanagement Maaike van der Linden, ervaringsdeskundige Josine van Hamersveld, ADF Stichting, Werkgroep Zelfmanagement Depressie Hanke Timmermans, Kwaliteitsinstituut CBO, Zelfmanagementprogramma
Nadere informatieReglement van de Nederlandse Kankerregistratie
Reglement van de Nederlandse Kankerregistratie IKNL Auteur I Bos; A. Ekker; M. de Kok Versie: 1.0* Status: Definitief Goedkeuring Versie Datum Opmerkingen Akkoord (naam, datum, paraaf) 1.0 28-1-2013 MT;
Nadere informatie