Actieplan gemeente Houten Opvang en Integratie Statushouders

Transcriptie

1 Actieplan gemeente Houten Opvang en Integratie Statushouders Gemeente Houten in samenwerking met maatschappelijke organisaties en inwoners van Houten januari

2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding pag Vluchtelingenopvang tot 2016 pag. 4 I Opvang in Nederland II Procedure na aankomst III Opvang in Houten 3. Houtense opgave voor 2016 pag. 8 I Doelstelling II Actieplan III werkelijkheid in beweging IV Totstandkoming actieplan V Inwonersberaad 4. De Houtense Aanpak pag. 12 I Huisvesting II Maatschappelijke begeleiding III Onderwijs IV Werk, inkomen en participatie 5. Communicatie pag Financiën pag. 32 Bijlagen 1. Asielprocedure 2. Drie vormen van opvang asielzoekers 3. Huisvesting vluchtelingen met verblijfsvergunning 4. Resultaten inwonersberaad 28 november

3 1. Inleiding Europa heeft momenteel te maken met een vluchtelingenstroom van grote omvang. De schrijnende beelden in de media spreken voor zich en het einde van deze humanitaire crisis is nog niet in zicht. Ook in Nederland melden zich dagelijks honderden asielzoekers. Het ziet er voorlopig niet naar uit dat deze toestroom zal stoppen. Als gemeente vangen we al jaren, vanuit onze wettelijke taak, vluchtelingen met een verblijfsstatus op: de zogeheten vergunninghouders of statushouders 1. Naar verwachting zal hun aantal op korte termijn sterk toenemen. Op deze situatie willen we ons tijdig voorbereiden. Hoe we dat doen, is te lezen in dit actieplan Opvang en integratie statushouders. Het actieplan is tot stand gekomen in samenwerking met vertegenwoordigers van relevante maatschappelijke organisaties in Houten en op basis van de input uit het inwonersberaad van 28 november In het actieplan beschrijven we de opgave die we als gemeente Houten voor ons zien, de stappen die we willen zetten om die opgave te realiseren en de middelen die daarvoor nodig zijn. Mocht blijken dat ook andere vormen van opvang in onze gemeente nodig zijn, dan zal hiervoor een apart traject in werking worden gezet. Diverse vraagstukken die in dit actieplan behandeld worden, zijn ook relevant voor andere groepen inwoners binnen de gemeente. Hoewel het college van B&W - vanwege de urgentie en complexiteit van het vraagstuk - heeft besloten tot de ontwikkeling van een plan speciaal gericht op statushouders, zijn de acties op korte en/of langere termijn ook ten bate van andere relevante inwoners van Houten. Op landelijk niveau worden eveneens initiatieven ontwikkeld om de asielproblematiek aan te pakken. Eind december ondertekenen Rijk en VNG naar verwachting het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom. Het akkoord bevat een aantal nuttige afspraken voor gemeenten om de instroom in goede banen te leiden en zal na vaststelling concreet uitgewerkt worden. Het is daarom nog te vroeg om goed in te kunnen schatten wat het voor onze gemeente kan betekenen. In dit actieplan gaan we uit van wat we nu weten, houden we rekening met wat er naar alle waarschijnlijkheid gaat komen en creëren we ruimte om in te spelen op wat gedurende het jaar nodig zal zijn. Het actieplan dient als basis voor besluitvorming in de gemeenteraad in januari In dit actieplan zal de term statushouder gebruikt worden. 3

4 2. Vluchtelingenopvang tot 2016 Al eeuwen lang zijn er plaatsen op de wereld waar inwoners zich om uiteenlopende redenen niet veilig voelen en vluchten. En al even lang zijn er andere landen die deze mensen opvangen en voor kortere of langere tijd onderdak bieden. Vluchtelingen zijn er dus altijd geweest, maar door de recente (burger)oorlogen in het Midden-Oosten en Afrika is de afgelopen tijd een ongekende stroom op gang gekomen. Vluchtelingewerk Nederland rapporteert op 2 september 2015: Opvang in Nederland Ook Nederland vangt van oudsher asielzoekers op. Onderstaande tabel laat een overzicht zien van de instroom vanaf miljoen mensen op de vlucht Nooit eerder waren er zo veel mensen op de vlucht voor oorlog en geweld: eind 2014 bijna 60 miljoen mensen, 8,3 miljoen meer dan vorig jaar. 4 miljoen Syriërs zijn hun land ontvlucht Ruim 4 miljoen Syriërs zijn hun land ontvlucht, nog eens 7,6 miljoen zijn ontheemd in eigen land. 90% van de Syrische vluchtelingen wordt opgevangen in Turkije, Libanon of Jordanië. Drama s op de Middellandse Zee Vanuit Noord-Afrika wagen veel vluchtelingen uit Syrië, Eritrea en Afghanistan de levensgevaarlijke oversteek naar Europa mensen in de eerste helft van dit jaar. Bijna mensen overleven de overtocht niet. Veel Eritreeërs in korte tijd In 2014 is er in april en mei een kortstondige piek van Eritrese vluchtelingen die asielaanvragen in Nederland. Ook in mei en juni van dit jaar zijn er opvallend veel Eritrese asielzoekers: en personen. Bovenstaande tabel is gebaseerd op cijfers t/m juni In de periode tot 1 oktober was het aantal opgelopen tot en stijgt sindsdien nog steeds. In november kwamen gemiddeld 1700 per week naar Nederland, wat opmerkelijk is omdat in deze periode het aantal asielzoekers doorgaans daalt. Vluchtelingenwerk Nederland: Vluchtelingen in getallen

5 Procedure na aankomst Asielzoekers die Nederland binnenkomen, moeten een procedure doorlopen voordat ze als vergunninghouder of statushouder erkend worden. Zie bijlage 1. Het inwilligingspercentage op eerste asielaanvragen ligt in de periode januari t/m september 2015 rond de 70%. taakstelling vindt plaats naar rato van het aantal inwoners van de betreffende gemeente. Schematisch ziet het proces er als volgt uit: Er zijn drie soorten opvang voor asielzoekers. De bekendste zijn de gewone asielzoekerscentra (AZC s) die vaak al jaren bestaan. Daarnaast bestaat er noodopvang en crisisnoodopvang waar asielzoekers kort verblijven. In bijlage 2 zijn de diverse vormen van asielopvang nader omschreven. Is een asielzoeker eenmaal als statushouder erkend dan krijgt hij een tijdelijke verblijfsvergunning die 5 jaar geldig is. Op dat moment krijgt hij verschillende rechten en plichten. Zo heeft hij recht op huisvesting binnen een gemeente en moet hij een inburgeringsexamen afleggen. Na 5 jaar bekijkt de IND of de statushouder nog steeds bescherming nodig heeft. Als dat het geval is dan krijgt hij een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd. Gemeenten ontvangen twee keer per jaar een brief van het Rijk waarin zij geïnformeerd worden over het aantal statushouders dat zij voor het komende half jaar moeten huisvesten. Dit wordt ook de Taakstelling Huisvesting Vergunninghouders genoemd. De Bron: Ministerie van Veiligheid en Justitie 5

6 Opvang in Houten Net als iedere gemeente heeft ook Houten de wettelijke verplichting om statushouders te huisvesten en zorg te dragen voor integratie en participatie. In onderstaande grafieken is te zien wat de taakstelling van de gemeente Houten was voor de jaren 2013 t/m 2015, de herkomst van de desbetreffende statushouders en de leeftijdsopbouw voor het jaar Zoals uit bovenstaande grafieken blijkt, heeft Houten in statushouders toegewezen gekregen, 4x meer dan in Meer dan helft daarvan waren kinderen tot 23 jaar. Dit houdt verband met het feit dat in Houten veel gezinnen geplaatst zijn. Nationaliteiten statushouders in Houten Vanwege de grote stroom van asielzoekers die wekelijks ons land bereikt, bestaat er tevens een groot tekort aan opvangcapaciteit voor vluchtelingen die nog geen verblijfsstatus hebben. Om te voorkomen dat deze asielzoekers op straat belanden, heeft het Rijk een dringende oproepen gedaan aan gemeenten om noodopvang en crisisopvang beschikbaar te stellen. In oktober heeft de gemeente Houten in sporthal de Wetering twee weken crisisopvang geboden aan 170 asielzoekers. 6

7 In onderstaand overzicht is te zien welke opvangvoorzieningen er op dit moment binnen onze provincie voor handen is. Schema opvangvoorzieningen provincie Utrecht, VRU 12 november

8 3. Houtense opgave 2016 In november 2015 heeft het Rijk de taakstelling voor de eerste helft van 2016 bekend gemaakt. Voor Houten bedraagt het 58 statushouders. Naar verwachting zal dit aantal in de tweede helft van het jaar flink toenemen. Veel asielzoekers die in ons land verblijven, zijn immers nog in afwachting van een procedure. We anticiperen daarom op een taakstelling van 200 statushouders voor het gehele jaar. Dat is een aanzienlijke toename t.o.v. voorgaande jaren. Daarnaast zal in 2016 uitbreiding van noodopvangcapaciteit voor asielzoekers noodzakelijk blijven. VNG, IPO en het Rijk hebben in het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom opgenomen dat er per 1 februari 2016 plannen klaar moeten liggen voor 2500 extra opvangplekken per provincie waar asielzoekers langer dan een jaar kunnen blijven. De grootte van deze plekken staat daarbij open. Op dit moment is nog onduidelijk wat de gevolgen hiervan zijn voor onze gemeente. Mocht dit duidelijker worden en er concrete locaties in beeld komen, dan zal dit ter besluitvorming voorgelegd worden aan de gemeenteraad en besproken worden met omwonenden. In dat geval staan wij een doorgaande lijn voor, waarbij de asielzoekers in de noodopvang ook bij ons gehuisvest blijven als zij de verblijfstatus verkrijgen. Doelstelling Binnen de gemeente zijn er veel mensen en organisaties die zich willen inzetten voor een goede opvang van statushouders. Maar er is ook bezorgdheid. Hoe kunnen we een grote groep vluchtelingen opvangen en goed laten integreren in onze samenleving zonder dat dit ten koste gaat van de eigen inwoners? Ook zijn er vragen over de veiligheid en de toch al schaarse ruimte op de (sociale) woningmarkt en de arbeidsmarkt. We staan dus voor de uitdaging de benodigde opvang en integratie te regelen en tegelijkertijd zorgen weg te nemen. Het college van B&W heeft daarom de volgende doelstelling geformuleerd: Actieplan De gemeente Houten draagt zorg voor een tijdige en adequate opvang en integratie van de verhoogde stroom statushouders in 2016, rekening houdend met de zorgen van inwoners en passend bij de lokale mogelijkheden. De realisatie van de doelstelling vereist inzet, afstemming en samenwerking op vele gebieden en tussen een groot aantal partijen. Om inzichtelijk te maken hoe dit bereikt kan worden en wat hiervoor nodig is, heeft het college opdracht gegeven tot het opstellen van een actieplan Opvang en integratie statushouders. Daarbij zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd: 1. Integrale aanpak. Opvang van statushouders betekent niet alleen het regelen van huisvesting maar vraagt ook om adequate maatschappelijk opvang, goede onderwijsvoorzieningen, de aanwezigheid van zorg op momenten dat het nodig is en het 8

9 creëren van mogelijkheden om de kennis en ervaring te benutten die statushouders bezitten. Succesvolle opvang en integratie vereist dus een effectieve samenwerking tussen diverse aandachtsgebieden. 2. Samen met de maatschappelijke partners. Bij de opvang en integratie van statushouders zijn veel partijen betrokken. Iedere organisatie vervult daarbij een eigen rol maar is tegelijkertijd afhankelijk van de acties van andere samenwerkingspartners. De gemeente Houten wil deze samenwerkingsverbanden ondersteunen en waar nodig uitbreiden. 3. Voldoende draagvlak. Ervaringen tijdens de crisisopvang en ook elders in het land hebben laten zien dat onder burgers zowel betrokkenheid als bezorgdheid leeft. Om tot een breed gedragen plan te komen is het van belang de zorgen van burgers te kennen en ze met hun ervaringen en ideeën te betrekken. Het organiseren van een inwonersberaad was een eerste stap om hierin te voorzien. 4. Gelijk speelveld. De schaarste op bijvoorbeeld de huizen- en arbeidsmarkt maakt dat ook andere inwoners van de gemeente behoefte hebben aan betaalbare woningen en geschikt werk. Daarom willen we de druk die er op het moment bestaat op de opvang en integratie van vluchtelingen benutten als hefboom om ook deze knelpunten aan te pakken. We gaan dus op zoek naar oplossingen die ook ten goede kunnen komen aan de andere inwoners van de gemeente Houten. 5. Kansrijk en innovatief. De opvang van een grotere groep vluchtelingen vraagt op onderdelen om een nieuwe kijk en maakt een andere aanpak noodzakelijk. Naast zorgen ontstaan er ook kansen, op korte en op langere termijn. Het is van belang deze kansen te herkennen en te benutten. Werkelijkheid in beweging Zoals vermeld anticiperen we op een taakstelling in 2016 van 200 statushouders. Afhankelijk van de versnelling die de IND heeft ingezet in het afhandelen van de procedureaanvragen en van de instroom van nieuwe asielzoekers de komende maanden, kan dit aantal veranderen. Daarnaast wordt ook op landelijk niveau actie ondernomen om de vluchtelingenproblematiek aan te pakken. Ten tijde van het schrijven van dit actieplan hebben Rijk en VNG het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom opgesteld. Het akkoord bevat een aantal nuttige afspraken voor gemeenten om de instroom in goede banen te leiden. Het akkoord zal naar verwachting voor het kerstreces 2015 vastgesteld worden, waarna op diverse punten verdere uitwerking zal plaatsvinden. Ontwikkelingen gaan snel. In dit actieplan gaan we uit van wat we nu weten, houden we rekening met wat er naar alle waarschijnlijk gaat komen en creëren we ruimte om in te spelen op wat gedurende het jaar nodig zal zijn. Totstandkoming actieplan Het actieplan is ontwikkeld door een interne werkgroep in samenwerking met vertegenwoordigers van relevante maatschappelijke organisaties in Houten, zoals woningcorporatie 9

10 Viveste, Welzijnsorganisatie vanhouten&co, de koepel van onderwijsinstellingen, Werk en Inkomen Lekstroom, stichting Present en het Wereldhuis. Uiteraard zijn veel meer organisaties actief op het terrein van opvang en integratie statushouders. Ook zij zullen bij de verdere uitwerking betrokken worden. Tot slot is ook de input uit het inwonersberaad op 28 november in het gebouw van Houtens belangrijke input geweest. 2. Peilen: onderzoeken hoe inwoners van Houten denken over de mogelijkheden en onmogelijkheden / kansen en risico s m.b.t. de opvang van vluchtelingen. 3. Betrekken: met elkaar in gesprek gaan over een aantal concrete vraagstukken m.b.t. de opvang van de specifieke doelgroep statushouders Vanwege het interactieve karakter van de bijeenkomst waren voor het inwonersberaad 200 plaatsen beschikbaar. Vooraf hadden 1500 inwoners op aselecte basis een brief ontvangen met de uitnodiging om deel te nemen aan het beraad. Daarnaast konden inwoners zich op eigen initiatief aanmelden. Dit is kenbaar gemaakt via diverse publicaties in de lokale media en de website van de gemeente. Het aantal aanmeldingen voor het inwonersberaad bedroeg 205; 133 inwoners zijn daadwerkelijk op 28 november aanwezig geweest. Het aantal mannen (64) en vrouwen (69) was ongeveer gelijk. Hun houding ten aanzien de opvang van vluchtelingen in Houten was bij aanvang van het beraad als volgt: Houtens, school voor VMBO en MAVO+ Inwonersberaad Ter voorbereiding op het actieplan vond een inwonersberaad plaats met een driedelig doel: 1. Informeren: presenteren van facts en figures over de vluchtelingenstroom en -opvang. 10

11 Opzet inwonersberaad Houten Het inwonersberaad startte met de vraag: Welke zorgen leven er volgens u bij de inwoners over de opvang en integratie van statushouders in Houten?. Kosten: wie moet dat betalen? Werkgelegenheid: geen verdringing op de arbeidsmarkt! 2 Naar aanleiding van deze zorgen zijn in kleine groepen, aan de hand van de vraag Wat kunnen/moeten we extra of anders doen, veel ideeën en oplossingen aangedragen om de opvang en integratie van statushouders te verbeteren. Deze resultaten van het inwonersberaad zijn meegenomen in de ontwikkeling van het actieplan. Inwonersberaad Houten Een samenvatting van de antwoorden: Huisvesting: voorkom verdringing en zorg voor vermenging Opvang en begeleiding: voldoende vrijwilligers beschikbaar? Participatie en integratie in Houtense samenleving: hoe overbruggen we de verschillen? Taal en onderwijs: kunnen onderwijsinstellingen het wel aan? Veiligheid: wordt het onveiliger op straat? 2 Voor meer informatie over de resultaten van het inwonersberaad zie bijlage 4 of de website van gemeente Houten 11

12 4. De Houtense aanpak Dankzij de inzet en samenwerking van een groot aantal organisaties vangt Houten al jaren statushouders op. Door de komst van grote groepen asielzoekers in 2015 zal het aantal statushouders in 2016 fors toenemen. Daarop willen we ons tijdig voorbereiden. We realiseren ons dat de huidige aanpak niet vanzelfsprekend volstaat om de forse toename te kunnen opvangen, te begeleiden en te laten integreren. Op onderdelen is herbezinning en vernieuwing noodzakelijk. In dit hoofdstuk beschrijven we de aanpak die we voor ogen hebben om te zorgen dat statushouders ook in 2016 kunnen rekenen op geschikte huisvesting, begeleiding, onderwijs, participatiemogelijkheden en zorg. Per onderdeel beschrijven we hoe de aanpak in 2015 was, wat de opgave voor 2016 is, welke acties daarvoor nodig zijn, welke middelen er beschikbaar zijn en tot slot de risico s die we op dit moment zien. Vanwege de urgentie en de complexiteit van de opgave, hebben we ervoor gekozen om een actieplan te ontwikkelen voor de specifieke groep statushouders. Tijdens het inwonersberaad werd het advies meegegeven: Zorg zo snel mogelijk voor verbreding van de aanpak, want veel problemen gelden ook voor andere inwoners in Houten. Quote uit inwonersberaad Deze oproep nemen we ons zeer ter harte. Waar dat mogelijk en nodig is, kiezen we voor een aanpak die op korte of langere termijn ten bate komt van alle inwoners. Fasering Zoals we in hoofdstuk 2 hebben aangegeven, anticiperen we op de komst van 200 statushouders in De taakstelling voor de eerste helft van het jaar bedraagt 58. Omdat de IND inzet op een snelle behandeling van de vele asielaanvragen, verwachten we voor de tweede helft van 2016 een verhoogde taakstelling van 140 tot 150 statushouders. Deze bijna verdrievoudiging maakt een fasering in de aanpak noodzakelijk. Omdat er nog veel onduidelijkheden bestaan, is het op dit moment nog niet mogelijk om voor de tweede helft van 2016 alle acties te definiëren. Wat we wel kunnen, is de opgave in beeld brengen en tijdig lijnen uitzetten om tot oplossingen te komen. Integrale aanpak en samenwerking: sleutel tot succes Hoewel we - omwille van de duidelijkheid - gekozen hebben voor de behandeling van de afzonderlijke onderdelen, is het uiteindelijke succes uiteraard afhankelijk van het samenspel tussen de diverse onderdelen. De banlieues ten noorden van Parijs laten zien wat de gevolgen kunnen zijn van huisvesting zonder begeleiding en participatie. Investeer in taalonderwijs, ontmoeting en zinvolle tijdsbesteding waren belangrijke adviezen tijdens het inwonersberaad in november. Scholen zijn belangrijke plekken waar statushouders met kinderen met andere ouders in gesprek kunnen komen en zo de taal en gewoonten kunnen leren. Houtense scholen in het primair onderwijs willen bij het taalonderwijs aan kinderen van statushouders ook de 12

13 ouders direct betrekken. Dit willen ze onder meer doen door ouders een dagdeel mee te laten draaien bij het taalonderwijs. Hierdoor weten ouders wat hun kinderen leren en helpt het hen bij hun eigen leerproces. Ook de deelname aan sportclubs, of het verrichten van (on)betaald werk werden tijdens het inwonersberaad als belangrijk genoemd. Biedt als sportvereniging gratis lidmaatschap aan in ruil voor werkzaamheden binnen de vereniging of zet statushouders in bij wegbezuinigde taken zoals Groenonderhoud. Quote uit inwonersberaad Rol gemeente Bij de opvang en integratie zijn veel organisaties en vrijwilligers betrokken. Hun inzet en deskundigheid zijn een belangrijke sleutel tot succes. Van belang is dat zij tijdig beschikken over relevante informatie, elkaar weten te vinden als dat nodig is, gebruik kunnen maken van elkaars expertise, en ruimte krijgen om initiatieven van de grond te krijgen. In veel gevallen zijn zij zelf verantwoordelijk om dit te organiseren. Maar soms is ondersteuning van de gemeente noodzakelijk. Die ondersteuning kan verschillende vormen aannemen. Als gemeente fungeren we soms als opdrachtgever en stellen we een budget beschikbaar. Dit gebeurt op basis van besluiten door de gemeenteraad. In ander gevallen ondersteunen we door platforms te bieden waar partijen elkaar kunnen ontmoeten, door informatie beschikbaar te stellen en waar nodig ontwikkelingen te initiëren en soms ook te regisseren. Tegelijkertijd werd ook gewaarschuwd voor teveel pamperen. Neem niet alles uit handen maar leer statushouders zichzelf en elkaar te helpen, was een veelgehoord advies. Huidige situatie Huisvesting Vraag vertegenwoordigers van statushouders waar zij behoefte aan hebben. Organiseer een bewonersbijeenkomst met vluchtelingen of gemengd en haal hun denkkracht naar boven. Quote uit inwonersberaad De huisvesting van statushouders is belegd bij de woningbouwvereniging Viveste. In de periode tot half november 2015 hebben zij 35 woningen beschikbaar gesteld voor de plaatsing van 88 statushouders. Dit is 8% van de sociale huurwoningen die dat jaar zijn vrijgekomen. Daarmee heeft Houten nog voor het einde van het jaar voldaan aan de taakstelling van Gemiddeld zijn drie woningen per maand toegewezen aan statushouders. 13

14 Plaatsing van statushouders gebeurt in nauw overleg tussen gemeente, Viveste en COA. Viveste meldt welk type woning beschikbaar is en afhankelijk daarvan plaats het COA een gezin of alleenstaande. VanHouten&co wordt al vanaf de start betrokken om tijdig de maatschappelijke begeleiding te kunnen regelen. Nieuwe Opgave Uitgaande van de ervaringen van de afgelopen jaren, verwachten we in woningen nodig te hebben om aan onze taakstelling van 200 statushouders te voldoen. Voor de 58 statushouder in de eerste helft van het jaar zal het gaan om woningen; voor de overige 140 statushouders rekenen we op woningen. Het exacte aantal is uiteraard afhankelijk van het percentage gezinnen of alleenstaanden dat geplaatst zal worden Inwonersberaad Houten In het inwonersberaad op 28 november is de zorg uitgesproken voor verdringing op de woningmarkt en is aangedrongen op het benutten van alternatieve huisvestingvormen door bijvoorbeeld leegstaande kantoren te transformeren. Tevens is aangegeven dat een grote concentratie van statushouders niet wenselijk is. Deze reacties beschouwen we als belangrijke richtlijnen bij het zoeken naar oplossingen. We koersen daarom op verruiming van de woningvoorraad, die op kortere of langere termijn ook beschikbaar komt voor andere woningzoekenden in Houten. Resultaten Bestuursakkoord verhoogde Asielinstroom (december 2015) Voor de korte termijn is het van belang dat de doorstroming van statushouders vanuit de asielzoekerscentra (AZC s) naar huisvesting in de gemeenten op gang komt. Veel statushouders houden plekken bezet waar het COA nieuwe asielzoekers zou willen plaatsen, die nu eerst in (nood)opvanglocaties moeten worden ondergebracht. Omdat er in bepaalde regio s, waaronder Houten, sprake is van krapte op woningmarkt, hebben Rijk en gemeenten in het bestuursakkoord van december een aantal verruimde maatregelen afgesproken: Voor statushouders kan er, als de lokale omstandigheden erom vragen, sobere, kleinschalige huisvesting bovenop de huidige woningvoorraad gebouwd worden: voor het realiseren daarvan is een subsidie voor de verhuurder beschikbaar. Statushouders kunnen in onzelfstandige woonruimtes worden ondergebracht, waarbij zij (tenminste 4 met elkaar) voorzieningen delen. Daarbij geldt de kostendelersnorm voor de bijstand en is er geen recht op huurtoeslag. 14

15 Verhuurders krijgen subsidie om panden geschikt te maken voor bewoning. Corporaties mogen onder voorwaarden diensten leveren in gebouwen die door anderen ter beschikking zijn gesteld. Gemeenten kunnen per 1 januari het Gemeentelijk VersnellingsArrangement (GVA) inzetten om statushouders in tijdelijke woonvoorzieningen te bekostigen: de statushouders hebben dan geen woonlasten en krijgen zak- en leefgeld. De maximale termijn wordt 24 maanden vanaf datum vergunningverlening. Dit GCA komt in de plaats van de huidige GZZA regeling. Commissarissen van de Koning zijn als Rijksheer gevraagd een rol te spelen in de inrichting van regionale regietafels waar de nationale afspraken worden uitgevoerd. Daarmee wordt gestimuleerd dat er regionaal wordt samengewerkt en gemeenten hun taakstelling onderling kunnen verevenen. 3 Huisvestingsopties Huisvesting van statushouders heeft tot dusver plaats gevonden binnen het huidige aanbod van sociale huurwoningen. Om aan de verwachten taakstelling van 2016 te kunnen voldoen en recht te doen aan de zorgen voor verdringing, moet er extra huisvesting gecreëerd worden. Het uitgangspunt is daarbij dat deze woningen zo mogelijk ook beschikbaar moeten komen voor de mensen die op de wachtlijsten staan. In de Woonvisie die in februari/maart aan de raad gepresenteerd wordt, zal dit nader uitgewerkt worden. Permanente woningen Voor het toevoegen van woningen aan de totale permanente woningvoorraad, zijn leegstaande kantoorgebouwen aan te wijzen die voor duurzame transformatie in aanmerking komen. Tijdens het inwonersberaad is deze optie veelvuldig genoemd. Houten kent een groot aantal leegstaande kantoren. Door middel van de reguliere procedure kunnen deze worden getransformeerd naar sociale huurwoningen. De leefbaarheid en aanwezigheid van voorzieningen in de nabije omgeving, spelen hierbij een belangrijke rol. De doorlooptijd van het realiseren van deze woningen wordt ingeschat op ongeveer 1-1,5 jaar. Naast de benodigde bouwtijd zullen in het voortraject eigenaren bereid moeten worden gevonden om medewerking te verlenen. Tijdelijke woningen Voor de onmiddellijke opvang kan vanaf 1 januari 2016 gebruik worden gemaakt van het Gemeentelijke Versnellingsarrangement (GVA). Voorloper van dit arrangement is het Gemeentelijke Zelfzorgarrangement (GZZA) dat per 1 januari 2016 beëindigd is. De gemeente heeft de Houtense fruittelers per brief geïnformeerd over het bestaan van de GZZA regeling en hun interesse gepeild voor tijdelijke huisvesting van statushouders. Deze blijkt vooralsnog gering te zijn. Mogelijk dat zich nog andere particuliere initiatieven aandienen. 3 Op provinciaal niveau is de Taskforce Opvang Vluchtelingen (TOV) opgericht en op U10 niveau de Kerngroep Asiel en integratie U10. De gemeente Houten neemt actief deel aan beide tafels. Een andere mogelijkheid om extra woningen op korte termijn te realiseren, is het plaatsen van tijdelijke woningen op onbebouwde percelen voor een periode van enkele jaren. 15

16 statushouders alvast gehuisvest kunnen worden in afwachting van andere huisvesting. Een dergelijke transformatie kan haalbaar zijn binnen enkele maanden. Acties Tijdelijke studentenhuisvesting op de Uithof, Utrecht In procedure tijd is dit overzienbaar (crisis en herstelwet) en de bouwtijd is zeer beperkt. Indien het om gemeentegrond gaat, zou er per direct aan kunnen worden gewerkt. De realisatietijd hiervan wordt ingeschat op ongeveer 6 maanden. Daarbij gaat het om procedures (voorbereidingstraject, (omgevings)vergunningen, plaatsen woningen, aanleg en aansluiting op gas, water, elektra en riolering, aanleg verharding, etc.). Vanuit deze tijdelijke woningen kunnen statushouders op den duur doorgeplaatst worden naar reguliere woningen (zie permanente bewoning). Wanneer de locatie vrijkomt waarop de tijdelijke woningen geplaatst zijn, kan de locatie herontwikkeld worden. Tot slot is het ook mogelijk om leegstaande kantoren op zeer korte termijn geschikt te maken voor tijdelijke en sobere woonunits waar Onze taakstelling voor de eerste helft van 2016 bedraagt 58 statushouders. Afgaande op de ervaringen uit voorgaande jaren verwachten we daarvoor woningen nodig te hebben. Dit willen we realiseren door middel van de tijdelijke transformatie van leegstaande kantoren. Omdat deze omzetting enkele maanden in beslag neemt, zal het nodig zijn om in de tussentijd aanspraak te maken op het reguliere woningaanbod in de sociale huursector. We achten dit echter een onwenselijke situatie die we zo snel mogelijk willen veranderen. Voor de tweede helft van 2016 anticiperen we op ongeveer 140 statushouders. Daarvoor hebben we naar verwachting woningen nodig. Om dit te realiseren hanteren we de volgende aanpak: Creëren van extra huisvesting d.m.v. het plaatsen van tijdelijke woningen op onbebouwde percelen. Te verwachten oplevering: juli/augustus. We onderzoeken of het mogelijk is om deze tijdelijke woningen ook beschikbaar te stellen voor andere woningzoekenden binnen de gemeente. Ontwikkeling van duurzame kantoortransformatie tot woningen voor zowel statushouders als andere woningzoekenden in de gemeente. Oplevering zal vermoedelijk plaatsvinden medio

17 Realisatie van de opdracht is in handen van woningbouwcorporatie Viveste. Gemeente wijst hiervoor een aantal potentiële locaties aan. De corporatie onderzoekt de locaties op geschiktheid voor het realiseren van (tijdelijke) woningen. Bovendien maakt Viveste een businesscase op het omzetten van kantoorgebouwen naar woningen en het plaatsen van tijdelijke woningen op grasland. Zij gaat gesprekken aan met eigenaar van de leegstaande kantoorgebouwen om de beoogde transformatie te bespreken. Naast kantoren kunnen ook andere, meer kleinschalige, panden kansen bieden om (tijdelijk) statushouders te huisvesten. Ook die mogelijkheden zullen we als oplossingsrichting betrekken. Risico s De volgende risico s kunnen optreden (alleen of in combinatie): - Er komen onvoldoende aanvullende woningen beschikbaar. Dit kan het geval zijn bij tijdelijke woningen, maar ook als het tempo van de duurzame kantoortransformatie tegenvalt. - In afwachting van het beschikbaar komen van aanvullende wooneenheden komt er meer druk op de toewijzing van woningen in de sociale huursector. Daardoor kan een evenwichtige spreiding over woonbuurten in het gedrang komen. Op het moment dat er meer duidelijkheid ontstaat over de haalbaarheid van permanente of tijdelijke huisvesting op specifieke locaties, dan zullen de raad en omwonenden bij het proces betrokken worden. Huidige situatie Maatschappelijke begeleiding Kosten Op dit moment is nog niet in te schatten welke middelen nodig en beschikbaar zijn voor de realisatie van extra huisvesting. Bij tijdelijke huisvesting zijn de eventuele kosten voor de ondergrondse infrastructuur (kabels & leidingen en riolering) afhankelijk van de gekozen locatie en de te maken afspraken hierover met Viveste. Hierbij is het de intentie van de gemeente om deze kosten voor rekening van Viveste te laten zijn, aangezien het zeer waarschijnlijk tijdelijke infrastructuur betreft die niet kan worden (her)gebruikt bij de definitieve invulling van de locatie. Het uitgangspunt voor integratie is dat de vergunninghouder zo snel mogelijk in staat wordt gesteld om zelfredzaam te zijn. In Houten bestaat een actief maatschappelijk middenveld dat met allerlei initiatieven de nieuwkomer in Houten ondersteunt. De toegang van de statushouder tot Houten loopt via de maatschappelijke begeleiding die door vanhouten&co wordt verzorgd. De maatschappelijke begeleiding richt zich op de verschillende leefgebieden: wonen, inkomen, onderwijs, taal, zorg en vrije tijd. Hoe beter deze maatschappelijke begeleiding plaatsvindt, hoe makkelijker de integratie een vervolg kan krijgen via de reguliere organisaties. De maatschappelijke begeleiding vindt plaats door zo n 60 vrijwilligers die 17

18 door twee beroepskrachten van vanhouten&co worden ondersteund. VanHouten&co ontvangt hiervoor een subsidiebedrag van van de gemeente. Maatschappelijke begeleiding is een wettelijke taak van de gemeente. Hiervoor wordt de COA bijdrage ( 1000 per statushouder van jaar) ingezet als dekking. Gedurende de eerste anderhalf jaar biedt vanhouten&co maatschappelijke begeleiding. Deze begeleiding bestaat uit het regelen van de hoogst noodzakelijke zaken in de Houtense samenleving (huurovereenkomst, aanvragen uitkeringen, ziektekosten, toeslagen, onderwijs, aanmelding inburgeringscursus). Per statushouder (alleenstaande of gezin) zijn doorgaans twee vrijwilligers betrokken, die afwisselend ingezet worden. Deze vrijwilligers worden ondersteund door twee professionele krachten. Na 18 maanden worden statushouders geacht zelfredzaam te zijn. Als echter aanvullende ondersteuning gewenst is, dan kunnen zij gebruik maken van het sociaal loket of het sociaal team. Het Wereldhuis, de kerken en de stichting Present zijn gezamenlijk actief met vrijwilligers op aanvullende leefgebieden, zoals huiswerkbegeleiding, taalmaatjes, praktische klussen. Statushouders zijn wettelijk verplicht om een inburgeringscursus te volgen. Die wordt verzorgd door Vluchtelingenwerk Midden Nederland. Hiervoor kunnen statushouders een lening afsluiting bij DUO. VanHouten&co ondersteunt de taallessen door inzet van taalvrijwilligers. Nieuwe opgave De maatschappelijke begeleiding blijft in 2016 het startpunt en een belangrijke pijler bij de opvang en integratie van nieuwe statushouders. Het toegenomen aantal statushouders maakt een herbezinning op de aanpak en werkwijze echter noodzakelijk. Het is niet aannemelijk dat (op korte termijn) het aantal vrijwilligers fors uitgebreid kan worden. Een substantiële verhoging van het budget is evenmin realistisch. Op onderdelen zal een andere aanpak noodzakelijk zijn. Een belangrijk aandachtspunt is dat de infrastructuur rond vrijwilligers en de diverse taken die daarbij verricht worden, onderling goed worden afgestemd. Verschillende organisaties zijn daarbij betrokken. De gemeente zal vanuit deze netwerkstructuur de afstemming tussen de verschillende activiteiten en organisaties ondersteunen en bewaken. Acties 1. Effectueren van de ketensamenwerking: Opzetten van een Houtense netwerkstructuur waarin alle relevante partijen acties en ontwikkelingen afstemmen, afspraken maken met betrekking tot de inzet van vrijwilligers en de ondersteuning door professionals, en kennis en kunde uitwisselen. Belangrijk doel van het netwerk is ook te komen tot een beter samenspel tussen alle relevante domeinen (maatschappelijke begeleiding, onderwijs, sport, zorg, 18

19 huisvesting, etc.). In het voorjaar van 2016 zal de gemeente het initiatief nemen tot het organiseren van een startbijeenkomst waarin alle betrokken organisaties de netwerkstructuur gaan vormgeven en werkafspraken maken. 2. Organisatie van een uitwisselingsmarkt in het voorjaar van 2016 met diverse betrokken organisaties, vrijwilligersgroepen en initiatiefnemers om kennis te maken, en afstemming en uitwisseling te bevorderen. 3. Vraag aan vanhouten&co: - Gedurende de eerste anderhalf jaar de maatschappelijke begeleiding te verzorgen voor 200 nieuwe statushouders, naast de begeleiding van de huidige statushouders - Rekening te houden met een verhoogde instroom gedurende de tweede helft van Afhankelijk van de ontwikkelingen op huisvestingsgebied, rekening te houden met de instroom van grotere groepen tegelijk en hierop tijdig te anticiperen. Dit geldt in het bijzonder voor de 2 e helft van Te onderzoeken hoe naast individuele begeleiding ook groepsgerichte vormen van begeleiding aangeboden kunnen worden, onder leiding van leiding en coördinatie door een professionele beroepskracht. - Zorg te dragen voor verdere professionalisering van de vrijwillige begeleiders. - Voor zover mogelijk het aantal vrijwilligers uit te breiden en in te werken. - Een bijdrage te leveren aan de optimalisatie van de samenwerking met andere maatschappelijke organisaties zoals het Wereldhuis, de kerken, stichting Present, Zorg in Houten, Onderwijs (Jeugd), Viveste, Voedselbank etc. - Ondersteuning te bieden bij burgerinitiatieven binnen de Gemeente. 4. Vraag aan stichting Present: Coördinatie van de inzet van vrijwilligers bij de praktische inrichting van de woning. Bij de aankomst in Houten wordt een leeg huis opgeleverd. Stichting Present ondersteunt statushouders bij het klussen en de woninginrichting. Zij doet dit in nauwe samenwerking met vanhouten&co. Kosten In 2016 is aan vanhouten&co een subsidiebedrag beschikbaar gesteld van ,-. Dit bedrag is vooral bestemd voor de financiering van de coördinatie en deskundigheidsbevordering Vrijwilligers. Ten behoeve van de praktische hulp bij de inrichting van een woning wordt daarnaast 3000,- aan coördinatie kosten beschikbaar gesteld aan stichting Present. In het bestuursakkoord van december 2015 is afgesproken dat het budget voor de maatschappelijke begeleiding en integratie verhoogd wordt van 1000,- naar 2370,- per volwassene (de zogeheten COA bijdrage). In verband met de gefaseerde aanpak zal in het voorjaar een besluit genomen worden over de besteding van dit budget. Daarbij zal breed gekeken worden naar alle domeinen die betrekking hebben op 19

20 begeleiding, participatie en integratie en komen ook andere initiatieven uit de Houtense samenleving in aanmerking. Risico s - De huidige COA bijdrage ( 1000,-) wordt berekend voor statushouders tussen 16 en 65 jaar. Het is nog onduidelijk of deze uitgangspunten ook gelden voor Tekort aan voldoende vrijwilligers (kwantitatief en kwalitatief) - Financiële onzekerheden: budgetten voor VanHouten&co kunnen ontoereikend blijken. Dit geldt vooral voor de tweede helft van het jaar. Huidige situatie Onderwijs Primair onderwijs (PO) Kinderen van statushouders hebben recht op onderwijs en kunnen binnen onze gemeente zelf een school kiezen. De verschillende schoolbesturen in het primair onderwijs werken nauw samen om de instroom van deze kinderen goed te begeleiden. Daarvoor hebben zij onder meer een extra taalvoorziening binnen het reguliere onderwijs ontwikkeld. Per jaar kunnen maximaal 30 kinderen instromen. Deze capaciteit is echter al in het najaar van 2015 overschreden. Om die reden wordt de extra taalondersteuning op dit moment daar ingezet waar dit het hardst nodig is. Het uitgangspunt van de huidige taalvoorziening is, met het oog op integratie en participatie in de wijk, thuisnabij onderwijs, in de verwachting dat zo het leerproces om de taal te leren een extra impuls krijgt. De professional 2 de taalverwerving gaf voor de herfstvakantie aan dat dit onvoldoende vruchten afwierp, omdat onvoldoende rekening kon worden gehouden met het niveau van het kind. Om die reden is er na de herfstvakantie gestart met een differentiatie van het aanbod afgestemd op het niveau van het kind. Verder zijn de middelen ontoereikend om alle groepen te bedienen. Noodgedwongen is er in eerste instantie een keus gemaakt het taalonderwijs in te richten voor de groepen 3 tot en met 8. Daarmee is er geen doorlopende leerlijn van Peuterschool (VVE) naar PO. Voortgezet onderwijs (VO) In regio Lekstroom gaan alle leerlingen van 12 jaar en ouder naar de Internationale schakelklassen (ISK) in Utrecht. Daar volgen ze een speciaal traject van 1 ½ tot 2 jaar voor ze kunnen instromen in het reguliere voortgezette onderwijs. In november 2015 zijn vanuit onze gemeente 17 kinderen in de ISK geplaatst. De oorspronkelijke capaciteit van de ISK was 400 leerlingen en is onlangs vergroot tot 600. Eind november waren er 500 leerlingen geplaatst. Met een instroom van 15 leerlingen per week zal de maximale capaciteit spoedig bereikt worden. Het ISK wordt bekostigd door de gemeente Utrecht. Hoewel leerlingen na een periode van maximaal twee jaar dienen door te stromen naar het reguliere onderwijs, leert de ervaring dat deze leerlingen dan nog steeds extra taalondersteuning nodig hebben. Daarin wordt op dit moment alleen voorzien door een aantal vrijwilligers vanuit het Wereldhuis. In het recent ondertekende convenant Kwetsbare jongeren is ook aandacht besteed aan ISK leerlingen van 16 tot 23 jaar. 20

21 Opgave 2016 Primair onderwijs; faseren Hoewel het lastig te voorspellen is hoeveel kinderen in 2016 in Houten gehuisvest zullen worden, houden we voorlopig rekening met een aantal van rond de 60 in de leeftijd tot 12 jaar. Samen met de 35 leerlingen uit 2015 ontstaat hiermee situatie die mogelijk niet meer te hanteren is in de reguliere klassen. Schoolbesturen onderzoeken of het huidige concept kan blijven voorzien in de te verwachten behoefte. Mogelijk worden in de toekomst aparte schakelklassen en wellicht ook kopklassen (extra jaar basisonderwijs voor instromers in de leeftijd jaar) noodzakelijk. Dergelijke schakelklassen kennen een leerlingaantal van circa 15 kinderen. Dat zou betekenen dat er in Houten ongeveer 6 schakelklassen nodig zouden zijn, uitgaande van de ervaring dat deze leerlingen 1,5 á 2 jaar taalonderwijs nodig hebben. Omwille van de sociale integratie en de waarde die gehecht wordt aan vrije schoolkeuze, willen schoolbesturen op basis van de taakstelling van 58 personen voor de eerste helft van 2016, de huidige aanpak toch kans van slagen geven en waar nodig verder doorontwikkelen. Afhankelijk van de taakstelling voor de 2 de helft van 2016, moet opnieuw de afweging gemaakt worden of deze inrichting van het taalonderwijs nog aansluit bij de behoefte. Op deze manier zijn we in staat keuzes hierin te faseren. Taalonderwijs kan een sleutel zijn om ook ouders te bereiken en te ondersteunen. Annelies Smits, Openbaar Onderwijs Houten Om de effectiviteit van het onderwijs te verhogen is het daarnaast wenselijk om vanaf de Peuterschool (VVE) al te starten met taalonderwijs en een doorlopende lijn te ontwikkelen naar het primaire onderwijs. Voortgezet onderwijs Voorlopige aanname is dat in 2016 ca. 30 leerlingen gebruik zullen maken van schakelklassen. Vanuit andere naburige gemeenten zal de instroom eveneens sterk stijgen. Zoals vermeld is de huidige capaciteit van de ISK in Utrecht hier niet op berekend. Dit betekent een nieuwe ontwerpopgave. De directeur van de ISK heeft de voorkeur uitgesproken voor een duurzame oplossing door middel van de ontwikkeling van dependances per regio om de kwaliteit en kennis te behouden. Afhankelijk van de omvang van de instroom kan het aantal dependances groeien of krimpen. Daarnaast is een nieuwe ontwerpopgave nodig voor taalondersteuning voor kinderen die na maximaal 2 jaar ISK doorstromen naar het reguliere voortgezet onderwijs en voor jeugdigen van 16 tot 23 jaar. Acties Primair onderwijs Met het primair onderwijs is intensief overleg over de opvang van meer statushouders. Vanuit de gemeente hebben we als ontwikkelopdracht meegegeven: - Ontwikkel een gemeenschappelijke voorziening 2 de taalverwerving ten behoeve van kinderen van statushouders in 21

22 het primair onderwijs in Houten in een doorlopende leerlijn van VVE naar basisonderwijs. - Sluit daarbij aan op het taal- en ontwikkelingsniveau van de kinderen: zo zwaar als nodig, zo licht als mogelijk en zo thuisnabij als mogelijk. - Maak zo efficiënt mogelijk gebruik van de bestaande voorzieningen en middelen: VVE, Vrijwilligersveld, bibliotheek, LOHAN regeling, regeling OnderwijsAchterstandenBeleid (OAB). Voorstel van de onderwijsbesturen is om het huidige gedifferentieerde aanbod van taalonderwijs in de vorm van een taalbad de kans te geven die het verdient, door: 1. Verdubbeling van de capaciteit van het taalbad in gedifferentieerd aanbod, waarbij de maximale ondersteuning is: 3 dagdelen taalonderwijs door de docent 2 de taalverwerving (in analogie naar schakelklassen), waarbij ouders verplicht 10 x 1 dagdeel meedoen. Kinderen krijgen ondersteuning zo lang als nodig, waar mogelijk in samenwerking met genoemde partners. 2. Uitbreiding naar de groepen 1&2, omwille van de doorlopende leerlijn, en vanuit de overtuiging dat juist de verbinding met de omgeving uiteindelijk de beste optie is de locatie voor taalbad in Noord West Houten. De verdubbeling van de instroom in de eerste helft van 2016 vraagt om een verdubbeling van de capaciteit en een tweede locatie voor het taalbad. Voorstel is om er één in NO en één in NW te huisvesten, gezien de huisvesting van de statushouders. Voor de leerlingen in Zuid moet onderzocht worden hoe deze leerlingen kunnen aansluiten. Tot slot doen de besturen Primair Onderwijs de aanbeveling om bij gemeente een coördinator aan te wijzen, gezien de vele beleidsvelden die moeten worden verbonden. Het primair onderwijs heeft een duidelijk beeld van wat er nodig is en met welke partners zij hieraan vorm wil geven. In samenwerking met partners als Peuterschool, Van Houten & CO, Wereldhuis, Bibliotheek en Educatie aan de Slinger zien zij mogelijkheden voor een palet aan activiteiten dat taalonderwijs aan kinderen verbindt met ondersteuning van de ouders, mede gericht op eigen kracht en de opbouw van een eigen sociaal netwerk in de Houtense samenleving. Een inspirerende visie, ontworpen vanuit de behoefte van de nieuwkomer is te vinden in onderstaande mindmap. 22

23 23

24 Voortgezet Onderwijs De urgentie is besproken tijdens het regionaal bestuurlijk overleg Onderwijs. Op 18 december a.s. gaat Wethouder Onderwijs, samen met zijn collega uit Nieuwegein namens Lekstroom hierover in gesprek met wethouder Onderwijs van Utrecht. Daarnaast heeft Houtens contact gezocht over de blijvende behoefte aan taalonderwijs bij ISK-leerlingen die recentelijk bij hen zijn ingestroomd. Houtens geeft aan een actieve rol te willen vervullen bij de inrichting van taalvoorziening voor de instromers vanuit het ISK. Zij zullen aansluiting zoeken bij het netwerk dat ons voor ogen staat voor het PO. De ambitie van het Houtens reikt verder dan alleen taal. Zij zien het als hun maatschappelijke opdracht om deze jongeren deelgenoot te laten worden van de Houtense samenleving. Zij willen daarom de school aanbieden als ontmoetingsplek voor deze doelgroep in samenwerking met maatschappelijke partners, zoals ook beschreven voor het PO. Kosten Laten we vanaf het begin investeren in de kracht van deze jongeren. Ik wil graag van ze horen wat zij te bieden hebben en wat zij nodig hebben om dit de kansen te geven die het verdient. Ad van Andel, Houtens Huidig budget Bij het huidige budget ( ,-) is altijd aangegeven dat dit slechts een startkapitaal kan zijn. Voorstel van het PO; een verdubbeling van de capaciteit, zou betekenen dat we max. tot de zomer kunnen financieren. Voor de 2 de helft van 2016 moet opnieuw bekeken worden wat de behoefte is en welke middelen hiervoor ter beschikking staan of vrijgemaakt kunnen worden. We reserveren hiervoor vooralsnog opnieuw ,-. Voor het VO moet de inhoud nog verder worden uitgewerkt en is dus niets te zeggen, behalve dat er apart aanvullend bekostigd moeten worden. Middelen 2016 Voor zowel primair als voortgezet onderwijs: 1 Rijksbekostiging onderwijs 2 LOWAN (impulssubsidie ,- aan te vragen door onderwijsinstelling met meer dan 4 statushouders per school, niet langer dan een jaar in Nederland) 3 OAB (rijksbijdrage aan gemeenten) Ad. 1) Rijksbekostiging De bekostiging van het onderwijs op basis van de zogenaamde leerlinggewichten (extra bijdrage per leerling met een bijzondere achtergrond, in dit geval een vluchteling) blijkt in de praktijk zeer weerbarstig en komt slechts beperkt los. Het is een zeer bureaucratisch proces, met weinig oog voor de behoefte van de school en de leerling. De eerste bezwaarprocedure van een onderwijsbestuur bij het Rijk loopt. In ieder geval zal deze bekostiging achteraf plaatsvinden. Ad. 2) LOWAN Dit betreft een incidentele bijdrage aan te vragen door schoolbesturen als zij voor het eerst 4 leerlingen binnen krijgen, niet langer dan 1 jaar in 24

25 Nederland. Op dit moment is nog slechts 1 school in aanmerking gekomen. Hier ligt een potentieel van ,- Ad. 3) OAB ( ,-) Op basis van de huidige regeling OnderwijsAchterstandenBeleid (OAB) zal het lage percentage allochtonen in Houten en een peildatum van om de 4 jaar niet op korte termijn tot significante verhoging van budgetten leiden. Op dit moment gaat het volledige budget naar VVE, aangevuld met een gemeentelijke bijdrage. Dit biedt dus geen dekking voor de taalvoorziening. Mogelijkerwijs pakt een nieuwe rekenmethode gunstig uit voor de gemeente Houten en wordt het bedrag ,-. Voor de G4 pakt de nieuwe rekenmethode slechter uit en zij zijn hiertegen in het geweer gekomen. Het is nog onduidelijk hoe dit verder afloopt. Ad. 4) Leerlingenvervoer Voor leerlingenvervoer is in gereserveerd. Risico s -Financieel tekort Het is nog niet duidelijk of ,- voldoende zal zijn om de kosten voor het primair onderwijs in 2016 te dekken. Verder is er nog geen budget voor een taalvoorziening en voor voortgezet onderwijs. -Samenwerking Primair Onderwijs De kansen die ontstaan door samenwerking met partners, zijn nog niet met alle partijen besproken, laat staan verwerkt in opdrachten voor Thuiszitters Gezien de grote druk op de voorzieningen en het feit dat we geen invloed hebben op het tempo van de instroom in de regio is er geen garantie dat de voorzieningen op tijd en met voldoende capaciteit beschikbaar zijn. Mogelijk kunnen we thuiszitters niet voorkomen voor deze doelgroep. -Regionale aanpak Acties op het gebied van het voortgezet onderwijs vereisen een bovenregionale aanpak en afstemming. Dit kan gevolgen hebben voor de snelheid van handelen. Zowel op bestuurlijk als ambtelijk niveau zetten we druk op het proces. In het bestuursakkoord VNG RIJK wordt wel een aankondiging van een aanvullende voorfinanciering gedaan. Daarover is meer bekend in april Huidige situatie Werk, inkomen en participatie Asielzoekers komen in een volledig afhankelijke status binnen in Nederland. Vanaf het moment dat iemand zich vestigt in Houten, start de eerste opbouw van een nieuw leven. Het kunnen voorzien in de eigen basisbehoeften is daar een essentieel onderdeel van. Werk & Inkomen regio Lekstroom (WIL) verzorgt namens de gemeente de uitkering, de oriëntatie op werk en de bijzondere bijstand. - Oriëntatie op werk: Dit is in een vroeg stadium van belang. Via WIL wordt gebruik gemaakt van werkcoaches. Er vindt afstemming plaats met maatschappelijke begeleiding over een effectieve toeleiding. Ook vanuit het netwerk van vrijwilligers kan al veel worden gedaan. In 2016 worden verdere afspraken gemaakt over afstemming tussen de maatschappelijke begeleiding en de werkcoach. 25

26 - Uitkering: De aanvraag van een uitkering vindt plaats met behulp van vanhouten&co. De aanvragen worden vlot afgewikkeld. - Bijzondere bijstand: Statushouders leven op een minimum niveau. In die zin maken statushouders gebruik van de gangbare regeling voor minimabeleid en bijzondere bijstand. Veel normale kosten zijn niet vanzelfsprekend op te brengen vanuit de bijstandsuitkering. Het gaat dan bijvoorbeeld om (een lening voor) inrichtingskosten, reiskosten voor taal-/ inburgeringscursussen, eigen bijdragen onderwijs en leermiddelen. - Inburgering en taal: De verplichte inburgeringscursus ( deze betaalt de statushouder zelf via een lening met DUO) blijkt in de meeste gevallen niet toereikend om een opleiding te volgen of aan het werk te kunnen. Gerichte inzet van WEB middelen (Wet Educatie en Beroepsgericht onderwijs) geven daartoe wel de mogelijkheid. Op dit moment worden deze middelen via de centrumgemeente regionaal gebundeld. Nieuwe opgave Integratie en participatie zien we als cruciale succesfactoren bij de opvang van statushouders. Dit blijkt ook uit het inwonersberaad, zeker wanneer het aantal statushouders toeneemt. Hoe zorgen we dat statushouders zo snel mogelijk Nederlands leren? Hoe gaan we om zoveel verschillende culturen en met de religieuze verschillen? Kunnen zij zich aanpassen aan onze cultuur? Kan onze cultuur het wel aan? Is het wel verstandig om groepen bij elkaar te plaatsen? Quotes uit inwonersberaad Vanaf de start in Houten zal oriëntatie op opleiding, werk en zelfredzaamheid een essentieel thema zijn. De huidige instroom van asielzoekers bestaat voor een groot deel uit hoogopgeleide mensen. Van hun kwaliteiten en ervaringen willen we graag gebruik maken. Dit vereist dat we snel inzicht moeten verkrijgen in hun opleidings- en werkachtergronden. Vervolgens kunnen we samen met de Houtense inwoners, organisaties en werkgevers zoeken naar passende mogelijkheden voor (taal)stageplekken, vrijwilligersplekken en werkervaringsplaatsen en betaald werk voor statushouders in Houten. Bij participatie en integratie spelen veel partijen een rol. Het optimaliseren van de afstemming en samenwerking is eveneens een belangrijk punt van aandacht. In het kader van een gelijk speelveld, hoort hier ook de aandacht voor andere specifieke groepen met een afstand tot de arbeidsmarkt thuis. Acties Ter voorbereiding op de nieuwe opgave worden de volgende acties voorgesteld: 1. Experiment Aan de slag met de participatieverklaring. In de participatieovereenkomst worden vanaf het begin afspraken gemaakt met de statushouder over het traject dat iemand kan volgen als voorbereiding op de arbeidsmarkt (inclusief vrijwilligerswerk etc.). Dit wordt in het bestuursakkoord genoemd als onderdeel van de inburgering. 26

27 In Houten willen we de participatieverklaring zo spoedig mogelijk invoeren. Hiervoor zullen we een plan van aanpak opstellen. Daarin nemen we mee hoe de participatieverklaring voor andere Houtense inwoners kan worden ingevoerd. Dit wordt in het kader van het gelijke speelveld uitgewerkt. Dat kan uiteindelijk leiden tot een Houtens werkbedrijf met de volgende uitgangspunten: - Het Houtens werkbedrijf is een werktitel voor een samenspel van activiteiten, gericht op mens- en (lokale) marktontwikkeling. - Voor en door bewoners en lokale organisaties. - Met de mogelijkheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt om zich te ontwikkelen. - Door in samenwerking met maatschappelijke organisaties en lokale ondernemers actief te worden in de lokale economie. - En deze lokale economie mede daardoor duurzaam te ontwikkelen Inwonersberaad Houten 2. Werkafspraken met relevante partners binnen de gemeente Met WIL en andere relevante partners maken we afspraken op de volgende terreinen: - Een effectievere inzet van de werkcoach (bijvoorbeeld speciaal voor Houten, of met de expertise vluchtelingen). - Voorlichtingsactiviteiten over arbeidsmarkt en werk, voor vluchtelingen en vrijwilligers (taalstages, werkstages, Meet&Greet, etc.). - Versterking van de samenwerking tussen WIL, Krachtfabriek, vanhouten&co (vrijwilligers) en regionaal werkgeversnetwerk in Houten en in de regio. - In samenwerking met vanhouten&co, Krachtfabriek en andere vrijwilligersorganisaties en netwerken extra inzet doen op het gebied van trajectbegeleiding en job coaching. Ten aanzien van het minimabeleid en bijzondere bijstand: - Met WIL is in regionaal verband een gezamenlijk collegevoorstel gemaakt, waarin de bijzondere bijstand (reiskosten ten behoeve van inburgeringscursus en leermiddelen) effectief kan worden toegepast. - Naar voorbeeld van de andere regiogemeenten willen we actieve ondersteuning bieden bij het initiatief om in onze gemeente een stichting Leergeld Houten op te richten. Doel is om kinderen in armoedesituaties financieel te ondersteunen bij de aanschaf van de benodigde leermiddelen. Een dergelijke stichting is er nog niet in Houten. Op verzoek van de afdeling samenleving heeft vanhouten&co aangeboden om via het netwerk een bestuur samen te stellen voor de op te richten stichting Leergeld Houten. 27

28 Daarmee komt een dergelijke minimavoorziening ten goede aan alle Houtense minima. - Vanuit de vroegere WEB (Wet Educatie en Beroepsgericht onderwijs) middelen is per 1 januari ,- beschikbaar gekomen voor educatiemiddelen. Inzet van deze middelen wordt op dit moment bepaald door de centrumgemeente Utrecht. In 2016 willen we directer betrokken worden bij de besteding van deze middelen en deze gerichter inzetten ter ondersteuning van de participatie in Houten. Burgerinitiatieven Naast de acties die door maatschappelijke organisatie in gang worden gezet, zijn er ook diverse burgerinitiatieven die integratie en participatie van statushouders bevorderen. In 2015 is door ervaren [oud] leerkrachten de TaalSpeelGroep opgezet. Daarbij is ook gestart met een samenwerking met Educatie aan de Slinger en Kunstcentraal om vorm te geven aan kennismaking met en deelname aan culturele activiteiten door de kinderen. uitermate geschikt om ook de nieuwkomers in Houten voor uitnodigen. Zij zijn dan ook van harte welkom. Uit het inwonersberaad kwamen eveneens veel ideeën naar voren. Een greep uit de opbrengst: Organiseer buurtgerichte ontmoeting, bv een buurt BBQ, buurt voetbal of buurtkinderfeest Organiseer een interculturele huiskamer waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en samen eten en drinken Gebruik cultuur als bindmiddel, bv musici bij elkaar zetten uit diverse landen en uit Houten Zet een (digitale) vraag en aanbodmarkt op Organiseer contactmomenten tussen Houtense jongeren en statushouders en laat ze elkaar hun verhaal vertellen Creëer een denktank sociale cohesie samen met statushouders Samen doen is soms veel effectiever dan samen praten! Theater aan de Slinger organiseert ieder jaar voor de kerst een gezellige avond uit voor diegenen die zich juist in deze feestmaand alleen voelen. Deze keer is dat de film De Hollandse delta, muzikaal begeleid door het Nederlands Studentenorkest. Een voorstelling waar geen taal aan te pas komt is in de ogen van theaterdirecteur Arjen Berendse Quotes Inwonersberaad Zie voor meer tips en ideeën uit het inwonersberaad de website van de gemeente. Daarin is een uitgebreid verslag van het inwonersberaad te vinden. 28

29 Kosten Kerncijfers Bij een toename van het aantal statushouders, zullen de uitgaven op het gebied van werk en inkomen toenemen. Op basis van voorlopige berekeningen van WIL gaat het om de volgende kerncijfers: - Verstrekking Bijstandsuitkering: circa , - op jaarbasis. - Beroep bijzondere bijstand: inrichtingskosten lening 4000, - na drie jaar afbetaling omzetten in gift - Overige kosten bijzondere bijstand / minimabeleid ( ten behoeve van Leermiddelen eigen bijdragen etc. volgens WIL Op grond van de instroom in 2015, en de prognose voor 2016 kunnen we uitgaan van een uitbreiding van 70 tot 80 woningen en van 70 tot 80 uitkeringen (al dan niet gezinsuitkeringen). Dit zou betekenen dat er een extra beroep wordt gedaan op de bijzondere bijstand van 70 x = ,- of meer. Daarnaast dienen we rekening te houden met de uitvoeringskosten voor WIL. WIL gaat uit van een integrale kostprijs van 4.740,- per uitkering per jaar (Begroting 2016). Dekking - Educatiebijdrage Houten via regiogemeente ,00 - In het bestuursakkoord wordt een extra bedrag van 50 miljoen genoemd ter bekostiging van de financiële effecten op de participatiewet. Dit is een voorfinanciering, die specifiek voor statushouders wordt toegepast. Het is een open einde regeling. De regeling gaat in januari in. - In de COA bijdrage 2370, - zit ook het bedrag bedoeld voor oriëntatie op participatie en werk (zie ook onderdeel maatschappelijke begeleiding). Consequenties Bestuursakkoord Participatiewet In het bestuursakkoord krijgen gemeenten voor miljoen extra om de hoge instroom van vergunninghouders in de bijstand te bekostigen. Het bedrag van 50 miljoen is geen maximum bedrag wat aan gemeenten beschikbaar wordt gesteld, maar is een open einde regeling. Het Rijk zal de kosten vergoeden op basis van nacalculatie. De doelgroep 'statushouders in de gemeente zal deel uitmaken van de reguliere groep bijstandsgerechtigden en dus volledig meelopen op de grondslagen met betrekking tot de bijstand. In de Voorjaarsnota zal verder worden gekeken wat de totale behoefte aan financiering voor het jaar 2016 en 2017 is. Afgesproken is ook dat er gezocht wordt naar een systematiek waarbij het geld de statushouder volgt. De gemeenten mogen geen materiële hinder ondervinden van de presentatie van deze regeling als kasschuif. Bijstelling en dekking in voorjaarsnota Het huidige bestuursakkoord en de financiële afspraken die hierin zijn opgenomen moeten de eerste kosten dekken. De VNG zal in februari financiële onderbouwingen aanleveren bij het Kabinet voor de extra kosten die gemeenten maken als gevolg van de hoge instroom van vluchtelingen op het terrein van gezondheidszorg, jeugdzorg, onderwijs en WMO. Dit zal de inzet worden voor een aanvullend bestuursakkoord in het voorjaar van Verwacht wordt dat dit akkoord in april wordt 29

30 afgerond. Bijstellingen van ramingen zijn dan ook aan de orde. Vanuit het Kabinet is in het huidige bestuursakkoord de toezegging gedaan dat de financiële dekking hiervan wordt opgenomen in de voorjaarsnota. Deze punten uit het akkoord zijn de voorwaarden waarmee gemeenten over voldoende middelen kunnen beschikken om de medebewindtaken op het gebied van de asielproblematiek te kunnen uitvoeren. Risico s - Op dit moment is de definitieve tekst van de Voorjaarsnota ten aanzien van de regeling nog niet bekend. De consequenties daarvan worden in de Voorjaarsnota en meicirculaire bekend gemaakt. - De WIL heeft aangegeven dat er een aanpassing komt ten aanzien van uitvoeringskosten en gerelateerde kosten. De te verwachten extra kosten kunnen worden gedekt uit de extra te beschikken budgetten van SZW. - Er wordt een sterke stijging van kosten van minimabeleid verwacht ( ca 9000,- per gezinshoofd) Huidige situatie ZORG De groep vluchtelingen is een kwetsbare groep. Het gaat vaak om mensen die onvrijwillig zijn vertrokken uit eigen land, gecombineerd met oorlogservaringen en mogelijk ook persoonlijke trauma s. Ook de reis van eigen land naar Nederland had, zoals we hebben kunnen zien veel risico s in zich. Daarom is extra aandacht voor zorg noodzakelijk. Tijdens hun verblijf in een AZC, ontvangen vluchtelingen via de arts die aan het AZC is verbonden. Bij verhuizing naar Houten worden statushouders aangemeld bij de huisartsen in het EMC bij hen in de wijk. Alleen bij bijzondere omstandigheden ( bijvoorbeeld een trauma of fysieke handicap) wordt dit gemeld aan vanhouten&co. Als er aanleiding is voor extra of gespecialiseerde zorg, wordt via huisartsen of het sociale team 2 e lijnshulpverlening ingezet. Er zijn geen signalen dat het aantal statushouders in 2015 heeft geleid tot enig knelpunt met betrekking tot de gezondheidszorg. Vanuit vanhouten&co wordt ook doorverwezen naar het sociaal team, in verband met kortdurende hulp. In 2015 gaat het om 6 casussen. Wat betreft jeugd is de mogelijkheid om vanuit onderwijs te verwijzen naar sociaal team. Voorover bekend is dat in 2015 niet gebeurd. Nieuwe opgave De komst van een grotere groep statushouders zal leiden tot een toename van het aantal patiënten in de 1 e en 2 e lijnszorg. Tevens zal er naar verwachting meer beroep gedaan worden op het sociale team en de jeugdgezondheidszorg. Acties In verband met de verwachte toename van het aantal statushouders is in december 2015 contact opgenomen met ZorginHouten om af te stemmen of er actie nodig is ten aanzien van de huisartsenzorg voor de statushouders. Aandachtspunt is in ieder geval de inzet van tolken en de 30

31 inzet Welzijn voor Elkaar. Bij niet medische klachten kunnen huisartsen patiënten doorverwijzen naar Welzijn voor Elkaar. Vanuit het sociaal team is aangegeven dat een heldere taakafbakening tussen vrijwilligers/ coördinator vluchtelingen en sociaal team noodzakelijk is. Het sociaal team verwacht een toename, van 6 naar 20 casussen (op basis van 2015). Daarom wordt een overleg ingesteld waarin de overdracht of cliëntbespreking tussen maatschappelijke begeleiding en sociaal team kan worden besproken. - Aanspraak op 2 e lijnshulp is moeilijk in te schatten. - Beroep op het sociale team kan groter zijn dan verwacht. Daarnaast zal overleg plaatsvinden met de GGDrU, die vanaf 2016 de jeugdgezondheidszorg voor alle kinderen van 0-19 jaar in Houten uitvoert. Via de Peuterschool en Onderwijs ( PO en VO) zal er extra aandacht zijn voor de gezonde ontwikkeling van kinderen, en zo nodig doorverwijzing naar het sociaal team. Tot slot zal ook contact gezocht worden met de zorgverzekeraar in het kader van de dekking van medische kosten, bijvoorbeeld op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg. Kosten In deze fase is nog niet te vast te stellen wat kosten voor dit domein zullen zijn. Risico s 31

32 5. Communicatie Dit plan van aanpak voor communicatie en participatie heeft betrekking op de opvang en integratie van vluchtelingen met een verblijfsvergunning (statushouders). Mocht er op enig moment concreet sprake zijn van de komst van een (crisis)noodopvang dan wel een satelliet AZC dan wordt daarvoor uiteraard een passend communicatie- en participatietraject ingezet dat recht doet aan de dan spelende belangen van betrokkenen en aan het democratisch proces dat daarbij hoort. Over de opvang en integratie van vluchtelingen leven in Houten verschillende ideeën en gevoelens. De betrokkenen zijn ruwweg in drie categorieën in te delen. Inwoners, organisaties en bedrijven die positief staan tegenover de komst en opvang Inwoners, organisaties en bedrijven die neutraal staan tegenover de komst en de opvang Inwoners, organisaties en bedrijven die negatief staan tegenover de komst en de opvang Bij de communicatie over en ten behoeve van de opvang en integratie van vluchtelingen met een verblijfsvergunning in Houten staan daarom twee vraagstukken voorop: a] Hoe houden we zoveel mogelijk rekening met ieders belangen en ideeën? en b] Hoe zorgen we dat er aansluiting komt en blijft met en tussen alle betrokkenen? Dialoog is daarbij van groot belang met name als het gaat om zorgen die leven over de woning- en arbeidsmarkt, integratie, onderwijs, zorg en veiligheid. Rekening houden met de belangen van alle betrokkenen Belangrijk bij de aanpak van de problematiek en dus ook de communicatie is dat er voortdurend oog is voor alle verschillende ideeën en opvattingen over het vluchtelingenvraagstuk. Of die nu positief, neutraal of negatief zijn. Dat vraagt om een open en eerlijke communicatie. Met andere woorden: we maken successen op het gebied van opvang/integratie in Houten zichtbaar, maar staan zeker ook open voor zorgen, kritiek en bezwaren en spelen daarop in. Voor wat betreft de insteek van de inhoud van de communicatie over statushouders geldt echter wel de feitelijke situatie: het opvangen van door het Rijk aan de gemeente toegewezen statushouders is een wettelijke plicht is die volbracht moet worden. Werken met Factor C en leefstijlen De omstandigheden zullen voortdurend veranderen. Op dit moment worden voor de eerste helft van vluchtelingen verwacht, maar dit aantal zal in 2016 (schoksgewijs) oplopen tot naar verwachting 200. In elke fase van het proces moeten we goed kijken welke belanghebbenden en actoren betrokken willen c.q. moeten worden, welke kernboodschappen we willen communiceren en welke communicatiemiddelen we daarvoor inzetten. Het is zaak voortdurend te monitoren wat er speelt en daarop de communicatieaanpak aan te passen. Kortom: communiceren volgens het Factor C principe en de leefstijlmethode die we al jaren in Houten hanteren. 32

33 Inwonersberaad De opvang en integratie van vluchtelingen gaat de hele samenleving aan. Wij stemmen de communicatie daarom niet alleen af met de professionele partners, maar maken ook graag gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij ongeorganiseerden in de Houtense samenleving, de zogenoemde wisdom of the crowd. Tijdens het inwonersberaad op 28 november 2015 hebben de deelnemers veel goede adviezen gegeven die we zeer ter harte nemen: 1. Zorg dat de statushouders een gezicht krijgen 2. Verstrek voortdurend goede feitelijke informatie 3. Gebruik meerdere kanalen en werk samen met anderen 4. Organiseer ontmoetingen tussen statushouders en inwoners 5. Besteed via de lokale media aandacht aan de zaak 6. Maak gebruik van websites en social media (van meerdere organisaties) De aanpak van communicatie gedurende het gehele traject (dat wel jaren kan gaan duren) valt vanwege de complexiteit en veranderlijkheid van de omstandigheden niet van te voren uit te stippelen maar zal in de praktijk zijn vorm krijgen. Denken en doen gaan daarbij steeds hand in hand. Samenwerken in de communicatie Zoals ook de deelnemers van het inwonersberaad al aangaven is communicatie over de vluchtelingenopvang niet alleen een zaak van de gemeente. Alle andere betrokken partijen communiceren ook met inwoners, media, vrijwilligers, ondernemers en de statushouders zelf. Het is daarom goed de communicatie goed op en met elkaar af te stemmen. Dit bevordert op de eerste plaats de duidelijkheid en biedt daarnaast mogelijkheden qua efficiëntie en het onderling uitwisselen van expertise. Hierover willen we graag met betrokken partijen afspraken maken. Daarom organiseren we op korte termijn een overleg met vertegenwoordigers van de inmiddels aangesloten partijen. Dat kunnen communicatieprofessionals zijn (als die in de organisatie beschikbaar zijn), maar ook projectleiders/medewerkers die voor hun organisatie met opvang en integratievraagstukken bezig zijn. In het overleg proberen we te komen tot de formatie van een gezamenlijk communicatieteam. In het team kan zowel op regie- als op uitvoeringsniveau worden samengewerkt, expertises gedeeld en boodschappen worden afgestemd. Uiteraard zal daarbij graag gebruik worden gemaakt van de vele suggesties die de deelnemers aan het inwonersberaad van 28 november 2015 hebben gedaan. Vinger aan de pols houden in de Houtense samenleving Het team monitort wat er leeft in de Houtense samenleving: hoe ontwikkelen zich in de loop der tijd de ideeën over de opvang en integratie van vluchtelingen, met welke belangen moet rekening worden gehouden en hoe spelen de partners daar gezamenlijk op in? 33

34 7. Financiën Onderstaande tabel biedt een overzicht van de kosten en de dekking voor de realisatie van het actieplan zoals we dat nu al kunnen voorzien. Zoals we al eerder in het plan hebben vermeld bestaan er op dit moment nog veel onzekerheden. Waar mogelijk lichten we dit toe in de laatste kolom. Uiteraard ontvangen sommige organisaties zoals scholen, zelf ook middelen van het Rijk t.b.v. hun werkzaamheden voor statushouders. Dekking Begrote Kosten P.M Opmerkingen ,- Vanuit het Rijk (COA middelen) ,- (van Houten &co) (stichting Present) ,- (Participatieplan) ,- Dekking: - Bij de dekking is geanticipeerd op de afspraken in het bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom De dekking is berekend waarin het bedrag voor maatschappelijke begeleiding en integratie verhoogd is van 1000,- naar 2370,-. Daarbij gaan we uit van de huidige afspraken dat de tegemoetkoming alleen geldt voor statushouders tussen 16 en 65 jaar. - Het bedrag van ,- is berekend op basis van de leeftijdsopbouw in Toen was 65% van de statushouders ouder van 16 jaar. Uitgaande van 200 statushouders in 2016 zou het gaan om 130 statushouders x 2370,- = Het definitieve bedrag is afhankelijk van feitelijk aantal statushouders in 2016 en leeftijdsgrens die gehanteerd zal worden in de nieuwe regeling. Hierover is nog geen duidelijkheid. Kosten: - Het betreft een subsidiebedrag van ,- dat nu ter beschikking gesteld is aan vanhouten&co t.b.v. de maatschappelijke begeleiding - Het betreft een subsidiebedrag van 3000,- voor coördinatie praktische hulp bij inrichting woning - T.b.v. de ontwikkeling van een nieuw te ontwikkelingen participatieplan zijn kosten geraamd van ,-. PM: - Deze kosten ( = ) zijn nog niet bestemd, maar worden gereserveerd voor nog niet te voorziene kosten in 2016 voor maatschappelijke begeleiding 34

35 in integratie. Dekking Begrote Kosten P.M. Opmerkingen Eigen middelen gemeente ,- (startkapitaal onderwijs 1 e en 2 e helft ,- (communicatiekosten) ,- (projectkosten) ,- (leerlingenvervoer) , - Dekking - Dit bedrag is al opgenomen in de begroting van 2016 Kosten - Het betreft kosten die voor zover nu bekend niet gedekt worden door de middelen die door het Rijk beschikbaar worden gesteld voor de opvang en integratie van statushouders - De kosten t.b.v. het primair onderwijs (startkapitaal) staan voor de 1 e helft van 2016 vast en bedragen ,-. Voor de tweede helft anticiperen we op tenminste een soortgelijk bedrag. - De projectkosten hebben betrekking op een periode van een half jaar. P.M. - Deze kosten ( = ,-) zijn nog niet bestemd maar worden gereserveerd voor het geval de kosten van onderwijs en/of leerlingenvervoer hoger uitvallen dan nu voorzien is of voor nog niet in te schatten kosten t.b.v. de jeugdgezondheidszorg en/of werk & inkomen. 35

36 Bijlage 1 Asielprocedure Aankomst in Nederland Een vreemdeling die asiel aanvraagt in Nederland, meldt zich bij een aanmeldcentrum van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Na deze aanmelding vangt het COA de asielzoeker op in de centrale ontvangstlocatie (col) in Ter Apel (Groningen). In de col verzorgt de Vreemdelingenpolitie de registratie en het identiteitsonderzoek. De GGD voert de verplichte tbc-controle uit. Na deze onderzoeken start een periode van rust en voorbereiding op de asielaanvraag, die minimaal zes dagen duurt. De asielzoeker wordt hierin bijgestaan door Vluchtelingenwerk Nederland en de Raad van Rechtsbijstand. Asielzoekers verblijven maximaal vier dagen in de col. Asielprocedure Na afronding van de tbc-screening verhuist de asielzoeker naar één van de proces opvanglocaties (pol), waar hij zich verder kan voorbereiden op de asielaanvraag. De pol s bevinden zich altijd in de buurt van aanmeldcentra van de IND, waar de asielaanvraag van de asielzoeker in behandeling wordt genomen. Asielzoekers verblijven maximaal twaalf dagen in een pol. Het eerste deel van de asielprocedure is de Algemene Asielprocedure. Na afloop hoort de asielzoeker van de IND of zijn asielaanvraag is ingewilligd, geweigerd of dat meer onderzoek nodig is. De asielzoeker verhuist van de pol naar een asielzoekerscentrum (azc). Hier gaat de volgende fase van de asielprocedure in: Asielaanvraag is ingewilligd De asielzoeker heeft een verblijfsvergunning gekregen. Het COA koppelt hem aan een gemeente in de regio van het azc. De gemeente zorgt voor geschikte woonruimte. De bewoner woont op het azc tot hij de zelfstandige woonruimte kan betrekken (maximaal twaalf weken). Verlengde Asielprocedure De IND heeft meer tijd nodig om een beslissing te nemen op de asielaanvraag. De bewoner gaat de Verlengde Asielprocedure in. Tijdens deze procedure blijft hij op het azc. Asielaanvraag is geweigerd De asielzoeker heeft geen verblijfsvergunning gekregen. Hij heeft nu nog maximaal vier weken recht op opvang in het azc. In deze tijd kan hij zijn vertrek uit Nederland voorbereiden. De Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V) ondersteunt de asielzoeker hierbij. Na vier weken dient hij het land te verlaten. Vertrek uit Nederland nog niet mogelijk? Soms is vertrek uit Nederland binnen vier weken niet mogelijk. De uitgeprocedeerde asielzoeker heeft dan nog maximaal twaalf weken recht op opvang op een vrijheidsbeperkende locatie (vbl). Op de vbl is de begeleiding van de bewoners gericht op terugkeer. Gezinnen met minderjarige kinderen Gezinnen met minderjarige kinderen mogen nooit dakloos worden. Als zij al lang op een azc of vrijheidsbeperkende locatie zitten en eigenlijk geen recht op opvang meer hebben dan worden zij overgeplaatst naar speciale gezinslocaties. Op een gezinslocatie geldt een sober voorzieningenniveau. De begeleiding is volledig gericht op terugkeer. Alleenstaande minderjarige vreemdelingen De opvang van minderjarige jongeren die zonder familie naar Nederland zijn gekomen om asiel aan te vragen (alleenstaande minderjarige vreemdelingen of amv) is afhankelijk van de leeftijd en omstandigheden van de jongere. Onafhankelijk van de uitkomst van de asielprocedure heeft de jongere in ieder geval recht op opvang tot de dag dat hij 18 jaar wordt. Daarna geldt dezelfde procedure als voor volwassen asielzoekers. 36

37 Bijlage 2 Drie vormen van opvang voor asielzoekers in Nederland Crisisnoodopvang asielzoekers Dit zijn locaties, zoals sporthallen, die ook voor incidenten, rampen of crises worden gebruikt door bevolkingszorg. Op 18 september 2015 is oproep gedaan aan gemeenten om deze aan te leveren. Deze opvang is bedoeld voor in beginsel 72 uur, waarna asielzoekers kunnen doorstromen naar de andere vormen van opvang waar COA mee bezig is. Crisisnoodopvang die langer dan de genoemde 72 uur beschikbaar is, is noodzakelijk. Ook komt het voor dat aan gemeenten wordt gevraagd de 72 uur te verlengen totdat er een nieuwe plek is gevonden voor de desbetreffende groep. Soms volgt er na 72 uur een volgende groep die voor 72 uur wordt opgevangen. Coördinatie voor crisisnoodopvang ligt primair bij veiligheidsregio of indien dat regionaal is afgesproken bij een provincie of grote stad. benut waarvan de exploitatie deels door de verhurende eigenaar wordt gevoerd (voor circa of meer personen). Het kan gaan om langdurige opvang (tot 30 jaar) en tijdelijke opvanglocaties (tot 5 jaar). Er wordt hard gewerkt om nieuwe AZC s mogelijk te maken. Dit gebeurt onder regie van het COA (structurele investering in opvang), waarbij met het uitgangspunt om 500+ locaties te hebben flexibeler omgegaan wordt, bijvoorbeeld door kleinere vestigingen van in ieder geval 100+ als onderdeel van een grote vestiging (satellietmodel). Noodopvang asielzoekers Dit zijn hallen en locaties voor paviljoens voor de duur van zes tot twaalf maanden met een opvangcapaciteit +/- 300 of meer. Bij voorkeur in de directe nabijheid van een mogelijke tijdelijke of reguliere opvanglocatie. Kabinet, VNG en IPO hebben een dwingend beroep gedaan op de provincies om onder regie van Rijksheren (de Commissarissen van de Koning) in alle provincies een grote noodopvanglocatie in te richten. Deze noodopvang locaties hebben een omvang van en zijn in ieder geval nodig tot en met Met gemeenten wordt inmiddels ook overleg gevoerd over kleinere noodopvanglocaties. Reguliere opvang asielzoekers Een asielzoekerscentrum (azc) dat door het COA wordt geëxploiteerd voor een termijn vanaf twee jaar met een opvangcapaciteit tot personen (getallen zijn indicatief). Incidenteel worden ook recreatieparken, migrantenhuisvesting of vergelijkbare accommodaties 37

38 Bijlage 3 Huisvesting asielzoekers met verblijfsvergunning Asielzoekers met een verblijfsvergunning gaan deel uitmaken van de Nederlandse maatschappij. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) wijst deze vergunninghouders toe aan gemeenten. Gemeenten moeten hen passende woonruimte aanbieden. Zelf woonruimte kiezen Een vergunninghouder mag ook zelf naar woonruimte zoeken. Maar hij heeft alleen recht op voorrang bij huisvesting in de gemeente waaraan het COA hem koppelt. COA wijst vergunninghouders toe aan gemeenten De Rijksoverheid bepaalt elk half jaar het aantal vergunninghouders dat gemeenten moeten huisvesten. Grotere gemeenten moeten meer asielzoekers huisvesten dan kleinere gemeenten. Aan de hand van de gesprekken met de vergunninghouder stelt het COA een informatieprofiel op. In dit document staat informatie die belangrijk is voor de huisvesting in de gemeenten, zoals: grootte van het gezin; land van herkomst; taal; opleiding; werkervaring; eventueel doktersadvies. Op basis van het informatieprofiel koppelt het COA asielzoekers met een vergunning aan gemeenten. Tijdsduur huisvesting Het COA heeft 14 dagen de tijd om een vergunninghouder aan een gemeente te koppelen. Ook maakt het COA binnen 14 dagen het informatieprofiel. Gemeenten hebben gemiddeld 12 weken de tijd om woonruimte te vinden en de verhuizing te regelen. Voor woonruimte maken zij vooral gebruik van het woningaanbod van sociale huurwoningen van woningcorporaties. 38

39 Bijlage 4 Resultaten inwonersberaad 28 november 2015 Het actieplan is mede tot stand gekomen op basis van de resultaten uit het Inwonersberaad van zaterdag 28 november 2015 dat van tot uur plaatsvond in middelbare school Houtens. Voor het inwonersberaad waren 200 plaatsen beschikbaar. Vooraf hadden 1500 inwoners op aselecte basis een brief ontvangen met de uitnodiging om zich aan te melden en deel te nemen aan het beraad. Daarnaast konden inwoners zich uiteraard op eigen initiatief aanmelden. Dit is kenbaar gemaakt via diverse publicaties in de lokale media, twitter en de website van de gemeente. Het aantal aanmeldingen bedroeg 205. Hiervan hadden 85 mensen wel en 120 mensen geen brief van de burgemeester ontvangen. Uiteindelijk zijn 133 inwoners daadwerkelijk op 28 november aanwezig geweest. Het aantal mannen (64) en vrouwen (69) was ongeveer gelijk. Wat betreft leeftijd waren inwoners in de leeftijdscategorie van 40 jaar tot en met 59 jaar en 60 jaar en ouder duidelijk beter vertegenwoordigd dan in de leeftijdscategorieën 16 tot en met 19 jaar en 20 ten met 39 jaar. Leeftijdsopbouw deelnemers inwonersberaad Doel van het inwonersberaad Het inwonersberaad op 28 november 2015 had een driedelig doel: 1. Informeren: presenteren van facts en figures over de vluchtelingenstroom en opvang. 2. Peilen: onderzoeken hoe inwoners van Houten denken over de mogelijkheden en onmogelijkheden / kansen en risico s m.b.t. de opvang van vluchtelingen. 3. Betrekken: met elkaar in gesprek gaan over een aantal concrete vraagstukken m.b.t. de opvang van de specifieke doelgroep statushouders. 1. Informeren Het informeren startte met een vraaggesprek met burgemeester Wouter de Jong, wethouder Kees van Dalen (vluchtelingen beleid) en Wim Vos (organisatie Opnieuw Thuis). Inwoners konden ook zelf vragen stellen. 39

40 Hierbij kwamen onder andere aan de orde: de asielinstroom in Nederland door de jaren heen, het verloop van de asielprocedure, de verschillende soorten opvang (azc, noodopvang en crisisnoodopvang), de landelijk opgave ten aanzien van statushouders, het aantal statushouders in Houten tot 2015 en de nationaliteiten en leeftijden van de statushouders tot Ook werd uitgelegd dat Houten voor 2016 een grotere wettelijke opgave ten aanzien van statushouders verwacht dan de laatste jaren: Houten houdt rekening met een opgave voor opvang en integratie van circa 200 status houders (vluchtelingen meteen verblijfsvergunning). Na uitleg over de verschillende soorten eerste opvang werden ook de meningen gepeild over hoe de deelnemers stonden tegenover de opvang in Houten van circa 200 vluchtelingen in een asielzoekerscentrum/azc, een noodopvang en een crisisnoodopvang. Hierbij werd uitdrukkelijk gesteld dat het ging om een algemene peiling en dat mocht deze soorten van opvang spelen, de beslissing dan uiteraard aan de gemeenteraad is. 2. Peilen Tijdens het informatiegedeelte van het programma werd diverse malen de mening van de deelnemers gepeild. Dit gebeurde door middel van stemkastjes die alle deelnemers bij binnenkomst hadden gekregen. Om te beginnen werd de deelnemers gevraagd naar hun grondhouding ten aanzien van opvang en integratie van vluchtelingen. 40

41 3. Betrekken Tot slot werd gevraagd hoe men stond tegenover de komst van meer statushouders naar Houten dan waartoe de landelijke taakstelling de gemeente verplicht. Na de peilingen gingen de deelnemers onder leiding van de tafelvoorzitters met elkaar in gesprek over gaan over een aantal concrete vraagstukken m.b.t. de opvang van de specifieke doelgroep statushouders. De volgende onderwerpen kwamen daarbij aanbod: Dialoog 1: Welke zorgen leven er volgens u bij inwoners van Houten over de opvang en integratie van statushouders. Dialoog 2: Wat moeten/kunnen we extra of anders doen om de opvang en integratie van statushouders te laten slagen? Dialoog 3: Welke acties kunnen/moeten we ondernemen op belangrijkste items genoemd bij dialoog 2. De antwoorden en ideeën van de deelnemers werden aan alle tafels op tablets ingetypt en naar een centraal punt gezonden (versnellingskamer) waarbij ze meteen live en voor iedereen zichtbaar op de grote schermen voor in de zaal werden geprojecteerd. 41

42 Resultaten van het inwonersberaad Het inwonersberaad heeft veel nuttige inzichten en een groot aantal ideeën opgeleverd die in het actieplan verwerkt zijn. De belangrijkste inzichten, ideeën en adviezen van de deelnemers staan hieronder. Dialoog 1 : zorgen die leven onder inwoners 1. Huisvesting: voorkom verdringing en zorg voor vermenging Veel deelnemers aan het inwonersberaad gaven aan dat in de gemeente zorgen bestaan dat huisvesting van statushouders kan leiden tot langere wachtlijsten voor andere woningzoekenden. De wachttijden voor de sociale huursector zijn nu al bijzonder lang. Daarnaast werd veelvuldig aangegeven dat een concentratie van statushouders uit oogpunt van integratie en veiligheid niet gewenst is. 2. Opvang en begeleiding: voldoende vrijwilligers beschikbaar? Ten aanzien van de opvang en begeleiding bestond de zorg over de beschikbaarheid van voldoende professionals en vrijwilligers (kwantitatief en kwalitatief). Tevens werd gewaarschuwd voor teveel pamperen 3. Participatie en integratie in Houtense samenleving: hoe overbruggen we de verschillen? Belangrijks zorgen m.b.t. integratie en participatie liggen op het terrein van wederzijdse acceptatie en de bereidheid tot aanpassing. Zijn de cultuurverschillen niet te groot en komt de Nederlandse cultuur onder druk te staan? 4. Taal en onderwijs: kunnen onderwijsinstellingen het wel aan? Ten aanzien van onderwijs bestaat er de zorg voor overbelasting van de scholen en mogelijke daling van de kwaliteit van het onderwijs. Het onderwijsveld moet het maar opvangen, lukt dat wel? 5. Veiligheid: wordt het onveiliger op straat? Tevens zijn zorgen geuit over de veiligheid als gevolg van de opvang van meer statushouders. Met name verveling en gettovorming worden genoemd als belangrijke risicofactoren. Ook onbekendheid en onwetendheid kunnen het gevoel van onveiligheid bevorderen. 6. Kosten: wie moet dat betalen? Zorgen zijn er ook geuit over de hoge kosten die de opvang van meer statushouders met zich meebrengt. Kunnen we dat als gemeente wel aan? 7. Werkgelegenheid: geen verdringing op de arbeidsmarkt! Over de effecten op de arbeidsmarkt voor de huidige werkzoekenden zijn eveneens een groot aantal zorgen geuit. Tegelijkertijd zijn er ook zorgen dat de kennis en ervaringen van statushouders onvoldoende benut worden en het risico op verveling toeneemt. 8. Overige Daarnaast zijn ook diverse zorgen genoemd die niet direct tot een categorie te herleiden zijn. Is er bijvoorbeeld voldoende aandacht voor het tegengeluid? Kunnen de we massale instroom wel aan? Gaat het ten koste van het budget voor onze gezondheidszorg? 42

43 Dialoog 2: Wat kunnen/moeten we extra of anders doen? Dialoog 3: Welke acties kunnen/moeten we ondernemen Bij dialoog 2 kwamen veel onderwerpen van dialoog 1 weer voorbij, maar dan meer in de ideeën- en oplossingensfeer. De ideeën betroffen onder andere inburgering en integratie, inzet van vrijwilligers en maatjes, maatschappelijke begeleiding, bijzondere vormen van huisvesting, goede communicatie, (taal) onderwijs versterken en betaald werk organiseren. Na de pauze gingen de deelnemers aan de slag om acties te bedenken voor drie thema s die bij het stemmen belangrijk werden geacht: 1. Contact, ontmoeten en uitwisselen 2. Creatief zijn met huisvesting 3. Communiceren en informeren Hieronder leest u de samenvatting van de ideeën. Alle ideeën afzonderlijk zijn te vinden op Aan het einde van deze ronde en na de pauze konden de deelnemers stemmen over de thema s waarop zij dieper in wilden gaan. 1. Contact-ontmoeten en uitwisselen Bij dit thema ging het vooral over hoe er verbinding zou kunnen ontstaan tussen statushouders en inwoners van Houten en ook hoe daarbij vrijwilligers een belangrijke rol kunnen spelen. De belangrijkste aanbevelingen van de deelnemers op een rij: Kies voor een aanpak per buurt of wijk Maak kennis met elkaar cultuur Vrijwilligers en buddies werken samen met professionals Breng vraag en aanbod bij elkaar (face-to-face en digitaal) Betrek kinderen en jongeren (o.a. via onderwijs en scholen) Organiseer uitwisselingen, cursussen, evenementen Communiceer en laat de media er aandacht aan besteden 2. Creatief zijn met huisvesting Bij het thema huisvesting kwamen de deelnemers met veel ideeën voor conventionele maar ook onconventionele woonvormen. Daarbij werden onder andere vaak genoemd: 43