Inkomsten en uitgaven vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 22 March 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt. Stel zo voor iedere onderwijssituatie de optimale leermiddelenmix samen.

2 Inhoudsopgave Vooraf Intro Leerdoelen Werkwijze Aan de slag Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Stap 6 Stap 7 Stap 8 Samenvatting Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Vooraf Intro Belasting betalen is niet leuk, maar wel nodig. Met het geld dat de overheid ophaalt, doet ze veel belangrijke dingen. Wat denk jij? Waarom vinden mensen belasting betalen niet leuk? Wat zou er niet meer gebeuren als de overheid geen belasting zou heffen? Wat vind jij: moet de belasting omhoog of juist omlaag? Bespreek je antwoorden met een klasgenoot. Leerdoelen Pagina 2

4 Aan het eind van deze opdracht kun je: uitleggen wat inkomstenbelasting en BTW is. uitleggen waar de overheid haar geld aan uitgeeft. uitleggen wat een begrotingstekort is. Werkwijze Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Stap 1 Alleen Informatie lezen en vragen beantwoorden over de inkomsten van de overheid. Stap 2 Alleen Vragen over de BTW beantwoorden. Stap 3 Alleen + samen Stelling onderbouwen en bespreken met klasgenoot. Stap 4 Stap 5 Stap 6 Stap 7 Stap 8 Alleen Alleen Alleen Alleen Alleen Video bekijken, informatie verzamelen en opschrijven met behulp van de website van de belastingdienst. Informatie lezen en vragen beantwoorden over de uitgaven van de overheid. Vragen over de uitgaven van de overheid beantwoorden met behulp van een cirkeldiagram. Vragen over de overheidsinkomsten en uitgaven beantwoorden. Video bekijken en vragen beantwoorden over gezonde overheidsfinanciën. Samenvatting Alleen Samenvattende sleepoefening maken. Benodigdheden Voor deze opdracht heb je een rekenmachine nodig. Tijd Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig. Pagina 3

5 Pagina 4

6 Aan de slag Stap 1 Inkomsten overheid Ga naar de kennisbank economie en bestudeer het volgende onderdeel: KB: Inkomsten overheid Beantwoord nu de volgende vragen. In het cirkeldiagram hiernaast zie je de inkomsten van de overheid in 2010 in miljarden euro s. De totale inkomsten bedroegen 203,8 miljard euro. Uit het diagram kun je bijvoorbeeld aflezen dat de overheid 22,5 miljard aan vennootschapsbelasting binnenkreeg. Gebruik de gegevens uit het diagram om de volgende vragen te beantwoorden. Inkomsten overheid kn.nu/90d6a 1 Belastingen kun je onderverdelen in directe belastingen en indirecte belastingen. De inkomstenbelasting is een voorbeeld van een... Pagina 5

7 a. directe belasting b. indirecte belasting 2 Belastingen kun je onderverdelen in directe belastingen en indirecte belastingen. De BTW is een voorbeeld van een... a. indirecte belasting b. directe belasting 3 Belastingen kun je onderverdelen in directe belastingen en indirecte belastingen. Accijns is een voorbeeld van een... a. directe belasting b. indirecte belasting 4 Belastingen kun je onderverdelen in directe belastingen en indirecte belastingen. Loonbelasting is een voorbeeld van een... a. indirecte belasting b. directe belasting 5 De opbrengst uit aardgas is een belangrijke inkomstenbron voor de overheid. Deze inkomsten horen tot de... a. kostprijsverhogende belastingen b. niet-belasting inkomsten 6 Als je in loondienst bent, wordt door je werkgever loonbelasting ingehouden. Wat klopt? a. nettoloon = brutoloon loonbelasting b. brutoloon = nettoloon loonbelasting 7 Wat is de grootste inkomstenbron van de overheid? Pagina 6

8 a. Loon- en inkomstenbelasting b. BTW c. niet-belastinginkomsten 8 Hoeveel euro kreeg de overheid binnen uit de loon- en inkomstenbelasting? a. ongeveer 45 miljard euro b. ongeveer 22 miljard euro 9 Hoeveel procent van de totale inkomsten bestaat uit loon- en inkomstenbelasting? a. ongeveer 45% b. ongeveer 22% 10 Tot welke inkomenscategorie behoort de hondenbelasting? a. overige belastinginkomsten b. niet-belastinginkomsten 11 Tot welke inkomenscategorie behoort een boete voor te hard rijden? a. niet-belastinginkomsten b. overige belastinginkomsten Stap 2 Inclusief of exclusief BTW Als je een product koopt, betaal je BTW. Voor de meeste producten is de BTW 21%. Met behulp van het schema hiernaast kun je prijzen zonder BTW omrekenen naar prijzen met 21% BTW en omgekeerd. 1. Een loodgieter rekent 40,- per uur zonder 21% BTW. Hoeveel is de uurprijs met BTW? 2. Je koopt een trui. De trui ligt in de winkel voor 69,-. Hoeveel is de prijs zonder 21% BTW? Hoeveel BTW moet de verkoper aan de overheid afdragen? Schilders mogen van de overheid 6% in plaats van 21% BTW rekenen. Op veel boeken zit ook geen 21%, maar 6% BTW. Pagina 7

9 Maak nu zelf een schema waarmee je prijzen zonder BTW kunt omrekenen naar prijzen met 6% BTW en omgekeerd. 3. Een schilder rekent 40,- per uur zonder 6% BTW. Hoeveel is de uurprijs met BTW? Stap 3 Draagkrachtbeginsel Iemand met een laag inkomen betaalt in Nederland niet veel belasting. Heb je een hoog inkomen dan betaal je meer belasting. Je noemt dat het draagkrachtbeginsel: "de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten". Erkan en Ismay zijn het niet met elkaar eens. Volgens Erkan zorgt het draagkrachtbeginsel ervoor dat de inkomensverschillen groter worden. Ismay denkt juist dat het draagkrachtbeginsel inkomensverschillen verkleint. Wie heeft er volgens jou gelijk? Bespreek je antwoord met een klasgenoot. Stap 4 Pagina 8

10 De belastingdienst Belasting betalen doe je via een belastingaangifte. De belastingen komen op het bureau van de belastinginspecteur. Die kijkt of je aangifte klopt. Bekijk het filmpje Wat doet de belastingdienst? op de website van SchoolTV. Kijk eventueel ook nog even op de website van de belastingdienst: Schrijf de belangrijkste activiteiten van de belastingdienst op een rijtje. Stap 5 Uitgaven overheid Ga naar de kennisbank economie en bestudeer het volgende onderdeel: Pagina 9

11 KB: Uitgaven overheid Beantwoord nu de volgende vragen. Hieronder zie je twee kolommen met overheidsuitgaven. Huursubsidie Werkloosheidsuitkering Kinderbijslag AOW-uitkering salaris van een leraar aanleg van een nieuwe spoorlijn bouw van een nieuw schoolgebouw aankoop van een gevechtsvliegtuig 1. Wat is het verschil tussen de overheidsuitgaven in de eerste kolom en overheidsuitgaven in de tweede kolom? 2. In welke kolom vind je alleen overheidsbestedingen? 3. En hoe noem je uitgaven in de andere kolom? Uitgaven overheid kn.nu/efy79 1 Er is een verschil tussen overheidsbestedingen en overheidsoverdrachten. De aanleg van wegen behoort tot de... a. overheidsbestedingen b. overheidsoverdrachten 2 Er is een verschil tussen overheidsbestedingen en overheidsoverdrachten. De salarissen van ambtenaren behoren tot de... a. overheidsbestedingen b. overheidsoverdrachten 3 Er is een verschil tussen overheidsbestedingen en overheidsoverdrachten. De kinderbijslag behoort tot de... a. overheidsoverdrachten b. overheidsbestedingen 4 Er is een verschil tussen overheidsbestedingen en overheidsoverdrachten. Een werkloosheidsuitkering behoort tot de... Pagina 10

12 a. overheidsbestedingen b. overheidsoverdrachten 5 Onderhoud van een autosnelweg. a. ministerie van Binnenlandse Zaken b. ministerie van Infrastructuur en Milieu 6 Het salaris van een rechter. a. ministerie van Binnenlandse zaken b. ministerie van Justitie 7 Het uitzenden van militairen voor een vredesmissie. a. ministerie van Binnenlandse Zaken b. ministerie van Defensie 8 Financiële bijdrage aan een radio- en televisieomroep. a. ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen b. ministerie van Binnenlandse Zaken 9 De bouw van een nieuw schoolgebouw. a. ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen b. ministerie van Binnenlandse Zaken 10 De bouw van een ziekenhuis. Pagina 11

13 a. ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport b. ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 11 Maatregelen tegen geluidsoverlast bij Schiphol. a. ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport b. ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Stap 6 Uitgaven overheid In het cirkeldiagram zie je de uitgaven van de overheid aan Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OC&W). Beantwoord de volgende vragen. 1. Zoek op wie op dit moment de minster is van OC&W. 2. Wat is de grootste uitgavenpost van het ministerie van OC&W? 3. De totale uitgaven van het ministerie van OC&W zijn 34,1 miljard. Daarvan gaat 21% naar het voortgezet onderwijs. Hoeveel euro gaat er ongeveer naar het voortgezet onderwijs? 4. Bedenk drie zaken in het voortgezet onderwijs waar dit geld naartoe gaat. 5. Een leerling in het voortgezet onderwijs kost ongeveer 8000,- per jaar. Hoeveel leerlingen volgen er ongeveer voortgezet onderwijs? Stap 7 Pagina 12

14 Inkomsten en uitgaven vergeleken Op Prinsjesdag 2012 werd de overheidsbegroting voor 2013 gepresenteerd. De verwachte overheidsinkomsten voor 2013 bedroegen 247,4 miljard. De overheidsuitgaven voor 2013 werden geraamd op 260,9 miljard. Als de overheid meer uitgeeft dan ze ontvangt is er een begrotingstekort. De overheid moet dan geld lenen. Er ontstaat een staatsschuld. 1. Op welke dag valt Prinsjesdag? 2. Hoe noem je het overzicht van de verwachte inkomsten en uitgaven van het Rijk? 3. Bereken het te verwachten begrotingstekort over Hoe kan de overheid meer geld uitgeven dan ze binnen krijgt? Stap 8 Gezonde overheidsfinanciën Als de overheid jaar na jaar meer uitgeeft dan ze binnenkrijgt, kan dat tot problemen leiden. Pagina 13

15 Bekijk onderstaand filmpje maar eens. Beantwoord de volgende vragen. 1. Wat wordt genoemd als de oorzaak van het tekort op de begroting? 2. Waardoor wordt dit tekort de komende jaren eerder groter dan kleiner als de overheid niets doet? 3. Wat is het probleem als de staatsschuld steeds hoger wordt? 4. Noem twee maatregelen die het kabinet in 2010 heeft genomen? 5. Leg uit waarom de verhoging van de pensioenleeftijd kan leiden tot meer inkomsten en minder uitgaven voor de overheid. Samenvatting Samenvatting In de onderstaande zinnen ontbreekt nog een aantal woorden. Sleep de woorden hiernaast naar het juiste vak en controleer je antwoord. Wat heb je geleerd? Samenvatting kn.nu/zlj3r 1 Samenvatting De grootste bron van inkomen van de overheid zijn de. Voorbeelden daarvan zijn: de : belasting die je betaalt als je een inkomen hebt. de : belasting die je betaalt als je producten koopt. Het geld dat de overheid uitgeeft, noem je de. De overheid geeft bijvoordeeld geld uit aan onderwijs, sociale zaken, en justitie. Een overzicht van de inkomsten en uitgaven van de overheid noem je de. Als de overheid meer geld uitgeeft dan ze ontvangt is er een. De overheid moet dan geld lenen. Daardoor kan er een ontstaan. Pagina 14

16 Beschikbare keuzes: defensie, belastingen, inkomstenbelasting, overheidsuitgaven, BTW, begrotingstekort, staatsschuld, overheidsbegroting Pagina 15

17 Antwoorden Antwoorden: Inkomsten overheid 1 Belastingen kun je onderverdelen in directe belastingen en indirecte belastingen. De inkomstenbelasting is een voorbeeld van een directe belasting 2. indirecte belasting 2 Belastingen kun je onderverdelen in directe belastingen en indirecte belastingen. De BTW is een voorbeeld van een indirecte belasting 2. directe belasting 3 Belastingen kun je onderverdelen in directe belastingen en indirecte belastingen. Accijns is een voorbeeld van een directe belasting 2. indirecte belasting 4 Belastingen kun je onderverdelen in directe belastingen en indirecte belastingen. Loonbelasting is een voorbeeld van een indirecte belasting 2. directe belasting 5 De opbrengst uit aardgas is een belangrijke inkomstenbron voor de overheid. Deze inkomsten horen tot de... Pagina 16

18 1. kostprijsverhogende belastingen 2. niet-belasting inkomsten 6 Als je in loondienst bent, wordt door je werkgever loonbelasting ingehouden. Wat klopt? 1. nettoloon = brutoloon loonbelasting 2. brutoloon = nettoloon loonbelasting 7 Wat is de grootste inkomstenbron van de overheid? 1. Loon- en inkomstenbelasting 2. BTW 3. niet-belastinginkomsten 8 Hoeveel euro kreeg de overheid binnen uit de loon- en inkomstenbelasting? 1. ongeveer 45 miljard euro 2. ongeveer 22 miljard euro 9 Hoeveel procent van de totale inkomsten bestaat uit loon- en inkomstenbelasting? 1. ongeveer 45% 2. ongeveer 22% 10 Tot welke inkomenscategorie behoort de hondenbelasting? 1. overige belastinginkomsten 2. niet-belastinginkomsten Pagina 17

19 11 Tot welke inkomenscategorie behoort een boete voor te hard rijden? 1. niet-belastinginkomsten 2. overige belastinginkomsten Antwoorden: Uitgaven overheid 1 Er is een verschil tussen overheidsbestedingen en overheidsoverdrachten. De aanleg van wegen behoort tot de overheidsbestedingen 2. overheidsoverdrachten 2 Er is een verschil tussen overheidsbestedingen en overheidsoverdrachten. De salarissen van ambtenaren behoren tot de overheidsbestedingen 2. overheidsoverdrachten 3 Er is een verschil tussen overheidsbestedingen en overheidsoverdrachten. De kinderbijslag behoort tot de overheidsoverdrachten 2. overheidsbestedingen 4 Er is een verschil tussen overheidsbestedingen en overheidsoverdrachten. Pagina 18

20 Een werkloosheidsuitkering behoort tot de overheidsbestedingen 2. overheidsoverdrachten 5 Onderhoud van een autosnelweg. 1. ministerie van Binnenlandse Zaken 2. ministerie van Infrastructuur en Milieu 6 Het salaris van een rechter. 1. ministerie van Binnenlandse zaken 2. ministerie van Justitie 7 Het uitzenden van militairen voor een vredesmissie. 1. ministerie van Binnenlandse Zaken 2. ministerie van Defensie 8 Financiële bijdrage aan een radio- en televisieomroep. 1. ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen 2. ministerie van Binnenlandse Zaken 9 Pagina 19

21 De bouw van een nieuw schoolgebouw. 1. ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen 2. ministerie van Binnenlandse Zaken 10 De bouw van een ziekenhuis. 1. ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 2. ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid 11 Maatregelen tegen geluidsoverlast bij Schiphol. 1. ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 2. ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Antwoorden: Samenvatting 1 Samenvatting De grootste bron van inkomen van de overheid zijn de belastingen. Voorbeelden daarvan zijn: de inkomstenbelasting: belasting die je betaalt als je een inkomen hebt. de BTW: belasting die je betaalt als je producten koopt. Het geld dat de overheid uitgeeft, noem je de overheidsuitgaven. De overheid geeft bijvoordeeld geld uit aan onderwijs, sociale zaken, defensie en justitie. Een overzicht van de inkomsten en uitgaven van de overheid noem je de overheidsbegroting. Als de overheid meer geld uitgeeft dan ze ontvangt is er een begrotingstekort. De overheid moet dan geld lenen. Pagina 20

22 Daardoor kan er een staatsschuld ontstaan. Pagina 21

23 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 22 March 2016 om 09:07 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 4; Leerinhoud en doelen Economie; Overheid en bestuur; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Pagina 22