Indeling. Heritabiliteit. Erfelijkheid psychiatrische aandoeningen. Erfelijkheid

Transcriptie

1 De (nog( nog) niet uitgekomen belofte van de psychiatrische genetica Dr. Marco Boks, psychiater UMC Utrecht Ter gelegenheid Publieksdag Fonds psychische gezondheid Indeling Zijn psychiatrische aandoeningen genetisch? De belofte De praktijk De toekomst Conclusie Discussie Zijn psychiatrische aandoeningen genetisch? Heritabiliteit Hoeveel lijken mensen op elkaar die genetisch hetzelfde zijn en ongeveer in dezelfde omgeving opgroeien? (eeneiige tweelingen) Hoeveel lijken mensen op elkaar die genetisch 5% hetzelfde zijn en ongeveer in dezelfde omgeving opgroeien? (twee-eiige eiige tweelingen) De verhouding van bovenstaande geeft een maat; heritabiliteit (% erfelijkheid) Erfelijkheid psychiatrische aandoeningen Aandoening Bipolair stoornis Depressie Schizofrenie Paniek stoornis Autisme Erfelijkheid 6-7% 28-% 8-8% 5-6% 9% stoornis 6 Depressie 28 Schizofrenie 8 stoornis 5 Autisme 9% Merikangas and Risch, Am J Psychiatry, 23 1

2 Erfelijkheid van persoonskenmerken en gedragingen. Erfelijkheid en leeftijd Kenmerk Erfelijkheid Neuroticisme 52 % Extraversie 38 % Uitdagingen zoeken 5 % Roken 6 % Echtscheiding 52 % Humor waardering 2 % Erfelijkheid en leeftijd % Erfelijkheid intelligentie Leeftijd De belofte Het middel tegen We vinden de plaats van het gen op het chromosoom. We vinden het gen zelf We kijken wat het gen doet We vinden een middel dat de schadelijke werking opheft En we hebben genezing De belofte van positional cloning GENOME SCAN FINE MAPPING RESEQUENCING/ ASSOCIATION ANALYSES FUNCTIONAL ASSAYS AT CAA T/G GC regulation luciferase LOD microsatellites SNPs GTG C/T GC GGC Val Arg/Cys Cly structure Modified from: Boerwinkle et al. Circulation 2 in vitro in vivo 2

3 Illustratie van de plaats en de genen van schizofrenie De praktijk 1 = Schizofrenie GENEN 1 = Dysbindin gene 2 = Neuregulin1 gene 3 = G72/G3 gen = COMT gene Illustratie de plaats en de genen van schizofrenie en bipolair stoornis Schizophrenia Bipolaire stoornis 1 = Dysbindin gen 2 = Neuregulin1 gen 3 = G72/G3 gen = COMT gen Er bestaat dus een flinke overlap qua chromosoom regio s bij psychiatrische aandoeningen Maar het wordt nog onduidelijker Diagnose van 1e, 2e en 3e graads verwanten van patienten met schizofrenie vergeleken met controles Problemen: Diagnosis of relatives (p-value: vs controls): % Schizophrenia % Bipolar disorder % Unipolar depression 25 (.1) (.) Het is onduidelijk hoeveel genen er zijn, (.2) (.1) 5 (.6) 5 (.3) (.3) (---) Controls Controls Controls (Maier et al., 22: Schiz Res) 3

4 Problemen: Het is onduidelijk hoeveel genen er zijn. environment gene 1 gene 6 of? environment gene1 gene 1 Problemen: Het is onduidelijk hoeveel genen er zijn, De genen hebben een kleine bijdrage aan het phenotype (kleiner( dan 5 procent), De genen zijn niet specifiek voor de aandoeningen, De genen komen heel veel voor (bv COMT: %) De aandoeningen komen ook veel voor. Veel van de aandoeningen zijn quantitatief Psychiatrische aandoeningen zijn quantitatief. Winston Churchill: "However beautiful the strategy, you should occasionally look at the results." Toekomstige ontwikkelingen De toekomst Endophenotypen: Afwijkingen die dichter bij de genen liggen zoals hersenafwijkingen. Psychiatrische aandoeningen als continuum en Quantitative Trait (QTL) Gen-omgevings Interacties

5 Gen-omgevings omgevings- interacties Vroege scheiding van de ouders Cannabis roken Traumatische levensgebeurtenissen Opgroeien in de stad Conclusie Conclusie Psychiatrische genetica leidt tot een herziening van de diagnostiek, Paradoxaal genoeg wijst psychiatrisch genetisch onderzoek op het belang van omgeving, Genetisch onderzoek is een krachtig gereedschap voor de doorgronding van het menselijk brein. Bedankt voor uw aandacht 5