Barometer Internationale Samenwerking 2008

Transcriptie

1 bezoekadres Marnixkade ZL Amsterdam postadres Postbus MG Amsterdam E moti@motivaction.nl T +31 (0) F +31 (0) W Barometer Internationale Samenwerking 2008 Trends en ontwikkelingen NCDO Amsterdam, juli 2008 Projectnummer: M1226 drs. Bram van der Lelij drs. Saskia Decorte drs. Sander van Duijn Bankrelatie: Rabobank , IBAN: NL77 RABO , BIC/SWIFT: RABONL2U. Dossiernummer Motivaction International B.V. bij KvK Amsterdam: Prijsopgaven en leveringen geschieden conform de Leveringsvoorwaarden gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbank te Amsterdam.

2 Dit rapport is opgesteld door Motivaction International B.V. Wij verzoeken de opdrachtgever bij publicatie Motivaction als bron te vermelden. Voor de opdrachtgever is een exemplaar van de bij dit onderzoek gehanteerde vragenlijst op aanvraag verkrijgbaar.

3 Inhoudsopgave 1.1 Achtergrond Methode van onderzoek Samenvatting en conclusies Draagvlak onder de Nederlandse bevolking Vergelijking Draagvlak onder Mentality-milieus 13 2 Inleiding Achtergrond van het onderzoek Doelstelling en probleemstelling Methode van onderzoek Leeswijzer 16 3 Draagvlak onder de Nederlandse bevolking Betrokkenheid Projectvoorkeur Overheid en beleid Geloof in de werking van ontwikkelingssamenwerking Budget ontwikkelingssamenwerking Richting ontwikkelingssamenwerking Vredesmissies Rol van de gemeenten Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp Bekendheid en realisatie millenniumdoelen Vrije wereldhandel Nederland en multilaterale instellingen op het terrein van internationale samenwerking Algemeen Visie op welvaartsontwikkeling Globaliseringsangst 34 4 Vergelijking Betrokkenheid Overheid en beleid Budget ontwikkelingssamenwerking Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp Bekendheid en slagingskans millenniumdoelen Vrije wereldhandel Rol van de gemeenten Nederland en multilaterale instellingen op het terrein van internationale samenwerking Algemeen: globaliseringsangst 43 5 Mentality-milieus 5.1 Mentality-milieus Moderne burgerij Opwaarts mobielen Postmaterialisten 48

4 5.1.4 Nieuwe conservatieven Traditionele burgerij Kosmopolieten Postmoderne hedonisten Gemaksgeoriënteerden Samenvatting Mentality-milieus 57 Bijlage 1 Achtergrond Mentality 63 Bijlage 2 Responsoverzicht 66 Bijlage 3 Weegspecificatie 67 Bijlage 4: Tabellen rechte tellingen en Mentality 68

5 Samenvatting en conclusies In opdracht van NCDO heeft Motivaction International B.V. onderzoek uitgevoerd naar onderdelen van het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking en internationale samenwerking. Het onderzoek vormt de derde meting van een jaarlijks onderzoek naar draagvlak onder de Nederlandse bevolking en de verschillende Mentality-milieus. 1.1 Achtergrond De missie van NCDO kan als volgt worden omschreven: het maatschappelijke en politieke draagvlak in Nederland voor internationale samenwerking en duurzame ontwikkeling handhaven en versterken (Beleidskader ). De doelstelling van het onderzoek is: Inzicht bieden in de publieke opinie betreffende onderwerpen van internationale samenwerking die deel uitmaken van het draagvlak voor internationale samenwerking. Op basis van deze inzichten kunnen NCDO en andere belanghebbenden het draagvlak zo effectief mogelijk onderhouden en versterken. De probleemstelling is meerledig en luidt: In welke mate en op welke manier is de Nederlandse bevolking betrokken bij ontwikkelingssamenwerking? Welke opvattingen bestaan er over de manier waarop ontwikkelingssamenwerking vorm moet krijgen en de rol van de overheid daarin? Welke opvattingen bestaan er over internationale samenwerking? Welke opvattingen en houding hebben de verschillende Mentalitymilieus? Welke ontwikkelingen zijn te onderscheiden in het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking vergeleken met de metingen van 2006 en 2007? 1.2 Methode van onderzoek Gekozen is voor een mixed mode opzet, waaraan zowel respondenten hebben meegedaan uit het webpanel van Motivaction (StemPunt.nu) als respondenten die hebben geparticipeerd in de jaarlijkse schriftelijke Mentality-metingen en waarvan het Mentality-milieu is vastgesteld. Het onderzoek is uitgevoerd onder een representatieve steekproef uit de Nederlandse bevolking tussen 15 en 80 jaar van n=

6 1.3 Samenvatting en conclusies In deze paragraaf wordt een samenvatting gegeven van de belangrijkste resultaten van de Barometer Internationale Samenwerking Allereerst wordt ingegaan op het draagvlak onder de totale Nederlandse bevolking. Daarbij komen de volgende onderwerpen aan bod: Betrokkenheid en projectvoorkeur Overheid en beleid Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp Visie op welvaart Globaliseringsangst De belangrijkste resultaten worden puntsgewijs weergegeven en steeds ingeleid met een conclusie. Vervolgens wordt ingegaan op verschillen van de huidige meting met de metingen van 2006 en Het gaat dan alleen om (de belangrijkste) vragen die in beide metingen zijn gesteld. Vervolgens worden per Mentality-milieu de opvattingen beschreven die typerend zijn voor dit segment. Hierbij wordt kort vermeld waar elk milieu relatief hoog of laag op scoort in vergelijking met het gemiddelde. De score hoeft niet per se in absolute zin hoog te zijn. 6

7 1.3.1 Draagvlak onder de Nederlandse bevolking Betrokkenheid Relatief veel Nederlanders geven aan te doneren voor acties of organisaties voor ontwikkelingslanden. De populairste overige activiteiten zijn kleding inzamelen en vrijwilligerswerk. Een substantieel aantal mensen deed niets, maar vindt wel dat men iets zou moeten doen. Iets minder dan de helft van de Nederlanders (45%) zegt in 2007 geld te hebben gegeven aan organisaties of acties voor ontwikkelingslanden. Het aangegeven gemiddeld gedoneerde bedrag van deze groep is Bijna eenvijfde van de bevolking (19%) geeft aan het afgelopen jaar iets te hebben gedaan voor mensen in ontwikkelingslanden. Deze groep heeft het dan vooral over geld geven (45%), kleding inzamelen en opsturen (16%) en vrijwilligerswerk (11%). Van de mensen die het afgelopen jaar niets hebben gedaan (73%) vindt 16% wel dat men persoonlijk iets zou moeten doen voor ontwikkelingslanden en 40% dat men niets hoeft te doen. De overige 44% heeft hier geen mening over. Onder Nederlanders die niets hebben gedaan maar wel vinden dat zij iets zouden moeten doen zijn de meest genoemde redenen: we hebben het goed (28%), ze hebben het nodig (27%) en we moeten elkaar helpen (22%). De meest genoemde argumenten waarom men niets zou hoeven doen zijn: geen geld (16%), het geld komt niet goed terecht (14%), er zijn genoeg organisaties die dat (beter) doen (12%) en het is een taak van de overheid (11%). Onder de Nederlanders die niets deden maar wel vinden dat zij wat zouden moeten doen, zijn geld doneren (36%), vrijwilligerswerk (15%), inzamelingsacties en helpen met opbouwen van een dorp of school (beide 12%) de meest genoemde activiteiten. Projectvoorkeur Kinderen naar school in Afrika wordt als meest zinvol gezien. Als men als minister van Ontwikkelingssamenwerking een geldbedrag zou mogen besteden aan een van de enkele voorgelegde projecten in een ontwikkelingsland in Afrika, dan vindt men een project waarbij kinderen naar school kunnen (29%) het meest zinvol, gevolgd door een project waarbij mensen betere toegang tot schoon en veilig drinkwater krijgen (25%) en een project waarbij mensen betere toegang krijgen tot medicijnen (13%). Slechts 4% vindt geen van de projecten zinvol. Overheid en beleid: werking ontwikkelingssamenwerking Geloof in principe van ontwikkelingssamenwerking maar twijfel of overheidsbudget goed wordt besteed. 44% van de Nederlanders denkt dat de situatie van mensen ter plekke verbetert als geld aan ontwikkelingshulp goed wordt besteed. 16% denkt van niet. 1 Hierbij dient te worden opgemerkt dat dit gemiddelde omhoog getrokken wordt door enkele extreem hoge donaties. Het hoogst gedoneerde bedrag was

8 17% denkt dat het overheidsbudget voor ontwikkelingssamenwerking merendeels goed wordt besteed, 31% denkt dat het merendeels slecht wordt besteed. Overheid en beleid: budget ontwikkelingssamenwerking Overschatting overheidsbudget voor ontwikkelingssamenwerking. Meer dan de helft van de Nederlanders steunt huidige budget. Overheidsbudget liever investeren in bedrijfsleven dan in vredesoperaties. 47% van de Nederlanders schat dat de overheid jaarlijks tussen de 2 en 6 miljard besteedt aan ontwikkelingssamenwerking, 35% denkt dat dit budget meer dan 6 miljard bedraagt en 18% schat het in op minder dan 2 miljard. Het overheidsbudget voor ontwikkelingssamenwerking in 2007 was circa 4 miljard euro. 64% is tegen verlaging van het huidige budget: hiervan vindt 51% dat de Nederlandse ontwikkelingshulp gelijk moet blijven en 13% wil een ruimer budget. 36% wil juist verlaging van het budget. Van degenen die een groter budget wensen, is de grootste groep (40%) voor circa 10% verhoging; van degenen die een lager budget wensen, is de grootste groep (34%) voor circa een halvering. 33% staat achter het huidige beleid van relatief veel geld geven en 50% vindt dat Nederland evenveel aan ontwikkelingssamenwerking moet gaan uitgeven als andere landen. De helft van de Nederlanders (47%) is tegen besteding van het budget voor ontwikkelingssamenwerking aan vredesoperaties. Ruim eenderde (37%) is hier voor. 58% van de Nederlanders voelt ervoor dat de overheid een deel van het budget voor ontwikkelingssamenwerking geeft aan bedrijven ter investering in ontwikkelingslanden. Overheid en beleid: richting Overheid moet zich vooral richten op de allerarmste landen, daarna op ontwikkelingslanden die zich succesvol ontwikkelen en het minst op de meest instabiele en onveilige landen. Meer dan de helft van de bevolking (60%) is van mening dat de overheid zich vooral moet richten op de allerarmste landen van de wereld. Zo'n 27% is het hiermee oneens. De bevolking is sterk verdeeld over of de Nederlandse overheid zich vooral moet richten op ontwikkelingslanden die zich succesvol ontwikkelen. 43% vindt van wel en 42% vindt van niet. Meer dan de helft van de bevolking (60%) vindt niet dat de overheid zich vooral moet richten op instabiele of onveilige landen. Bijna een kwart (24%) vindt van wel. Overheid en beleid: vredesmissies Geloof in werking vredesmissies, maar twijfel over Nederlandse deelname. Bijna de helft van de bevolking (47%) is van mening dat vredesmissies zorgen voor stabiliteit in conflictgebieden. Bijna tweederde van de bevolking (63%) vindt dat militairen geschikt zijn om in te zetten bij ontwikkelingshulp en wederopbouw. 8

9 De bevolking is sterk verdeeld over het risico van het sneuvelen van Nederlandse soldaten bij VN-operaties, 46% vindt dit acceptabel en 42% niet. Ruim eenderde van de bevolking (39%) is bang voor vergeldingsacties in Nederland als gevolg van deelname aan vredesoperaties. Meer dan de helft van de Nederlanders (60%) is van mening dat Nederland te vaak meedoet aan militaire operaties in landen waar Nederland niets te zoeken heeft. Als er met brede internationale steun besloten wordt humanitaire vredesmissies naar conflictgebieden te sturen en Nederland wordt gevraagd daaraan deel te nemen dan bestaat relatief veel steun voor deelname aan vredesmissies naar Afrikaanse landen: Somalië om voedseltransport te beschermen (51%), Darfur om toezicht te houden op het gesloten vredesakkoord (41%) en Tsjaad om veiligheid en stabiliteit te garanderen (41%). Minder steun is er voor een bijdrage aan vredesmissies in Afghanistan om de troepen te versterken bij de wederopbouwmissie (30%) en in Bosnië om de wederopbouw na de oorlog af te ronden (36%). Overheid en beleid: rol gemeenten Redelijk draagvlak voor actieve betrokkenheid gemeenten bij ontwikkelingssamenwerking 29% vindt dat het bestuur van de gemeente waar men woont iets moet doen aan ontwikkelingssamenwerking, voor 45% is dat niet nodig. 50% wil dat hun eigen gemeente een samenwerkingsverband aangaat met een gemeente in een ontwikkelingsland om de situatie daar te verbeteren. 2 Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp: millenniumdoelen Millenniumdoelen bij minderheid bekend. Meeste aandacht besteden aan medicijnen, eerlijke handel en onderwijs voor alle kinderen 33% van de bevolking heeft mogelijk van de millenniumdoelen gehoord: hiervan geeft 12% aan ervan te hebben gehoord en 21% gelooft er van te hebben gehoord. 59% heeft er niet van gehoord. Van de 33% die (misschien) van deze doelen heeft gehoord, kan 47% geen juiste doelstellingen noemen. Van de overige 53% die wel een juist doel noemt, noemt ruim de helft (53%) doelen op het gebied van armoede en honger, 39% doelen ten aanzien van een duurzaam leefmilieu met schoon drinkwater en betere voorzieningen in sloppenwijken en 23% scholing voor kinderen. De millenniumdoelen waar volgens de Nederlanders de overheid de meeste aandacht aan moet schenken zijn: betaalbare medicijnen en een eerlijk handelssysteem (21%), alle kinderen naar school (19%) en meer mensen in een duurzaam leefmilieu met schoon drinkwater (16%). Vermindering van moedersterfte hoeft van de Nederlanders de minste aandacht te krijgen (1%). 2 Dit percentage is hoger dan het percentage dat vindt dat het bestuur van de gemeente waar men woont iets moet doen aan ontwikkelingssamenwerking. Mogelijk krijgen initiatieven van het gemeentebestuur minder steun dan initiatieven waarbij gemeente en bestuur niet direct gekoppeld zijn. Dit zou aansluiten bij het lage vertrouwen van burgers in de overheid in het algemeen. 9

10 Doelen die volgens de Nederlanders het moeilijkst zijn te behalen zijn: halvering armoede en minder mensen honger (25%), gelijke rechten en kansen voor mannen en vrouwen (19%) en bestrijding van aids, malaria en andere dodelijke ziektes (19%). Als Nederlanders het moedersterfte cijfer van enkele ontwikkelingslanden moeten schatten in relatie tot het Nederlandse cijfer (6 sterfgevallen per bevallingen) dan schat men het moedersterftecijfer in Sierra Leone en Mali relatief het hoogst (met respectievelijk een mediaan van 500 en 484 sterfgevallen per bevallingen). 3 Echter, in vergelijking tot het werkelijke moedersterftecijfer in beide Afrikaanse landen is deze schatting veel te laag (de werkelijke cijfers liggen op respectievelijk en 970 sterfgevallen per bevallingen). In India daarentegen overschatten Nederlanders het moedersterftecijfer (schatting 450, werkelijkheid 300). Wat betreft de overige landen (Brazilië, Vietnam) schat men redelijk in de buurt van het werkelijke cijfer (respectievelijk 110 en 150). Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp: vrije wereldhandel Een meerderheid is voor het vrij exporteren door ontwikkelingslanden, maar als de belangen van Europa en ontwikkelingslanden meer worden geconcretiseerd, worden de Europese handelsbarrières wel breder gesteund 60% vindt dat ontwikkelingslanden zonder belemmeringen moeten kunnen exporteren naar Europa. Bijna een kwart (23%) vindt van niet. 37% is voor het opheffen van Europese handelsbarrières om de Nederlandse economie te beschermen en 35% vindt dat deze moeten worden gehandhaafd om de Nederlandse economie te beschermen. Indien bovenstaande belangentegenstelling wordt vertaald naar een dilemmavraag is 31% voor handhaving van handelsbarrières om de Nederlandse werkgelegenheid te beschermen en 28% voor het opheffen van handelsbarrières om armoede te verminderen in ontwikkelingslanden. Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp: steun multilaterale instellingen op het terrein van internationale samenwerking Een vrij kleine groep Nederlanders is van mening dat de overheid meer geld moet uitgeven aan verschillende multilaterale instellingen 24% van de bevolking vindt dat de Nederlandse overheid meer geld moet geven aan Unicef, gevolgd door de WHO (24%), Unesco (11%), VN (5%), Wereldbank (5%), Europese Unie (4%) en NAVO (3%). 48% vindt dat de overheid minder moet geven aan de NAVO, gevolgd door de Europese Unie (47%), Wereldbank (38%), VN (38%), Unesco (21%), Unicef (15%) en WHO (15%). Algemeen: visie op welvaart Pessimisme over landelijke welvaartsontwikkeling, meer optimisme over welvaartsstijging van ontwikkelingslanden 40% van de Nederlanders verwacht dat de welvaart in Nederland de komende 10 jaar zal dalen. 14% denkt dat deze zal stijgen. 3 De mediaan is het punt waarop evenveel schattingen aan weerszijden bestaan. Vanwege extreem hoge en lage inschattingen geeft de mediaan daarom een betrouwbaarder beeld dan het gemiddelde weer. 10

11 22% van de Nederlanders verwacht dat de welvaart van ontwikkelingslanden de komende 10 jaar zal dalen en 27% verwacht dat deze zal stijgen. Algemeen: globaliseringsangst Vooral moslimlanden maar ook de VS en China worden als bedreigend ervaren voor eigen manier van leven 51% ziet moslimlanden als een bedreiging voor zijn of haar eigen manier van leven. 36% ziet de VS als een bedreiging voor de eigen levenswijze. 26% ziet China als een bedreiging voor zijn of haar eigen manier van leven. 22% vindt de EU bedreigend voor zijn of haar eigen manier van leven Vergelijking Betrokkenheid Percentage Nederlanders dat aangeeft geld te doneren is na eerdere daling gestabiliseerd. Het aandeel Nederlanders dat zegt het afgelopen jaar geld te hebben gedoneerd aan acties of organisaties voor ontwikkelingslanden was in 2007 gedaald ten opzichte van 2006 (van 49% in 2006 naar 44% in 2007). Momenteel (2008) is het aandeel 45%. Er lijkt dus geen sprake van een dalende trend. De hoogte van het bedrag dat Nederlandse donateurs gaven is stabiel gebleven (gemiddeld 145 euro per persoon). Overheid en beleid: werking ontwikkelingssamenwerking Vertrouwen in werking fluctueert en er is iets meer onzekerheid over juiste besteding Het percentage Nederlanders dat denkt dat de situatie van mensen in ontwikkelingslanden verbetert als gevolg van ontwikkelingshulp was gestegen van 43% in 2006 in naar 52% in Dit jaar daalt het percentage weer naar 44%. Dit is een opvallende fluctuatie waar geen verklaring voor kon worden gevonden. Wat betreft het aandeel Nederlanders dat denkt dat het geld dat de overheid uitgeeft merendeels goed of slecht wordt besteed, zijn er in vergelijking met 2007 weinig verschillen te zien. Wel geven iets meer mensen aan geen mening te hebben over of het geld goed of slecht wordt besteed (van 8% in 2007 naar 10% in 2008). In vergelijking met 2006 lijkt het aandeel dat denkt dat de Nederlandse ontwikkelingshulp slecht wordt besteed te zijn afgenomen. Overheid en beleid: budget ontwikkelingssamenwerking Schatting overheidsbudget voor ontwikkelingssamenwerking is stabiel evenals de steun voor dit budget. Het overheidsbudget voor ontwikkelingshulp wordt in 2008 (47%) even goed ingeschat als de jaren ervoor. Ook het aandeel mensen dat vindt dat het overheidsbudget moet worden vergroot of verkleind is in 2008 niet veranderd. 11

12 Het aandeel Nederlanders dat vindt dat Nederland evenveel moet geven als de meeste andere landen neem toe (van 45% in 2006 naar 50% in 2008). Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp: millenniumdoelen Bekendheid millenniumdoelen neemt gestaag toe. Het percentage Nederlanders dat weleens van millenniumdoelen heeft gehoord is wederom toegenomen van 26% in 2006, naar 30% in 2007 en naar 33% in De millenniumdoelen worden dus steeds bekender. Van de Nederlanders die beweren van de millenniumdoelen te hebben gehoord, neemt het aandeel dat tenminste één millenniumdoel kan noemen toe van 47% in 2006 naar 53% in In de totale bevolking stijgt dit aandeel van 12% in 2006 naar 18% in Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp: vrije wereldhandel Meer steun voor opheffing importbelemmeringen om eigen economie te beschermen. De steun voor onbelemmerde export van ontwikkelingslanden naar Europa is gelijk gebleven aan 2007 (rond de 60%). Het aandeel dat voor handhaving is van de Europese importheffingen om de eigen economie te beschermen is echter wederom gedaald van 40% in 2007 naar 35% in 2008 (was in 2006 nog 49%). Het aandeel dat voor opheffing is neemt sinds 2006 gestaag toe (van 30% in 2006 naar 37% in 2008), hoewel het verschil tussen 2007 (35%) en 2008 (37%) net niet significant is. Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp: rol gemeenten De houding van Nederlanders ten aanzien van de rol van gemeenten bij ontwikkelingssamenwerking is vrijwel ongewijzigd. Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp: steun multilaterale instellingen op het terrein van internationale samenwerking Minder geld uitgeven aan WHO en minder weerstand tegen budget voor Europa. Ten opzichte van 2007 geven Nederlanders wat minder vaak aan dat de overheid meer geld moet geven aan de WHO (van 32% in 2007 naar 24% in 2008). In 2007 was dit percentage juist toegenomen ten opzichte van 2006 (van 29% naar 32%). Daarnaast is het aantal mensen dat zegt dat de WHO minder geld moet krijgen toegenomen van 11% in 2007 naar 15% in Verder lijkt de weerstand tegen het geven van geld aan de Europese Unie af te nemen. Het percentage dat pleit voor vermindering van de bijdrage daalt gestaag (van 56% in 2006 naar 47% in 2008). Het aandeel Nederlanders dat vindt dat de overheid meer geld moet geven aan de EU neemt langzaam toe (van 2% in 2006 naar 4% in 2008). Na het afwijzen van de Europese grondwet in 2005 lijkt er dus de laatste jaren sprake te zijn van minder weerstand tegen 'Europa'. Ook uit het 21minuten-onderzoek van 2007 kwam al naar voren dat Europese samenwerking op zich zeer belangrijk wordt gevonden door Nederlanders. 12

13 1.3.3 Draagvlak onder Mentality-milieus Moderne burgers zijn niet veel bezig met ontwikkelingssamenwerking. Men concentreert zich meer op Nederland en lokale problemen. Men vindt besteding van overheidsgeld aan ontwikkelingslanden niet erg nuttig en heeft liever dat dit budget wordt verlaagd. Onder moderne burgers is relatief weinig draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking. Onder opwaarts mobielen bestaat een gering draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking in het algemeen. Wel staat men positief tegenover vredesmissies. Op dit specifieke terrein is dus wel draagvlak onder deze groep. Daarnaast is men optimistisch over millenniumdoelen maar staat wat terughoudend tegenover vrije wereldhandel. Bij postmaterialisten is wel veel draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking. Men ziet ontwikkelingshulp als nuttig en is vaker voor een verhoging van het overheidsbudget voor ontwikkelingssamenwerking, opheffen van importbelemmeringen en vrije wereld handel ten behoeve van de armere landen. Verder is men vaker bekend met millenniumdoelen en meer betrokken bij internationale samenwerking. Bij nieuwe conservatieven is het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking laag tot gemiddeld. Men is relatief vaak van mening dat het overheidsbudget voor ontwikkelingssamenwerking verminderd kan worden en is ook geen voorstander van vrije wereldhandel. Aan de andere kant staat dit milieu wel redelijk positief tegenover vredesmissies. Traditionele burgers zijn gemiddeld betrokken bij ontwikkelingssamenwerking. Wel lijkt men moeite te hebben om zich een beeld te vormen ten aanzien van internationale samenwerking en ontwikkelingshulp: over veel zaken heeft men geen uitgesproken mening. Kosmopolieten zijn betrokken bij en staan achter ontwikkelingssamenwerking. Men vindt dat zowel particulieren als de overheid en gemeenten een bijdrage zouden moeten leveren aan internationale samenwerking. Men staat positief tegenover het opheffen van handelsbarrières om armoede in ontwikkelingslanden te verminderen. Bij postmoderne hedonisten is er redelijk draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking. Op veel punten wijken zij niet af van het landelijk beeld. Wel is er binnen dit milieu relatief veel steun voor het overheidsbudget voor ontwikkelingssamenwerking en staat men vrij positief tegenover vrije wereldhandel. Gemaksgeoriënteerden zijn over het algemeen vooral betrokken bij zaken die betrekking hebben op hun directe leefomgeving, maar minder bij zaken die in de rest van de wereld spelen. Zoals te verwachten is er bij dit milieu dan ook vrij weinig draagvlak voor ontwikkelingshulp. Men is hier niet zo in geïnteresseerd. Gemaksgeoriënteerden zijn weinig positief over de resultaten van ontwikkelingssamenwerking. Ook zijn zij geen voorstanders van vredesmissies en van het opheffen van handelsbarrières. 13

14 2 Inleiding In opdracht van NCDO heeft Motivaction International B.V. onderzoek uitgevoerd naar onderdelen van het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking en internationale samenwerking. Het onderzoek vormt de derde meting in een reeks jaarlijks te verrichten metingen naar draagvlak onder de Nederlandse bevolking en de verschillende Mentality-milieus. Het eerste onderzoek heeft in 2006 plaatsgevonden. 2.1 Achtergrond van het onderzoek De missie van NCDO kan als volgt worden omschreven: "NCDO heeft ten doel het maatschappelijke en politieke draagvlak in Nederland voor internationale samenwerking en duurzame ontwikkeling te handhaven en te versterken." NCDO geeft uitvoering aan haar doelstelling door brede publiekscommunicatie en -voorlichting, door investeringen in publieke meningsvorming, door (mede-) financiering van activiteiten waarmee burgers vanuit eigen kracht en motivatie hun verantwoordelijkheid nemen, en door publieksonderzoek en publicaties. NCDO stimuleert de betrokkenheid van burgers bij en participatie in beleid van de Nederlandse overheid. Vanaf 2007 communiceert NCDO over resultaten van inspanningen van overheid en burgers en, in verbinding daarmee, over het Europese internationale beleid. In dit onderzoek zijn ook vragen ter voorbereiding op het nieuwe beleidskader gesteld. Door genoemde doelstellingen na te streven draagt NCDO bij aan de realisatie van de millenniumdoelen zoals geformuleerd in de VN Millenniumverklaring van New York Om inzicht te krijgen in het maatschappelijke draagvlak voor ontwikkelingshulp en internationale samenwerking en aanknopingspunten te verkrijgen voor handhaving en versterking hiervan, peilt NCDO regelmatig het draagvlak door middel van grootschalig, empirisch onderzoek onder de bevolking. De meting van 2006 geldt als 0-meting voor de periode De metingen van 2007 en 2008 gelden als 1- en 2-meting. Deze worden op relevante punten vergeleken met de 0-meting van Tevens is dit jaar aandacht besteed aan een aantal nieuwe onderwerpen zoals visie op vredesmissies, welvaartsontwikkeling en globaliseringsangst. 4 NCDO Beleidskader

15 2.2 Doelstelling en probleemstelling De doelstelling van het onderzoek is: Inzicht bieden in de publieke opinie betreffende onderwerpen van internationale samenwerking die deel uitmaken van het draagvlak voor internationale samenwerking. Op basis van deze inzichten kunnen NCDO en andere belanghebbenden het draagvlak zo effectief mogelijk onderhouden en versterken. De probleemstelling is meerledig en luidt: In welke mate en op welke manier is de Nederlandse bevolking betrokken bij ontwikkelingssamenwerking? Welke opvattingen bestaan er over de manier waarop ontwikkelingssamenwerking vorm moet krijgen en de rol van de overheid daarin? Welke opvattingen bestaan er over internationale samenwerking? Welke opvattingen en houding hebben de verschillende Mentalitymilieus? Welke ontwikkelingen zijn te onderscheiden in het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking vergeleken met de metingen van 2006 en 2007? NCDO wil door middel van de draagvlakmonitor inzicht verkrijgen in onder meer de volgende vraagstukken: Betrokkenheid In hoeverre is de bevolking betrokken bij ontwikkelingslanden? Wat zijn de uitingsvormen van deze betrokkenheid? Vinden Nederlanders dat zij persoonlijk iets moeten doen voor ontwikkelingslanden? Wat zijn de motivaties om wel of niet iets voor mensen in ontwikkelingslanden te doen? Projectvoorkeur Welk soort projecten kan bij de gemiddelde Nederlander op de meeste steun rekenen? Overheid en beleid Wat is de werking van ontwikkelingssamenwerking? Heeft men er vertrouwen in dat het overheidsbudget voor ontwikkelingshulp goed wordt besteed? Hoeveel draagvlak is er voor het huidige overheidsbudget voor ontwikkelingssamenwerking. Hoe weet men dit budget te schatten? Vindt men dat de overheid meer geld moet besteden aan ontwikkelingssamenwerking? Is er steun voor meer samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven bij besteding van het ontwikkelingsbudget? Op welke landen moet ontwikkelingshulp vanuit de overheid zich richten? In hoeverre is het gewenst dat gemeenten een actievere rol op zich nemen bij ontwikkelingssamenwerking? Hoe kijkt men aan tegen militaire vredesoperaties? Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp Hoe bekend zijn de millenniumdoelen onder Nederlanders? Welke millenniumdoelen verdienen de meeste aandacht? Welke millenniumdoelen zijn het moei- 15

16 lijks te behalen? Hoe schatten Nederlanders het moedersterftecijfer in verschillende ontwikkelingslanden? Hoeveel geld moet er beschikbaar worden gesteld voor multilaterale organisaties? Hoe kijkt men aan tegen handelsbarrières en importheffingen? Algemeen Wat verwachten Nederlanders van de welvaartsontwikkeling in Nederland en in ontwikkelingslanden? Welke landen in de wereld ervaart men als bedreigend voor de eigen manier van leven? 2.3 Methode van onderzoek Er zijn in totaal twee steekproeven getrokken: Nederland representatief en een 'boost' onder de voor NCDO belangrijke aandachtgroepen postmoderne hedonisten en opwaarts mobielen. Nederland representatief, mixed mode Gekozen is voor een mixed mode opzet. Enerzijds zijn er respondenten tussen de jaar via een webmeting in het StemPunt.nu-panel van Motivaction benaderd. Om ook oudere respondenten, die niet goed zijn vertegenwoordigd in internetpanels, voldoende te kunnen betrekken bij het onderzoek is er een aanvullende, schriftelijke meting gedaan. Hierbij zijn jarigen benaderd. In totaal hebben respondenten tussen 15 en 80 jaar deelgenomen aan het onderzoek 'Nederland representatief'. Van alle respondenten waren zowel sociodemografische kenmerken als Mentality-milieus al bekend. Weging Er is een weging uitgevoerd om de data zo representatief mogelijk te maken voor de Nederlandse bevolking. De volgende weegvariabelen zijn gehanteerd: geslacht, leeftijd, opleiding, Nielsen-regio en Mentality. In de bijlagen is de weegspecificatie van de steekproef voor Nederland representatief opgenomen. 2.4 Leeswijzer In dit rapport worden de resultaten van de Barometer Internationale Samenwerking 2008 beschreven. In hoofdstuk 3 gaan we in op de resultaten van het onderzoek onder de gehele bevolking. Dit hoofdstuk bevat tekst en tabellen met rechte tellingen voor alle vragen die in de huidige meting zijn gesteld. In hoofdstuk 4 worden de resultaten van 2008 vergeleken met 2007 en In dit hoofdstuk worden hoofdzakelijk tabellen gepresenteerd, waarbij opmerkelijke verschillen worden beschreven. In hoofdstuk 5 worden voor de Mentality-milieus afzonderlijk de significante verschillen beschreven. Een samenvatting van de resultaten en conclusies en aanbevelingen is opgenomen in hoofdstuk 1. Bijlage 1 bevat achtergrondinformatie over Mentality. Bijlage 2 bevat het responsoverzicht, hoeveel mensen zijn uitgenodigd en hoeveel hebben de vragenlijst afgemaakt. Bijlage 3 bevat de weegspecificatie waaruit blijkt op welke variabelen is 16

17 gewogen. Bijlage 4 bevat tabellen met resultaten van 2008 uitgesplitst naar Mentality. Significante verschillen worden in het rapport met een kleur aangeven. Hierbij geldt: rood is meer dan het gemiddelde, blauw is minder dan het gemiddelde. 17

18 3 Draagvlak onder de Nederlandse bevolking In dit hoofdstuk worden de onderzoeksresultaten voor de gehele Nederlandse bevolking beschreven. Bij elke paragraaf wordt allereerst ingegaan op de herhalingsvragen en vervolgens op de nieuwe vragen. In paragraaf 3.1 wordt de betrokkenheid bij ontwikkelingssamenwerking behandeld. Paragraaf 3.2 behandelt de resultaten rondom overheid en beleid. Internationale samenwerking en ontwikkelingshulp komen in paragraaf 3.3 aan de orde. Het hoofdstuk sluit af met paragraaf 3.4 waarin visies op welvaartsontwikkeling en globaliseringsangst aan bod komen. 3.1 Betrokkenheid Bijna driekwart van de Nederlanders (45%) zegt in 2007 gedoneerd te hebben aan organisaties of acties voor ontwikkelingslanden. De helft zegt vorig jaar niets gegeven te hebben. Tabel 3.1 Heeft u vorig jaar, in 2007, persoonlijk geld gegeven aan organisaties of acties voor ontwikkelingslanden? Totaal Ja 45 Nee 49 Weet niet/geen mening 6 Nederlanders die zeggen in het afgelopen jaar persoonlijk te hebben gedoneerd, gaven gemiddeld 145,- uit aan organisaties of acties voor ontwikkelingslanden. Ruim eenvijfde geeft een bedrag van meer dan 100 euro, de hoogte van deze bedragen stuwt het gemiddeld gedoneerde bedrag omhoog (het hoogst gedoneerde bedrag was euro) 16% geeft tussen de 51 en 100 euro. Een op de drie mensen geeft tussen de 20 en 50 euro en een bijna even zo grote groep geeft minder dan 20 euro. Tabel 3.2 Hoeveel euro's heeft u vorig jaar (2007) ongeveer persoonlijk gegeven aan organisaties of acties voor ontwikkelingslanden? Ongeveer.. euro Totaal 20 euro of minder t/m 50 euro t/m 100 euro 16 meer dan 100 euro 21 18

19 Bijna eenvijfde van de bevolking geeft aan het afgelopen jaar iets voor mensen in ontwikkelingslanden te hebben gedaan. Blijkbaar vinden mensen 'iets doen voor mensen in ontwikkelingslanden' iets anders dan geld doneren, aangezien eerder 45% aangaf geld te hebben gegeven. Het is ook mogelijk dat dit een effect van de vragenvolgorde is, omdat eerst de vraag werd gesteld of mensen het afgelopen jaar geld hebben gegeven en vervolgens of men iets gedaan had. Misschien hebben respondenten verondersteld dat met 'iets doen voor mensen in ontwikkelingslanden' niet 'het doneren van geld' werd bedoeld omdat dit al eerder was gevraagd. Bijna driekwart van de bevolking geeft overigens aan niets te hebben gedaan voor mensen in ontwikkelingslanden. Tabel 3.3 Heeft u de afgelopen 12 maanden iets gedaan voor mensen in ontwikkelingslanden? Totaal Ja 19 Nee 73 Weet niet/geen mening 8 45% van alle mensen die zeggen het afgelopen jaar iets te hebben gedaan voor mensen in ontwikkelingslanden hebben geld gegeven. 16% heeft kleding of schoenen ingezameld en opgestuurd. Een op de tien mensen die iets hebben gedaan, hebben vrijwilligerswerk verricht. Tabel 3.4 Geef aan wat u persoonlijk hebt gedaan de afgelopen 12 maanden voor mensen in ontwikkelingslanden Totaal Donaties/geld gegeven/stichting steunen 45 Kleding/schoenen ingezameld/opgestuurd 16 Vrijwilligerswerk (in ontwikkelingsland) 11 Goederen gedoneerd (computer/speelgoed) 9 Meegedaan aan een actie/een actie opgezet 8 Collectes gelopen/geld ingezameld 6 Op eigen initiatief/via vrienden een persoonlijk doel gesteund 6 Kerkelijke acties/gebeden 5 Op school meegewerkt aan een actie/project 4 Fairtrade producten gekocht 3 Adoptiekind/foster parents/plan Nederland 2 Overige antwoorden 2 Ik doe mee aan een loterij die goede doelen steunt 2 Weet niet/geen antwoord 2 Verbonden aan een ontwikkelingsorganisatie 1 Van de mensen die het afgelopen jaar niets hebben gedaan, vindt 16% dat men eigenlijk wel iets zou moeten doen voor mensen in ontwikkelingslanden. 40% is van mening dat men niets hoeft te doen en 44% weet niet of men iets zou moeten doen. Uit de Mentality-participatie van 2007 bleek dat 34% van de Nederlanders zichzelf verantwoordelijk vinden voor activiteiten op het gebied van ontwikkelings- 19

20 samenwerking. 5 Uit het huidig onderzoek blijkt dat in totaal 31% van de Nederlanders iets heeft gedaan of (indien men niets heeft gedaan) vindt dat men iets zou moeten doen voor mensen in ontwikkelingslanden. Hoewel beide metingen niet geheel vergelijkbaar zijn vanwege verschillen in veldwerkmethode (mixed mode vs. online) komen beide percentages redelijk overeen. Tabel 3.5 Vindt u dat u persoonlijk iets zou moeten doen voor mensen in ontwikkelingslanden? Totaal Ja, want 16 Nee, want 40 Weet niet/geen mening 44 Nederlanders die niet vinden dat zij iets zouden moeten doen, noemen hiervoor als redenen: geen geld (16%), geld komt niet goed terecht (14%), er zijn al genoeg organisaties, die het beter kunnen (12%), het is een taak van de overheid (11%) en ook in Nederland bestaat armoede (10%). Tabel Vindt u dat u persoonlijk iets zou moeten doen voor mensen in ontwikkelingslanden? Nee, want: Totaal Geen geld/ik heb het zelf al zwaar/niet toe in staat 16 Geld komt niet goed terecht/er blijft teveel aan de strijkstok hangen 14 Er zijn genoeg organisaties/anderen kunnen het beter 12 Taak van de overheid/overheid doet genoeg 11 Ook in Nederland bestaat armoede/wij eerst 10 Ik doe al vrijwilligerswerk/ik geef al geld 7 Heeft geen zin/het helpt tocht niet 5 Daar betaal ik belasting voor 5 Corrupte regering/taak van het land zelf 3 Ze moeten het zelf maar oplossen 3 Ik zou niet weten wat 2 Geen behoefte/interesse 2 Geen tijd/te druk 2 Er wordt al genoeg geld gegeven 2 Overige antwoorden 9 Weet niet/geen antwoord 2 Respondenten, die het afgelopen jaar niets hebben gedaan voor mensen in ontwikkelingslanden maar wel vinden dat zij iets zouden moeten doen (16%), is nomen hiervoor als redenen: 28% omdat men het geld best kan missen, 27% omdat mensen in ontwikkelingslanden het nodig hebben en 22% om elkaar te helpen en gelijke kansen te bieden. 5 Voor meer informatie zie 'Opvattingen over ontwikkelingssamenwerking, duurzame ontwikkeling en mensenrechten', Participatie Mentality-meting Een aantal mensen heeft deze vraag verkeerd beantwoord en redenen genoteerd om niet aan ontwikkelingshulp te doen (beide vragen 'ja, want' en 'nee, want' verschenen online op hetzelfde scherm). Deze antwoorden zijn voor het overzicht uit de tabel verwijderd. 20

21 Tabel 3.7 Vindt u dat u persoonlijk iets zou moeten doen voor mensen in ontwikkelingslanden? Ja, want: Totaal Wij hebben het goed/we kunnen best geld missen 28 Ze hebben het nodig/het is belangrijk 27 Elkaar helpen/iedereen gelijke kansen 22 Alle beetjes helpen/geld geven 7 Overige antwoorden 9 Nederlanders die niets hebben gedaan maar wel vinden dat zij wat zouden moeten doen, zouden het liefst geld doneren, vrijwilligerswerk doen, helpen met het opbouwen van een dorp, fabriek of school of een inzamelingsactie opzetten Tabel 3.8 U heeft aangegeven dat u persoonlijk iets voor mensen in ontwikkelingslanden zou moeten doen. Kunt u hieronder aangeven aan wat voor activiteiten u dan bijvoorbeeld denkt? Totaal Geld doneren 36 Vrijwilligerswerk/ontwikkelingswerk/terplekke helpen 15 Helpen met opbouwen van dorp/fabriek/school 12 Inzamelingsactie opzetten 12 Lesgeven/voorlichting 10 Fair trade producten kopen 6 Kleding inzamelen 5 Geld inzamelen/collecteren 5 Voedsel sturen 4 Medische hulp (sturen) 4 Microkrediet 1 Overige antwoorden 15 Weet niet/geen antwoord Projectvoorkeur De respondenten zijn enkele vragen voorgelegd over enkele specifieke maatschappelijke projecten. Dit om enigszins te achterhalen waar het Nederlands publiek zijn prioriteiten legt als het gaat om goede doelen. De antwoordmogelijkheden zijn afgeleid van de eerste zeven millenniumdoelen. De Nederlandse bevolking heeft de meeste voorkeur voor projecten die te maken hebben met kinderen en drinkwater. Bijna eenderde van de Nederlanders zou, indien men minister voor ontwikkelingssamenwerking was en geld mocht besteden aan een project in een Afrikaans ontwikkelingsland een project, een project waarbij kinderen onderwijs krijgen het meest zinvol vinden, gevolgd door een verbetering van toegang tot schoon en veilig drinkwater en de toegang tot medicijnen tegen ziektes als aids en malaria. 21

22 Tabel 3.9 Stel dat u de Nederlandse Minister voor Ontwikkelingssamenwerking bent en u moet een beslissing nemen over de besteding van 10 miljoen Euro aan één project in een ontwikkelingsland in Afrika. U hebt de keuze uit de volgende zeven projecten. Welke besteding vindt u het meest zinvol? Totaal Project waar bij kinderen naar school kunnen en onderwijs krijgen 29 Project waarbij mensen betere toegang tot schoon en veilig drinkwater krijgen 25 Project waarbij mensen betere toegang krijgen tot medicijnen tegen ziektes als aids en malaria 13 Project waarbij kinderen ingeënt worden tegen infectieziektes als polio en de mazelen 8 Project waarbij kinderen op school een gezonde maaltijd krijgen 5 Project waarbij voldoende kraamklinieken werkzaam zijn, waardoor minder moeders tijdens de bevalling overlijden 2 Project waarbij meer vrouwen in de nationale parlementen komen, waarmee de gelijkheid tussen mannen en vrouwen bevordert wordt 2 Geen van deze projecten 4 Weet niet/geen mening Overheid en beleid Geloof in de werking van ontwikkelingssamenwerking Minder dan de helft van de Nederlanders (44%) gelooft dat indien budget voor ontwikkelingshulp goed wordt besteed de situatie van mensen in ontwikkelingslanden verbetert. Zo'n 40% denkt dat hulp soms de situatie wel verbetert en soms niet. 16% is meer pessimistisch en denkt dat de situatie niet verbetert. Tabel 3.10 Stel dat ontwikkelingshulp altijd goed wordt besteed, denkt u dat dan de situatie van mensen in ontwikkelingslanden verbetert? Totaal Ja, situatie verbetert 44 Tussenin 40 Nee, situatie verbetert niet 16 17% denkt dat het geld dat de Nederlandse overheid uitgeeft aan ontwikkelingshulp over het algemeen goed wordt besteed. Ongeveer vier op de tien Nederlanders denkt dat het even vaak goed als slecht wordt besteed, 31% denkt dat het merendeels slecht wordt besteed. Tabel 3.11 Denkt u dat het geld dat de Nederlandse overheid uitgeeft aan ontwikkelingshulp over het algemeen goed wordt besteed? Totaal Ja, merendeels goed besteed 17 Even vaak goed als slecht besteed 42 Nee, merendeels slecht besteed 31 Weet niet/geen mening 10 22

23 Men gelooft dus in het principe van ontwikkelingssamenwerking. Of het overheidsbudget altijd goed wordt besteed, wordt betwijfeld Budget ontwikkelingssamenwerking Kennis Men is gevraagd een schatting te maken (open vraag) hoeveel miljard euro de Nederlandse overheid jaarlijks uitgeeft aan ontwikkelingshulp, het zogenaamde ODA-budget voor ontwikkelingssamenwerking. Het gemiddelde van deze schattingen ligt op 24,8 miljard. Het hoogst genoemde bedrag hierbij is 1000 miljard en dit soort bedragen trekken het gemiddelde erg omhoog. Zo'n 47% van de Nederlanders schat dat de overheid jaarlijks tussen de 2 en 6 miljard besteedt aan ontwikkelingssamenwerking. Dat is tussen de 50% en 150% van het werkelijke budget (4 miljard). 7 18% van de Nederlanders schat dat er minder dan 2 miljard aan ontwikkelingshulp wordt besteed, als laagst genoemde bedrag wordt 0 miljard genoemd. 35% denkt dat er meer dan 6 miljard wordt besteed. Tabel 3.12 Hoeveel miljard euro denkt u dat de Nederlandse overheid jaarlijks ongeveer uitgeeft aan ontwikkelingshulp? Als u het niet weet, wilt u dan een schatting maken. Ongeveer.. miljard euro Totaal Gemiddelde in mld euro 24,8 te laag (<2 mld euro) 18 goed (2-6 mld euro) 47 te hoog (>6 mld euro) 35 Steun budget Bijna tweederde (64%) steunt het huidige budget van de overheid voor ontwikkelingssamenwerking of vindt dat er meer moet worden besteed. Ongeveer de helft (51%) geeft aan dat het huidige budget in de toekomst gelijk kan blijven. En 13 % is voor een verhoging van dat budget. 36% is voor een vermindering van het budget. Tabel 3.13 Wat vindt u, moet de Nederlandse ontwikkelingshulp vergroot woorden, gelijk blijven of verminderd worden? Totaal Vergroot worden 13 Gelijk blijven 51 Verminderd worden 36 Aan de groep die aangeeft een verhoging te willen, is gevraagd hoeveel meer de ontwikkelingshulp zou moeten zijn. Men geeft het meest (40%) een verhoging van 10% aan. Een kwart stelt een budgetverhoging van 25% voor. 7 Dit budget bedraagt inmiddels 4,6 miljard. In de volgende meting zal de range die als goede schatting wordt gerekend worden aangepast. 23

24 Tabel 3.14 U heeft aangegeven dat Nederland meer geld aan ontwikkelingshulp moet besteden. Hoeveel meer zou het volgens u ongeveer moeten zijn? Totaal Echt klein, ongeveer 3% erbij 3 Iets groter, ongeveer 10% erbij 40 Vrij groot, een kwart erbij 26 Groot, de helft erbij 12 Zeer groot, een verdubbeling 14 Weet niet/geen mening 6 Zo'n 36% geeft aan dat het budget moet worden verlaagd. Daarvan geeft eenderde (34%) aan dat het bedrag gehalveerd moet worden. Een kwart vindt dat het budget met een kwart moet worden verlaagd. Tabel 3.15 U heeft aangegeven dat Nederland minder geld aan ontwikkelingshulp moet besteden. Hoe groot moet de verlaging volgens u zijn? Totaal Echt klein, ongeveer 3% eraf 3 Iets groter, ongeveer 10% eraf 17 Vrij groot, een kwart eraf 25 Groot, de helft eraf 34 Zeer groot, niets meer geven 17 Weet niet/geen mening 4 Eenderde van de Nederlanders steunt het feit dat Nederland - in vergelijking met andere landen - relatief veel geld uitgeeft aan ontwikkelingssamenwerking. De helft is van mening dat Nederland in de toekomst evenveel geld moet gaan uitgeven als andere landen. Zo'n 17% vindt dat Nederland relatief weinig moet besteden aan ontwikkelingssamenwerking en minder moet gaan geven dan andere landen. Tabel 3.16 In vergelijking met de meeste andere landen geeft Nederland relatief veel geld uit aan ontwikkelingsamenwerking. Vindt u dat het zo moet blijven of moeten we evenveel uitgeven als andere landen of minder? Totaal Moet zo blijven (relatief veel geven) 33 Evenveel als meeste andere landen 50 Minder dan meeste andere landen (relatief weinig geven) 17 De vraag naar het draagvlak voor het overheidsbudget voor ontwikkelingssamenwerking is dit jaar op nog twee andere manieren gesteld. Een keer waarbij de hoogte van het overheidsbudget voor ontwikkelingssamenwerking (4,6 miljard) werd genoemd en een keer waarbij het budget als percentage van het Bruto Nationaal Product (0,8%) werd uitgedrukt. Indien het bedrag werd genoemd is 40% van de bevolking voor verlaging en 12% voor verhoging. Indien het bedrag als percentage van het BNP wordt uitgedrukt is 34% voor verlaging en 13% voor verhoging. Het lijkt erop dat onder Nederlanders wat minder steun voor 24

25 het overheidsbudget bestaat indien de hoogte van het budget (4,6 miljard) wordt genoemd en iets meer steun indien het als percentage van het BNP wordt genoemd. Tabel 3.17 De Nederlandse overheid besteedde in ,6 miljard euro aan ontwikkelingssamenwerking, vindt u dat dit verlaagd moet worden, gelijk moet blijven of verhoogd moet worden? Totaal Verlaagd 40 Gelijk 39 Verhoogd 12 Weet niet/geen mening 10 Tabel 3.18 De Nederlandse overheid besteedde in ,8 procent van haar Bruto Nationaal Product aan ontwikkelingssamenwerking, vindt u dat dit verlaagd moet worden, gelijk moet blijven of verhoogd moet worden? Totaal Verlaagd 34 Gelijk 41 Verhoogd 13 Weet niet/geen mening 13 Bijna de helft van de Nederlanders vindt het geen goed idee als een deel van het budget voor ontwikkelingssamenwerking wordt besteed aan militaire vredesoperaties in ontwikkelingslanden. Ruim eenderde vindt dit wel een goed idee. Tabel 3.19 De overheid kan een deel van het budget voor ontwikkelingssamenwerking besteden aan militaire vredesoperaties in ontwikkelingslanden. Vindt u dat een goed idee of niet? Totaal Ja 37 Nee 47 Weet niet/geen mening 15 Mogelijke samenwerkingsvormen tussen de overheid en het bedrijfsleven bij besteding van het ontwikkelingsbudget vinden positief gehoor in Nederland. Ruim de helft van de Nederlanders (58%) vindt het een goed idee als de overheid een gedeelte van het budget voor ontwikkelingssamenwerking geeft aan bedrijven die dat investeren in ontwikkelingslanden. Een kwart (25%) van de Nederlanders vindt het geen goed idee en 15% heeft hier geen mening over. 25

26 Tabel 3.20 De overheid kan een gedeelte van het budget voor ontwikkelingssamenwerking aan bedrijven geven die dat investeren in ontwikkelingslanden. Vindt u dat een goed idee? Totaal Ja 58 Nee 25 Weet niet/geen mening 16 Kortom men staat positiever tegenover een deel van het overheidsbudget via het bedrijfsleven te investeren in ontwikkelingslanden dan om het te gebruiken voor vredesmissies Richting ontwikkelingssamenwerking Meer dan de helft van de bevolking (60%) is van mening dat de overheid zich vooral moet richten op de allerarmste landen van de wereld. Zo'n 27% is het hiermee oneens. De bevolking is verdeeld over de vraag of de Nederlandse overheid zich vooral moet richten op ontwikkelingslanden die zich succesvol ontwikkelen. 43% vindt van wel en 42% vindt van niet. Meer dan de helft van de bevolking (60%) vindt niet dat de overheid zich vooral moet richten op instabiele of onveilige landen. Bijna een kwart (24%) vindt van wel. Tabel 3.21 Kunt u van de onderstaande stellingen aangeven in hoeverre u het hier mee eens of oneens bent? De Nederlandse overheid moet zich vooral richten op ontwikkelingslanden die zich succesvol ontwikkelen Totaal (helemaal) mee oneens 42 (helemaal) mee eens 43 weet niet 15 De Nederlandse overheid moet zich vooral richten op de instabiele onveilige landen (helemaal) mee oneens 60 (helemaal) mee eens 24 weet niet 16 De Nederlandse overheid moet zich vooral richten op de allerarmste landen (helemaal) mee oneens 27 (helemaal) mee eens 60 weet niet Vredesmissies Zoals eerder beschreven is bijna de helft van de Nederlanders tegen besteding van het overheidsbudget voor ontwikkelingssamenwerking aan vredesmissies en slechts eenderde voor. Bijna de helft van de Nederlanders gelooft wel dat vredesmissies zorgen voor stabiliteit in conflictgebieden en een meerderheid van de bevolking gelooft dat militairen geschikt zijn om in te zetten voor ontwikke- 26