- Factsheet - Verkenning van de beleving. van het asielzoekersvraagstuk. in Nederland

Transcriptie

1 bezoekadres Marnixkade ZL Amsterdam postadres Postbus MG Amsterdam E moti@motivaction.nl T +31 (0) W - Factsheet - Verkenning van de beleving van het asielzoekersvraagstuk in Nederland Amsterdam, 14 juni 2016 Jorrit Hoekstra Ahmed Ait Moha T: E: j.hoekstra@motivaction.nl

2 1 Draagvlak onder de bevolking voor de opvang van asielzoekers Motivaction voerde in februari 2016 een verkennend online kwantitatief onderzoek uit naar de beleving van het asielzoekersvraagstuk en de houding van Nederlanders ten aanzien van asielzoekers. Omdat begrippen als vluchtelingen en asielzoekers vaak door elkaar worden gebruikt en Nederlanders vaak verschillende betekenissen geven aan deze begrippen, hebben we de deelnemende respondenten eerst nadere uitleg gegeven: Vaak wordt een onderscheid gemaakt tussen twee soorten asielzoekers: Asielzoekers om politieke redenen: zij vragen asiel omdat zij in hun eigen land niet veilig zijn; Asielzoekers om economische redenen: zij vragen asiel om hun kans op een (economisch) beter leven te vergroten Veel vluchtelingen die in Nederland asiel aanvragen, zeggen politieke redenen te hebben. Zij geven dus aan dat zij in hun eigen land niet veilig zijn. Dit klopt in een deel van de gevallen wel en in een deel niet. Met een asielprocedure wordt vastgesteld of een vluchteling inderdaad politieke redenen heeft. Als dat zo is, krijgt hij of zij in principe een (tijdelijke) verblijfsvergunning. Ook gezinshereniging kan een reden zijn om vluchtelingen een (tijdelijke) verblijfsvergunning te geven. In andere gevallen krijgen vluchtelingen in principe geen (tijdelijke) verblijfsvergunning. Onder asielzoekers verstaan we in dit onderzoek mensen die asiel aanvragen en worden opgevangen gedurende hun asielprocedure, tijdens welke wordt vastgesteld of zij wel of geen recht hebben op een (tijdelijke) verblijfsvergunning. Uit dit eerste verkennende onderzoek blijkt dat de basishouding van Nederlanders tegenover de opvang van asielzoekers als volgt is verdeeld: Bijna de helft van Nederland staat positief tegenover de opvang van asielzoekers in Nederland; Drie op de tien Nederlanders zijn niet positief, maar ook niet negatief over asielzoekersopvang in Nederland; Circa een kwart staat er negatief tegenover, een op de tien is zeer negatief. 1

3 Hoe sta je tegenover asielzoekers in Nederland opvangen Allen (n = 1035) 30% 3 1% Zeer negatief Niet positief, niet negatief Zeer positief Negatief Positief Weet niet/geen mening Op de volgende pagina wordt beschreven welke sociale milieus wij onderscheiden, hoe de verschillende groepen Nederlanders in het leven staan en hoe zij aankijken tegen het asielzoekersvraagstuk. Het doel van deze beschrijvingen is om het standpunt van voorstanders, neutralen en tegenstanders beter te begrijpen. Waarom zijn zij positief, negatief of neutraal over (de opvang van) asielzoekers? 2

4 1.1 Sociale milieus Om te begrijpen hoe Nederlanders hun mening vormen over de opvang van asielzoekers, hebben wij in dit onderzoek gekeken naar de wijze waarop Nederlanders in het leven staan. Door je in te leven in de waardenoriëntaties van verschillende segmenten (milieus) van de bevolking, begrijp je beter waarom de houding van mensen positief, negatief of neutraal is. In de Nederlandse bevolking kunnen acht sociale milieus worden onderscheiden. Op de volgende pagina staat een overzicht van de kenmerken per milieu. Hieronder eerst een korte typering van acht milieus. Als je tot een van de sociale milieus behoort wil dit niet zeggen dat je ook automatisch positief, negatief of neutraal bent over asielzoekers. Je kunt de houding van Nederlanders ten aanzien van asielzoekers dan ook niet in alle gevallen correct voorspellen op basis van hun sociale milieu. Je kunt een bepaalde houding wel beter verklaren als je het sociale milieu kent en begrijpt van waaruit iemand positie kiest in het asielzoekersdebat. Dit verkennende onderzoek is tijdsgebonden en niet volledig of allesomvattend. In het vervolg van dit rapport duiden wij de houding van de sociale milieus tegenover asielzoekers aan de hand van onze kennis van de sociale milieus. Dit betreft dus een interpretatie van de onderzoeksgegevens. Verder (kwalitatief of etnografisch) vervolgonderzoek moet meer inzicht geven in de beleving en gedragingen van Nederlanders als het gaat om asielzoekers. 3

5 Sociaal milieu Kernwaarden Idealen Vrije tijd Postmoderne hedonisten Opwaarts mobielen Traditionele burgerij Nieuwe conservatieven - maatschappelijk nut - immateriële waarden - integratie van materiële en immateriële waarden - vrijheid - experiment - vernieuwing - carrièregericht - individualistisch - statusgevoelig - behoudend - plichtsgetrouw - moralistisch - hiërarchisch - technologische vernieuwing - sociaal-cultureel conservatisme - innerlijke harmonie - zinvol leven - iets bijdragen aan de maatschappij - de wereld zien - de wereld zien - iets bijdragen aan de maatschappij - anders dan anderen zijn - spannend leven - de wereld zien - spannend leven - onafhankelijk zijn - anders dan anderen zijn - rijk zijn - altijd jong blijven - de wereld zien - gewaardeerd worden - sterke familiebanden - liefdevol leven - je thuis voelen - rechtvaardige wereld - gelukkig gezinsleven - levenswijsheid - de top bereiken - intelligent zijn - boek lezen - wandelen - vrijwilligerswerk - krant lezen - boek lezen - sport beoefenen - niets doen - videofilm bekijken - vrienden bezoeken - sport beoefenen - niets doen - popconcert bezoeken - winkelen - sportwedstrijd bezoeken - videofilm bekijken - vrienden bezoeken - boek lezen - een tochtje maken op de fiets - vrijwilligers werk - tuinieren - tijdschrift lezen - vrijwilligerswerk - krant lezen - tuinieren Houding tav asielzoekers - relatief veel voorstanders - ervaren minder sterk de dilemma s die andere milieus ervaren - relatief veel voorstanders - ervaren minder sterk de dilemma s die andere milieus ervaren - relatief veel neutralen - ervaren wat minder sterker de dilemma s die andere milieus ervaren - relatief veel neutralen - ervaren wat sterker de dilemma s die andere milieus ervaren - relatief veel neutralen - ervaren wat sterker de dilemma s die andere milieus ervaren - relatief veel neutralen - ervaren minder sterk de dilemma s die andere milieus ervaren Moderne burgerij - balans tussen traditie en vernieuwing - conformistisch - statusgevoelig - vrij, gemakkelijk en zorgeloos leven - gelukkig gezinsleven - rijk zijn - nooit meer werken - regelmatig leven - comfortabel leven - altijd jong blijven - spannend leven - rijk zijn - familie bezoeken / ontvangen - sportwedstrijd bezoeken - tuinieren - videofilm bekijken - thuis muziek luisteren - winkelen - sportwedstrijd bezoeken - videofilm bekijken - relatief veel tegenstanders - ervaren zeer sterk de dilemma s die komen kijken bij de opvang van asielzoekers - relatief veel tegenstanders - ervaren sterk de dilemma s die komen kijken bij de opvang van asielzoekers 4

6 2 Draagvlak en dilemma s 2.1 Draagvlak per sociaal milieu Het draagvlak voor de opvang is als volgt verdeeld over de verschillende sociale milieus. Hoe sta je tegenover de volgende optie? Asielzoekers in Nederland opvangen 3% 4 2 6% 30% 4 14% Nieuwe conservatieven 3% 13% 44% 4% Postmoderne hedonisten 14% 1% Opwaarts mobielen 1 32% Traditionele burgerij 21% 26% 23% 32% 26% 4% Moderne burgerij 1 23% 1% Zeer negatief Negatief Niet positief, niet negatief Positief Zeer positief Weet niet/geen mening In de idealistische en optimistische postmaterialistische en kosmopolitische milieus is men overwegend zeer positief over de opvang van asielzoekers in Nederland. Ook in de milieus van postmoderne hedonisten en nieuwe conservatieven is er veel positiefs te horen over asielzoekers. De milieus opwaarts mobielen en traditionele burgerij zijn iets minder positief. Binnen het sociale milieu van de moderne burgerij leeft veel pessimisme en daar is men het meest negatief over (de opvang van) asielzoekers. Ook onder de gemaksgeoriënteerden is er minder support voor de opvang van asielzoekers. De positie die de milieus innemen in het asielzoekersvraagstuk kunnen we beter leren begrijpen nu we weten hoe zij in het leven staan. We kunnen de sociale milieus nog beter begrijpen als we de dilemma s kennen die zij ervaren als het gaat om de opvang van asielzoekers. 5

7 2.2 Dilemma s De mate waarin de sociale milieus (specifieke) dilemma s ervaren met betrekking tot de komst van asielzoekers naar Nederland hangt samen met hun sociale context. Nu wij deze context beter begrijpen kunnen we ook de dilemma s en de daarbij horen de spanningen, die door Nederlanders worden gevoeld, beter duiden. Met dilemma s bedoelen we hier in het bijzonder twijfels over zaken zoals het opleidingsniveau van asielzoekers, de intentie om bij te dragen aan de samenleving, et cetera. Zo kan men de neiging hebben om asielzoekers te helpen maar tegelijkertijd vraagtekens plaatsen bij hun intentie om bij te dragen aan onze samenleving; deze combinatie van beide opvattingen creëert een dilemma Opleidingsniveau Welk beeld heb je over het algemeen van asielzoekers die momenteel naar Nederland komen? Asielzoekers die momenteel naar Nederland komen zijn goed opgeleid 1 34% 7% 2% 26% Opwaarts mobielen 1 14% Moderne burgerij 24% 37% 1% 13% Nieuwe conservatieven 1 52% 13% Traditionele burgerij 42% 20% Postmoderne hedonisten 42% 1 2% 4% 54% 2 3% 46% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Weet niet/geen mening In de beleving van de hoogopgeleide en goed geïnformeerde postmaterialisten en kosmopolieten zijn asielzoekers goed opgeleid. De gemaksgeoriënteerden hebben een veel minder rooskleurig beeld van het opleidingsniveau van asielzoekers. 6

8 2.2.2 Normen en waarden Welk beeld heb je over het algemeen van asielzoekers die momenteel naar Nederland komen? Asielzoekers die momenteel naar Nederland komen hebben respect voor de Nederlandse normen en waarden Moderne burgerij 34% 32% 6% 1% 6% Traditionele burgerij 34% 3% 2 34% 21% 3% 4% 13% Nieuwe conservatieven 17% 34% 4% 2% 7% Opwaarts mobielen 26% Postmoderne hedonisten % 6% 47% 4% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Weet niet/geen mening Van de postmaterialisten denkt 1 dat asielzoekers geen respect hebben voor de Nederlandse normen en waarden. Daarentegen zijn veel mensen uit de moderne burgerij (66%) en de traditionele burgerij (56%) het (zeer) oneens met de stelling dat asielzoekers respect hebben voor de Nederlandse normen en waarden. Dit kunnen we beter begrijpen nu we weten dat deze milieus het behoud van traditionele normen en waarden belangrijk vinden en de komst van asielzoekers mogelijk als een bedreiging daarvan zien. 7

9 2.2.3 Intentie om bij te dragen Welk beeld heb je over het algemeen van asielzoekers die momenteel naar Nederland komen? Asielzoekers die momenteel naar Nederland komen hebben de intentie om iets positiefs bij te dragen aan de Nederlandse maatschappij Moderne burgerij Traditionele burgerij Opwaarts mobielen Nieuwe conservatieven Postmoderne hedonisten 20% 21% 32% 14% 1 6% 24% 3% 31% 2% 3% 34% 26% 14% 1% 17% 34% 2% 30% 14% 6% 4 17% 3 2 2% 7% 3 4% 42% 4% 14% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Weet niet/geen mening en kosmopolieten twijfelen niet aan de goede bedoelingen van asielzoekers. Zij hebben niet alleen vertrouwen in asielzoekers maar ook in zichzelf, in vrienden en familie, collega s, de politiek en de Nederlandse samenleving. Dit in tegenstelling tot de traditionele burgerij, moderne burgerij en gemaksgeoriënteerden. Deze laatste drie milieus zijn veel minder geneigd te geloven in de intentie van asielzoekers om iets positiefs bij te dragen aan de Nederlandse samenleving. 8

10 2.2.4 Betrouwbaarheid Welk beeld heb je over het algemeen van asielzoekers die momenteel naar Nederland komen? Asielzoekers die momenteel naar Nederland komen zijn betrouwbaar 41% 3% 13% Moderne burgerij 26% 43% Opwaarts mobielen % 3% Traditionele burgerij 23% 47% 4% Nieuwe conservatieven 6% 5 7% Postmoderne hedonisten 50% 14% 2% 52% 1 2% 54% 23% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Weet niet/geen mening en kosmopolieten zien asielzoekers eerder als betrouwbaar. Dit in tegenstelling tot opwaarts mobielen, moderne burgerij en gemaksgeoriënteerden. Zoals wij hiervoor hebben beschreven hangt dit samen met het algemeen vertrouwen in jezelf, in vrienden en familie, collega s, de politiek en de Nederlandse samenleving. 9

11 2.2.5 Agressiviteit Welk beeld heb je over het algemeen van asielzoekers die momenteel naar Nederland komen? Asielzoekers die momenteel naar Nederland komen zijn agressiever dan Nederlanders Moderne burgerij 2% 26% 33% 21% 6% Traditionele burgerij 4% 2 20% Opwaarts mobielen 4% 2 6% 1% 2 14% Nieuwe conservatieven Postmoderne hedonisten 34% 7% 30% 32% 20% 40% 1% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Weet niet/geen mening De meeste postmaterialisten, kosmopolieten en postmoderne hedonisten zijn het (zeer) oneens met de stelling dat asielzoekers agressiever zijn dan Nederlanders. Vooral veel postmaterialisten zijn het zeer oneens met deze stelling (20%). Dit in tegenstelling tot opwaarts mobielen, gemaksgeoriënteerden, moderne burgerij en traditionele burgerij. Relatief veel mensen binnen deze vier milieus denken dat asielzoekers agressiever zijn. 10

12 2.2.6 Schuld Welk beeld heb je over het algemeen van asielzoekers die momenteel naar Nederland komen? Asielzoekers die momenteel naar Nederland komen zijn er zelf schuldig aan dat zij in een moeilijke positie zijn gekomen Moderne burgerij 7% 3 34% 14% 4% 7% 32% 33% 6% Traditionele burgerij 3 2 6% Opwaarts mobielen 14% 33% 31% Nieuwe conservatieven 47% 6% 4% Postmoderne hedonisten 23% 3 24% 2% 37% 24% 2% 3% 3 1 1% 4% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Weet niet/geen mening Bij de postmaterialisten, kosmopolieten en postmoderne hedonisten zijn maar weinig mensen te vinden die denken dat asielzoekers zelf schuldig zijn aan het feit dat zij in een moeilijke positie terechtgekomen zijn. Bij de postmaterialisten is dit maar een zeer klein aandeel (2%). Opwaarts mobielen, moderne burgerij en gemaksgeoriënteerden zijn hier iets minder stellig over. Relatief veel mensen binnen deze drie milieus denken dat asielzoekers er zelf schuldig aan zijn dat zij in een moeilijke positie terecht zijn gekomen. Binnen de opwaarts mobielen een milieu dat zeer sterk geloofd in het uitgangspunt dat je zelf verantwoordelijk bent voor je eigen geluk is zelfs het zeer eens met deze stelling. 11

13 2.2.7 Welvaart Welk beeld heb je over het algemeen van asielzoekers die momenteel naar Nederland komen? Asielzoekers die momenteel naar Nederland komen vormen een bedreiging voor de Nederlandse welvaart Moderne burgerij 2% 1% 13% Traditionele burgerij 3% 14% Opwaarts mobielen 2% 21% Nieuwe conservatieven 1% 24% 6% Postmoderne hedonisten 13% 24% 24% 2 33% 31% 52% 3 4% 23% 14% 24% 7% 2 6% 33% 13% 32% 3% 23% 13% 1 6% 2% 7% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Weet niet/geen mening, kosmopolieten en postmoderne hedonisten zien in asielzoekers veel minder vaak een bedreiging dan een kans voor de Nederlandse welvaart. Dit is ook niet zo gek nu wij hebben gezien dat deze groepen een positiever beeld hebben van het opleidingsniveau van asielzoekers en denken dat asielzoekers de intentie hebben om bij te dragen aan de Nederlandse maatschappij. Opwaarts mobielen, moderne burgerij, traditionele burgerij en gemaksgeorienteerden zien de komst van de in hun beleving lager opgeleide asielzoekers van een andere cultuur als een bedreiging voor de eigen positie op de arbeidsmarkt en hun eigen welvaart, welzijn en waarden. Binnen de groep neutralen zien de hoger opgeleide nieuwe conservatieven en de minder materialistisch ingestelde postmoderne hedonisten de komst van asielzoekers meer als kans dan de materialistische opwaarts mobielen en de behoudende traditionele burgerij. 12

14 2.2.8 Terrorisme Welk beeld heb je over het algemeen van asielzoekers die momenteel naar Nederland komen? Asielzoekers die momenteel naar Nederland komen zijn aanhangers van terroristische groeperingen uit het Midden-Oosten Moderne burgerij Traditionele burgerij Opwaarts mobielen Nieuwe conservatieven Postmoderne hedonisten 3% 20% 17% 3% % 13% 40% 6% 41% 14% 6% 17% 43% 30% 3 1% 3 2% 3 30% 6% 6% 21% 4% 0% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zeer eens Weet niet/geen mening De postmaterialisten, kosmopolieten en postmoderne hedonisten onderschrijven minder vaak de stelling dat asielzoekers aanhangers zouden zijn van terroristische groeperingen uit het Midden-Oosten. Zij zien het niet zo snel gebeuren dat er in Nederland aanslagen gepleegd gaan worden, door vluchtelingen of door wie dan ook. Traditionele burgerij, moderne burgerij, en gemaksgeoriënteerden maken zich meer zorgen over het idee dat asielzoekers aanhangers zouden zijn van terroristische groeperingen. De informatievaardige en risicozoekende opwaarts mobielen zijn hier iets minder bezorgd over dan de lokaal georiënteerde en risicomijdende traditionele burgerij. 13

15 2.2.9 Samenhang dilemma s en draagvlak Zij hebben de intentie om iets positiefs bij te dragen aan de Nederlandse maatschappij 13% 32% 21% Zij zijn aanhangers van terroristische groeperingen uit het Midden-Oosten Zij vormen een bedreiging voor de Nederlandse welvaart 24% 23% 24% 37% 2 1 6% Zeer oneens Oneens Niet eens, niet oneens Eens Zij zijn betrouwbaar 1 4 Zeer eens Weet niet/ geen mening Zij hebben respect voor de Nederlandse normen en waarden 23% 30% Tot slot hebben we met behulp van een regressie analyse gekeken naar de samenhang tussen de dilemma s en het draagvlak voor de opvang van asielzoekers in Nederland. Er is een significante relatie tussen de volgende vijf dilemma s en het draagvlak: Hoe positiever je aankijkt tegen de intentie van asielzoekers om iets positiefs bij te dragen aan de Nederlandse maatschappij, hoe positiever je bent over de opvang van asielzoekers in Nederland (B=.25; SF=0,044). Dit effect is sterker onder nieuwe conservatieven en opwaarts mobielen. Hoe negatiever je bent over de sympathie van asielzoekers voor terroristische groeperingen uit het Midden-Oosten, hoe negatiever je bent over de opvang van asielzoekers in Nederland (B=-.21; SF=0,43). Dit effect is sterker onder traditionele burgerij. Hoe negatiever je bent over de bedreiging die asielzoekers zouden kunnen vormen voor de Nederlandse welvaart, hoe negatiever je bent over de opvang van asielzoekers in Nederland (B=-.19; SF=0,037). Hoe positiever je bent over de betrouwbaar van asielzoekers, hoe positiever je bent over de opvang van asielzoekers in Nederland (B=.19; SF=0,048). Dit effect is sterker bij kosmopolieten. Hoe positiever je aankijkt tegen het respect van asielzoekers voor de Nederlandse normen en waarden, hoe positiever je bent over de opvang van asielzoekers in Nederland (B=.10; SF=0,038). Dit effect is minder sterk voor kosmopolieten en opwaarts mobielen. 14

16 3 Achtergrond Aanleiding Sampling Methode Motivaction heeft op eigen initiatief een publiekspeiling uitgevoerd onder de Nederlandse bevolking. De onderzoeksvraag betrof het gedrag en de houding van Nederlanders ten aanzien van asielzoekers. Het StemPunt-panel is het online onderzoekspanel van Motivaction en telt ruim leden. Meer dan 50 achtergrondkenmerken zijn bekend waardoor we gebruik kunnen maken van geavanceerde weegmethoden. De wegingen van het panel worden jaarlijks geijkt op basis van een offline meting onder Nederlanders. Bij het onderzoek is gebruikgemaakt van een online vragenlijst om Nederlanders van 15 tot en met 70 jaar te ondervragen. Veldwerkperiode Het veldwerk heeft plaatsgevonden van 11 tot en met 18 februari Representativiteit De steekproef van het onderzoek bestond uit Nederlanders tussen de 15 en 70 jaar. De steekproef is representatief voor opleiding, leeftijd, geslacht, regio, waarden (sociale milieus), de interacties daartussen en stemvoorkeur. Samenvatting onderzoeksverantwoording t.b.v. persbericht Dit onderzoek is tussen 11 tot en met 18 februari 2016 verricht door Motivaction. Het onderzoek is uitgevoerd onder leden van het Stem- Punt-panel van Motivaction, via de internetmethode. De netto steekproef bestond uit Nederlanders tussen de 15 en 70 jaar. 15