Nace 2003 Omschrijving Nieuwe Nace 2008 Nieuwe omschrijving

Transcriptie

1 De grafische sector in cijfers 2011 Editie 2012

2 De grafische nijverheid groepeert alle bedrijven die één of meerdere activiteiten uitvoeren van beeld- en tekstcreatie, drukken op om het even welk materiaal, afwerking van het drukwerk en alle reproductie- en dupliceringsactiviteiten van audiovisuele communicatie. De NACE-BEL-nomenclatuur deelt de grafische nijverheid ( drukkerijen en diensten in verband met drukkerijen) derhalve in onder de volgende codes (sinds zijn nieuwe NACE-BEL-codes van toepassing): Nace 2003 Omschrijving Nieuwe Nace 2008 Nieuwe omschrijving Dagbladdrukkerijen Krantendrukkerijen Overige drukkerijen Overige drukkerijen Boekbinderijen Boekbinderijen en aanverwante diensten Prepress-activiteiten Prepress- en premediadiensten Hulpactiviteiten ivm drukkerijen Prepress- en premediadiensten Febelgra, de federatie van de Belgische grafische nijverheid, groepeert de bedrijven die ressorteren onder de codes , en De krantendrukkerijen worden als dusdanig niet vertegenwoordigd door Febelgra maar door de Belgische Vereniging van Dagbladuitgevers (BVDU). Indien de beschikbare statistieken het toelaten, wordt de grafische nijverheid geanalyseerd exclusief de resultaten van de krantendrukkerijen. Dit statistisch dossier analyseert de grafische nijverheid volgens 7 indicatoren: 1. Het aantal ondernemingen blz De gecreëerde tewerkstelling blz De verhouding tewerkstelling/werkgevers blz De omzet blz De handelsbalans blz De investeringen blz De bezettingsgraad van het productievermogen blz. 33 De bronnen voor dit naslagwerk zijn: - FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie - MediaXim - Nationale Bank van België (NBB) - Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) - Rijksinstituut voor Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ) 2 De grafische sector in cijfers 2011

3 deel 1 Het aantal ondernemingen Het aantal ondernemingen is gelijk aan het aantal werkgevers, vermeerderd met het aantal zelfstandigen. De statistieken van de RSZ zijn opgemaakt voor alle werkgevers, dus exclusief het aantal zelfstandigen (cf. tabel 1). A. Aantal werkgevers Tabel 1: aantal werkgevers in de grafische nijverheid (excl. krantendrukkerijen) in België over de laatste 5 jaar (Bron: RSZ) België Brussels Hoofdstedelijk Gewest Waals Gewest Vlaams Gewest Jaarlijkse evolutie in % -0,61-8,91-4,03-5,99-5,88 Figuur 1: aantal werkgevers in België en per gewest België Brussels Hoofdstedelijk Gewest Waals Gewest Vlaams Gewest De grafische sector in cijfers

4 - Op het einde van 2011 waren er werkgevers in de grafische sector. De procentuele verdeling van het aantal werkgevers per gewest was derhalve als volgt: Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: 11,87 % Het Waals Gewest: 22,61 % Het Vlaams Gewest: 65,52 % - Het aantal werkgevers blijft sinds het uitbreken van de crisis jaar na jaar sterk dalen. In 2011 kon een daling met -5,88 % opgetekend worden ten overstaan van 2010 (-71 werkgevers). Per gewest leverde dit volgend beeld op: Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: -10 werkgevers (-6,90 %) Het Waals Gewest: -19 werkgevers (-6,88 %) Het Vlaams Gewest: - 42 werkgevers (-5,34 %) - Over de laatste 5 jaar ( ) kon een daling vastgesteld worden van -22,65 % (-333 werkgevers). Deze negatieve tendens valt te verklaren door: Problemen van algemeen economisch-conjuncturele aard; Sectorspecifieke problemen (overcapaciteit, concurrentie van andere media (internet, ) en nieuwe technologieën (tablets, ), buitenlandse concurrentie van o.m. emerging countries, ); Het aantal faillissementen en bepaalde WCO s in de sector; Economische concentratie (stopzettingen, fusies en overnames, ); Problemen eigen aan de overdracht van familiale ondernemingen en de opvolging binnen KMO s, die soms leiden tot de stopzetting van de activiteit(en). Een verder onderscheid van het aantal werkgevers is mogelijk volgens de hoofdactiviteit. De statistieken maken het aldus mogelijk om een onderscheid te maken tussen drukken, prepress en premedia alsook afwerking (cf. tabel 2): Tabel 2: verdeling van het aantal werkgevers in de grafische nijverheid (excl. krantendrukkerijen) in België over de laatste 5 jaar volgens de hoofdactiviteit (Bron: RSZ) Drukken Prepress/premedia Afwerking Totaal De grafische sector in cijfers 2011

5 Figuur 2: aantal werkgevers volgens hoofdactiviteit Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking Totaal - Volgens de hoofdactiviteit kon het aantal werkgevers in 2011 als volgt procentueel worden onderverdeeld: Drukken: 70,10 % Prepress/premedia: 24,36 % Afwerking: 5,54 % Er dient niettemin opgemerkt te worden dat veel bedrijven meerdere activiteiten en zelfs de volledige, geïntegreerde dienstverlening van prepress-, druk- en afwerkingactiviteiten uitvoeren. - Volgens de hoofdactiviteit viel er in 2011 t.o.v volgende evolutie waar te nemen voor wat betreft het aantal werkgevers: Drukken: -48 werkgevers (-5,68 %) Prepress/premedia: -23 werkgevers (-7,67 %) Afwerking: status quo B. Aantal zelfstandigen Tabel 3: aantal Belgische zelfstandigen in de grafische sector (NACE-BEL 18.10)(Bron: RSVZ) Hoofdactiviteit Nevenactiviteit Actief na pensioen(leeftijd) In het buitenland Brussels Hoofdstedelijk Gewest Waals Gewest Vlaams Gewest Totaal In 2011 waren er Belgische zelfstandigen (cf. tabel 3) waarvan er in ons land actief waren (2.799 in hoofdactiviteit, in nevenactiviteit en 408 actief na pensioen(leeftijd))(cf. tabel 4). De grafische sector in cijfers

6 Tabel 4: aantal Belgische zelfstandigen (Z) en helpers (H) in de grafische sector (NACE-BEL 18.10)(Bron: RSVZ) Hoofdbezigheid Nevenbezigheid Actief na pensioen(leeftijd) Totaal (buitenland + gewesten) Z H Tot. Z H Tot. Z H Tot. Z H Subtot. In het buitenland Brussels Hoofdstedelijk Gewest Waals Gewest Vlaams Gewest Totaal C. Faillissementen in de sector In 2011 gingen er 63 grafische bedrijven failliet (t.o.v. 61 ondernemingen in 2010)(cf. tabellen 5 en 6). Tabel 5: aantal faillissementen per hoofdactiviteit in België in 2011 (Bron: FOD Economie) Aantal faillissementen Drukken 34 Prepress/premedia 26 Afwerking 3 Totaal 63 - Volgens de hoofdactiviteit konden de faillissementen als volgt procentueel worden onderverdeeld: Drukken: 53,97 % Prepress/premedia: 41,27 % Afwerking: 4,76 % - In 2011 werden vooral de drukkerijen en de prepressbedrijven zwaar getroffen; er gingen slechts 3 afwerkingbedrijven failliet. Tabel 6: aantal faillissementen per hoofdactiviteit per gewest in 2011 (Bron: FOD Economie) Vlaams Gewest Waals Gewest BHG Drukken Prepress/premedia Afwerking Totaal De grafische sector in cijfers 2011

7 deel 2 De tewerkstelling A. Algemeen De tewerkstelling gecreëerd door de werkgevers in de grafische nijverheid (m.a.w. zelfstandigen niet inbegrepen) wordt weergegeven in de RSZ-statistieken. Met betrekking tot het aantal werknemers leverde dit in 2011 volgend beeld op (cf. tabel 7): Tabel 7: werknemers in de grafische nijverheid (excl. krantendrukkerijen) in België en per gewest over de laatste 5 jaar (Bron: RSZ) België Brussels Hoofdstedelijk Gewest Waals Gewest Vlaams Gewest Jaarlijkse evolutie in % -1,52-1,18-5,58-6,83-3,19 Figuur 3: tewerkstelling in de grafische nijverheid (excl. krantendrukkerijen) in België en per gewest België Brussels Hoofdstedelijk Gewest Waals Gewest Vlaams Gewest De grafische sector in cijfers

8 - De Belgische grafische nijverheid (excl. krantendrukkerijen) was in 2011 goed voor arbeidsplaatsen. De tewerkstelling kon als volgt worden verdeeld over de 3 gewesten: Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: 8,85 % Het Waals Gewest: 18,26 % Het Vlaams Gewest: 72,89 % - Parallel met de daling van het aantal werkgevers, bleef ook het aantal werknemers dalen (-437 werknemers). Na de vrij zware daling in 2009 en 2010 kon ook in 2011 een daling met -3,19 % opgetekend worden. Per gewest leverde dit volgend beeld op: Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: -51 werknemers (-4,17 %) Het Waals Gewest: -92 werknemers (-3,66 %) Het Vlaams Gewest: -294 werknemers (-2,95 %) - Over de periode daalde de werkgelegenheid met -15,84 % ( werknemers). Niettemin heeft de sector continu behoefte aan gekwalificeerd personeel voor de zgn. knelpuntberoepen. Om gewapend te zijn voor de toekomst hebben de ondernemingen in de grafische sector, naast knowhow over veeleer grafische- en (milieu)technische aspecten, tevens nood aan voldoende expertise op financieel en economische vlak. Het bedrijfsvoerend vermogen van bedrijven is zonder meer van cruciaal belang. De tewerkstelling kan tevens onderverdeeld worden volgens de hoofdactiviteit van de onderneming en dit gaf voor 2011 volgend beeld (cf. tabel 8): Tabel 8: verdeling van de tewerkstelling per subsector (excl. krantendrukkerijen) in België over de laatste 5 jaar per hoofdactiviteit (Bron: RSZ) Drukken Prepress/premedia Afwerking Totaal Figuur 4: tewerkstelling per hoofdactiviteit Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking Totaal 8 De grafische sector in cijfers 2011

9 - Wat de tewerkstelling volgens hoofdactiviteit betreft, was er in 2011 sprake van volgende verhoudingen: Drukken: 79,70 % Prepress/premedia: 15,09 % Afwerking: 5,21 % B. Opdeling arbeiders - bedienden en genderverdeling In 2011 waren er arbeiders (61,99 %) en bedienden (38,01 %) werkzaam in de grafische nijverheid (excl. krantendrukkerijen) (cf. tabellen 9 t.e.m. 11). In 2010 waren er arbeiders (63,15 %) en bedienden (36,85 %). Op één jaar tijd telde de sector derhalve 429 arbeiders en 8 bedienden minder. Dit is een daling van -4,96 % bij de arbeiders en -0,16 % bij de bedienden. In 2010 waren er ten overstaan van 2009 reeds 700 arbeiders (-7,49 %) en 304 bedienden (-5,68 %) minder in de grafische sector. Tabel 9: genderverdeling volgens de opdeling arbeiders - bedienden en dit per subsector in 2011 (Bron: RSZ) Arbeiders Bedienden Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Krantendrukkerijen Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking Figuur 5: genderverdeling volgens de opdeling arbeiders - bedienden per subsector in Krantenrukkerijen Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking De grafische sector in cijfers

10 Tabel 10: genderverdeling volgens de opdeling arbeiders - bedienden en dit per subsector en per gewest in 2011 (Bron: RSZ) Arbeiders Bedienden Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Brussels Hoofdstedelijk Krantendrukkerijen Gewest Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking Vlaams Gewest Krantendrukkerijen Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking Waals Gewest Krantendrukkerijen Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking De RSZ-statistieken gebruiken een code om de bedrijven op basis van het aantal werknemers in categorieën op te delen. De genderverdeling binnen de opdeling arbeiders - bedienden leverde, in combinatie met de grootte van het bedrijf en de subsectoren, in 2011 volgend beeld op: Tabel 11: genderverdeling volgens de opdeling arbeiders - bedienden en dit per subsector in 2011 volgens de grootte van het bedrijf (Bron: RSZ) Arbeiders Bedienden Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal 1 tot 4 1 Krantendrukkerijen Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking tot 9 2 Krantendrukkerijen Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking tot 19 3 Krantendrukkerijen Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking tot 49 4 Krantendrukkerijen Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking tot 99 5 Krantendrukkerijen Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking tot Krantendrukkerijen Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking tot Krantendrukkerijen Drukkerijen De grafische sector in cijfers 2011

11 C. Leeftijd werknemers De cijfers voor de leeftijdspiramide zijn enkel beschikbaar op het niveau van de NACE-BEL-code (incl. krantendrukkerijen)(cf. tabel 12): Tabel 12: leeftijdspiramide in de grafische sector in 2011 (incl. krantendrukkerijen)(bron: RSZ) Leeftijdsklasse Aantal werknemers en ouder 58 Totaal Figuur 6: leeftijdspiramide in de grafische sector (incl. krantendrukkerijen) in België in en ouder Aantal werknemers - De effecten van de vergrijzing werken door in de leeftijdspiramide van de werknemers in de grafische sector. Zo waren er in 2011 (incl. krantendrukkerijen) maar liefst werknemers (57,02 %) ouder dan 40 jaar; werknemers (40,42 %) waren ouder dan 45 jaar en werknemers (23,13 %) waren zelfs ouder dan 50 jaar. Dit betekent derhalve dat meer dan de helft van de werknemers ouder was dan 40 jaar, twee op vijf ouder was dan 45 jaar en bijna één op vier zelfs ouder was dan 50 jaar. De arbeidspopulatie veroudert daarenboven jaar na jaar. De grafische sector in cijfers

12 D. Jobverlies (Bron: FOD Economie) In totaal hebben 133 werknemers in 2011 hun job verloren in de grafische sector (excl. krantendrukkerijen). Per subsector leverde dit volgend beeld op (cf. tabel 13): Tabel 13: jobverlies in de grafische sector per subsector in België in 2011 (Bron: FOD Economie) Jobverlies Drukkerijen 108 Prepress/premedia 21 Afwerking 4 Totaal De grafische sector in cijfers 2011

13 deel 3 De verhouding tewerkstelling/werkgevers De RSZ-statistieken gebruiken een code om de bedrijven op basis van het aantal werknemers in categorieën in te delen. Dit leverde voor 2011 volgend beeld op (cf. tabel 14): Tabel 14: verband tewerkstelling/werkgevers voor de grafische sector in België (excl. krantendrukkerijen) in 2011 (Bron: RSZ) Werknemers RSZ-code Aantal WG Aantal WN WG % WN % 1 tot ,05 10,03 5 tot ,18 9,05 10 tot ,23 14,11 20 tot ,06 23,94 50 tot ,81 17, tot ,23 14, tot ,44 11,07 Totaal Figuur 7: totaal aantal werkgevers per RSZ-code (aantal werknemers) in de grafische sector in België (excl. krantendrukkerijen) in Aantal werkgevers De grafische sector in cijfers

14 Figuur 8: totaal aantal werknemers per RSZ-code (aantal werknemers) in de grafische sector in België (excl. krantendrukkerijen) in Aantal werknemers - Het grafisch landschap wordt in ons land gedomineerd door KMO s: in 2011 had 95,51 % van de ondernemingen (1.086 bedrijven) minder dan 50 werknemers (kleine ondernemingen). Het ging hierbij veelal zelfs om micro-ondernemingen: 74,23 % van alle ondernemingen (844 bedrijven) stelden minder dan 10 mensen tewerk. - De grotere bedrijven namen desalniettemin toch nog een aanzienlijk deel van de tewerkstelling voor hun rekening: in 2011 waren slechts 4,49 % van de grafische bedrijven (51 bedrijven) ondernemingen met meer dan 50 werknemers maar zij verschaften werk aan 42,86 % van de werknemers (5.683 werknemers) in de sector. Dit was, procentueel gezien, zelfs een lichte stijging tegenover 2010 (+0,33 %). 14 De grafische sector in cijfers 2011

15 deel 4 De omzet A. Omzet De statistieken over de evolutie van het omzetcijfer - zoals verspreid door de FOD Economie en dit op basis van de verwerking van de BTW-aangiften - worden opgesteld volgens de NACE-BEL-nomenclatuur. Deze gegevensinzameling geeft informatie over de economische activiteit binnen de grafische sector en zijn onderscheiden subsectoren (cf. tabel 15): Tabel 15: omzetcijfer van de grafische sector in België per subsector in de periode in miljoen EUR (Bron: FOD Economie) Krantendrukkerijen Drukkerijen Prepress Afwerking Totaal (excl. kranten) Totaal (incl. kranten) Figuur 9: omzet per subsector in miljoen EUR voor de periode Krantenrukkerijen Drukkerijen Prepress/premedia Afwerking Tot. excl. kranten Tot. incl. kranten De grafische sector in cijfers

16 - In lopende prijzen realiseerde de grafische sector (incl. krantendrukkerijen) in 2011 een uiterst minimale omzetstijging met +0,097 % (+3 miljoen EUR) t.o.v Wat betreft de gezamenlijke omzet voor de subsectoren drukkerijen, prepress- en premedia alsook de afwerking viel er in lopende prijzen een stijging waar te nemen met +1,35 % (38 miljoen EUR) t.o.v Indien we de omzet van 2011 in lopende prijzen vergelijken met die van 2009, was er sprake van een daling met -4,13 % (-123 miljoen EUR); in vergelijking met het jaar van het uitbreken van de crisis (2008), viel er een daling op te tekenen met maar liefst -13,34 % (-440 miljoen EUR). De inflatie bedroeg in 2011 gemiddeld 3,53 % tegenover 2,2 % in Gezuiverd van inflatie realiseerde de sector (excl. krantendrukkerijen) bijgevolg een omzetdaling van -2,18 %. Een iets beter laatste kwartaal van 2011 heeft uiteindelijk een minder negatief resultaat opgeleverd in vergelijking met 2010 maar het afgelopen jaar was dus zeker geen jaar dat gekenmerkt wordt door een grote kentering. - De omzetevolutie per subsector in 2011 t.o.v was als volgt: Drukkerijen: +1,80 % (+40 miljoen EUR) Prepress: -0,74 % (-4 miljoen EUR) Afwerking: +3,45 % (+2 miljoen EUR) - De verhouding van het aandeel van de subsectoren in de totale omzet van de grafische sector (excl. krantendrukkerijen) was derhalve als volgt: Drukkerijen: 79,18 % (2.263 miljoen EUR) Prepress: 18,72 % (535 miljoen EUR) Afwerking: 2,10 % (60 miljoen EUR) B. Reclame-uitgaven In een sector waar meer dan 40 % van de inkomsten gegenereerd worden door opdrachten die te maken hebben met reclame- of handelsdrukwerk, is het belangrijk om een zicht te hebben op evolutie van de reclame-uitgaven. Voor 2011 leverde dit volgend beeld op (cf. tabel 16): Tabel 16: reclame-uitgaven in 2011 per submedia in EUR (Bron: MediaXim) 2011 Aandeel (%) Affichage ,19 Bioscoop ,86 Dagbladen ,21 Internet ,26 Lokale televisie en themazenders ,19 Magazines ,64 Nationale televisie ,32 Radio ,41 Regionale weekbladen ,92 Totaal De grafische sector in cijfers 2011

17 Figuur 10: reclame-uitgaven per submedia in 2011 regionale weekbladen Radio Bioscoop Dagbladen Internet Lokale televisie en themazenders Magazines - De reclame-uitgaven zijn in 2011 met 3,51 % gestegen (121,77 miljoen EUR) tegenover 2010 (cf. tabel 17). In 2010 viel er een stijging waar te nemen van 9,34 % in vergelijking met crisisjaar 2009 (van 3,17 miljard EUR in 2009 naar 3,47 miljard EUR in 2010). - De stijging is toe te schrijven aan de toename van nationale televisiereclame (+67,17 miljoen EUR; +5 %), radioreclame (+46,28 miljoen EUR; +11,60 %), affichage (+39,84 miljoen EUR; +15,68 %), internetreclame (+20,44 miljoen EUR; +12,15 %) en bioscoopreclame (+5,25 miljoen EUR; +20,44 %). Wat betreft lokale- en themazenders (-27,61 miljoen EUR; -39,2 %), magazines (-22,63 miljoen EUR; -7,63 %), dagbladen (-6,64 miljoen EUR; -0,86 %) en regionale weekbladen (-0,34 miljoen EUR; -0,24 %) gingen de reclame-uitgaven achteruit. Tabel 17: vergelijking van de reclame-uitgaven per submedia in in EUR (Bron: MediaXim) Affichage Bioscoop Dagbladen Internet Lokale televisie en themazenders Magazines Nationale televisie Radio Regionale weekbladen Totaal De grafische sector in cijfers

18 Figuur 11: vergelijking van de reclame-uitgaven per submedia in in EUR Bioscoop Dagbladen Internet Lokale televisie en themazenders Magazines Radio regionale weekbladen - Bij een analyse van reclame-uitgaven bij die submedia die te maken hebben met de grafische sector - zoals deze is afgebakend op basis van de NACE-BEL-code 18.1 en met een bijzondere aandacht voor de subcategorieën 18.12, en vielen volgende tendensen waar te nemen: Affichage: +15,68 % (+39,84 miljoen EUR); Magazines: -7,63 % (-22,63 miljoen EUR); Regionale weekbladen: -0,24 % (-0,34 miljoen EUR); Dagbladen: -0,86 % (-6,63 miljoen EUR). Met uitzondering van de affichage slaagden de printmedia er in 2011 blijkbaar niet in om hun reclameinkomsten op pijl te houden. De internetreclame steeg daarentegen wel met 12,15 %. - In 2010 konden de magazines, de dagbladen en de affichage nog toenemende reclame-inkomsten genereren. Er kon een groei opgetekend worden van respectievelijk 5,29 %, 5,13 % en 2,36 % tegenover Enkel de regionale weekbladen genereerden aanzienlijk minder reclame-inkomsten (-7,30 %). C. Productiecijfers PRODCOM De PRODCOM-enquête werd in 2008 gewijzigd en moet sinds januari van dat jaar derhalve enkel worden ingevuld door bedrijven met meer dan 20 werknemers of met een jaarlijks omzetcijfer van meer dan 3,5 miljoen EUR. De figuren 12 en 13 geven bijgevolg een overzicht van de productie in EUR per maand voor de subsectoren drukkerijen (NACE-BEL 18.12) en prepress- en premedia (NACE-BEL 18.13). De PRODCOM-cijfers voor de afwerking (NACE-BEL 18.14) zijn vertrouwelijk en worden door de FOD Economie niet vrijgegeven. 18 De grafische sector in cijfers 2011

19 Figuur 12: productie in EUR per maand in de subsector drukkerijen in NACE-BEL (Totaal 2011: EUR) (Bron: FOD Economie) Figuur 13: productie in EUR per maand in de subsector prepress en premedia in NACE-BEL (Totaal 2011: EUR) (Bron: FOD Economie) Onderstaande tabel illustreert de verschillende producten die in de grafische sector in 2011 werden geproduceerd per PRODCOM-code: Tabel 18: productiegegevens PROCOM voor 2011 (Bron: FOD Economie) NACE-BEL Product Mio EUR Aandeel (%) Handelscatalogi 106,71 6, Reclamedrukwerk (excl. handelscatalogi) 573,08 34, Kranten en tijdschriften (<4x/week) 289,56 17, Boeken, brochures e.d. (losse vellen) 92,76 5, Boeken, brochures e.d. (excl.losse vellen) 108,84 6, Prentenboeken, teken- en kleurboeken voor kinderen 2,24 0, Kalenders, muziek, decalco en ander drukwerk 340,45 20, Prepress en premedia 140,23 8, Afwerking brochures, tijdschriften e.d. 30,32 1,80 Totaal 1.684, De grafische sector in cijfers

20 Figuur 14: productiegegevens PRODCOM voor 2011 Prepress en premedia Handelscatalogi Kalenders, muziek, decalco en ander drukwerk reclamedrukwerk (excl. handelscatalogi) Prentenboeken, tekenen kleurboeken voor kinderen Boeken, brochures e.d. (excl.losse vellen) Boeken, brochures e.d. (losse vellen) Tabel 19: vergelijking van de productiegegevens PROCOM in in miljoen EUR (Bron: FOD Economie) NACE-BEL Product Mio EUR Aandeel (%) Handelscatalogi 115,85 106, Reclamedrukwerk (excl. handelscatalogi) 584,20 573, Kranten en tijdschriften (<4x/week) 270,01 289, Boeken, brochures e.d. (losse vellen) 91,90 92, Boeken, brochures e.d. (excl.losse vellen) 111,04 108, Prentenboeken, teken- en kleurboeken voor kinderen 3,24 2, Kalenders, muziek, decalco en ander drukwerk 318,44 340, Prepress en premedia 132,34 140, Afwerking boeken e.d. 28,49 Vertrouwelijk Afwerking brochures, tijdschriften e.d. 31,77 30,32 Totaal 1.687, ,19 20 De grafische sector in cijfers 2011

21 deel 5 de handelsbalans De Intrastat en Extrastat-gegevens, zoals aangeleverd door de NBB, geven informatie over de buitenlandse handel en dit zowel binnen (Intrastat) als buiten de EU (Extrastat). De gegevens worden verzameld aan de hand van enquêtes waarbij de bedrijven zelf informatie moeten verschaffen over hun jaarlijkse import en export. Derhalve dienen deze cijfers evenwel met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden. A. Import - export - handelsbalans Op basis van de verhouding tussen de import en de export wordt tevens de handelsbalans bepaald. In monetaire grootheden leverde dit volgend beeld op (cf. tabel 20): Tabel 20: export en import in monetaire grootheden (in miljoen EUR) in de Belgische grafische nijverheid (incl. krantendrukkerijen) over de laatste 5 jaar (Bron: NBB) Export (Mio EUR) Evolutie (%) Import (Mio EUR) Evolutie (%) Balans (Mio EUR) Evolutie (%) , , , , , , , , , , , , , , ,04 Figuur 15: handelsbalans in miljoen EUR over de laatste 5 jaar Export (Mio EUR) Import (Mio EUR) Balans (Mio EUR) De grafische sector in cijfers

22 - De Belgische grafische nijverheid realiseerde in 2011 een overschot op de handelsbalans: de export van grafische producten was goed voor miljoen EUR en de import bedroeg miljoen EUR, hetgeen een overschot gaf van 111 miljoen EUR. In vergelijking met 2010 werden er in 2011 zowel meer grafische producten geëxporteerd (+7,42 %; 88 miljoen EUR) als geïmporteerd (+5,25 %; 58 miljoen EUR). - Ten overstaan van 2010 evolueerde het overschot op de handelsbalans positief met +37,04 %. Sinds 2004 werd het overschot steeds kleiner maar in 2007 keerde de situatie en de positieve evolutie hield ook in 2008 aan. De zware mondiale economische crisis keerde in 2009 de trend evenwel om en de verslechtering zette zich verder in In 2011 is het overschot op de handelsbalans niettemin opnieuw toegenomen. De Intrastat- en Extrastat-statistieken geven tevens de export- en importcijfers weer in fysieke grootheden (uitgedrukt in ton)(cf. tabel 21): Tabel 21: export en import in fysieke grootheden in de Belgische grafische sector (incl. krantendrukkerijen) over de laatste 5 jaar (Bron: NBB) Export (T) Evolutie (%) Import (T) Evolutie (%) Balans (T) Evolutie (%) , , , , , , , , , , , , , ,12 Figuur 16: handelsbalans in fysieke grootheden over de laatste 5 jaar Export (T) Import (T) Balans (T) - In 2011 is de export in monetaire grootheden (EUR) met 7,42 % gestegen; in fysieke grootheden (ton) is de export gestegen met 3,07 %. Dit betekent dat de grafische sector in fsieke grootheden 3,07 % meer heeft uitgevoerd dan in 2010 en dat de waarde van de export in monetaire grootheden met 7,42 % is gestegen. De mondiale crisis had een duidelijke impact op de exportprijzen die enorm daalden. De gemiddelde prijs per kilo geëxporteerd product daalde van 2,59 EUR per kilo in 2008 naar 2,29 EUR per kilo in 2009 en 1,93 EUR per kilo in In 2011 bedroeg de gemiddelde prijs per kilo geëxporteerd product 2,01 EUR per kilo. In tijden van economische crisis is de binnenlandse markt gesatureerd, ook bij onze belangrijkste exportpartners. Dit heeft tot gevolg dat het nog moeilijker wordt om afzetmarkten voor zijn producten 22 De grafische sector in cijfers 2011

23 te vinden op de buitenlandse markten. Om zijn producten toch te verkopen, doet men de prijzen nog meer dalen. Dit verklaart de gemiddelde daling van de prijs per kilo product van de afgelopen jaren. Wanneer de prijzen op de internationale markten opnieuw (licht) stijgen, kunnen de prijzen van de geëxporteerde producten eventueel ook (licht) stijgen, in die mate dat de concurrentiepositie niet (al te zeer) in het gevaar zou worden gebracht. - De import in monetaire grootheden steeg in 2011 eveneens (+ 5,25 %), zij het minder sterk dan de export. De import in fysieke grootheden (ton) steeg met 0,26 %. Dit betekent dat België in fysieke grootheden (ton) 0,26 % meer grafische producten heeft ingevoerd dan in 2010 en dat de waarde van de import in monetaire grootheden met 5,25 % is gestegen. - In 2011 werd 41,2 % van de omzet in grafische producten in ons land gerealiseerd door de export. Sinds het uitbreken van de crisis in 2008 wordt dit aandeel, met uitzondering van 2009, ook steeds groter. Tabel 22: aandeel van de export in de omzet (incl. krantendrukkerijen) over de laatste vijf jaar Export (Mio EUR) Omzet (Mio EUR) Aandeel export (%) , , , , ,20 Figuur 17: aandeel van de export in de omzet (incl. krantendrukkerijen) in 2011 Export Omzet thuismarkt De grafische sector in cijfers

24 B. Samenstelling van de export en de import Uit de Intrastat- en Extrastat-statistieken kan ook een overzicht bekomen worden voor wat de samenstelling van de export en de import van grafische producten betreft (cf. tabellen 23 en 24): Tabel 23: samenstelling van de export in 2011 (Bron: NBB) Producttype Export (Mio EUR) Export (T) Boeken en brochures 253, ,91 Kranten en periodieken 248, ,69 Reclamedrukwerk 219, ,15 Handelscatalogi 192, ,06 Overig drukwerk 150, ,29 Etiketten 77, ,43 Prentenboeken 31, ,37 Prenten en gravures 22, ,82 Mappen 15, ,79 Agenda's 15, ,06 Prentbriefkaarten 12, ,54 Cartografische werken 5,70 371,21 Schriften 4, ,86 Kalenders 4,66 773,21 Decalcomanieën 4,60 182,29 Albums 3,71 965,14 Boekhoudkundig drukwerk 1,46 356,27 Muziek 0,44 423,57 Waardepapieren 0,24 0,95 - De 5 meest geëxporteerde grafische producten in 2011 waren: Boeken en brochures: 253,54 miljoen EUR (19,9 %) Kranten en periodieken: 248,76 miljoen EUR (19,53 %) Reclamedrukwerk: 219,97 miljoen EUR (17,27 %) Handelscatalogi: 192,97 miljoen EUR (15,15 %) Overig drukwerk: 150,45 miljoen EUR (11,81 %) 24 De grafische sector in cijfers 2011

25 Tabel 24: samenstelling van de import in 2011 (Bron: NBB) Producttype Import (Mio EUR) Import (T) Boeken en brochures 387, ,07 Kranten en periodieken 254, ,42 Overig drukwerk 128, ,29 Etiketten 91,74 19,604,99 Reclamedrukwerk ,47 Handelscatalogi 67, ,25 Prentenboeken 25, ,66 Mappen 24, ,57 Prenten en gravures 20, ,12 Woordenboeken en encyclodieën 20, ,33 Prentbriefkaarten 17, ,86 Agenda's 7, ,67 Cartografische werken 7,40 333,70 Albums 7, ,86 Decalcomanieën 6,49 794,61 Kalenders 4,98 937,29 Schriften 4, ,76 Kettingformulieren 4, ,76 Zegels 4,59 244,95 Boekhoudkundig drukwerk 3,33 670,13 Bouwplannen en technische tekeningen 1,70 107,20 Waardepapieren 1,29 23,36 Muziek 0,63 32,44 - De 5 meest geïmporteerde grafische producten in 2011 waren: Boeken en brochures: 387,8 miljoen EUR (33,34 %) Kranten en periodieken: 254,39 miljoen EUR (21,87 %) Overig drukwerk: 128,8 miljoen EUR (11,07 %) Etiketten: 91,74 miljoen EUR (7,89 %) Reclamedrukwerk: 70 miljoen EUR (6,02 %) C. Handelspartners inzake buitenlandse handel Tabel 25: voornaamste handelspartners voor de export van Belgische grafische producten (Bron: NBB) Export (Mio EUR) Frankrijk 495,87 Nederland 388,49 Duitsland 123,93 UK 43,60 Zwitserland 25,27 Luxemburg 25,03 Rusland 22,83 Spanje 20,19 Italië 16,59 USA 16 Andere 96,20 De grafische sector in cijfers

26 Figuur 18: voornaamste handelspartners voor de export van Belgische grafische producten Luxemburg USa Italië Spanje Rusland Zwitserland UK Andere frankrijk Duitsland Nederland Tabel 26: voornaamste handelspartners voor de import van grafische producten naar België (Bron: NBB) Import (Mio EUR) Frankrijk 402,27 Nederland 359,33 Duitsland 129,27 UK 57,80 China 54,40 Spanje 21,18 Italië 20,12 Canada 15,59 USA 13,68 Tsjechië 12,26 Andere 77,10 Figuur 19: voornaamste handelspartners voor de import van grafische producten naar België - Frankrijk, Nederland Spanje Italië Canada Andere USa Tsjechië China UK frankrijk Duitsland Nederland 26 De grafische sector in cijfers 2011

27 - Frankrijk, Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk waren ook in 2011 onze voornaamste handelspartners voor grafische producten en ze waren derhalve goed voor respectievelijk 1.051,89 miljoen EUR voor de export (82,57 % van de uitgevoerde grafische producten) en 948,67 miljoen EUR voor de import (81,57 % van de ingevoerde grafische producten). Frankrijk en Nederland bleven onze twee belangrijkste handelspartners. In 2011 ging 38,92 % van de export in grafische producten richting Frankrijk (tegenover 34,37 % in 2010) terwijl 34,59 % van de import aan grafische producten uit Frankrijk kwam (tegenover 27,74 % in 2010). Wat Nederland betreft, voerde België 30,49 % van zijn grafische producten uit naar dat land (tegenover 25,85 % in 2010) en voerde het 30,90 % van de ingevoerde grafische producten van daaruit in (tegenover 20,51 % in 2010). - De export naar het Verenigd Koninkrijk is in 2011, met een aandeel van 43,6 miljoen EUR, tegenover 2010 met maar liefst 10,52 miljoen EUR toegenomen (+31,80 %). In 2010 bedroeg dit slechts 33,08 miljoen EUR, 31,21 miljoen EUR in 2009 en 57,98 miljoen EUR in De import uit China was goed voor 4,68 % van de geïmporteerde grafische producten. Hier viel er een lichte stijging waar te nemen t.o.v (+3,67 %). China was voor België, op het vlak van de import van grafische producten, derhalve belangrijker dan bv. Italië of Spanje. Het ging hierbij vooral om prenten- en kleurenboeken, prenten en gravures, agenda s, etiketten maar ook het aandeel van boeken, brochures en prentbriefkaarten nam toe. De grafische sector in cijfers

28 28 De grafische sector in cijfers 2011

29 deel 6 de investeringen De statistieken over de evolutie van de investeringen, zoals deze beschikbaar worden gesteld door de FOD Economie, zijn gebaseerd op de verwerking van de BTW-aangiften. Dit geeft een beeld van de investeringen in de verschillende subsectoren (cf. tabel 27): Tabel 27: investeringen in de Belgische grafische sector over de laatste 5 jaar in miljoen EUR (Bron: FOD Economie) Krantendrukkerijen Drukkerijen Prepress Afwerking Tot. (excl. kranten) ,51 110,35 42,72 2,14 155,21 Figuur 20: investeringen in miljoen EUR Drukkerijen Prepress Afwerking Tot. zonder kranten - De grafische sector (excl. krantendrukkerijen) investeerde in 2011 in totaal 155,21 miljoen EUR, hetgeen neerkwam op een stijging met +12,47 % (+17,21 miljoen EUR) tegenover In 2010 was er daarentegen sprake van een daling van -28,87 % (-56 miljoen EUR) tegenover 2009 en dit na een daling van -11,01 % (-24 miljoen EUR) in 2009 tegenover De grafische sector in cijfers

30 Tegenover 2009 viel in 2011, op het vlak van de investeringen, een daling waar te nemen met -19,99 %. Op twee jaar tijd is het investeringspeil aldus met 38,79 miljoen EUR gezakt. In de periode zijn de investeringen gedaald met -62,79 miljoen EUR, hetgeen neerkomt op een daling met -28,80 %. Het investeringspatroon in de grafische sector dient uiteraard bekeken te worden in het licht van de algemeen economische problemen sinds de crisis van Vele geplaatste bestellingen op de DRUPA van 2008 werden bij het uitbreken van de crisis in de herfst van 2008 geannuleerd. De daling van 2009 en 2010 is bijgevolg een weerspiegeling van het lage ondernemersvertrouwen in de sector gedurende deze twee jaren. Volgens de halfjaarlijkse investeringsenquête van de NBB zouden de grafische bedrijven in 2011 opnieuw fors gaan investeren na de desinvesteringsgolf sinds Volgens deze prognoses werd een stijging tot zelfs 63,40 % verwacht in In werkelijkheid stegen de investeringen in de grafische sector in 2011 met 12,47 %. - Per subsector leverde dit een gediversifieerd beeld op: Drukkerijen: na een daling van de investeringen in 2009 en 2010 was er opnieuw een stijging van het investeringspeil met +13,76 % (+13,35 miljoen EUR); Prepress- en premedia: na een continue daling tijdens de periode bereikten de bedrijven in 2011 bijna het investeringspeil van Hiermee kon ten overstaan van 2010 een stijging worden opgetekend met +15,46 % (+5,72 miljoen EUR); Afwerking: na de heropleving van het investeringspeil in 2009 viel hier voor het tweede jaar op rij een daling van de investeringen op te tekenen. In 2011 daalden de investeringen aldus met -46,50 % (-1,86 miljoen EUR). Na een algehele daling in de drie subsectoren in 2010, viel er in bij de drukkerijen en de prepress- en premediabedrijven opnieuw een stijging waar te nemen in In de afwerkingbedrijven bleef het investeringspeil fors dalen. - De ratio investeringen/omzet (excl. krantendrukkerijen) nam opnieuw toe in 2011: van 6,51 % in 2009 naar 4,89 % in 2010 en 5,43 % in Uit de halfjaarlijkse investeringsenquête van de NBB blijkt dat de investeringen in de grafische sector in 2011 vooral te maken hadden met: Vervangingsinvesteringen: 59,90 % Uitbreidingsinvesteringen: 19,60 % Investeringen in milieubescherming: 15,10 % Rationalisatie-investeringen: 4,40 % De financiering van deze investeringen gebeurde door het aanwenden van: Eigen middelen (zelffinanciering): 54,30 % Vreemde middelen: 25,30 % Een leasingvennootschap: 17,10 % Een kapitaalverhoging via aandelenuitgifte: 3,30 % In vergelijking met 2010 kon voor 2011 vastgesteld worden dat de bedrijven minder eigen middelen aanwendden (van 67,80 % in 2010 tot 54,30 % in 2011) of een beroep deden op een kapitaalverhoging via aandelenuitgifte (van 13 % in 2010 naar 3,30 % in 2011). Daarentegen werd er opnieuw meer een beroep gedaan op vreemde middelen (van 13,40 % in 2010 naar 25,30 % in 2011) en leek ook leasing aan belang te winnen (van 5,10 % in 2010 naar 17,10 % in 2011). 30 De grafische sector in cijfers 2011

31 De NBB peilde bij de grafische bedrijven naar welke factoren hun investeringsbeslissing hebben beïnvloed in De centrale vraag hierbij was: Waarom hebben ondernemers geïnvesteerd in 2011?. In volgorde van belangrijkheid leverde dit volgend beeld op: 1. Invoering van nieuwe productietechnieken en/of technologieën; 2. Het streven naar een verlaging van de productiekosten; 3. Beschikbaarheid van eigen middelen; 4. Invoering van nieuwe producten; 5. Ontoereikendheid van het bestaande productievermogen. De grafische sector in cijfers

32 32 De grafische sector in cijfers 2011

33 deel 7 De bezettingsgraad van het productievermogen Gelet op zowel de veeleer economisch-conjuncturele problemen als de meer structurele problemen (waaronder overcapaciteit) die de sector de laatste jaren ondervindt, is de bezettingsgraad van het productievermogen niet enkel een interessante parameter maar tevens ook een interessante graadmeter voor de economische toestand (cf. tabel 28). Tabel 28: gemiddelde bezettingsgraad van het productieapparaat van de Belgische grafische ondernemingen in 2011 (Bron: NBB) Gemiddelde bezettingsgraad (%) , , , , ,69 april ,48 Figuur 21: gemiddelde bezettingsgraad van het productievermogen van de Belgische grafische ondernemingen voor de periode Gemiddelde bezettingsgraad (%) De grafische sector in cijfers

34 - De gemiddelde bezettingsgraad bleef in de periode hangen rond de 80 %, hetgeen laag is voor de grafische sector. Ten overstaan van 2010 is de gemiddelde bezettingsgraad in 2011 nog verder gedaald met -0,33 %. Figuur 22: bezettingsgraad van het productievermogen van de Belgische grafische ondernemingen per kwartaal voor de periode Op basis van de in april 2011 door de NBB bekend gemaakte cijfers, daalde de bezettingsgraad van het productievermogen tijdens het eerste kwartaal van 2011 van 83,32 % naar 80,54 %, op basis van de cijfers in juli naar 80,01 % en het percentage in oktober 2011 gaf aan dat de bezettingsgraad verder wegdook naar 79,67 %. Volgens de cijfers van de NBB van januari 2012 blijkt dat de bezettingsgraad in de drie laatste maanden van 2011 is toegenomen tot 82,52 %. Hiermee werd het derde hoogste percentage bereikt van de afgelopen drie jaar: 84,87 % volgens de cijfers van januari 2010, 83,32 % volgens de cijfers van januari 2011 en 82,52 % volgens de cijfers van januari Dit is geheel in de lijn van een traditionele heropleving van de activiteit in de grafische sector tijdens het najaar en bevestigt de trend van een, weliswaar geringe, heropleving op het einde van Anderzijds is de trend op basis van deze drie piekmomenten tussen eind 2009 en eind 2011 evenwel dalend. 34 De grafische sector in cijfers 2011

35 COLOFON Verantwoordelijke uitgever: Geert Heylen Auteur: Waldo Van de Velde Layout: Philippe Lerot Coverfoto: Keo - Fotolia.com Ook verkrijgbaar in het Frans 2012 Febelgra vzw De grafische sector in cijfers

36 Febelgra is de representatieve beroepsvereniging van de Belgische grafische industrie en vertegenwoordigt alle zelfstandige ondernemingen in de drukkerijsector, de prepress- en de afwerkingbranche. Febelgra behartigt de belangen en is de spreekbuis van de grote, de middelgrote en kleine ondernemingen van de sector. Febelgra treedt op als officieel vertegenwoordiger van de sector bij regionale, federale, Europese en internationale overheden alsook bij de administratie, de vakbonden, de media, de academische wereld en de niet-gouvernementele organisaties. Haar acties hebben betrekking op alle aangelegenheden die belangrijk zijn voor de grafische nijverheid. Naast allerhande promotieactiviteiten zijn deze acties vooral toegespitst op de economische, sociale, fiscale, juridische, en ecologische regelgeving en dit zowel op regionaal, federaal als supranationaal niveau. Als koepelorganisatie biedt Febelgra tevens een ondersteunende dienstverlening aan de aangesloten bedrijven en dit middels rechtstreeks contact. Barastraat Brussel Tel. +32 (2) Fax +32 (2)