BELGISCH INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT EEN INLEIDING

Transcriptie

1 BELGISCH INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT EEN INLEIDING Prof. Dr. Alfons HEYVAERT Hoogleraar en Advocaat Vierde herwerkte editie 2002 w KLUWER

2 INHOUDSOPGAVE Deel I. Algemene inleiding 1 1 Hoofdstuk I. Het terrein van het internationaal privaatrecht 1 1 Hoofdstuk II. De territorialiteit en de exclusiviteit van de uitoefening van staatssoevereiniteit - Diplomaten en consuls 3 8 Hoofdstuk III. Het "vreemde " element in de situatie - Nationaliteit en nationaliteitsconflicten 5 13 Afdeling I. De verwerving en het verlies van de nationaliteit van fysieke personen en de oplossing van nationaliteitsconflicten De verwerving en het verlies van de nationaliteit Nationaliteitsconflicten 6 17 A. Begrip 6 17 B. Oplossingen Apatridie 9 23 Afdeling II. De nationaliteit van rechtspersonen 9 24 Hoofdstuk IV. De Belgische Internationaal Privaatrechtelijke Openbare Orde (B.I.P.O.O.) Afdeling I. Begripsbenadering Afdeling II. Kenmerken van de I.P.O Afdeling III. Voorbeelden uit de rechtspraktijk Niet strijdig met de B.I.P.O.O Wel strijdig met de B.I.P.O.O Afdeling IV. De uitwerking van de aanvaarding van de exceptie Deel 11. De erkenning en tenuitvoerlegging van vreemde (overheids)akten en gerechtelijke beslissingen Hoofdstuk I. Algemene beschouwingen en begrippen Afdeling I. Schets van de problematiek Afdeling II. De mogelijke betekenissen van vreemde akten en gerechtelijke beslissingen in onze rechtsorde De "nationaliteit" van vreemde akten en gerechtelijke beslissingen Bewijs en bewijskracht van de vreemde akte of beslissing Erkenning (van de bindende kracht) Tenuitvoerlegging De vreemde akte of beslissing als feitelijk gegeven Afdeling III. Inleidende bedenkingen 22 49

3 Hoofdstuk II. De verordering (E.G.) nr. 1347/2000 betreffende huwelijkszaken en ouderlijke verantwoordelijkheid voor kinderen Afdeling I. De toepassingsvoorwaarden van de verordening Afdeling II. De erkenningsregeling De regel en zijn draagwijdte Onderzoek van de erkenningsvoorwaarden - weigeringsgronden A. Gemeenschappelijke weigeringsgronden B. Weigeringsgronden specifiek voor de beslissingen in de eigenlijke huwelijkszaak C. Weigeringsgronden specifiek voor de beslissingen inzake de ouderlijke verantwoordelijkheid De gerechtelijke bevestiging van de erkenning of van de weigering ervan Afdeling III. De tenuitvoerlegging Hoofdstuk III. De Europese verordering (E.G.) nr. 44/2001 van 22 december 2000 betreffende burgerlijke en handelszaken Afdeling I. Toepassingsvoorwaarden Algemene toepassingsvoorwaarden van de verordering A. Ruimtelijk B. Naar de aard van de zaak - Burgerlijke en handelszaken C. Niet-toepasselijkheid van een verdrag betreffende bijzonder onderwerpen of van bijzonder E.U.-recht Bijzondere toepassingsvoorwaarde inzake erkenning en tenuitvoerlegging Afdeling II. De erkenning Afdeling III. De tenuitvoerlegging van gerechtelijke beslissingen Rechtsmacht en bevoegdheid Rechtspleging en beoordeling De rechtsmiddelen in Belgie Afdeling IV. De tenuitvoerlegging van authentieke akten en gerechtelijke schikkingen Hoofdstuk IV. Het verdrag van Lugano van 16 September E.V.E.X Afdeling I. Toepassingsvoorwaarden van het bedrag Afdeling II. De erkenning Afdeling III. De tenuitvoerlegging van gerechtelijke beslissingen Bevoegdheid Rechtspleging en beoordeling De rechtsmiddelen Afdeling IV. De tenuitvoerlegging van authentieke akten Hoofdstuk V. Andere verdragen VI

4 Hoofdstuk IV. Het Belgische gemene recht betreffende de erkenning en de tenuitvoerlegging van vreemde gerechtelijke beslissingen Afdeling I. Erkenning Algemeen Staat en bekwaamheid Gerechtelijke regeling De draagwijdte van de erkenning Afdeling II. Tenuitvoerlegging van gerechtelijke beslissingen Toepassingsgebied ratione materiae Gerechtelijke regeling A. Bevoegdheid B. Rechtspleging Onderzoek en beslechting Hoofdstuk V. Erkenning en tenuitvoerlegging van vreemde scheidsrechterlijke beslissingen "Nationaliteit" van een scheidsrechterlijke uitspraak Verdragsrecht A. Het verdrag van New-York van 10 juni B. Andere verdragen Het gemene recht Hoofdstuk VI. Tenuitvoerlegging van vreemde authentieke akten (gemeen recht) Deel HL Internationaal privaatrechtelijk procesrecht Hoofdstuk I. De internationale rechtsmachtafbakening Afdeling I. Algemeenheden Probleemstelling Volkenrechtelijke immuniteiten A. Internationale organisaties B. Staten en deeloverheden van staten C. Diplomaten en consuls Inleidend overzicht Afdeling II. De rechtsmachtafbakening in de verordening (E.G.) nr. 1347/2000 in huwelijkszaken en ouderlijke verantwoordelijkheid Toepassingsvoorwaarden De techniek van de rechtsmachtafbakening in de verordening A. Rechtsmachtfactoren voor de huwelijkszaken zelf B. Rechtsmachtfactoren voor de vorderingen inzake ouderlijke verantwoordelijkheid C. Uitbreiding van rechtsmacht VII

5 D. Aard van de rechtsmachttoekenning E. Voorlopige maatregelen (art. 11 E.V.Hlz.) Andere inhoud van de verordening Afdeling III. De Europese verordening (E.G.) nr. 44/2001 in burgerlijke en handelszaken Algemene toepassingsvoorwaarden Bijzondere toepassingsvoorwaarde van de verordening inzake rechtsmachtafbakening: woonplaats van de verweerder in een lidstaat De techniek van de rechtsmachtafbakening in de verordening A. Exclusieve rechtsmachtfactoren B. De algemene rechtsmachtfactoren in de verordening C. Uitbreiding van bevoegdheid (en daardoor van rechtsmacht) In de verordening ingebouwde waarborgen voor een behoorlijke rechtsbedeling. De regeling van aanhangigheid en samenhang. De toetsing van de rechtsmacht (bij verstek) en van de eerbiediging van het recht op verdediging Afdeling IV. Het Verdrag van Lugano van 16 September 1988 (E.V.E.X.) en het Verdrag van Brüssel van 27 September 1968 (versie San Sebastian) (E.E.X.) Afdeling V. Andere verdragen Afdeling VI. Het gemene recht betreffende de internationale rechtsmacht van de Belgische gerechten De verweerder is een Belg (art. 15 B.W.) De verweerder is een vreemdeling Vorderingen betreffende de Staat en de bekwaamheid van Beigen Hoofdstuk II. De rechtspleging Afdeling I. Kennisgevingen en betekeningen in het buitenland De vordering (E.G.) nr. 1348/2000 van 29 mei 2000 van de raad van de Europese Unie inzake de betekening en kennisgeving in de lidstaten van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken in burgerlijke of in handelszaken Verdragen A. Het verdrag van Den Haag van 15 november B. Het verdrag van 's Gravenhage van 1 maart C. Artikel IV van het protocol I bij het E.V.E.X D. De Belgisch-Duitse overeenkomst van 25 april Het gemene recht Afdeling II. De rechtspleging voor het gerecht De waarborgen voor de eerbiediging van het recht op verdediging bij de rechtspleging opgenomen in verordening en verdragen VIII

6 2. Het Belgische gemene recht A. Termijnen B. De cautio judicatum solvi (art Ger. W.) C. De eigenlijke rechtspleging Deel IV. Het conflictenrecht - Algemeen deel Hoofdstuk I. Probleemstelling en methodes tot oplossing Afdeling I. Probleemstelling Afdeling II. Methodes tot oplossing De materiele I.P.R.-normen De verwijzingsregels of eigenlijke conflictregels Hoofdstuk II. Algemene vraagstukken i.v.m. de verwijzingsregels Afdeling I. De opbouw en betekenis van een verwijzingsregel Afdeling II. voorwerp en draagwijdte van de rechtsaanwijzing Voorwerp - De herverwijzing Draagwijdte - De voorvraag Afdeling III. Het "conflit mobile" Afdeling IV. De kwalificatie Het kwalificatieprobleem in het I.P.R De kwalificatiemethode en kwalificatieconflicten A. Kwalificatie lege fori B. Kwalificatie lege causae C. Andere voorstellen Afdeling V. De toepassing van vreemd recht door de Belgische rechter De ambtshalve toepassing van de verwijzingsregels en van vreemd recht De concrete toepassing van vreemd recht door de Belgische rechter A. Het bewijs van het vreemde recht B. De eigenlijke concrete toepassing van vreemd (materieel) recht Cassatiecontrole over de toepassing van vreemd recht Afdeling VI. De wetsontduiking in het I.P.R Deel V. Het conflictenrecht - Bijzonder deel Hoofdstuk l. Algemene beschouwingen en algemene categorieen Afdeling I. Wetgeving met forumbinding - Voorrangregels Afdeling II. Wetgeving van burgerlijke politie en veiligheid Afdeling III. Wetten van personeel statuut Afdeling IV. De vormvoorschriften Auetor regit actum IX

7 2. Locus regit actum Publiciteitsvoorschriften Opmerking - Bevoegdmakende pleegvormen Hoofdstuk II. Het bestaan, de algemene bekwaamheid en de identificatie van de personen Afdeling I. De fysieke personen Het bestaan als rechtssubject A. Algemeen B. Afwezigheid Rechts- en handelings(on)bekwaamheid A. Rechts(on)bekwaamheid B. Handelings(on)bekwaamheid I. Algemeen II. Minderjarigheid en voogdij in het bijzonder C. Rechts- en handelingsonbekwaamheden ingevolge strafrechtelijke veroordelingen De naam A. De organisatie van de naamdracht B. De verkrijging van namen en voornamen Woonplaats, gewone verblijfplaats en nationaliteit (verwijzing) De akten van de burgerlijke stand Afdeling II. De rechtspersonen (van privaatrecht) Het (geldig) bestaan van de rechtspersoon als rechtssubject (de erkenning van vreemde vennootschappen) en zijn nationaliteit A. Probleemstelling B. Aanknopingsfactor C. Verdragen i.v.m. de erkenning van rechtspersonen Het toepassingsgebied van de nationale wet van de rechtspersoon A. Het bestaan (de oprichting) van de rechtspersoon B. De werking van de rechtspersoon C. Het einde van de rechtspersoon Zetelverplaatsing - verandering van nationaliteit De werking van vreemde vennootschappen in Belgie Hoofdstuk III. Huwelijk en echtscheiding Afdeling I. Het aangaan en de geldigheid van het huwelijk Huwelijk in Belgie voorgenomen door personen waarvan minstens een vreemdeling is A. Vormvoorschriften B. Grondvoorwaarden Huwelijken aangegaan in het buitenland

8 A. Erkenningsvoorwaarden i.v.m. de vorm I. Algemeen II. Huwelijk tussen Beigen en van Belg(ische) met een vreemdeling(e) B. Erkenningsvoorwaarden i.v.m. de grondvereisten Sanctieregeling Afdeling II. Het personeel huwelijksstatuut Algemeen Bepalingen van het zogenaamde primair huwelijks- (vermogens)stelsel Addendum bij Afdeling II - Het statuut van samenwoners in het I.P.R Afdeling III. Echtscheiding (in Belgie) Het bekomen van de echtscheiding in Belgie A. Een van de echtgenoten is Belg B. De beide echtgenoten zijn vreemdelingen I. De echtscheiding wegens een bepaalde oorzaak A. Toepassingsgebied - 'bepaalde oorzaak' B. Regeling II. De echtscheiding niet wegens een bepaalde oorzaak De echtscheiding bekomen in het buitenland De inhoud van de echtgescheiden toestand (gevolgen van de echtscheiding) Afdeling IV. de scheiding van tafel en bed Hoofdstuk IV. De afstamming Afdeling I. de oorspronkelijke afstamming Stand van zaken tot 6 juni Het nieuwe Belgische afstammingsrecht, het E.V.R.M. en het I.P.R. (Algemeen) Naar een nieuw Belgisch I.P.R. inzake afstamming Afdeling II. De afstamming door adoptie De toelaatbaarheid en de inhoudelijke voorwaarden van de internationale adoptie A. De aanduiding van de toepasselijke wet I. De te adopteren persoon is minder dan 15 jaar II. De te adopteren persoon heeft de leeftijd van 15 jaar bereikt B. Het toepassingsgebied van de algemeen toepasselijke wet De vormvoorwaarden De inhoud (gevolgen) van de adoptieve afstamming De herroeping van de adoptie in Belgie Afdeling III. Het ouderlijke gezag en de uitoefening ervan XI

9 Hoofdstuk V. De wettelijke onderhoudsplicht Afdeling I. Conventioneel I.P.R. inzake onderhoudsplicht Het conflictenrecht A. Het Verdrag van Den Haag van 24 Oktober I. Toepassingsvoorwaarden van het Verdrag II. De toepasselijke wet III. Het toepassingsgebied van de toepasselijke wet B. Het Verdrag van Den Haag van 2 Oktober 1973 inzake de wet die van toepassing is op onderhoudsverplichtingen Erkenning en tenuitvoerlegging A. Het Verdrag van Den Haag van 15 april 1958 inzake de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen inzake van onderhoudsverplichtingen jegens kinderen B. Het Verdrag van Den Haag van 2 Oktober 1973 betreffende de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen inzake onderhoudsverplichtingen C. Andere verdragen Afdeling II. Het gemene conflictenrecht inzake onderhoudsplicht Wettelijke onderhoudsverplichtingen gebaseerd op een verhouding van Staat Onderhoudsverplichtingen niet gebaseerd op een verhouding van Staat A. Na echtscheiding B. Onderhoudsplicht wegens verwekking Toepassingsgebied van de toepasselijke wet Hoofdstuk VI. Het zakelijk statuut Afdeling I. De basisregel Afdeling II. Het toepassingsgebied van de wet van het zakelijk statuut Afdeling III. Problemen in verband met de bepaling van de plaats waar een goed zieh bevindt Afdeling IV. Het conflit mobile i.v.m. het zakelijk statuut Afdeling V. Onteigeningen, nationalisaties en confiscaties Hoofdstuk VII. De verbintenissen uit internationale overeenkomsten Afdeling I. Verdragen betreffende de internationale koop van roerende lichamelijke zaken Het Weense koopverdrag A. Toepassingsvoorwaarden B. Het voorwerp en de aard van de materiele normen van het verdrag XII

10 2. Overige verdragen betreffende de internationale koop van goederen Afdeling II. Verbintenissen uit internationale overeenkomsten bedoeld in art. 1-1 Verdrag van Rome van 19 juni 1980 en aangegaan na 31 december Inleiding - Het internationale contract De verbintenissen uit internationale overeenkomsten waarop het verdrag toepasselijk is A. Regel B. Beperkingen I. Ratione materiae II. Door de toepassing van andere verdragen en E.U.-recht De aanduiding van het inhoudelijk toepasselijke recht A. Het principieel toepasselijke recht I. Rechtskeuze II. De aanduiding van het toepasselijke recht bij ontstentenis van rechtskeuze B. De toepassing van bepalingen van niet principieel toepasselijk recht I. Inleiding II. Verplichte toepassing van andere imperatieve bepalingen III. Facultatieve toepassing van dwingende bepalingen van ander recht - Vreemde internationaal imperatieve bepalingen Het toepassingsgebied van het (principieel) toepasselijke recht A. Inleiding B. Het bestaan en de inhoudelijke geldigheid van de overeenkomst C. Het eigenlijke toepassingsgebied van het toepasselijk recht Het op de vorm van de overeenkomsten toepasselijke recht A. Algemene regeling B. Bijzondere bepalingen - Afwijkingen De toelaatbare bewijsmiddelen Afdeling III. Het gemene recht Het recht dat de inhoud van de overeenkomst beheerst A. De aanduiding van het toepasselijke recht B. Modaliteiten en draagwijdte van de keuze C. Het toepassingsgebied van het toepasselijk recht De vorm van de overeenkomsten XIII

11 Hoofdstuk VIII. De niet-contractuele verbintenissen Afdeling I. De verdragen Het verdrag van Den Haag van 4 mei 1971 inzake de wet welke van toepassing is op verkeersongevallen op de weg A. Voorwaarden voor de toepassing van het verdrag B. De aanduiding van de toepasselijke wet C. Het toepassingsgebied van de toepasselijke wet D. De rechtstreekse vordering Het verdrag van den haag van 2 Oktober 1973 inzake de wet die van toepassing is op de produktenaansprakelijkheid A. Voorwaarden voor de toepassing van het verdrag B. De aanduiding van de toepasselijke wet C. Het toepassingsgebied van de toepasselijke wet Afdeling II. Het gemene recht inzake onrechtmatige daad De verwijzingsregel - Lex loci delicti commissi Het toepassingsgebied van de toepasselijke wet Bedenkingen Afdeling III. De quasi-contracten Hoofdstuk IX. Het familiaal Vermögensrecht Afdeling I. Het huwelijksvermogensrecht De toepasselijke wet indien er geen huwelijkscontract bestaat A. De echtgenoten hebben bij of door het aangaan van het huwelijk dezelfde nationaliteit - Hun nationale wet B. De echtgenoten hebben een verschillende nationaliteit De toepasselijke wet indien er een huwelijkscontract bestaat Het toepassingsgebied van de toepasselijke wet Bijzondere Problemen inzake huwelijksvermogensrecht Bijzondere vorm- en publiciteitsvoorschriften Afdeling II. Erfrecht, schenkingen en testamenten Schenkingen Intestaat erfrecht A. De verwijzingsregels B. Consequentie en correctie C. Herverwijzing? Testamenten A. Geldigheid naar de vorm - Verdrag van 5 Oktober B. Geldigheid naar de grondvoorwaarden Het toepassingsgebied van de toepasselijke erfwet A. In het bijzonder t.a.v. testamenten B. In het algemeen XIV

12 Deel VI. De Europese verordening (E.G.) nr. 1346/2000 van 29 mei betreffende insolventieprocedures Afdeling I. Toepassingsvoorwaarden van de verordering Voorwaarden in hoofde van de persoon van de schuldenaar Voorwaarden i.v.m. de insolventieprocedure zelf Afdeling II. Omschrijving van enkele in de verordening aangewende uitdrukkingen Afdeling III. De rechtsmachtafbakening Afdeling IV. De erkenning en haar onmiddellijke gevolgen De publicatie van beslissingen De erkenning De (eventuele) publicatie van vreemde beslissingen A. Algemeen B. Publicatie in openbare registers Onmiddellijke gevolgen van de erkenning Afdeling V. Het op insolventieprocedures toepasselijke recht Conflictregels De regel en zijn toepassingsgebied Uitzonderingen. Onderwerpen waarop (eventueel) een ander recht toepasselijk is dan dat van de lidstaat waar de procedure werd geopend A. Uitzonderingen met eventueel voorbehoud B. Uitzonderingen zonder voorbehoud Afdeling VI. De opening, de organisatie, de werking en de afwikkeling van insolventieprocedures (in Belgie). De coördinatie tussen insolventieprocedures in verscheidene lidstaten De basisregel en zijn algemene consequenties in Belgie De taken en de bevoegdheden van de curatoren van "Europese" insolventieprocedures A. Opdrachten en bevoegdheden van alle curatoren B. Bijzondere bevoegdheden van de curator van de hoofdprocedure C. Bijzondere bevoegdheden en plichten van de curator van de een secundaire procedure De schuldeisers in "Europese" insolventieprocedures Bijlagen Verordeningen en Verdragen 249 XV