a c a d i e e m Gids

Transcriptie

1 a c a d i e e m levenseinde Gids

2

3 Een kennismaking met de Levenseinde Academie Wat is de Levenseinde Academie? De Levenseinde Academie is een kenniscentrum dat informatie en ervaringen deelt over keuzevrijheid aan het einde van het leven. Iedereen die in groepsverband meer vertrouwd wil raken met dit thema kan een beroep doen op de Academie. Door het inzicht in keuzemogelijkheden te verruimen wordt het praten over het levenseinde makkelijker. Dat kan u helpen als professional. Als u in gesprek wilt over het levenseinde, maar niet goed weet hoe, dan staat u daarin niet alleen. De Levenseinde Academie zet het onderwerp samen met u op de agenda en geeft handreikingen. Voor wie is de Levenseinde Academie? De Academie richt zich met name op professionals en studenten van beroepsopleidingen. Hierbij kan worden gedacht aan verpleegkundigen, verzorgenden, thuiszorgmedewerkers, maatschappelijk werkers, geestelijk verzorgers, artsen, praktijkondersteuners en casemanagers dementie. Wat is kenmerkend voor het aanbod? In alle presentaties staat de mens die zich wil voorbereiden op zijn laatste levensfase centraal. Ook komt de rol van naasten en professionals altijd aan bod. Wat kunt u verwachten? De Academie geeft in heel Nederland groepspresentaties die worden verzorgd door deskundige en ervaren sprekers. De inhoud wordt afgestemd op uw wensen. U kunt specifieke thema s aan de orde laten stellen, verdieping zoeken of de eigen (beroeps)praktijk als uitgangspunt nemen. Het is in overleg ook mogelijk om een reeks presentaties af te nemen of een presentatie te combineren met bijvoorbeeld film, debat of workshop. 3

4 Ook voor een discussieleider of dagvoorzitter bent u bij de Academie aan het goede adres. De Academie beschikt ook over lespakketten en geeft op verzoek Engels- of Duitstalige presentaties over hoe de euthanasiewet in Nederland is ontstaan en functioneert. Zijn er kosten aan verbonden? De Levenseinde Academie werkt zonder winstoogmerk en kan daarom tegen een laag tarief scholing aanbieden. Een presentatie kost 150 euro. Voor commerciële instellingen geldt een tarief van 300 euro. De Levenseinde Academie kan in sommige situaties het tarief aanpassen. Waar wordt de voorlichting gegeven? Sprekers van de Academie komen op locatie in heel Nederland. Als u niet beschikt over een geschikte ruimte, neem dan contact met ons op. Eventueel kunt u terecht op het bureau van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) in het centrum van Amsterdam. Hoe lang duurt een presentatie? Voor een presentatie en beantwoording van vragen moet u rekenen op ongeveer een uur. Als u ook een uitwisseling van ervaringen en een discussie wenst, kunt u uitgaan van anderhalf tot twee uur. Is er voorkennis of een opleidingsniveau vereist? De Academie stelt zich in op de (ervarings)kennis van de groep. 4

5 Het programma-aanbod De Levenseinde Academie biedt de volgende presentaties aan: 1 Keuzes in de laatste levensfase 2 Euthanasie, waar hebben we het (niet) over 3 Wilsverklaringen, hoe belangrijk zijn ze en waar moeten ze aan voldoen? 4 Dementie en het zelfgekozen levenseinde 5 Doodswensen bij psychiatrische problemen 6 De euthanasiewet: een hellend vlak? 7 Voltooid leven of stapeling van ouderdomsklachten 8 De laatstewilpil (of pil van Drion): wat kan en mag wel? 9 Levenseindezorg en verpleegkundigen 10 Jongeren en het zelfgekozen levenseinde a c a d i e e m 5 levenseinde

6 1 Keuzes in de laatste levensfase Een presentatie om keuzemogelijkheden over het levenseinde in gesprek scherp te krijgen, beslissingen vast te (laten) leggen en hier uw professioneel handelen op af te stemmen. Er wordt ingegaan op verschillende begrippen zoals euthanasie, hulp bij zelfdoding, palliatieve sedatie, het behandelverbond en de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBo). Praktijksituaties en juridische, ethische en professionele dilemma s passeren de revue. De betekenis van wilsverklaringen wordt toegelicht, ook bij dementie, psychiatrie en voltooid leven. Deze presentatie geeft u inzicht in: Keuzemogelijkheden over het levenseinde Hoe deze bespreekbaar te maken De wettelijke en professionele ruimte om wensen en verwachtingen rondom het levenseinde te respecteren of te begrenzen. Een reactie van een thuiszorgmedewerker: Alle vormen van een waardig levenseinde kwamen aan de orde. 6

7 Een reactie van een specialist ouderengeneeskunde: De presentator was deskundig en betrokken en stond duidelijk boven de materie. 2 Euthanasie, waar hebben we het (niet) over Deze presentatie geeft antwoord op de vragen: Wat is euthanasie? Wat is hulp bij zelfdoding? Hoe verloopt de procedure? De volgende fases komen aan bod: in gesprek gaan over een euthanasieverzoek, de vinger aan de pols houden, het moment waarop een verzoek actueel wordt en wat er na het verlenen van euthanasie volgt Wat kan ik als zorg- of hulpverlener betekenen? Inzicht wordt gegeven in de (wettelijke) zorgvuldigheidseisen, professionele richtlijnen en het gesprek over een (weloverwogen) euthanasieverzoek of doodswens. Toegelicht wordt welke waarde een schriftelijk euthanasieverzoek heeft en of dit nog wel functioneel is als een patiënt het niet meer zelf mondeling kan bevestigen. Deze presentatie geeft handvatten voor een goed gesprek over euthanasie, waarbij: u duidelijk kunt maken wat u als professional wel en niet kunt betekenen u rekening houdt met wettelijke en beroepsmatige kaders. 7

8 3 Wilsverklaringen, hoe belangrijk zijn ze en waar moeten ze aan voldoen? De verschillende wilsverklaringen (behandelverbod, euthanasieverzoek, volmacht en de niet-reanimeren-penning) worden toegelicht. De betekenis van deze verklaringen in diverse praktijksituaties voor patiënten, hun naasten en professionals komt aan de orde. Op basis van voorbeelden wordt duidelijk wat de waarde hiervan is bij bijvoorbeeld dementie, psychiatrische problematiek en een voltooid leven. Ook komt aan de orde hoe een behandelverbod zinloos doorbehandelen kan helpen voorkomen. Situaties die aanleiding geven voor een (tijdig) gesprek over de wilsverklaringen worden toegelicht, zodat u als professional een beeld krijgt van wensen en (on)mogelijkheden. De presentatie geeft inzicht in: De waarde en juridische status van diverse wilsverklaringen voor de betrokkene en voor u als professional De rol van de naaste(n) bij wilsonbekwaamheid Hoe leidend wilsverklaringen zijn bij o.a. dementie en psychiatrische problematiek en wanneer er sprake is van wilsonbekwaamheid. Een reactie van een geestelijk verzorger: 8 Ik ben me meer bewust van de rol van de naaste bij wilsonbekwaamheid en welke ondersteuning ik in deze situaties kan bieden.

9 Een reactie van een casemanager dementie: We wilden graag een idee van het patiëntenperspectief van de wilsverklaring en euthanasie bij dementie en dit heeft de spreker goed weten over te brengen. Het riep een levendige discussie op. 4 Dementie en het zelfgekozen levenseinde Steeds meer mensen willen regelingen treffen om een, in hun ogen, ontluisterend levenseinde te voorkomen. Hoe kunnen professionals de wensen van patiënten serieus nemen, rekening houdend met professionele, morele en wettelijke grenzen? Wat is de waarde van een wilsverklaring als de betrokkene zelf zijn doodwens niet meer kan bevestigen, bijvoorbeeld vanwege wilsonbekwaamheid? Aan de orde komen het belang van vroegdiagnostiek en dilemma s voor patiënt, arts, andere zorg- en hulpverlener(s) en naasten. De presentatie geeft inzicht in: Handvatten voor het gesprek met een persoon met dementie en zijn naasten over een zelfgekozen levenseinde Ethische, wettelijke en professionele mogelijkheden en grenzen Het belang van vroegsignalering: het vroegtijdig herkennen van veranderingen in de wilsbekwaamheid, in nauw overleg met naasten en eventuele andere professionals. 9

10 5 Doodswensen bij psychiatrische problemen Hoe kun je een doodswens wegen bij psychisch lijden? Welke extra zorgvuldigheden gelden bij psychiatrische problematiek en euthanasie? De wettelijke kaders waarin geen onderscheid geldt tussen fysiek en psychisch lijden en de professionele richtlijn passeren de revue. De (wettelijke) zorgvuldigheidseisen en de functie van de wilsverklaring worden toegelicht. In deze presentatie ligt de nadruk op handvatten voor een open gesprek. De presentatie geeft inzicht in: Extra zorgvuldigheid bij euthanasie in de psychiatrie conform de professionele richtlijn van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) Handvatten voor een gesprek over een doodswens, rekening houdend met wettelijke, morele en professionele dilemma s. Een reactie van een psychiater: Je voelt je soms onder druk staan, zeker als cliënten ervan overtuigd zijn dat ze recht hebben op euthanasie. Nu ik mijn eigen, professionele en wettelijke grenzen beter in beeld heb, verwacht ik mij meer open te kunnen stellen voor een doodswens. 10

11 6 De euthanasiewet: een hellend vlak? Sinds de Nederlandse euthanasiewet (formeel de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding ) van kracht is, is een van de argumenten tégen deze wet het zogenoemde hellende vlak. Worden de wettelijke grenzen bij bijvoorbeeld dementerenden en mensen met een psychiatrische aandoening opgerekt of niet? Wat mag juridisch gezien en waar de liggen de grenzen? De presentatie geeft inzicht in: De wettelijke ruimte om euthanasie te verlenen, ook bij dementie, psychiatrische problematiek en voltooid leven Het antwoord op de vraag of 17 jaar na invoering de angst voor het oprekken van de wet terecht is. Een reactie van een jurist: Ik dacht dat de euthanasiepraktijk juridisch gezien grensoverschrijdend was. Ik heb me nooit gerealiseerd dat de wet zoveel ruimte biedt. 11

12 Een reactie van een huisarts: Nu ik weet wat mogelijk is, voel ik me gesterkt in gesprek met ouderen die klaar zijn met leven. 7 Voltooid leven of stapeling van ouderdomsklachten Euthanasie bij voltooid leven is volop in het nieuws. Uit onderzoek blijkt dat 63% van de Nederlanders vindt dat er een wet moet komen die hulp bij zelfdoding mogelijk maakt voor ouderen die hun leven als voltooid ervaren (NVVE-onderzoek door Motivaction, 2017). De commissie-schnabel concludeerde dat zo n wet niet nodig is, omdat de huidige euthanasiewet goed functioneert en er voldoende wettelijke ruimte is. De wet biedt echter geen zicht op een waardig levenseinde zonder medische aandoening of grondslag. De toenmalige minister van Volksgezondheid, Edith Schippers, was van mening dat ook lijden aan het leven voldoende grond kan zijn voor euthanasie. D66 ontwikkelde een wetsvoorstel. Wat is wel en wat is niet mogelijk? De presentatie geeft inzicht in: De begrippen voltooid leven en stapeling van ouderdomskwalen in relatie tot de euthanasiewet Professionele en wettelijke ruimte om mensen te ondersteunen die lijden aan het leven Hoe in gesprek te gaan met mensen die een laatstewilpil (de zogenoemde pil van Drion) wensen Wat je als professional juridisch gezien wel en niet mag doen of adviseren. 12

13 8 De laatstewilpil (of pil van Drion): wat kan en mag wel? Er is grote behoefte aan regie over de eigen dood op een zelfgekozen moment zonder afhankelijk te zijn van een arts (oftewel de autonome route). De Coöperatie Laatste Wil deed een poging een laatstewilpil beschikbaar te stellen voor leden. Deze actie werd gestaakt nadat justitie ingreep, omdat hulp bij zelfdoding strafbaar is. Ook het bestellen van een dodelijk middel uit het buitenland is illegaal (Opiumwet). Bijna de helft van de Nederlanders (49%) is voor het beschikbaar komen van een middel voor ouderen die hun leven willen beëindigen. Ook vindt een meerderheid dat er een wet nodig is die het mogelijk maakt dat ouderen die hun leven als voltooid ervaren, hulp bij zelfdoding krijgen (63%, onderzoek Motivaction, 2017). Wat is eigenlijk (hulp bij) een zorgvuldige zelfdoding en wat mag wel? De presentatie geeft inzicht in: Voorwaarden voor (hulp bij) een zorgvuldige zelfdoding De wettelijke marges. Een reactie van een ouderenadviseur: Ik heb de pil van Drion afgeraden, omdat ik dacht dat er niets mogelijk was. Tot mijn verrassing ligt het veel genuanceerder dan ik dacht. 13

14 9 Levenseindezorg en verpleegkundigen Deze presentatie geeft verpleegkundigen handreikingen voor het bespreekbaar maken van het levenseinde. De keuzemogelijkheden voor de laatste levensfase passeren de revue. Voorbeelden van dilemma s worden gegeven, zoals bij euthanasie en (gevorderde) dementie, psychiatrie en voltooid leven. De betekenis van schriftelijke wilsverklaringen wordt toegelicht. Er is ruimte voor discussie en het delen van ervaringen. De presentatie geeft inzicht in: Keuzemogelijkheden voor het levenseinde Hoe daarover een open gesprek te voeren, rekening houdend met professionele, wettelijke en morele grenzen Hoe u als verpleegkundige de patiënt en diens naasten kunt ondersteunen. Een reactie van een verpleegkundige: Waar ik eerst aarzelde, heb ik me nu voorgenomen het gesprek aan te gaan. Ik weet nu beter wanneer en hoe ik het initiatief kan nemen. 14

15 Een reactie van een jongerenwerker: De dood kon ik niet goed verenigen met jonge leeftijd. Nu besef ik dat het lijden aan het leven jongeren minstens net zo hard kan treffen als ouderen. Ik heb mijn eigen weerstand in gesprek hierover leren kennen en kan deze nu beter parkeren. 10 Jongeren en het zelfgekozen levenseinde Hoe ga je als professional het gesprek aan als een jongere een doodswens heeft? Het zelfgekozen levenseinde is een zwaar beladen onderwerp en roept vaak extra dilemma s op bij jongeren. In een tijd waarin het aantal zelfdodingen onder jongeren toeneemt, is het van belang dat zij in contact komen met professionals die open staan voor een gesprek over een weloverwogen en waardig levenseinde. De presentatie geeft handreikingen dankzij: Tips en valkuilen voor het gesprek met jongeren over het zelfgekozen levenseinde (onze ervaring is dat beeldmateriaal uitnodigt tot discussie) Inzicht in wettelijke mogelijkheden Het betrekken van naasten. 15

16 Overige diensten van de Levenseinde Academie De Levenseinde Academie doet meer dan presentaties geven. Hieronder treft u een greep uit de overige diensten aan. Een drieluik Als u inhoudelijke verdieping zoekt om nader stil te staan bij de eigen (beroeps)praktijk, dan komt de Academie u graag tegemoet, bijvoorbeeld met een drieluik, bestaande uit: Een presentatie op basis van het programma-aanbod (of een discussie, eventueel gecombineerd met een film) Een vervolgbijeenkomst waarin de Levenseinde Academie uitnodigt casuïstiek of dilemma s in de eigen sector te bespreken Reflectie of intervisie naar aan leiding van de vorige bijeenkomsten. Film en debat De Levenseinde Academie draagt op verzoek ook bij aan debatten, paneldiscussies of (na)gesprekken die gecombineerd worden met een film of documentaire. We kunnen u adviseren over geschikt materiaal. Beelden nodigen uit tot levendige discussies. Het is ook mogelijk een film te combineren met een presentatie. Een reactie ven een ROC: De studenten hebben antwoord gekregen op concrete vraagstukken over dementie en euthanasie en zijn zich nu bewust van hun rol en betekenis voor zorgvragers. 16

17 Een voorzitter voor een workshop, congres of andere bijeenkomst Ook als u een workshop, congres of andere bijeenkomst wilt organiseren over het levenseinde kunt u een beroep doen op de Levenseinde Academie door een (dag)voorzitter te boeken. Gastlessen en lespakketten De Academie biedt het voortgezet en beroepsonderwijs (basisniveau: havo/vwo) een gastles van één uur aan, gecombineerd met (digitale) lespakketten, bijvoorbeeld over euthanasie. Voor beroepsopleidingen wordt desgewenst aansluiting gezocht met het betreffende vakgebied. Presentaties op maat Als u een levenseindevraagstuk op de agenda wilt zetten dat niet in het programma-aanbod terug te vinden is, neemt u dan contact op. In overleg kan de Academie een presentatie of programma op maat verzorgen. Een greep uit mogelijke onderwerpen die buiten het programma vallen, maar binnen de scope van de Academie: Euthanasie en religie Euthanasie in het buitenland Tucht- en strafrecht en euthanasie. 17

18 Een presentatie of lespakket aanvragen? Vul het online formulier in voor de aanvraag van een presentatie ( Bij eventuele (overige) vragen: Bezoek de website: of neem contact op (zie achterzijde voor de contactgegevens). 18

19 PO Box ah Amsterdam De Levenseinde Academie is een initiatief van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE).