Wat kunt u zelf doen. Carla Bekkering Adviescentrum NVVE 30 november 2017

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wat kunt u zelf doen. Carla Bekkering Adviescentrum NVVE 30 november 2017"

Transcriptie

1 Wat kunt u zelf doen Carla Bekkering Adviescentrum NVVE 30 november 2017

2

3 Vliegtuig

4 Trein

5 Vliegtuig: je neemt zelf de stap om door de douane te lopen. Dat is een besluit. Trein: de conducteur fluit, de trein vertrekt, je wordt weggevoerd. Het overkomt je. Vertrek

6 Vragen aan Adviescentrum Ik ga helaas dood, hoe kan dat waardig? Ik wil dood, hoe kan dat waardig? Ik geniet van het leven, toch wil ik informatie over waardig sterven

7 Doorvragen Ik geniet van het leven, toch wil ik informatie over waardig sterven Hoe kom ik aan dodelijke middelen om te voorkomen dat ik dement in een verpleeghuis eindig?

8 Dementie

9 Dodelijke middelen heeft u een doodswens Peaceful pill handbook (.com) Coöperatie laatste wil (laatstewil.nu)

10 Wat kunt u doen? 1. Dodelijke middelen veilig beheren 2. Realiseren dat niet alles tevoren te regelen is 3. Behandelverbod en volmacht 4. Persoonlijke toelichting euthanasieverzoek 5. Vraag de juiste hulp

11 Verantwoordelijkheid

12 Verantwoordelijkheid Verzamelen, dan ook beheren Wat gebeurt met het middel er als u plotseling een natuurlijke dood sterft?

13 Beheer met anderen Groepje vertrouwelingen Regelmatig bijeenkomen Samen 1 portie beheren Eén persoon de kluis, de ander de sleutel Op elkaar letten, de waarheid zeggen

14 Hugo Borst

15 2 fragmenten uit EO programma de kist met Hugo Borst. Hugo Borst Als ik de diagnose Alzheimer krijg zal ik er na een week tussen uit knijpen

16

17

18 Midden in het leven

19 Dementie Diagnose komt niet plotseling uit de lucht vallen

20 Diagnose dementie Na een periode van vergeetachtigheid besluiteloosheid moeite met plannen uitstelgedrag bagatelliseren van signalen van naasten façade ophouden

21 Dementie

22 Dementie en eigen regie..?

23 Niet natuurlijke dood Zelfdoding Euthanasie Natuurlijke dood Behandelverbod Stoppen behandeling Afzien van eten drinken Eigen regie

24 Dementie en beslisvaardigheid?

25 Dementie Heeft u dan inzicht in uw situatie? Denkt u nog hetzelfde over het levenseinde? Bent u dan beslisvaardig genoeg? Weet u nog dat u dodelijke midden in huis heeft? Kunt u nog een zelfdoding plannen?

26 Wat kunt u doen? 1. Dodelijke middelen veilig beheren 2. Realiseren dat niet alles tevoren te regelen is 3. Behandelverbod en volmacht 4. Persoonlijke toelichting euthanasieverzoek 5. Vraag de juiste hulp

27 Belangrijkste vraag Hoe kom ik aan middelen om te voorkomen dat ik dement in een verpleeghuis eindig?

28 Belangrijkste vraag Hoe kom ik aan middelen Wat kan ik doen om te voorkomen dat ik dement in een verpleeghuis eindig?

29 Belangrijkste vraag Wat kan ik doen om te voorkomen om de kans te verkleinen dat ik dement in een verpleeghuis eindig?

30 Belangrijkste vraag Wat kan ik doen om de kans verkleinen dat ik dement in een verpleeghuis eindig?

31 Wat kunt u doen? 1. Dodelijke middelen veilig beheren 2. Realiseren dat niet alles tevoren te regelen is 3. Behandelverbod en volmacht 4. Persoonlijke toelichting euthanasieverzoek 5. Vraag de juiste hulp

32 Behandelverbod en volmacht

33 Wat kunt u doen? 1. Dodelijke middelen veilig beheren 2. Realiseren dat niet alles tevoren te regelen is 3. Behandelverbod en volmacht 4. Persoonlijke toelichting euthanasieverzoek 5. Vraag de juiste hulp

34 Persoonlijke toelichting schrijven

35 Persoonlijke toelichting Wat u merkt Wat u vreest Wat voor u het leven de moeite waard maakt Niet te juridisch de standaard tekst is goed Opletten met als, dan wil ik euthanasie

36 Wat kunt u doen? 1. Dodelijke middelen veilig beheren 2. Realiseren dat niet alles tevoren te regelen is 3. Behandelverbod en volmacht 4. Persoonlijke toelichting euthanasieverzoek 5. Vraag de juiste hulp

37 Naasten

38 Naasten Zorg je er voor dat ik nooit naar een verpleeghuis hoef? Help je me zo lang mogelijk de regie te houden?

39 Naasten Zorg je er voor dat ik nooit naar een verpleeghuis hoef? Help je me zo lang mogelijk de regie te houden?

40 Dilemma s naasten Doe ik dit voor mezelf? of doe ik wat moeder me heeft gevraagd? Waarschuw ik haar dat het tijd wordt? hoe voelt dat voor haar? Zorg ik heel erg goed voor moeder dan stelt ze de beslissing veel te lang uit

41 Hulp van naasten Wilsbekwaam: ondersteunen bij een euthanasieverzoek Wilsonbekwaam: handhaven behandelverbod Hulp bij zelfdoding = strafbaar

42 Hulp bij zelfdoding Niet- artsen: strafbaar Artsen: strafuitsluiting mogelijk indien zorgvuldigheidseisen WTL

43 Vraag de juiste hulp Maak het mogelijk dat uw naasten u helpen de regie te behouden NVVE consulent kan u en uw naasten adviseren

44 Adviesgesprekken NVVE Behandelverbod Afzien van eten en drinken Euthanasie Zorgvuldige zelfdoding

45 Samenvattend Eigen regie bij dementie is een sprookje dat zelden bewaarheid wordt U wordt afhankelijk van naasten die u helpen de regie te houden Het is verstandig die naasten vroeg te betrekken

46

Voltooid Leven Nu doorpakken. Robert Schurink Directeur NVVE

Voltooid Leven Nu doorpakken. Robert Schurink Directeur NVVE Voltooid Leven Nu doorpakken. Robert Schurink Directeur NVVE Inleiding NVVE bestaat sinds 1973 en had als doel de legalisering van euthanasie NVVE heeft in 2003 doelstelling verbreed en het brede palet

Nadere informatie

Agenda. Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen. Wetten. Keuzes aan het einde van het leven

Agenda. Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen. Wetten. Keuzes aan het einde van het leven Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen Jannie Willemsen Medewerker Presentatiedienst Agenda Wetten en patiëntenrechten Keuzes aan het einde van het leven NVVE en Wilsverklaringen

Nadere informatie

Een kraakheldere wilsverklaring

Een kraakheldere wilsverklaring Een kraakheldere wilsverklaring Mag euthanasie bij dementie? JA, zowel bij beginnende als bij gevorderde dementie, als de euthanasie voldoet aan de zorgvuldigheidseisen. Vrijwillig en weloverwogen verzoek

Nadere informatie

Thema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus

Thema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus Hartelijk welkom Thema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus Inhoud avond 1 Inleiding op thema m.b.v. presentatie 2 filmdocumentaire: Als

Nadere informatie

Twee mannen verblijven al enige tijd op een psychogeriatrische afdeling van het verpleeghuis. Beiden zijn, zoals dat heet, gevorderd dement.

Twee mannen verblijven al enige tijd op een psychogeriatrische afdeling van het verpleeghuis. Beiden zijn, zoals dat heet, gevorderd dement. Twee mannen verblijven al enige tijd op een psychogeriatrische afdeling van het verpleeghuis. Beiden zijn, zoals dat heet, gevorderd dement. Beiden hebben ooit, vóór het begin van de dementie, een wilsverklaring

Nadere informatie

Welke factoren zijn van invloed?

Welke factoren zijn van invloed? Keuzeprogramma Welke factoren zijn van invloed? Carla Bekkering Coördinator Adviescentrum NVVE Adviescentrum Spreekuren Telefonisch adviesgesprek Huisbezoek Veel vragen over dementie Dementie en euthanasie

Nadere informatie

Presentatie WOUW-bijeenkomst 15 november 2017

Presentatie WOUW-bijeenkomst 15 november 2017 Presentatie WOUW-bijeenkomst 15 november 2017 Wie zijn wij Dineke Leliefeld-Lohman, verzekeringsarts n.p. Casemanager/adviseur Stichting de Einder Mariëtte Thijssen, coach & adviseur Kopera Levenseinde

Nadere informatie

Medische beslissingen rond het levenseinde

Medische beslissingen rond het levenseinde Medische beslissingen rond het levenseinde Adri Jobse, huisarts, kaderarts, consulent PTMN Gon Uyttewaal, gesp. vpk pz, consulent PTMN 26 juni 2014 1. Wet geneeskundige op de behandelingsovereenkomst 2.

Nadere informatie

De eindsprint als keuze

De eindsprint als keuze De eindsprint als keuze Erica van Maanen en Classien Rebergen beiden huisarts/kaderarts palliatieve zorg/scen-arts Lovah-congres 2016 Stelling 1: Als een patiënt kiest voor overlijden dan is euthanasie

Nadere informatie

Keuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN

Keuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Keuzes rond het levenseinde Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Palliatieteam midden nederland 24 uur/7 dagen per week telefonisch bereikbaar voor hulpverleners Allerlei disciplines

Nadere informatie

TOELICHTING BIJ WILSVERKLARINGEN. Formulierenset i : (1) volmacht. (2) euthanasieverzoek. (3) behandelverbod met een niet reanimeren verklaring

TOELICHTING BIJ WILSVERKLARINGEN. Formulierenset i : (1) volmacht. (2) euthanasieverzoek. (3) behandelverbod met een niet reanimeren verklaring TOELICHTING BIJ WILSVERKLARINGEN Formulierenset i : (1) volmacht (2) euthanasieverzoek (3) behandelverbod met een niet reanimeren verklaring (4) vrijwaringverklaring (5) laatste wensen en praktische informatie

Nadere informatie

Wils(on)bekwaamheid. Belangenbehartiging en eigen keuzen. Dr. Dorothea Touwen Ethiek en Recht van de Gezondheidszorg DONDERDAG 12 APRIL 2019

Wils(on)bekwaamheid. Belangenbehartiging en eigen keuzen. Dr. Dorothea Touwen Ethiek en Recht van de Gezondheidszorg DONDERDAG 12 APRIL 2019 Wils(on)bekwaamheid Belangenbehartiging en eigen keuzen Dr. Dorothea Touwen Ethiek en Recht van de Gezondheidszorg DONDERDAG 12 APRIL 2019 Perspectief: wie ben ik? Docent en onderzoeker medische ethiek

Nadere informatie

Achtergrondinformatie

Achtergrondinformatie Onderdeel van de patiëntenbrochure Spreek tijdig over het levenseinde. - www.knmg.nl/spreken-over-levenseinde Achtergrondinformatie Hieronder leest u achtergrondinformatie die u kan helpen om het gesprek

Nadere informatie

Wilsverklaring. Belangrijke documenten

Wilsverklaring. Belangrijke documenten Wilsverklaring Belangrijke documenten Bijlage 1: Voorbeeld wilsverklaring Behandelverbod Lees voordat u deze verklaring invult de toelichting bij het behandelverbod. Naam : Geboortedatum : Geboorteplaats:

Nadere informatie

De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek

De laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek De laatste levensfase Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek In gesprek In de laatste levensfase krijgen mensen te maken met allerlei vragen. Misschien ziet u op tegen de pijn en benauwdheid die

Nadere informatie

Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek. Publieksversie

Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek. Publieksversie Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek Publieksversie Waarom nadenken en praten over uw levenseinde? Misschien denkt u wel eens na over uw levenseinde. In dat laatste deel van uw leven kan uw dokter

Nadere informatie

Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek. Artsenversie

Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek. Artsenversie Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek Artsenversie Waarom nadenken en praten over het levenseinde? Misschien denkt uw patiënt wel eens na over zijn levenseinde. In dat laatste deel van zijn leven

Nadere informatie

Wensen rond de laatste levensfase

Wensen rond de laatste levensfase Wensen rond de laatste levensfase Ouderen en zelfbeschikking Dorothea Touwen Docent en onderzoeker Medische Ethiek WASSENAAR, 31 OKTOBER 2018 Punten ter bespreking Wensen in deze fase van uw leven Wensen

Nadere informatie

Algemeen. Euthanasie.

Algemeen. Euthanasie. Algemeen Euthanasie www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG051 / Euthanasie / 09-11-2018 2 Euthanasie Artsen kunnen in bijzondere omstandigheden

Nadere informatie

Wat kan de NVVE voor u betekenen?

Wat kan de NVVE voor u betekenen? Wat kan de NVVE voor u betekenen? at is euthanasie? Wat is geen euthanasie? Verzoek tot euthan el of niet behandelen Wilsverklaringen, volmacht en getuigen laring Bespreek uw wensen Wilt u lid worden?

Nadere informatie

Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie

Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie Workshop Paul Vogelaar, verpleegkundig expert palliatieve zorg en pijn Lux Nova, palliatieve zorg & training 2 Work-shoppen 3 Dementie Combinatie

Nadere informatie

Wat kan de NVVE voor u betekenen?

Wat kan de NVVE voor u betekenen? Wat kan de NVVE voor u betekenen? at is euthanasie? Wat is geen euthanasie? Verzoek tot euthan el of niet behandelen Wilsverklaringen, volmacht en getuigen laring Bespreek uw wensen Niet-reanimeren penning

Nadere informatie

De juridische context van de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (Wtl)

De juridische context van de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (Wtl) De juridische context van de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (Wtl) mr. S.R. Bakker 10 juni 2015 Aanleiding jurisprudentieonderzoek Aflevering Zembla over euthanasie en

Nadere informatie

Niet-reanimeren verklaring

Niet-reanimeren verklaring Niet-reanimeren verklaring 1 van 4 Niet-reanimeren verklaring Algemene informatie over een wilsverklaring Een wilsverklaring is een document waarin u uw wensen rondom het levenseinde vastlegt. Schriftelijke

Nadere informatie

De rol van de schriftelijke wilsverklaring in de toetsingspraktijk

De rol van de schriftelijke wilsverklaring in de toetsingspraktijk De rol van de schriftelijke wilsverklaring in de toetsingspraktijk Casuïstiek Mr. drs. L. (Liselotte) Postma NVVE symposium Euthanasie bij dementie. Een wilsverklaring alléén is niet genoeg 12 april 2019

Nadere informatie

Wilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien. Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg

Wilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien. Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg Wilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg Uitgebreide volmacht: Wie beslist namens een patiënt als deze dat zelf (tijdelijk) niet meer kan Voorkomen: Onder

Nadere informatie

Informatie over euthanasie

Informatie over euthanasie Informatie over euthanasie Inleiding Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken. Wat u van euthanasie vindt, hangt onder meer af van uw (religieuze) achtergrond, opvoeding,

Nadere informatie

Toelichting bij de wilsverklaringen

Toelichting bij de wilsverklaringen Toelichting bij de wilsverklaringen NVVE, VE, Amsterdam 2018 NVVE Postbus 75331 1070 AH Amsterdam Tel. 020-620 06 90 E-mail: info@nvve.nl Website: www.nvve.nl Eerste druk: oktober 2006 Veertiende herziene

Nadere informatie

Wat kan de NVVE voor u betekenen?

Wat kan de NVVE voor u betekenen? Wat kan de NVVE voor u betekenen? at is euthanasie? Wat is geen euthanasie? Verzoek tot euthan el of niet behandelen Wilsverklaringen, volmacht en getuigen laring Bespreek uw wensen Niet-reanimeren penning

Nadere informatie

Over de laatste levensfase. Een leidraad bij het denken, praten en beslissen

Over de laatste levensfase. Een leidraad bij het denken, praten en beslissen Over de laatste levensfase Een leidraad bij het denken, praten en beslissen NVVE, VE, Amsterdam 2015 NVVE Postbus 75331 1070 AH Amsterdam Tel. (020) 620 06 90 Website: www.nvve.nl Eerste druk: augustus

Nadere informatie

Zelfstudiepakket. Palliatieve zorg bij Zelfeuthanasie

Zelfstudiepakket. Palliatieve zorg bij Zelfeuthanasie Zelfstudiepakket Palliatieve zorg bij Zelfeuthanasie Naam: Datum: 1 1. Inleiding Dit zelfstudiepakket over palliatieve zorg bij zelfeuthanasie is voor verzorgenden, helpenden en andere zorgprofessionals.

Nadere informatie

Over de laatste levensfase. Een leidraad bij het denken, praten en beslissen

Over de laatste levensfase. Een leidraad bij het denken, praten en beslissen Over de laatste levensfase Een leidraad bij het denken, praten en beslissen NVVE, Amsterdam 2018 NVVE Postbus 75331 1070 AH Amsterdam Tel. (020) 620 06 90 Website: www.nvve.nl Eerste druk: augustus 2013

Nadere informatie

Over de laatste levensfase

Over de laatste levensfase Over de laatste levensfase el of niet behandelen Euthanasie en hulp bij zelfdoding Palli edatie Dementie en zelfgewild levenseinde Voltooid leven en enswens Regie in eigen hand Ondersteuning van de NVVE

Nadere informatie

Eerste richtlijnen voor het omgaan met euthanasie vragen van cliënten en hun families die bij Geriant in behandeling zijn

Eerste richtlijnen voor het omgaan met euthanasie vragen van cliënten en hun families die bij Geriant in behandeling zijn Eerste richtlijnen voor het omgaan met euthanasie vragen van cliënten en hun families die bij Geriant in behandeling zijn Praat erover: 1. Je hoeft niet alles te weten of te begrijpen over euthanasie bij

Nadere informatie

Werkstuk Maatschappijleer Euthanasie

Werkstuk Maatschappijleer Euthanasie Werkstuk Maatschappijleer Euthanasie Werkstuk door een scholier 1454 woorden 12 april 2001 6,3 69 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inleiding Dit werkstuk gaat over euthanasie. Op de volgende vragen

Nadere informatie

Conclusies, aanbevelingen en vervolgstappen

Conclusies, aanbevelingen en vervolgstappen De rol van de arts bij het zelfgekozen levenseinde 39 5 Conclusies, aanbevelingen en vervolgstappen In dit hoofdstuk wordt puntsgewijs een opsomming gegeven van de conclusies over de rol, de verantwoordelijkheden,

Nadere informatie

EUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk) EUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk) EUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk)

EUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk) EUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk) EUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk) Disclosure belangen Agnes van der Heide Agnes van der Heide Erasmus MC Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg 13 maart 2015 (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties

Nadere informatie

Inleiding. Wat is euthanasie? Euthanasie bespreekbaar

Inleiding. Wat is euthanasie? Euthanasie bespreekbaar Euthanasie Inleiding Euthanasie, ofwel een verzoek om het leven te beëindigen is misschien wel de meest ingrijpende keuze die mensen kunnen maken. U heeft aangegeven dat u met de afweging tot een dergelijke

Nadere informatie

Toelichting bij de wilsverklaringen

Toelichting bij de wilsverklaringen Toelichting bij de wilsverklaringen NVVE, VE, Amsterdam 2015 NVVE Postbus 75331 1070 AH Amsterdam Tel. 020-620 06 90 E-mail: info@nvve.nl Website: www.nvve.nl Eerste druk: oktober 2006 Elfde herziene druk:

Nadere informatie

Medische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp. Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde

Medische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp. Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde Medische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde Wat zegt de wet? Belangrijkste argument is wilsbekwaamheid

Nadere informatie

Oordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen

Oordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Oordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Samenvatting: Een vrouw met Alzheimer leed ondraaglijk onder cognitieve achteruitgang, fatische, praktische en executieve stoornissen en onder

Nadere informatie

Over de laatste levensfase. Een leidraad bij het denken, praten en beslissen

Over de laatste levensfase. Een leidraad bij het denken, praten en beslissen Over de laatste levensfase Een leidraad bij het denken, praten en beslissen NVVE, Amsterdam 2014 NVVE Postbus 75331 1070 AH Amsterdam Tel. 020-620 06 90 E-mail: info@nvve.nl Website: www.nvve.nl Eerste

Nadere informatie

TOELICHTING BIJ DE WILSVERKLARINGEN

TOELICHTING BIJ DE WILSVERKLARINGEN TOELICHTING BIJ DE WILSVERKLARINGEN NVVE, Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde Amsterdam 2012 NVVE Postbus 75331 1070 AH Amsterdam Tel. 020-620 06 90 E-mail: euthanasie@nvve.nl Website:

Nadere informatie

Even stilstaan bij de laatste levensfase. Wat zijn uw wensen?

Even stilstaan bij de laatste levensfase. Wat zijn uw wensen? Even stilstaan bij de laatste levensfase Wat zijn uw wensen? We praten er samen over! Spreek op tijd over uw laatste levensfase Kennismakingsgesprek met cliëntadviseur en specialist ouderengeneeskunde

Nadere informatie

Oordeel: gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen

Oordeel: gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Oordeel: gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Inhoudsindicatie: Op basis van art.2 lid 2 WTL vervangt de schriftelijke wilsverklaring een mondeling verzoek; evidente uitingen van lijdensdruk;

Nadere informatie

Levenseinde en euthanasie

Levenseinde en euthanasie Levenseinde en euthanasie Een verkenning naar de informatievoorziening over deze onderwerpen en de mening van mantelzorgers over euthanasie bij dementie Oktober 2017 Susanne van den Buuse (Alzheimer Nederland)

Nadere informatie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Zorg en behandeling rondom het levenseinde Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Inleiding In deze folder leest u de visie en het beleid van

Nadere informatie

Zelfstudiepakket. Palliatieve zorg bij Zelfeuthanasie

Zelfstudiepakket. Palliatieve zorg bij Zelfeuthanasie Zelfstudiepakket Palliatieve zorg bij Zelfeuthanasie Naam: Datum: 1 1. Inleiding Dit zelfstudiepakket over palliatieve zorg bij zelfeuthanasie is voor verzorgenden, helpenden en andere zorgprofessionals.

Nadere informatie

Wilsverklaring. Grenzen, wensen en verwachtingen rond uw levenseinde

Wilsverklaring. Grenzen, wensen en verwachtingen rond uw levenseinde 00 Wilsverklaring Grenzen, wensen en verwachtingen rond uw levenseinde 1 Hoe maak ik mijn wensen duidelijk in mijn laatste levensfase? In de laatste levensfase van zieke mensen moeten er moeilijke beslissingen

Nadere informatie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Zorg en behandeling rondom het levenseinde Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Inleiding In deze folder kunt u de visie en het beleid van

Nadere informatie

Commentaar op het boven samengevatte oordeel van de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie

Commentaar op het boven samengevatte oordeel van de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie 1 Een schriftelijke wilsverklaring vraagt onderhoud Commentaar op het boven samengevatte oordeel van de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie Govert den Hartogh Tot voor kort wisten weinig artsen dat

Nadere informatie

DEMENTIE EN HET ZELFGEWILDE LEVENSEINDE

DEMENTIE EN HET ZELFGEWILDE LEVENSEINDE DEMENTIE EN HET ZELFGEWILDE LEVENSEINDE NVVE, Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde Amsterdam, juli 2010 NVVE Postbus 75331 1070 AH Amsterdam Telefoon: 0900-606 06 06 (_ 0,20 p.m.) E-mail:

Nadere informatie

Voorbeeld voorpagina wilsverklaringen

Voorbeeld voorpagina wilsverklaringen Voorbeeld voorpagina wilsverklaringen Met deze set wilsverklaringen en formulieren geef ik... aan dat ik mij verdiept heb in situaties die zich kunnen voordoen omtrent mijn levenseinde en/of in situaties

Nadere informatie

Vragenlijst. KOPPEL-studie: Kennis en Opvattingen van Publiek en Professionals over Einde Leven beslissingen

Vragenlijst. KOPPEL-studie: Kennis en Opvattingen van Publiek en Professionals over Einde Leven beslissingen Vragenlijst KOPPEL-studie: Kennis en Opvattingen van Publiek en Professionals over Einde Leven beslissingen 2 Inleiding op de vragenlijst Deze vragenlijst is onderdeel van een onderzoek naar medische beslissingen

Nadere informatie

HET LEVENSEINDE Een doodgezwegen onderwerp. Lia Verlinde 6 November 2012

HET LEVENSEINDE Een doodgezwegen onderwerp. Lia Verlinde 6 November 2012 HET LEVENSEINDE Een doodgezwegen onderwerp Lia Verlinde 6 November 2012 Het levenseinde Inleiding Levenseinde Levensloop Waardering van het leven en wil om te leven Rol hulpverlening Richtlijnen Tot slot

Nadere informatie

in liefde loslaten workshop Monique Schirris & Chris Bavinck NVRG congres 15 september 2015

in liefde loslaten workshop Monique Schirris & Chris Bavinck NVRG congres 15 september 2015 in liefde loslaten workshop Monique Schirris & Chris Bavinck NVRG congres 15 september 2015 inhoud workshop voorstellen doelstelling moreel kompas bejegeningsverlegenheid De weg kwijt? casus voorstellen

Nadere informatie

Wilsverklaringen. Met deze set wilsverklaringen en formulieren geef ik... geboren in... op...en wonende in...

Wilsverklaringen. Met deze set wilsverklaringen en formulieren geef ik... geboren in... op...en wonende in... Wilsverklaringen Met deze set wilsverklaringen en formulieren geef ik... geboren in... op...en wonende in... aan dat ik mij verdiept heb in situaties die zich kunnen voordoen omtrent mijn levenseinde en/of

Nadere informatie

Grenzen aan euthanasie. drs. Eric van Wijlick beleidsadviseur

Grenzen aan euthanasie. drs. Eric van Wijlick beleidsadviseur Grenzen aan euthanasie drs. Eric van Wijlick beleidsadviseur euthanasiewens in schriftelijke verklaring vastgelegd en besproken. Plotseling verslechterde de toestand. Omdat de huisarts niet bereikbaar

Nadere informatie

Honderden mensen kopen laatste wil-poeder

Honderden mensen kopen laatste wil-poeder Honderden mensen kopen laatste wil-poeder Vandaag om 14:59 door Enzo van Steenbergen, NRC Next Tweet Delen Mail Print http://www.standaard.be/cnt/dmf20180209_03347980 1/6 Foto: BART DEWAELE Meer dan 300

Nadere informatie

Heeft u het er wel eens over?

Heeft u het er wel eens over? Heeft u het er wel eens over? Met wie? Waarom? Moeilijk? Mensen zijn verschillend Sommigen vinden het niet moeilijk en willen alles regelen. Anderen hebben er wel moeite mee en hebben het er liever niet

Nadere informatie

Duivels dilemma (1) Duivels dilemma (2) Sterven op verzoek. Euthanasie en ander sterven op verzoek. Inhoud. Guusje spreekt met haar kinderen

Duivels dilemma (1) Duivels dilemma (2) Sterven op verzoek. Euthanasie en ander sterven op verzoek. Inhoud. Guusje spreekt met haar kinderen Duivels dilemma (1) Euthanasie en ander sterven op verzoek Het wel doden van iemand die dat niet wil, omdat hij vergeten is dat hij dit wil, is moord. Het niet doden van iemand die dat wel wil, maar zelf

Nadere informatie

11 februari Rob Bruntink

11 februari Rob Bruntink 11 februari Rob Bruntink Stelling 1: Als je een euthanasieverzoek wilt doen, moet je een euthanasieverklaring hebben. Stelling 2: Als je een euthanasieverzoek doet (en daarbij ook kunt verwijzen naar

Nadere informatie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie

Zorg en behandeling rondom het levenseinde. Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Zorg en behandeling rondom het levenseinde Het beleid van de Frankelandgroep inzake reanimatie, palliatieve sedatie, versterving en euthanasie Inleiding In deze folder kunt u het beleid van de Frankelandgroep

Nadere informatie

In debat over de wilsverklaring

In debat over de wilsverklaring Rob Jonquière en Ton Vink In debat over de wilsverklaring Ton Vink Van overeenkomstige toepassing (1) Naar aanleiding van de discussie rond euthanasie bij gevorderde dementie deed oudrechter Jan Peeters

Nadere informatie

OORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie betreffende de melding van hulp bij zelfdoding

OORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie betreffende de melding van hulp bij zelfdoding Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Na jaren van klachten werd bij patiënte, een vrouw van 70-80 jaar, een beginnende dementie vastgesteld. Het laatste jaar voor overlijden ging zij steeds verder achteruit.

Nadere informatie

Euthanasie en recht. Utrecht Law School. Esther Pans. Maandag 26 mei 2014

Euthanasie en recht. Utrecht Law School. Esther Pans. Maandag 26 mei 2014 Euthanasie en recht Utrecht Law School Esther Pans Maandag 26 mei 2014 Opbouw college Misverstanden Definities Kernarresten Euthanasiewet (WTL 2002) Praktijk van levenseindebeslissingen Actuele ontwikkelingen

Nadere informatie

De Euthanasiewet en de initiatieven Levenseindekliniek en Uit Vrije Wil

De Euthanasiewet en de initiatieven Levenseindekliniek en Uit Vrije Wil 1 De Euthanasiewet en de initiatieven Levenseindekliniek en Uit Vrije Wil 1. Inleiding De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding regelt onder welke voorwaarden een arts aan een

Nadere informatie

(1) Euthanasieverzoek

(1) Euthanasieverzoek (1) Euthanasieverzoek Naam euthanasieverzoeker: Na grondige afweging, uit vrije wil en in het bezit van mijn volle verstand, verklaar ik het volgende: 1. De onderhavige verklaring is bestemd om dienst

Nadere informatie

OORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek

OORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Patiënte, een vrouw van 70 80 jaar, leed aan de ziekte van Alzheimer. De arts was vanaf de diagnose met patiënte over euthanasie in gesprek geweest. Patiënte beschikte

Nadere informatie

Handreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen

Handreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen Handreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen Alexander de Graeff Internist-oncoloog/hospice-arts UMC Utrecht/Academisch Hospice Demeter, De Bilt

Nadere informatie

Maart 2017 (nummer 33) Bestuur Alzheimer DWO. Agenda Alzheimer Cafés Arthur de Groot, Voorzitter en portefeuille: Belangenbehartiging

Maart 2017 (nummer 33) Bestuur Alzheimer DWO. Agenda Alzheimer Cafés Arthur de Groot, Voorzitter en portefeuille: Belangenbehartiging Maart 2017 (nummer 33) Bestuur Alzheimer DWO Arthur de Groot, Voorzitter en portefeuille: Belangenbehartiging Ada van Bergen, Vicevoorzitter en portefeuille: Belangenbehartiging Riet Geerling, Secretaris

Nadere informatie

Een moeilijke beslissing en dat moet het ook blijven. Paul Schnabel Universiteit Utrecht 22 november 2017, KNMG/SCEN

Een moeilijke beslissing en dat moet het ook blijven. Paul Schnabel Universiteit Utrecht 22 november 2017, KNMG/SCEN Een moeilijke beslissing en dat moet het ook blijven Paul Schnabel Universiteit Utrecht 22 november 2017, KNMG/SCEN Wet Toetsing Levensbeëindiging op Verzoek Arts: overtuiging vrijwillig en weloverwogen

Nadere informatie

EUTHANASIE ZONDER EXAMEN

EUTHANASIE ZONDER EXAMEN Zelfeuthanasie is vaak beter dan de arts erom vragen. Voor euthanasie door een arts moet een soort examen worden afgelegd. Wie het zelf doet, houdt de regie in eigen hand. Met of zonder anderen. Het moet

Nadere informatie

*Het betreft hier twee afzonderlijke meldingen, die apart door de commissie zijn beoordeeld. Beide oordelen worden hier weergegeven.

*Het betreft hier twee afzonderlijke meldingen, die apart door de commissie zijn beoordeeld. Beide oordelen worden hier weergegeven. Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Twee echtgenoten verzochten om gelijktijdige levensbeëindiging. Patiënte, een vrouw van 60-70 jaar, had een sigmoidcarcinoom. Zij leed onder meer onder heftige buikkrampen,

Nadere informatie

Alles over het levenstestament. Wie beslist er als u zelf geen beslissingen meer kunt maken?

Alles over het levenstestament. Wie beslist er als u zelf geen beslissingen meer kunt maken? Alles over het levenstestament Wie beslist er als u zelf geen beslissingen meer kunt maken? Alles over het levenstestament Wellicht denkt u er nog helemaal niet over na, maar het is mogelijk dat er een

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 708 Vragen van het lid

Nadere informatie

Euthanasie: vragen en antwoorden. De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding in de praktijk

Euthanasie: vragen en antwoorden. De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding in de praktijk Euthanasie: vragen en antwoorden De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding in de praktijk INHOUD VRAGEN: 1. Waarom een euthanasiewet? 2. Worden artsen in Nederland voor euthanasie

Nadere informatie

Voorbeeld wilsverklaring

Voorbeeld wilsverklaring Voorbeeld wilsverklaring Behandelverbod Een wilsverklaring is een schriftelijke verklaring. Hierin beschrijft u uw wensen op medisch gebied voor situaties waarin u uw wensen niet meer zelf kunt vertellen.

Nadere informatie

HET LEVENSTESTAMENT. Wat is een levenstestament?

HET LEVENSTESTAMENT. Wat is een levenstestament? HET LEVENSTESTAMENT U heeft er waarschijnlijk al over gehoord of iets over gelezen: het maken van een levenstestament. Maar wat is een levenstestament nu precies? En wanneer is het maken van een levenstestament

Nadere informatie

Aanmelding. Voor wie is de aanmelding bestemd, wie is de hulpvrager? Voornaam. Tussenvoegsel(s) Telefoonnummer: E-mailadres:

Aanmelding. Voor wie is de aanmelding bestemd, wie is de hulpvrager? Voornaam. Tussenvoegsel(s) Telefoonnummer: E-mailadres: Aanmelding Om uw aanmelding te kunnen verzenden moet u van iedere vraag alle onderdelen beantwoorden. Blijft een vraag of onderdeel onbeantwoord dan kunt u dit formulier niet verzenden en kan de Levenseindekliniek

Nadere informatie

Levenseinde juridisch beschouwd

Levenseinde juridisch beschouwd Levenseinde juridisch beschouwd P.J.M. (Peter) Ros, advocaat Witte Paal 333b, Schagen Ros Ploeger advocaten Schagen 2015 www.advocatenschagen.nl Euthanasie opzettelijk leven van ander op diens uitdrukkelijk

Nadere informatie

Handreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen

Handreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen Handreiking: Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen Alexander de Graeff Internist-oncoloog/hospice-arts UMC Utrecht/Academisch Hospice Demeter, De Bilt

Nadere informatie

Jaarplan NVVE Inhoudsopgave

Jaarplan NVVE Inhoudsopgave Jaarplan NVVE 0 0 0 0 Inhoudsopgave. INLEIDING... - -. MISSIE... - -. BELEIDSDOELEN... - -. COMPLEXE VERZOEKEN... - - Dementie... - - Psychiatrie... - - Chronische ziekten... - - Voltooid leven... - -.

Nadere informatie

Medisch ethicus Katja ten Cate deed onderzoek naar euthanasie: Een arts zei: het voelt een beetje laf

Medisch ethicus Katja ten Cate deed onderzoek naar euthanasie: Een arts zei: het voelt een beetje laf Medisch ethicus Katja ten Cate deed onderzoek naar euthanasie: Een arts zei: het voelt een beetje laf Voor mij hoeft het niet meer, ik wil dood. Bij dat verzoek van patiënten komen artsen voor enorme morele

Nadere informatie

Nabij Vertrouwd Gastvrij

Nabij Vertrouwd Gastvrij Wezenlijke vragen over zeggenschap...over mensen en over zorg... Wezenlijke vragen over zeggenschap, over mensen en over zorg Waarschijnlijk bent u zoals veel cliënten van ZZWD al op zekere leeftijd. Dan

Nadere informatie

Waardig Sterven. Een strategische verkenning van het zelfbeschikkingsrecht. bij het zelfgekozen levenseinde en een voorzet

Waardig Sterven. Een strategische verkenning van het zelfbeschikkingsrecht. bij het zelfgekozen levenseinde en een voorzet Waardig Sterven Een strategische verkenning van het zelfbeschikkingsrecht bij het zelfgekozen levenseinde en een voorzet voor een agenda voor de toekomst 14 Mei 2016 Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig

Nadere informatie

Waardig Sterven. Een strategische verkenning van het zelfbeschikkingsrecht. bij het zelfgekozen levenseinde en een voorzet

Waardig Sterven. Een strategische verkenning van het zelfbeschikkingsrecht. bij het zelfgekozen levenseinde en een voorzet Waardig Sterven Een strategische verkenning van het zelfbeschikkingsrecht bij het zelfgekozen levenseinde en een voorzet voor een agenda voor de toekomst 29 Maart 2016 Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig

Nadere informatie

Advance care planning bij dementie. Drs. Marike de Boer

Advance care planning bij dementie. Drs. Marike de Boer Advance care planning bij dementie Research Programme > Quality of Care, EMGO Institute Drs. Marike de Boer Achtergrond Patiënten steeds mondiger Recht op zelfbeschikking ACP het plannen van toekomstige

Nadere informatie

Waardig Sterven. November Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde Leidsegracht 103, 1017 ND Amsterdam

Waardig Sterven. November Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde Leidsegracht 103, 1017 ND Amsterdam Waardig Sterven Een strategische verkenning van het recht op zelfbeschikking bij het zelfgekozen levenseinde en een voorzet voor een agenda voor de toekomst November 2015 Nederlandse Vereniging voor een

Nadere informatie

ALZHEIMER & RECHT. Mijn partner heeft diagnose Alzheimer. Zijn er zaken die ik dien te regelen?

ALZHEIMER & RECHT. Mijn partner heeft diagnose Alzheimer. Zijn er zaken die ik dien te regelen? Mijn partner heeft diagnose Alzheimer. Zijn er zaken die ik dien te regelen? Mijn partner heeft diagnose Alzheimer. Moeten we nu een testament maken of aanpassen? Kan ik het huis verkopen als ik kleiner

Nadere informatie

Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg

Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg Jeroen Janssens Specialist Ouderengeneeskunde, commissielid 8-12-2016 Opbouw Workshop 1. Vragen

Nadere informatie

Ruimte en grenzen bij euthanasie. Eric van Wijlick beleidsadviseur

Ruimte en grenzen bij euthanasie. Eric van Wijlick beleidsadviseur Ruimte en grenzen bij euthanasie Eric van Wijlick beleidsadviseur Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (1) Hoofdstuk II Zorgvuldigheidseisen Artikel 2 1. De zorgvuldigheidseisen,

Nadere informatie

Wils(on)bekwaamheid. Belangenbehartiging en eigen keuzen. Dr. Dorothea Touwen Ethiek en Recht van de Gezondheidszorg DONDERDAG 29 NOVEMBER 2018

Wils(on)bekwaamheid. Belangenbehartiging en eigen keuzen. Dr. Dorothea Touwen Ethiek en Recht van de Gezondheidszorg DONDERDAG 29 NOVEMBER 2018 Wils(on)bekwaamheid Belangenbehartiging en eigen keuzen Dr. Dorothea Touwen Ethiek en Recht van de Gezondheidszorg DONDERDAG 29 NOVEMBER 2018 Perspectief: wie ben ik? Docent en onderzoeker medische ethiek

Nadere informatie

OORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek

OORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Hoogbejaarde patiënte leed aan dementie en kreeg tegelijkertijd met haar echtgenoot euthanasie. Het lijden stond in een medische context en was uitzichtloos en ondraaglijk.

Nadere informatie

Beslissingen omtrent het levenseinde

Beslissingen omtrent het levenseinde Beslissingen omtrent het levenseinde Heb je er al over nagedacht? Als ik mijn vrouw niet meer herken, wil ik euthanasie (Etienne Vermeersch) Dit is volgens de wet onmogelijk! als ik mijn vrouw niet meer

Nadere informatie

HET LAATSTE STUK. Informatie over keuzes aan het einde van het leven

HET LAATSTE STUK. Informatie over keuzes aan het einde van het leven HET LAATSTE STUK Informatie over keuzes aan het einde van het leven NVVE, Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde Amsterdam, 2011 NVVE Postbus 75331 1070 AH Amsterdam Telefoon: 0900-606

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker Wat maakt lijden ondraaglijk? Tjipke D. Ypma & Herman L Hoekstra SCEN-Drenthe KNMG SCEN 23 april 2015 Utrecht

Disclosure belangen spreker Wat maakt lijden ondraaglijk? Tjipke D. Ypma & Herman L Hoekstra SCEN-Drenthe KNMG SCEN 23 april 2015 Utrecht Disclosure belangen spreker Wat maakt lijden ondraaglijk? Tjipke D. Ypma & Herman L Hoekstra SCEN-Drenthe KNMG SCEN 23 april 2015 Utrecht (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante

Nadere informatie

OORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek

OORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek Oordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Samenvatting: Patiënte, een vrouw tussen 90 en 100 jaar, leed aan progressieve geheugen- en oriëntatiestoornissen. Tevens werd een tumor in de

Nadere informatie

PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg

PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE Cor Spreeuwenberg HOE KOMT HET DAT OVER DIT SOORT BESLISSINGEN MEER WORDT GESPROKEN DAN VROEGER? vroeger dood door infectieziekten en ongevallen

Nadere informatie

Tijdig praten over het overlijden. Handreiking

Tijdig praten over het overlijden. Handreiking Tijdig praten over het overlijden Handreiking 2 Tijdig praten over het overlijden Colofon Handreiking Tijdig praten over het overlijden is een uitgave van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot

Nadere informatie