STEEDS MEER IN BEWEGING EEN VITAAL STEENWIJKERLAND Meerjarige sportstimuleringsagenda Gemeente Steenwijkerland

Transcriptie

1 STEEDS MEER IN BEWEGING EEN VITAAL STEENWIJKERLAND Meerjarige sportstimuleringsagenda Gemeente Steenwijkerland 24 september 2013

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 Samenvatting Inleiding Doel van deze sportstimuleringsagenda Complementaire rol overheid en samenleving Leeswijzer Beweegredenen voor nieuwe sportstimuleringsagenda Beweegredenen verwoord Evaluatie uitvoeringsprogramma s Sportstimulering Basisnota Sport Goed Gastheerschap Uitvoeringsprogramma Actief en Gezond Uitvoeringsprogramma Samen naar een actieve leefstijl Het beweegteam Onderzoek en monitoringsgegevens Nieuw koers sportstimuleringsbeleid : onze ambities Wat willen we bereiken en hoe gaan we dat doen? De Leven lang fit!-ontwikkellijnen Verhoging van de sportdeelname over de hele breedte: Van 0-90 jaar Gezonde keuzes gemakkelijk gemaakt door sport en bewegen in de buurt: Het vitale dorp Extra aandacht voor kwetsbare groepen Positieve gezondheidseffecten bewerkstelligen Inzet en rol Beweegteam Financiën en monitoring...18 Bijlage I. Landelijke trends en cijfers...19 Bijlage II. Overzicht resultaten investeringen in accommodaties...22 Bijlage III. Overzicht projecten Actief en Gezond Bijlage IV. Overzicht projecten Samen naar een actieve leefstijl Bijlage V. Overzicht sportstimuleringsprojecten Bijlage VI. Monitorgegevens Steenwijkerland als basis voor toekomstig beleid

3 Samenvatting Inleiding De meerjarige sportstimuleringsagenda : STEEDS MEER IN BEWEGING EEN VITAAL STEENWIJKERLAND is de opvolger van gemeentelijke uitvoeringsprogramma s Actief en Gezond (het stimuleren van sport en bewegen bij kinderen en jongeren) en Samen naar een actieve leefstijl (het stimuleren van sporten en bewegen bij volwassenen). In de meerjarige sportstimuleringsagenda is de visie over het gemeentelijke sportbeleid voor de komende drie jaren omschreven. De vernieuwde sportstimuleringsagenda is tot stand gekomen door onze samenwerkingservaring met jongeren, sportaanbieders, scholen en andere maatschappelijk betrokken instellingen en de resultaten van het huidige beleid. Sport in ontwikkeling De afgelopen jaren is met name ingezet op jeugd tot en met 23 jaar om een gezonde leefstijl te ontwikkelen en te behouden, hen kansen te bieden om sporttalenten te ontplooien, elkaar te kunnen ontmoeten en plezier te beleven aan het bewegen. Het zijn vooral de scholen, sportaanbieders, buurt- en bewonersorganisaties en de jongeren zelf geweest, die deze positieve impuls mogelijk hebben gemaakt. De gemeente heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in aantrekkelijke sport- en beweegvoorzieningen en er zijn wijk- en kernspeelplannen uitgevoerd. Daarnaast zijn sport-, beweeg- en speelprojecten en het beweegteam (drie sportcoaches) ingezet voor het verhogen van de sportparticipatie en de bevordering van een gezonde leefstijl bij kinderen en jongeren met als doel dat het percentage jeugd dat voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) stijgt. Het beweegteam is in 2010 geïnstalleerd en staat voor: Een breder en beter sportaanbod voor Jong Steenwijkerland voor binnen en buiten de sport en voor binnen en buiten de sportvoorziening. Het beweegteam heeft de samenwerking bevorderd tussen buurt, onderwijs en sport. Ook heeft het team sportverenigingen ondersteund en ingezet op meer bewegen in de openbare ruimte. Daarnaast is de regeling gratis sporten voor zesjarigen gedeeltelijk opgenomen in het Jeugdsportfonds. Doelstelling sportstimuleringsagenda Actuele ontwikkelingen en nieuw geformuleerde uitgangspunten voor het sportstimuleringsbeleid en de resultaten van het huidige beleid, zijn redenen om te komen tot deze nieuwe sportstimuleringsagenda. In de komende periode verbreden we onze doelgroep naar alle inwoners van Steenwijkerland onder het motto voor iedereen: Een leven lang fit! en gezonde keuzes gemakkelijk maken! met als ambitie dat in 2016 minimaal 75% van de inwoners van Steenwijkerland, jong en oud en met of zonder beperking, aan sport en bewegen doet. Het faciliteren van sport en bewegen is gericht op het stimuleren van een levenlang sporten en bewegen voor iedereen. Sportstimulering biedt het kader om een gezonde leefstijl te ontwikkelen en te behouden. Een gezonde leefstijl aanmeten is primair een verantwoordelijkheid van de mensen en de samenleving zelf. In principe biedt eigen kracht de beste kansen voor inwoners om mee te kunnen doen in deze maatschappij. De gemeente is bereid waar zinvol en mogelijk een gezonde leefstijlontwikkeling te faciliteren binnen bepaalde voorwaarden. Onze ambitie ten aanzien van het sportstimuleringsbeleid is dan ook de volgende: In 2016 doet minimaal 75% van de inwoners van Steenwijkerland, jong en oud en met of zonder beperking, regelmatig aan sport en bewegen. Daarmee sluit de gemeente aan bij één van de speerpunten van de sportbonden, NOC*NSF en van Olympisch Vuur In het streven naar een vitale samenleving wordt beoogd om het aandeel fysiek actieve inwoners te verhogen naar 75 procent in Dit betekent: meer mensen vaker actief te laten sporten en bewegen gedurende een langere periode in hun leven. Dit kan binnen de georganiseerde verbanden maar ook in informeel verband. Wat willen we bereiken en hoe gaan we dat doen? Voor de periode willen wij ons richten op het volgende maatschappelijke effect: Het vergroten van de gezondheid en maatschappelijke participatie door gezonde voeding en voldoende beweging. Om dit gewenste effect te bereiken, werken we vanuit de volgende visie: 3

4 De gemeente Steenwijkerland voert een beleid om sport en bewegen onder een zo groot mogelijk deel van de inwoners te stimuleren met specifieke aandacht voor kwetsbare groepen. Vanuit het motto Een leven lang fit! en gezonde keuzes gemakkelijk maken! faciliteert de gemeente vraaggericht waar zinvol en mogelijk een gezonde leefstijlontwikkeling, zodat sportaanbieders,zorginstellingen, onderwijs, buurtorganisaties en vrijwilligers, opvoeders, jeugd, volwassenen en ouderen ieder hun eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen. Daarbij wordt gestreefd naar zo veel mogelijk efficiënt en multifunctioneel gebruik van ruimte, infrastructuur en sport- en speelvoorzieningen, het liefst zo dicht mogelijk in de buurt. Deze visie is vertaald naar de volgende twee doelstellingen: 1. In stand houden en verstevigen van vitale sportorganisaties en waar nodig en mogelijk het versterken van vitale dorpen door een vraaggericht aanbod van kwalitatief hoogwaardige en laagdrempelige voorzieningen en projecten. 2. Het actief ondersteunen van sport en bewegen in de buurt, zodat alle inwoners van Steenwijkerland een leven lang met plezier en voldoening kunnen sporten en bewegen waardoor maatschappelijke participatie en betrokkenheid wordt verhoogd. De visie en doelstellingen worden op uitvoeringstactisch niveau uitgewerkt in de volgende vier Leven lang fit!- ontwikkellijnen voor de jaren 2014 t/m 2016: 1. het verhogen van sportdeelname over de hele breedte: Van 0-90 jaar; 2. gezonde keuzes makkelijk gemaakt door sport en bewegen in de buurt: Het vitale dorp; 3. extra aandacht voor kwetsbare groepen; en 4. positieve gezondheidseffecten bewerkstelligen. Uitvoering en planning Deze vier Leven lang fit!-ontwikkellijnen worden door middel van activiteiten en projecten op operationeel niveau uitgewerkt in een jaarlijks Uitvoeringsplan Sportstimulering Het beweegteam Steenwijkerland zal bij de vormgeving in de praktijk een belangrijke rol spelen. Zij zal haar koers aanpassen aan de nieuwe vraagstukken en uitdagingen zoals hiervoor beschreven. Dat betekent dat jeugd en jongeren niet meer als enige doelgroep worden bediend maar een leven lang Fit! Van 2 tot 90 jaar zal de rode draad zijn in alle acties, projecten en interventies. Daarbij is de aandacht voor kwetsbare groepen belangrijk. Er wordt samenwerking gezocht met nieuwe partners uit de zorgsector, bedrijfsleven, arbeidsmarktpartijen en de gezondheidsmarkt. Ook zal het team een coördinerende rol spelen bij de ontwikkeling van meer sport en beweegmogelijkheden in de buurt. Dit zal ondermeer zichtbaar worden bij de ontwikkeling van vitale dorpen en wijken in de komende jaren. Een concept waarbij meer samenwerking tussen dorpspartijen ontstaat, sportaccommodaties en voorzieningen optimaal en veelzijdig worden benut en meer sportmogelijkheden worden geboden. De nieuwe koers biedt kansen om m.n. overdag sportaccommodaties en (openbare) voorzieningen effectiever en efficiënter te benutten en daardoor meer rendabel te exploiteren. Voor wat betreft de uitvoering van deze nieuwe ontwikkellijnen zijn de inwoners van Steenwijk en de instellingen in de zorg, onderwijs, sport, scholen, en vrijwilligers, van zeer groot belang om deze sportstimuleringsagenda samen met de gemeente tot een succes te maken. 4

5 1. Inleiding Het bevorderen van een gezonde leefstijl bij de inwoners van de gemeente Steenwijkerland is één van de belangrijke speerpunten in het huidige collegeprogramma : Met kracht naar kwaliteit. Voor het bevorderen van de gezondheid is voldoende sport en beweging in relatie tot een gezonde levensstijl van groot belang. De gemeentelijk uitvoeringsprogramma s Actief en Gezond (het stimuleren van sport en bewegen bij kinderen en jongeren) en Samen naar een actieve leefstijl (het stimuleren van sporten en bewegen bij volwassenen) zijn recent afgelopen. Sinds de totstandkoming van deze programma s is er veel in ontwikkeling gebracht op het terrein van sport en bewegen en het stimuleren van een gezonde leefstijl in Steenwijkerland. Het College heeft in december 2012 een bestuursopdracht verstrekt voor het opstellen van een nieuwe sportstimuleringsagenda voor de jaren , in navolging op beide uitvoeringsprogramma s. Onderdeel van deze bestuursopdracht is het doorontwikkelen van het beweegteam bestaande uit drie sportcoaches in het kader van de Rijksregeling Sport en Bewegen in de buurt. Het beweegteam legt slimme verbindingen tussen en biedt kortdurende ondersteuning aan verschillende sectoren en werkvelden met als doel er voor te zorgen dat de gezonde keuze ook een gemakkelijke keuze wordt voor iedereen. Wanneer mensen gemakkelijk kunnen sporten en bewegen, bijvoorbeeld door aansluiting te zoeken bij de eigen leefomgeving, worden zij gestimuleerd tot een actieve en gezonde leefstijl. 1.1 Doel van deze sportstimuleringsagenda De onderliggende sportstimuleringsagenda : STEEDS MEER IN BEWEGING EEN VITAAL STEENWIJKERLAND is een meerjarige agenda, waarin de visie omtrent het gemeentelijke sport- en beweegbeleid voor de komende drie jaren is omschreven. De vernieuwde sportstimuleringsagenda is tot stand gekomen door onze samenwerkingservaring met jongeren, sportaanbieders, scholen en andere maatschappelijk betrokken instellingen en de resultaten van het huidige beleid. Met de nieuwe sportstimuleringsagenda is aangesloten bij veranderende trends en ontwikkelingen, waarbij de sport- en beweegparticipatie van alle inwoners van Steenwijkerland op dit terrein centraal staat om positieve gezondheidseffecten te bewerkstelligen. We sluiten daarbij aan bij de landelijke nota gezondheidsbeleid Gezondheid Dichtbij en de ambitie van het oorspronkelijke Olympisch Plan 2028, waarbij gestreefd wordt naar een sport- en beweegparticipatie van 75%. Deze ambitie sluit naadloos aan bij de ambities verwoord in het collegeprogramma : Met kracht naar kwaliteit, de gemeentelijke Jeugdagenda Steenwijkerland : JONGTALENTtelt en de lokale gezondheidsagenda : Steenwijkerland Veerkrachtig en Vitaal! Complementaire rol overheid en samenleving De sportstimulering biedt het kader voor het ontwikkelen en behouden van een gezonde leefstijl door het stimuleren van een levenlang sporten en bewegen voor iedereen. De gemeente is bereid waar zinvol en mogelijk een gezonde leefstijlontwikkeling te faciliteren binnen haar voorwaarden. Maar ze kan dat niet alleen. Onze inwoners en de samenleving zullen worden aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid. Een gezonde leefstijl aanmeten is primair een verantwoordelijkheid van de mensen en de samenleving zelf. In principe biedt de eigen kracht de beste kansen voor inwoners om gezonde keuzes makkelijk te maken en mee te participeren in deze maatschappij. 1.3 Leeswijzer Na de inleiding, het doel van deze sportstimuleringsagenda en de rol en verantwoordelijkheden op het thema gezonde leefstijl beschreven in hoofdstuk 1 wordt in hoofdstuk 2 de beweegredenen voor het ontwikkelen van nieuw beleid beschreven. In Hoofdstuk 3 wordt teruggeblikt op de jaren ; aanpak en resultaten van de beide uitvoeringsprogramma s sportstimulering, de resultaten van de uitvoering van de nota goed gastheerschap en de inzet van het beweegteam. Er wordt ook een overzicht geboden van relevante indicatoren die noodzakelijk en bruikbaar zijn om toekomstige inzet te bepalen van het gemeentelijke sportstimuleringsbeleid in Steenwijkerland. Vervolgens wordt in hoofdstuk 4 de nieuwe koers voor de jaren geïntroduceerd waarna deze koers in hoofdstuk 5 verder wordt uitgewerkt. 5

6 2. Beweegredenen voor nieuwe sportstimuleringsagenda Actief zijn binnen de wereld van sport en bewegen, als deelnemer, vrijwilliger of toeschouwer, geeft mensen plezier, voldoening en beleving. Dat is de kracht van sport en bewegen. Sport levert een belangrijke bijdrage aan het vergroten van gezondheid en maatschappelijke participatie. Met een goede gezondheid kunnen kinderen zich optimaal ontwikkelen (op school en in hun sociale netwerk), kunnen volwassenen deelnemen aan de maatschappij via werk en sociale contacten en wordt de kwaliteit van leven voor ouderen behouden. Daarnaast leidt een goede gezondheid op de langere termijn tot een vermindering van de zorgkosten en wordt een beroep op zwaardere zorg voorkomen. Om die redenen streven wij naar een hoge sportieve participatie in welke vorm dan ook. Goede accommodaties en sterke verbindingen tussen sport en andere maatschappelijke terreinen en organisaties die daarin actief zijn, is daarbij een belangrijke voorwaarde. De gemeente werkt dan ook vanuit verschillende invalshoeken aan het versterken van de sportsector. Sterke verenigingen, sportaanbod op maat, aantrekkelijke en veilige accommodaties, meer en beter betaald kader en lokale samenwerking staan hierbij op de agenda. 2.1 Beweegredenen verwoord Omdat er geen wettelijk kader voor gemeentelijk sportstimuleringsbeleid bestaat, bepalen trends en ontwikkelingen, houding en doelstellingen van de samenleving, sportaanbieders, inwoners, scholen, zorginstellingen, gemeente, provincie en Rijk, een groot deel van het sportbeleid in deze gemeente. Voor de ontwikkeling van deze agenda bestaat dan ook een aantal beweegredenen:. de ambitie van het college van Steenwijkerland: het stimuleren van de verhoging van de sportparticipatie en de bevordering van een gezonde leefstijl onder een zo groot mogelijk deel van de bevolking met specifieke aandacht voor kwetsbare groepen. Daarbij is gekozen voor het voortzetten van een resultaatgerichte methodiek door de inzet van het beweegteam Steenwijkerland. Het accent hierbij ligt op kwaliteit verhogen, repertoire verbreden, samenwerking bevorderen en drempels verlagen voor sportdeelname onder de bevolking.. De conclusies en aanbevelingen uit de GGD-monitor, de jeugd en volwassenen-monitor van Sportservice Overijssel en de resultaten van het huidige sportbeleid (hfdst.3).. De ontwikkelingen op het terrein van de volksgezondheid en de hiermee samenhangende veranderingen in wettelijke regelgeving en de daaruit voortkomende taken op lokaal niveau, zoals het stimuleren van sport en bewegen die door regelingen vanuit OC&W en VWS worden gefaciliteerd. Hierdoor zijn extra middelen beschikbaar gekomen om menskracht en beweegprojecten te financieren en anderszins te faciliteren. De algemene uitgangspunten van het nieuwe sportbeleid zijn en worden vastgelegd in onderstaand beleid: het collegeprogramma Met kracht naar kwaliteit; de Jeugdagenda JONGTALENTtelt; de lokale gezondheidsagenda Steenwijkerland Veerkrachtig en Vitaal; het masterplan spelen

7 3. Evaluatie uitvoeringsprogramma s Sportstimulering In Steenwijkerland wordt sinds jaren actief beleid gevoerd voor sport, bewegen en spelen. We gebruiken daarbij de inzet van sportsubsidies, kwalitatief goede accommodaties en voorzieningen, ontwikkeling van ondersteuning van sportprojecten en de inzet van het Beweegteam. Voor het opstellen van nieuwe kaders is het van groot belang terug te kijken naar de vorige beleidsperiode. Er is in de afgelopen jaren met name ingezet op jeugd t/m 23 jaar om een gezonde leefstijl te ontwikkelen en te behouden, hen kansen te bieden om sporttalenten te ontplooien, elkaar te kunnen ontmoeten en plezier te beleven aan het bewegen. Het zijn vooral de scholen, sportaanbieders, buurt en bewonersorganisaties en de jongeren zelf geweest die deze positieve impuls mogelijk hebben gemaakt De gemeente heeft ook geïnvesteerd in aantrekkelijke sport- en beweegvoorzieningen en er zijn wijk- en kernspeelplannen uitgevoerd. Daarnaast zijn sport-, beweeg- en speelprojecten en zoals genoemd het beweegteam (drie sportcoaches) ingezet voor het verhogen van de sportparticipatie en de bevordering van een gezonde leefstijl bij kinderen en jongeren met als doel dat het percentage jeugd dat voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) stijgt. Het beweegteam heeft de samenwerking bevorderd tussen buurt, onderwijs en sport. Ook heeft het team sportverenigingen ondersteund en ingezet op meer bewegen in de openbare ruimte. Daarnaast is het Jeugdsportfonds uitgebreid met de leeftijdscategorie zes jarigen. 3.1 Basisnota Sport Goed Gastheerschap In 2008 werd de basisnota sport vastgesteld. Een nota over het scheppen van voorwaarden om een actieve leefstijl te bevorderen met als speerpunt goed gastheerschap. De gemeente Steenwijkerland verbond zich aan het uitgangspunt dat zij zich gedraagt als een goed partner voor sporters en sportverenigingen. Goed gastheerschap door enerzijds ruimte en mogelijkheden te bieden voor de stimulering van een actief sportklimaat en de ondersteuning van levendige evenementen. Anderzijds door het achterstallig onderhoud op de accommodaties terug te brengen, zodat accommodaties (op termijn) aan NOC/NSF normen voldoen. Het sportklimaat heeft baat bij een goede toegankelijkheid en een goede kwaliteit van de sportaccommodaties. Sportvoorzieningen zijn in Steenwijkerland de afgelopen jaren planmatig verbeterd. We zijn er trots op dat we de afgelopen jaren een groot deel onze sportaccommodaties op de genoemde NOC-NSF norm hebben gebracht. We blijven inzetten op het goed onderhouden van voorzieningen samen met de betrokken sportaanbieders. Voor een overzicht van de resultaten verwijzen we naar bijlage II. 3.2 Uitvoeringsprogramma Actief en Gezond In januari 2010 is het uitvoeringsprogramma Actief en Gezond aangenomen. Dit programma heeft inhoud gegeven aan het gemeentelijk beleid ter stimulering van sport en bewegen van kinderen, jeugd en jongvolwassenen tot 23 jaar; Jeugd in beweging! In bijlage III treft u een overzicht van de projecten die zijn uitgevoerd in het kader van Actief en Gezond met de daarbij behorende resultaten. Het gaat hierbij om de volgende programma s; - Hart en Sport; het scholierensportproject - WhoZNext; jongeren coachen jongeren bij vormgeving van sportprojecten - Ik Lekker Fit; basisschoolprojecten met gezonde leefstijl-thema s - Irun2Bfit!; leefstijlprogramma voor VO jongeren d.m.v. hardlopen - Motorische Remedial Teaching en Club Extra; sportprogramma voor kinderen met laag zelfvertrouwen in bewegen, motorische ondersteuning. 7

8 3.3 Uitvoeringsprogramma Samen naar een actieve leefstijl Naast de uitvoering van bovenstaand beleid werd in maart 2010 ook ingestemd met het uitvoeringsprogramma samen naar een gezonde, actieve leefstijl, sportstimulering voor volwassenen Dit programma heeft inhoud gegeven aan beleidsdoelen vanuit de lokale nota volksgezondheid. Speerpunten; het tegengaan van overgewicht en het stimuleren van bewegen. Er is als aanvulling op Actief en Gezond indertijd gekozen voor twee doelgroepen nl. ouderen en mensen met een beperking. Ingezet op de volgende beweeginterventies; Het Groninger Actief Leven Model (GALM) voor mensen tussen 55 en 70 jaar. En daarnaast het project Communities in Beweging (CIB/Sport4All), een sportstimuleringsproject voor jong volwassenen met een beperking. Ook is er in het kader van dit beleid meegewerkt aan de realisering van een beweegtuin in Vollenhove. In bijlage IV treft u een overzicht van deze projecten met bijbehorend resultaat. 3.4 Het beweegteam In de vorige hoofdstukken is het begrip beweegteam, bestaande uit drie sportcoaches, al gevallen. De methode van werken van het beweegteam werd als volgt uitgezet: - de gemeente Steenwijkerland was verdeeld in drie regio s; - elke regio kreeg een eigen beweegteamcoach die het eerste aanspreekpunt werd op het terrein van sportstimulering en gezonde leefstijl, geïnitieerd vanuit de gemeentelijke organisatie; - het Beweegteam ontwikkelt en werkt vraaggericht, ondersteunt kortdurend en richt zich op vraagstukken rondom jeugdsport; - er wordt gestreefd naar lokaal maatwerk, ontwikkeling van lokale netwerken en borging van kennis en producten. - Er wordt gestuurd op benutten en uitbouwen van eigen kracht inwoners, deelnemers en vrijwillig kader. Het eerste jaar (november 2010 december 2011) is veel aandacht en tijd besteed aan het bekendmaken van de kansen en mogelijkheden die het Beweegteam heeft te bieden voor het onderwijs, de georganiseerde sport waaronder zowel de sportverenigingen en commerciële sportaanbieders wordt verstaan, het buurt- en jongerenwerk en de kinderopvangsector. Het accent in dit eerste jaar lag bij de inzet voor en met het primair onderwijs. Taken van het beweegteam : - scholen ondersteunen bij de ontwikkeling van een professioneler, uitdagender en afwisselender bewegingsonderwijs; - sportverenigingen ondersteunen bij de uitvoering van maatschappelijke taken en versterking professionalisering; - dorpen en wijken ondersteunen bij de ontwikkeling van sportactiviteiten met als doel om een basis te leggen voor lokale beweegnetwerken; - organisaties ondersteunen bij het vergroten van het effect van sport en bewegen op de volksgezondheid; - inzet op participatie, emancipatie en integratie van kwetsbare groepen. Voor een volledig overzicht van de projecten van drie jaar inzet beweegteam verwijzen wij u naar bijlage V. De komende periode tot en met 2016 zal het beweegteam zich inzetten voor de koers zoals in hoofdstuk 4 en 5 wordt omschreven. Een toelichting op de werkwijze en prioritering kunt u vinden in

9 3.5 Onderzoek en monitoringsgegevens In bijlage VI. bieden we een overzicht van de meest relevante indicatoren die noodzakelijk en bruikbaar zijn om toekomstige inzet te bepalen van het gemeentelijke sportstimuleringsbeleid in Steenwijkerland. Ordening op basis van de drie voor breedtesport meest relevante leefstijlthema s, namelijk: voeding, lichaamsbeweging en overgewicht. Hiervoor zijn naast de GGD-gegevens ook de gegevens van Fit en Gezond Overijssel 2012 en de Jeugdsportmonitor 2012 van Sportservice Overijssel gebruikt. De resultaten van deze indicatoren hebben voor een zeer belangrijk deel het voorstel voor de nieuwe koers bepaald. 9

10 4. Nieuw koers sportstimuleringsbeleid : onze ambities Op basis van de ervaringen beschreven in voorgaande hoofdstukken plus de monitorresultaten ligt de belangrijkste uitdaging voor de komende jaren op lokaal niveau in het stimuleren van gezonde voeding en voldoende lichaamsbeweging en het terugdringen van overgewicht bij de inwoners van Steenwijkerland. De gemeente Steenwijkerland wil bijdragen aan een vitaal Steenwijkerland door gezonde keuzes gemakkelijk te maken. Daarbij richten wij ons op het verminderen van ongelijkheid in de kans op een goede gezondheid onder de inwoners van deze gemeente. Dat gaan we doen door het ontwikkelen van een divers en aantrekkelijk beweegaanbod voor een zo n groot mogelijk deel van de bevolking (een leven lang fit!: 0-90 jaar) met specifieke aandacht voor kwetsbare groepen. We streven daarbij naar een sportparticipatie in Steenwijkerland van 75% (Olympische norm) in Daarbij anticiperen we op de ontwikkelingen waarmee we de komende decennia te maken krijgen. Naast de vergrijzing van de bevolking, de toename van chronisch zieken, toename van obesitas en meer inactieve mensen, spelen bezuinigingen en de lokale invulling van de WMO de komende jaren een belangrijke rol. Sport en Bewegen draagt daar op een positieve manier aan bij door het ontplooien van talenten, het bouwen aan gezonde vitale dorpen en wijken met sportorganisaties die open staan voor nieuwe kansen, aanbod en sporters, het ondersteunen van sportieve scholen en door sport en bewegen een vaste ondersteunende plek in te laten nemen in die zorgsector. Daarnaast zien we een belangrijke uitdaging in het aansluiten/integreren van sportstimuleringsbeleid met andere sectoren waarbij sport als middel kan worden ingezet om maatschappelijk wenselijke doelen te halen. Onze ambitie ten aanzien van het sportstimuleringsbeleid is dan ook de volgende: In 2016 doet minimaal 75% van de inwoners van Steenwijkerland, jong en oud en met of zonder beperking, regelmatig aan sport en bewegen. Daarmee sluit de gemeente aan bij één van de speerpunten van de sportbonden, NOC*NSF en van Olympisch Vuur In het streven naar een vitale samenleving wordt beoogd het aandeel sporters en bewegers te verhogen naar 75 procent in Dit betekent: meer mensen vaker actief te laten sporten gedurende een langere periode in hun leven. Dit kan binnen de georganiseerde verbanden maar ook in informeel verband. 4.1 Wat willen we bereiken en hoe gaan we dat doen? Voor de periode willen wij ons richten op het volgende maatschappelijke effect: Het vergroten van de gezondheid en maatschappelijke participatie door gezonde voeding en voldoende beweging.. Om dit te bereiken, streven we de onderstaande doelstellingen na voor het voeren van het sportstimuleringsbeleid: De gemeente Steenwijkerland voert een beleid om sport en bewegen onder een zo groot mogelijk deel van de inwoners te stimuleren met specifieke aandacht voor kwetsbare groepen. Vanuit het motto Een leven lang fit! en gezonde keuzes gemakkelijk maken! faciliteert de gemeente vraaggericht waar zinvol en mogelijk een gezonde leefstijlontwikkeling, zodat sportaanbieders, zorginstellingen, onderwijs, buurtorganisaties en vrijwilligers, opvoeders, jeugd, volwassenen en ouderen ieder hun eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen. Daarbij wordt gestreefd naar zo veel mogelijk efficiënt en multifunctioneel gebruik van ruimte, infrastructuur en sport- en speelvoorzieningen, het liefst zo dicht mogelijk in de buurt. Deze doelstellingen zijn vertaald in de volgende visie: Het in stand houden en verstevigen van vitale sportorganisaties en waar nodig en mogelijk het versterken van vitale dorpen door een vraaggericht aanbod van kwalitatief hoogwaardige en laagdrempelige voorzieningen en projecten. Daarnaast wordt actief ondersteuning gegeven aan sport en bewegen in de buurt, zodat alle inwoners van Steenwijkerland een leven lang met plezier en voldoening kunnen sporten en bewegen en maatschappelijke participatie en betrokkenheid wordt verhoogd. 10

11 De doelstellingen en visie zijn vertaald in de volgende vier Leven lang fit!-ontwikkellijnen waar we ons de komende drie jaren op gaan richten: 1. het verhogen van sportdeelname over de hele breedte: Van 0-90 jaar; 2. gezonde keuzes gemakkelijk gemaakt door sport en bewegen in de buurt: Het vitale dorp; 3. extra aandacht voor kwetsbare groepen; en 4. positieve gezondheidseffecten bewerkstelligen. Binnen de vier Leven lang fit!-ontwikkellijnen gaan we uit van de volgende beginselen: - we zien de breedtesport als het middel om positieve gezondheidseffecten te bewerkstelligen; - bij inzet van breedtesport en middelen worden geen grenzen aan leeftijd gesteld, voor iedereen geldt: Een leven lang fit! Van 0 tot 90 ; - we zien een wijkgerichte benadering als het middel om thuisnabij aan te kunnen sluiten bij de behoeften van inwoners, afgestemd op hun specifieke vraagstukken en de sportieve participatie te bevorderen; - we zien breedtesport als een middel om kwetsbare groepen meer kansen te bieden om te participeren in de maatschappij. We richten ons daarbij vooral op activering en re-integratieprocessen met betrekking tot de arbeidsmarkt, mensen met een fysieke en of psychische beperking, ouderen en dan met name ter preventie van dementie en alzheimer en de harde kern van de jongeren die voortijdig hun school verlaten, waaronder jongeren zonder startkwalificatie. - We gaan uit van de eigen kracht van onze inwoners en de samenleving. Inwoners zijn in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor hun eigen gezondheid. - We gaan de verder samenwerking versterken tussen sport en andere maatschappelijke terreinen en organisaties die daarin actief zijn, waaronder onderwijs-, zorg- en welzijnsinstellingen. Daarbij streven we naar zo veel mogelijk efficiënt en multifunctioneel gebruik van ruimte, infrastructuur, voorzieningen en de inzet van middelen waarbij we blijven inzetten op het goed onderhouden van sportvoorzieningen samen met de betrokken sportaanbieders. 11

12 5. De Leven lang fit!-ontwikkellijnen In hoofdstuk vier hebben we de nieuwe koers besproken van ons sportstimuleringsbeleid voor de komende jaren. De nieuwe koers is vertaald in de volgende Leven lang fit!-ontwikkellijnen waar we ons de komende drie jaren op gaan richten, te weten: 1. het verhogen van sportdeelname over de hele breedte: Van 0-90 jaar; 2. gezonde keuzes makkelijk gemaakt door sport en bewegen in de buurt: Het vitale dorp; 3. extra aandacht voor kwetsbare groepen; en 4. positieve gezondheidseffecten bewerkstelligen. Wat betreft de uitvoering van deze ontwikkellijnen zijn het de inwoners van Steenwijk en de instellingen in de zorg, onderwijs, sport, scholen, en vrijwilligers, die deze sportstimuleringsagenda samen met de gemeente tot een succes kunnen maken. Het beweegteam zal vanzelfsprekend actief ondersteunen bij de realisering van doelen die voortvloeien uit deze ontwikkellijnen. Een specifieke uitwerking hiervan is te vinden in het uitvoeringsprogramma Elke van de Leven lang fit!-ontwikkellijn is onderverdeeld in een sportvraagstuk die we in de paragrafen van dit hoofdstuk zullen behandelen. De sportvraagstukken zijn in een Uitvoeringsplan Sport , gekoppeld aan deze sportstimuleringsagenda, verder uitgewerkt in activiteiten en projecten. De Leven lang fit!-ontwikkellijnen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en moeten ook met dit in het achterhoofd gelezen worden. 5.1 Verhoging van de sportdeelname over de hele breedte: Van 0-90 jaar Sport is mooi, ze brengt mensen bij elkaar en is van groot maatschappelijk belang. Kinderen verwerven belangrijke sociale vaardigheden. Voldoende en veilig sporten houdt jong en oud fitter en gezonder. Sport en bewegen levert dus veel op. In Steenwijkerland zijn circa 140 sportverenigingen en 10 sportscholen actief. Daarnaast zijn er veel los georganiseerde sportactiviteiten en wandel- loop en fietsgroepen. Sport is een bindend element voor onze maatschappij. Het wordt wel het grootste vrijwilligersbolwerk van het land genoemd. Daarom vindt de gemeente Steenwijkerland het belangrijk, dat de inwoners van onze gemeente, van jong tot oud, worden geïnspireerd door sport. De gemeente werkt dan ook vanuit verschillende invalshoeken aan het versterken van de sportsector. Sterke verenigingen, sportaanbod op maat, aantrekkelijke en veilige accommodaties, meer en beter kader en lokale ondersteuning en samenwerking staan hierbij de komende jaren nadrukkelijk op de agenda. De gemeente ziet Sport en bewegen dan ook als een belangrijk middel om de huidige gezondheid en de maatschappelijke participatie van de inwoners van Steenwijkerland te vergroten. We streven ernaar dat in 2016 minimaal 75% van de inwoners van Steenwijkerland, jong en oud en met of zonder beperking, regelmatig aan sport en bewegen doet. Waar liggen voor de komende jaren kansen voor het verhogen van de sportdeelname naar 75% in 2016 Binnen deze ontwikkellijn is ons streven om meer mensen te laten sporten en bewegen. Daar waar we in de afgelopen periode met name hebben ingezet op kinderen en jongeren, gaan we nu inzetten op alle inwoners van Steenwijkerland met een sport- en beweegaanbod. De focus ligt hierbij op behoud van sporters voor de sport én werving van mensen die niet (meer) sporten. Daarnaast wordt ook ingezet op werving, scholing en behoud van vrijwilligers. De behoefte van de sporter staat altijd centraal. De kansen voor toekomstige groei in sportdeelname liggen in het op peil houden van de sportdeelname van jongeren na hun 12e jaar, sportmogelijkheden bieden voor ouders van jonge kinderen en sportdeelname van ouderen stimuleren tot op hogere leeftijd. Daarnaast is er een aantal risicogroepen te benoemen waarbij de 12

13 sportparticipatie laag ligt. Het gaat hierbij om laag opgeleiden, mensen met (ernstig) overgewicht en mensen met mentale dan wel fysieke beperkingen. (bron: twee monitors Sport Service Overijssel) Om een gezonde levensstijl te bevorderen bij de jeugd blijft de gemeente Steenwijkerland de komende jaren deelnemen aan de Regeling Impuls Brede Scholen, Sport en Cultuur door de inzet van combinatiefunctionarissen. Aanvullend op de bestaande regeling Impuls brede scholen, sport en cultuur heeft het college in 2012 besloten om ook deel te nemen aan de Rijksregeling Sport en Bewegen in de Buurt. Met deelname aan deze regelingen willen we het lokale sport- en beweegaanbod beter laten aansluiten op de vraag en komen tot lokaal maatwerk, zodat alle inwoners van Steenwijkerland meer mogelijkheden krijgen om te sporten en bewegen in de eigen leefomgeving. Uiteindelijk leidt dat tot meer sportdeelname en tot een levenslange gezonde en actieve leefstijl. Samengevat In onze gemeente is 14% van de inwoners inactief en dit is gelijk aan de provinciale cijfers. Kansen voor een toekomstige groei in de sportdeelname in Steenwijkerland liggen met name in:. het op peil houden van de sportdeelname van jongeren na hun 12e jaar;. sportmogelijkheden bieden voor ouders van jonge kinderen;. sportdeelname van ouderen stimuleren tot op hogere leeftijd; en. inzet op een aantal kwetsbare groepen, waarbij de sportparticipatie laag ligt. Het gaat hierbij om laag opgeleiden, mensen met (ernstig) overgewicht en mensen met mentale dan wel fysieke beperkingen. (bron: twee monitors Sport Service Overijssel). goede accommodaties en sterke verbindingen tussen sport en andere maatschappelijke terreinen en organisaties die daarin actief zijn.. Sport en bewegen gemakkelijk maken door aansluiting te zoeken bij mogelijkheden in de directe leefomgeving. 5.2 Gezonde keuzes gemakkelijk gemaakt door sport en bewegen in de buurt: Het vitale dorp Kans voor het verhogen van de sportdeelname naar 75% in 2016 door het mobiliseren en actief ondersteunen van het zelforganiserend vermogen van inwoners van Steenwijkerland voor een sport- en beweegaanbod in een sportief uitdagende leefomgeving in de buurt. Binnen het gemeentelijk beleid staat het verbeteren van de leefbaarheid in de dorpen en kernen hoog op de politieke agenda. Het Rijk sluit met de invoering van de regeling Sport en Bewegen in de Buurt hier naadloos bij aan. Met deze regeling krijgen veel meer inwoners betere mogelijkheden om te sporten en te bewegen in de eigen leefomgeving. Dit leidt uiteindelijk tot meer sportdeelname en een gezonde en actievere leefstijl en leidt deze participatie tot een betere leefbaarheid. In Steenwijkerland is er veel aandacht voor het stimuleren van de eigen kracht van inwoners en organisaties: ze kunnen veel zelf. Inwoners kunnen door zelforganisatie een belangrijke bijdrage leveren aan het verhogen van de sportparticipatie in kernen en buurten en daarmee ook een bijdrage leveren aan de vergroting van de leefbaarheid. De uitdaging hierbij ligt in het mobiliseren en actief ondersteunen van het zelforganiserend vermogen van inwoners ten behoeve van een sport- en beweegaanbod in een sportief uitdagende leefomgeving. Wat gaan we daarvoor doen vanuit de breedtesport In 2014 zal de gemeente Steenwijkerland samen met lokale partijen die een rol kunnen of willen spelen, onderzoeken of er in een aantal dorpen draagvlak is voor de ontwikkeling van zogenaamde vitale dorpen. Vitale dorpen, waarbij voor iedere inwoner van het dorp in elke levensfase een passend en kwalitatief goed sporten beweegaanbod in de buurt aanwezig is bij voorkeur georganiseerd door partijen uit het dorp zelf. Binnen dit concept spelen de behoefte en ideeën van bewoners en sportaanbieders een hoofdrol. Voorzieningen kunnen beter worden benut en de sociale infrastructuur versterkt. Binnen het concept vitale dorpen is er sprake van duurzaam modern noaberschap, waarbij op plaatselijk niveau allerlei logische sportieve coalities kunnen ontstaan, ook 13

14 publiek-privaat, die leiden tot natuurlijke initiatieven en een grotere bereidheid producten en diensten om niet uit te wisselen. Een korte toelichting op het concept vitale dorpen. Verenigingen in kleinere dorpen en kernen krijgen het steeds moeilijker. Door krimp, vergrijzing en ontgroening is het aanbod verschraald en verandert de doelgroep. Met vernieuwing van het aanbod in de buurt kan de betekenis van verenigingen worden vergroot, waardoor ze als samenbindende factor in de krimpende gemeenschap langer reden van bestaan hebben. Sport en bewegen maar ook vormen van cultuur zijn daarbij het bindmiddel. In een vitale kern of buurt spelen de bewoners en sportaanbieders een hoofdrol. Op basis van hun behoefte en ideeën wordt vernieuwende sport, cultuur- en beweegaanbod dichtbij de mensen gecreëerd. Samenwerking van sportverenigingen, culturele organisaties en andere lokale partijen in een buurt staat centraal. Het nieuwe aanbod wordt laagdrempelig aangeboden in de vorm van activiteiten, modules en flexibele lidmaatschappen. Bij voldoende animo kan besloten worden om nieuw sport, cultuur en/of beweegaanbod structureel onder te brengen bij een vereniging of het samenwerkingsverband Vitaal dorp. Zo kunnen zoveel mogelijk inwoners (vaker) op een laagdrempelige wijze gaan sporten en bewegen of op een andere wijze actief meedoen. Actief meedoen is het sleutelwoord; soms als consument, soms als aanbieder of vrijwilliger of soms gewoon als supporter. Voorzieningen worden zo beter benut, de sociale structuur versterkt en gezondheidsachterstanden verkleind. De leefbaarheid wordt vergroot en er ontstaat een vitale buurt. Samengevat is een vitaal dorp Een vitaal dorp is een dorp, waarbij:. vormen van lokale samenwerkingsverbanden (op dorps of buurtniveau) tussen eerstelijnszorg, gemeente, welzijn, cultuur, sport, scholen en eventueel private partijen worden gezocht. Samenwerken om meer mogelijkheden om dicht in de buurt te bewegen, spelen en sporten te realiseren en te zorgen dat gezondheidsrisico s tijdig worden gesignaleerd.. Samenwerking in het dorp is, waarbij iedereen er beter van kan worden en niet in concurrentietermen wordt gedacht;. Mobiliseren zelforganiserend vermogen van inwoners voor een sport en beweegaanbod in een sportief uitdagende leefomgeving, waarbij: vrijwilligersorganisaties versterkt kunnen worden, het sport- en cultuuraanbod uitgebreider is dan voorheen, niet-actieve inwoners van 0 tot 90 jaar geprikkeld worden om te beginnen met sporten/bewegen door een anders georganiseerd aanbod (laagdrempelig) in de buurt, sport en bewegen als middel wordt ingezet om gezondheid van inwoners te bevorderen en sport en bewegen, maar ook cultuur, als middel wordt ingezet om leefbaarheid in dorpen/kernen te vergroten c,q te behouden. In 2013 is een start gemaakt met een inventarisatie en startbijeenkomst in Giethoorn. De keuze voor Giethoorn als pilot-vitaaldorp is gemaakt om de volgende redenen:. in dit dorp zijn al samenwerkingsnetwerken met en door het beweegteam;. in Giethoorn is bij minimaal drie lokale partijen draagvlak voor samenwerking;. het voorzieningenniveau biedt kansen voor uitbreiding aanbod; en. er zijn voldoende enthousiaste stakeholders om al dan niet kleinschalig te starten. De gemeentelijke inzet zal zich richten op tijdelijke financiering (maximaal twee jaar) van een bij voorkeur lokale projectcoördinator en het vrijmaken van een werkbudget voor lokale activiteiten en initiatieven. Het gemeentelijke Beweegteam zal tijdelijk ondersteunen bij het toepassen van beproefde methodieken, ontwikkeling netwerken, introductie vernieuwend sportaanbod en de borging van het plan in de lokale vitale dorp organisatie. De projectcoördinator is verantwoordelijk voor formeren en begeleiding lokale samenwerkingsverbanden en ontwikkeling activiteitenaanbod door middel van het vraaggestuurde werken. 14

15 5.3 Extra aandacht voor kwetsbare groepen Met de missie om bij te dragen aan een vitaal Steenwijkerland richten wij ons op het verminderen van ongelijkheid in de kans op een goede gezondheid onder de inwoners van deze gemeente. We zien daarin breedtesport als een middel om kwetsbare groepen meer kansen te bieden om te participeren in de maatschappij. Het creëren van een aanbod voor senioren, mensen met een beperking, werklozen, schooluitvallers en het samenwerken met allerlei publiek private partijen zoals brede scholen en buitenschoolse opvang organisaties zijn daar voorbeelden van. Sport is ook een goed middel om meer structuur aan te brengen in het leven van kwetsbare burgers. Goede en eventueel aangepaste sport- en beweegmogelijkheden zijn voor de kwetsbare burgers gelegenheden voor maatschappelijke participatie en een vitaler leefpatroon. Voor een groot deel van de ouderen en mensen met een fysieke en/of psychische beperking is sport en bewegen nog niet vanzelfsprekend. Daarom besteden we in ons sportbeleid extra aan deze doelgroepen extra aandacht door het stimuleren van een kwalitatief goed netwerk van sport, preventie, zorg en welzijn. Tevens zullen we organisaties ondersteunen door inzet van het beweegteam en/of het verlenen van een projectsubsidie bij de ontwikkeling van goede beweegprogramma s en interventies. Onze inzet richt zich met name op activering en re-integratie arbeidsmarkt, mensen met een fysieke en of psychische beperking, ouderen en dan met name ter preventie van dementie en alzheimer en de harde kern jongeren die voortijdig school verlaten waaronder jongeren zonder startkwalificatie. 5.4 Positieve gezondheidseffecten bewerkstelligen Een goede gezondheid leidt op de langere termijn tot een vermindering van de zorgkosten en met een goede gezondheid wordt een beroep op zwaardere zorg voorkomen. Om die redenen zetten wij in op een hogere sportieve participatie in welke vorm dan ook. Goede accommodaties en sterke verbindingen tussen sport en andere maatschappelijke terreinen en organisaties die daarin actief zijn, zijn daarbij belangrijke voorwaarden in het kader van de volksgezondheid. In mei 2011 is de nieuwe landelijke volksgezondheidsnota Gezond dichterbij verschenen. In deze nota is richting gegeven aan het gezondheidsbeleid in Nederland in de komende jaren. Hoewel het goed gaat met de gezondheid in Nederland, kan het nog beter. Twee van de drie thema s in de landelijke nota zijn van relevantie voor ons sportstimuleringsbeleid, te weten: 1. Zorg en sport dichtbij in de buurt De gezondheidszorg kan zich nog meer richten op het bevorderen van gezondheid, naast het bestrijden van ongezondheid. Herkenbare en toegankelijke zorgvoorzieningen in de buurt of digitaal bereikbaar (ehealth) kunnen hieraan bijdragen, net als tijdige signalering van gezondheidsrisico s en toepassing van effectieve interventies en innovatieve behandelwijzen. Zorg en preventie moeten meer worden afgestemd. Het kabinet wil dat iedereen veilig kan sporten, bewegen en spelen in de buurt. Hiervoor zijn voldoende en laagdrempelige voorzieningen nodig. 2. Zelf beslissen over leefstijl Als het over leefstijl gaat, schrijft de overheid mensen zo min mogelijk voor wat ze wel of niet mogen. Mensen maken zelf keuzes. Die keuzes worden gemaakt in een omgeving waarin de gezonde keuze makkelijk is. Aan die omgeving dragen diverse maatschappelijke sectoren bij. De lokale gezondheidsagenda : Steenwijkerland Veerkrachtig en Vitaal! sluit bij de thema s van het Rijk aan. Ze beschrijft wat de gemeente wil bereiken met de inzet van een aantal beweegprogramma s voor de volksgezondheid in Steenwijkerland. De focus ligt daarbij vooral op het voorkomen van gezondheidsklachten. 15

16 Naast sport dragen welzijn, inrichting openbare ruimte, verkeer en vervoer, veiligheid, werk, milieu, ect. bij aan de gezondheidsbevordering in Steenwijkerland. Het milieu, de mogelijkheden om volwaardig te participeren in de samenleving, werk, een goede opleiding zijn allemaal factoren die meespelen bij het bevorderen en behouden van een goede gezondheid. En een goede gezondheid zorgt ook weer voor betere mogelijkheden om aan het maatschappelijk leven deel te nemen. En niet te vergeten spelen de wijzigingen op het gebied van de jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning, armoedebestrijding en arbeidsparticipatie in dit kader ook een rol. Vanuit het sportbeleid in de komende jaren zullen we met name inzetten op een aantal beweegprogramma s waarmee we verwachten de grootste gezondheidswinst te kunnen bereiken. We gaan met de beweeginterventies er van uit dat we met behulp van bewegen en sporten in de buurt een stimulans geven aan de bevordering van een gezonde leefstijl. Met de keuze voor deze beweegprogramma s sluit de onderliggende sportstimuleringsagenda : STEEDS MEER IN BEWEGING EEN VITAAL STEENWIJKERLAND bij het thema Zorg en sport dichtbij in de buurt uit de landelijke volksgezondheidsnota door sport bewegen in de buurt en het stimuleren van gezond voedingsgewoonten. Met een integraal aanbod op zorg en sport dichtbij in de buurt gaan we uit van en zetten we in op: - het bevorderen van de gezondheid door middel van sport in plaats van op het bestrijden van ongezondheid; - herkenbare en toegankelijke voorzieningen in de buurt; - een verbinding van de sport(sector) met het Centrum voor Jeugd en Gezin (jeugdzorg), de basiszorg vanuit de Zorgverzekeringswet, de Algemene wet bijzondere ziektekosten, de Wet maatschappelijke ondersteuning en het onderwijs; - samenwerking met zorgverzekeraars en zorgaanbieders; - veilig sporten en bewegen in de buurt; - stimulering van een lang, gezond en zelfstandig leven van ouderen (aandacht voor tijdig opsporen gezondheidsproblemen en eenzaamheid, mantelzorg, bewegen, ondervoeding). Daarbij hebben we respect voor het zelf beslissen over leefstijl. - Mensen maken zelf hun keuzes. Die keuzes kunnen worden gemaakt in een omgeving waarin een gezonde keuze makkelijk is. Mensen mogen worden verleid tot een gezonde leefstijl. Omslag van gezond moeten leven naar makkelijker toegankelijk maken van gezonde keuzes. Een voorbeeld is het aanbod van gezonde producten in supermarkt en op scholen. - Jongeren mogen hierbij worden ondersteund. Hun weerbaarheid mag worden vergroot, zodat zij ook in staat zijn gezonde keuzes te maken. - Daarbij wordt door sport en zorg een verbinding gelegd met onder andere jeugdbeleid, welzijn, beleid ruimtelijk ordening, welzijn, milieu en veiligheid Inzet en rol Beweegteam Trends en ontwikkelingen, houding en doelstellingen van de samenleving, sportaanbieders, inwoners, scholen, zorginstellingen, gemeente, provincie en Rijk, bepalen een groot deel van het sportbeleid in deze gemeente. De ambitie van het college van Steenwijkerland was en wordt o.a. zichtbaar in het stimuleren van de verhoging van de sportparticipatie en de bevordering van een gezonde leefstijl onder een zo groot mogelijk deel van de bevolking. In 2010 is ingestemd met de introductie van een beweegteam in en voor Steenwijkerland. Er is in aanvang 2013 gekozen, op basis van resultaten, voor het voortzetten van de resultaatgerichte methodiek door de inzet van het beweegteam Steenwijkerland te verlengen t/m Kortdurende ondersteuning, samenwerking op basis van contracten en overeenkomsten en ontwikkeling van bewezen effectieve projecten blijven gefaciliteerd. Het beweegteam zal haar koers aanpassen aan de nieuwe vraagstukken en uitdagingen zoals hiervoor beschreven. In de komende jaren zal ze haar inzet uitbreiden naar de in 5.1 t/m 5.4 beschreven ontwikkellijnen. 16

17 Dat betekent dat jeugd en jongeren niet meer als enige doelgroep worden bediend maar een leven lang Fit! Van 2 tot 90 jaar zal de rode draad zijn in alle acties, projecten en interventies. Daarbij is de aandacht voor stimulering gezonde leefstijl t.b.v. kwetsbare groepen belangrijk. In de komende jaren wordt samenwerking gezocht met nieuwe partners zoals; (particuliere) sportaanbieders, welzijn en buurtorganisaties, zorg, AWBZ aanbieders, bedrijfsleven, arbeidsmarktpartijen en de gezondheidsmarkt. Het beweegteam zal meer en meer sport en bewegen als middel inzetten. Aandacht daarbij met name voor risicogroepen zoals mensen met een verhoogd gezondheidsrisico, mensen met mentale dan wel fysieke beperkingen, vroegtijdig schoolverlaters, werkzoekenden, kinderen/jongeren die al dan niet geïndiceerde jeugdzorg ontvangen en ouderen. Het beweegteam ontwikkelt al dan niet zelf professionele beweegplannen voor/met lokale zorginstellingen, sportaanbieders en arbeidsmarktpartijen teneinde kwaliteit van sportaanbod te verhogen en een bijdrage te kunnen leveren aan aangrenzende doelstellingen. In alle gevallen wordt gezocht naar de beste constructie, het beste programma, locatie en de meest relevante samenwerkingspartners, maatwerk is hierbij het credo. Ook zal het team een coördinerende rol spelen bij de ontwikkeling van meer sport en beweegmogelijkheden in de buurt. Dit zal zichtbaar worden bij de ontwikkeling van vitale dorpen en wijken in de komende jaren. 17

18 6. Financiën en monitoring De meerjaren sportstimuleringsagenda Steenwijkerland Vitaal! gaat uit van bestaande middelen. In het Jaarlijkse uitvoeringsprogramma , gekoppeld aan deze sportstimuleringsagenda, zullen de middelen verder binnen de vier Leven lang fit!-ontwikkellijnen worden uitgesplitst. De sportstimuleringsagenda is een meerjaren kader voor een periode van drie jaar. Om te weten of het beleid effectief is en om in te spelen op nieuw ontwikkelingen wordt de Sportstimuleringsagenda om de twee jaar geëvalueerd door het gezondheidsonderzoek van de GGD, de jeugdmonitor van Sportservice Overijssel en de omnibusenquête. In het jaarlijkse uitvoeringprogramma wordt een voorstel opgenomen voor een specifieke monitor op activiteiten- en projectbasisniveau. 18

19 Bijlage I. Landelijke trends en cijfers Rapportage sport december 2010 Sociaal en Cultureel Planbureau/W.J.H. Mulier Instituut Sportdeelname De frequente sportdeelname van minstens 40 weken per jaar is het hoogst bij kinderen in de basisschoolleeftijd. In de puberteit neemt de sportdeelname sterk af. Daarna blijft deze onder volwassenen tot ongeveer 65 jaar constant. Rond de leeftijd van 70 jaar nemen de wil en de fysieke mogelijkheid om aan sport te doen af. Een opvallende dip in de sportdeelname treedt op bij mensen met een gezin met kinderen van 6 jaar of jonger: de hoeveelheid vrije tijd waarover zij beschikken is beperkt. De verschillen in sportdeelname tussen leeftijdsgroepen zijn in de loop der jaren steeds kleiner geworden. Vooral mensen die tussen 1940 en 1963 geboren zijn, doen nu veel meer aan sport dan eerdere cohorten. Verschillen tussen cohorten zijn een belangrijke verklarende factor voor de toegenomen sportdeelname: latere cohorten zijn actiever dan eerdere cohorten. Periode en levensfase zijn in mindere mate van belang. Op basis van demografische ontwikkelingen lijkt het percentage sporters de komende jaren gelijk te blijven; de afname door de vergrijzing lijkt te worden gecompenseerd door de toename van het opleidingsniveau. In absolute zin is tot 2028 in ieder geval een groei te verwachten van bijna een half miljoen sporters, doordat de bevolking als geheel groeit. Kansen voor toekomstige groei in de sportdeelname liggen in het op peil houden van de sportdeelname van jongeren na hun 12e jaar, sportmogelijkheden bieden voor ouders van jonge kinderen en sportdeelname van ouderen stimuleren tot op hogere leeftijd. Vrijwilligerswerk Vrijwilligerswerk in de sport is vooral het terrein van jongeren (12-24-jarigen) en volwassenen (35-54-jarigen). Deze laatste groep lijkt voornamelijk te bestaan uit ouders die meehelpen bij de sportbeoefening van hun kinderen. Het percentage van de bevolking dat vrijwilligerswerk in de sport doet, was in de jaren tachtig groter dan in de jaren negentig, maar is sindsdien constant. De deelname aan vrijwilligerswerk in zijn totaliteit is de afgelopen decennia minder sterk gedaald dan de deelname aan vrijwilligerswerk op afzonderlijke terreinen (sport, cultuur, politiek). Dit suggereert dat vrijwilligers zich voorheen op meerdere terreinen, maar nu op een bepaalde sector van vrijwilligerswerk richten. De motieven om aan vrijwilligerswerk te doen verschillen enigszins voor leeftijdsgroepen en het soort vrijwilligerswerk. Sportvrijwilligers willen graag waardering krijgen voor hun taak en ervaring opdoen die nuttig is voor het werkende leven. Sporten en bewegen in verschillende levensfases Jeugd Jongeren doen naar verhouding vaak aan sport, zijn vaak lid van een sportvereniging en doen vaak mee aan training en competitie. Scholieren besteden de meeste tijd aan clubsport en doen ook het meest aan buiten bewegen en sporten in de vrije tijd. Basisscholieren doen bij het bewegen vaak aan voetbal en buiten spelen, de middelbare scholieren het meest aan voetbal en hardlopen. Ook bij de clubsport is voetbal voor beide groepen het populairst. In het voortgezet onderwijs neemt 7% van de scholieren geen deel aan de lessen bewegingsonderwijs en bij vmbo- (praktijk)leerlingen zelfs 13%. Het aanbod aan vrijetijdsactiviteiten voor jongeren zal naar verwachting verder toenemen, met veel gebruik van digitale media. De concurrentieslag om de jongere sportconsument zal heviger worden, te meer omdat het aantal jongeren gaat afnemen. 19

20 Volwassenen Meer volwassenen tussen de 18 en 64 jaar zijn de afgelopen jaren aan sport gaan doen: van 39% in 1991 naar 47% in Rond de 70% voldoet aan de combinorm voor volwassenen: minstens vijf dagen per week een half uur matig intensief bewegen of drie keer per week twintig minuten intensief bewegen. Werkende mensen sporten meer, maar voldoen minder vaak aan de combinorm dan mensen die niet werken. De deelname aan sport compenseert niet geheel het onvoldoende bewegen..er lijkt een soort tweedeling te bestaan onder de Nederlandse werkende bevolking. Aan de ene kant werknemers die werk hebben waarin ze veel bewegen en ook in hun vrije tijd relatief veel bewegen, waardoor ze voldoen aan de beweegnormen en weinig sedentair zijn. Aan de andere kant werknemers die bewegingsarm werk hebben, ook in hun vrije tijd relatief weinig bewegen en vaak een sedentair leven leiden. Deze tweede groep voldoet veel minder vaak aan de beweegnormen en loopt daarmee gezondheidsrisico s. Te weinig bewegen en een sedentaire leefstijl vragen om een bewegingsstimuleringsbeleid in bedrijven; enerzijds vanwege het arbeidsrisico waarvoor de werkgever mede verantwoordelijkheid draagt, anderzijds omdat onvoldoende bewegende werknemers de arbeidsparticipatie en het bedrijfsrendement ongunstig beïnvloeden. Meer bewegen is te stimuleren door sport en beweging buiten het bedrijf en buiten werktijd aan te bieden, maar wellicht is het lucratiever om het werk zelf beweeglijker te maken. Ouderen Het sport- en beweeggedrag van zelfstandig wonende ouderen in Nederland heeft in het afgelopen decennium een gunstige ontwikkeling doorgemaakt; meer ouderen voldoen aan de beweegnormen en minder ouderen zijn inactief. De gunstige trend lijkt echter enigszins af te vlakken en de vraag is of met de huidige maatregelen een verdere toename van een actieve leefstijl onder ouderen haalbaar is. Levensgebeurtenissen als een chronische ziekte, functionele beperkingen, cognitieve achteruitgang, een partner verliezen en een ziekenhuisopname hebben negatieve gevolgen voor het sport- en beweeggedrag. Onvoldoende bewegen komt veel vaker voor bij ouderen die in een instelling wonen dan bij zelfstandig wonende ouderen. In instellingen zijn het vooral vrouwen met motorische beperkingen die minder bewegen; leeftijd en opleiding van de bewoners zijn niet van invloed. Organisatorische voorwaarden Georganiseerde sportaanbieders Van de sportbonden die de leeftijd van hun leden registreren, hebben sportbonden op het terrein van bridge, kegelen en jeu de boules de meeste oudere leden (45-plus) en die op het terrein van taekwondo, karate en american football de meeste jongere leden (tot en met 24 jaar). De populariteit van georganiseerde sportaanbieders verschilt per levensfase. Zwembaden bedienen baby s vanaf 0 jaar en zijn in alle leeftijdsgroepen populair, inclusief de groeiende groep ouderen. Sportevenementen trekken, net als fitnesscentra, vooral de volwassenen. De activiteiten op en rond playgrounds blijken toch vooral de jeugd te trekken. Georganiseerde sportaanbieders lijken deels hun eigen niches in de levensloop te bedienen. Allemaal hebben ze echter moeite om volwassen sporters aan zich te binden. Met de nadere vergrijzing vormen ouderen een interessante, in toenemende mate zelfbewuste doelgroep. Oudere sporters hechten aan een kwalitatief goed aanbod (vriendelijk personeel, advies, netheid), voelen zich sneller onveilig en zijn kostenbewust. Informele sportgroepen Vooral volwassenen en ouderen sporten in informele geroepen, dat wil zeggen in een groep van minimaal drie personen die regelmatig bij elkaar komt. Bij de jongere volwassenen spelen prestaties en de sociale setting van de vereniging nog steeds een rol en worden informele groepen gebruikt om extra te trainen. 20