Wurkgelegenheid Fryslân Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2018

Transcriptie

1 Wurkgelegenheid Fryslân 2018 Utkomst wurkgelegenheidsûndersiik 2018

2 Colofon: Titel: Wurkgelegenheid Fryslân Opdrachtgever: Provincie Fryslân Uitvoering: Adviespool/onderdeel Beleidsonderzoek Redactie: M.J. Holkema Contactadres: Datum publicatie: Mei 2018 Foto omslag: Fotobureau het Hoge Noorden Overname van cijfers is toegestaan mits bron vermeld wordt: Werkgelegenheidsregister, Provincie Fryslân 2018

3 Inhoud 1 Samenvatting Inleiding Methode Werkgelegenheid Fryslân Werkgelegenheid naar sectoren Werkgelegenheid naar regio Werkgelegenheid naar gemeente Werkgelegenheid bedrijventerreinen Werkgelegenheid naar geslacht Vestigingen Bijlage Werkgelegenheid per sector (totaal banen) Werkgelegenheid per sector (grote banen) Werkgelegenheid per sector (kleine banen) Werkgelegenheid per afdeling totaal banen Werkgelegenheid per gemeente totaal banen Ontwikkeling sectoren Pagina 2 van [40]

4 Pagina 3 van [40]

5 1 Samenvatting Tussen de peildata 1 april 2017 en 1 april 2018 is het aantal banen in Fryslân met toegenomen, goed voor een groei van 2,6%. Dit brengt het totaal aantal banen in Fryslân op De provincie telde niet eerder zoveel banen. Tot vorig jaar gold 2009 als het jaar met de meeste werkgelegenheid. Na een aantal jaren van banenkrimp was er in 2016 en 2017 sprake van een groei van 1 procent. De groei heeft zich in tussen 2017 en 2018 verder en sterker doorgezet. Het register maakt onderscheid in grote banen (banen van minimaal 15 uur) en kleine banen (banen van minder dan 15 uur). Fryslân telt in grote- en kleine banen. In 2018 telt Fryslân grote banen meer dan in 2017, dit komt neer op een groei van 3,1%. Het aantal kleine banen is met 330 toegenomen, een groei van 0,5%. De groei van banen komt voor een kwart voor rekening van nieuwe eenpersoonsbedrijven. In 2018 is het aantal eenpitters met toegenomen tot een totaal van De vestigingen met personeel zijn goed voor een groei van banen. De werkgelegenheidsontwikkeling verschilt sterk per sector. In de bouw- en handelssector is het aantal banen met ruim duizend toegenomen. Voor de bouwsector betekent dit een groei van 6,7% en voor de handelssector een toename van 2,6%. Na jaren van fors banenverlies schrijft de bouwsector voor het derde jaar op rij banen bij en zit de sector in 2018 op 85% van het niveau van voor de crisis. Binnen de industrie is het aantal banen met ruim negenhonderd toegenomen, goed voor een groei van 2,5%. De sectoren zakelijke dienstverlening en gezondheids- en welzijnszorg telden in 2018 ruim achthonderd banen meer dan in Voor de zakelijke dienstverlening een groei van 2,3% en voor de zorg een toename van 1,6%. De vervoerssector (4,3%), horeca (3,2%) en informatie/communicatie (3,1%) zijn bovengemiddeld gegroeid. Ook binnen de landbouw, overheid, onderwijs, overige dienstverlening en bij nutsbedrijven is sprake van een toegenomen werkgelegenheid tussen 2017 en Alleen in de financiële dienstverlening is het aantal banen afgenomen. De afname van 1,4% is minder sterk dan de krimp van de afgelopen jaren. Recreatie en toerisme is een belangrijke sector in Fryslân (sector is een samenstelling van bedrijven uit de weergegeven sectoren). Het totaal aantal banen in de Friese R&T sector is met 2,7% toegenomen tot een totaal van De agri-en foodsector is een samenstelling van landbouwbedrijven, voedingsmiddelenindustrie- en groothandel en dienstverlenende bedrijven voor de sector. Het aantal Friese agrobanen is met 955 (3,3%) toegenomen tot een totaal van Regionaal gezien is het aantal banen in alle 5 streekregio s toegenomen. Met een toename van is het aantal banen in Zuidoost Fryslân het sterkst gegroeid, goed voor een groei van 2,9% Met een groei van 4,8% is de werkgelegenheid op de Wadden relatief het sterkt toegenomen. Ook in Zuidwest, Noordwest-, en Noordoost Fryslân is het aantal banen met ruim 2% toegenomen. Met uitzondering van Kollumerland is het aantal banen in alle gemeenten toegenomen. De gemeente Leeuwarden is met een toename van ruim banen absoluut gezien het sterkst gegroeid, goed voor een groei van 2,2%. Voor Leeuwarden de grootse banengroei sinds Van de F4 gemeenten kent Heerenveen met 3,9% de grootste relatieve groei. Smallingerland en Súdwest-Fryslân hebben er respectievelijk 2,5- en 2,4% aan banen bij kunnen schrijven. In 2018 is het aantal banen bezet door mannen met 3,2% gegroeid en het aantal banen bezet door vrouwen met 1,6% gestegen ten opzichte van De meerjarige werkgelegenheidsontwikkeling van Fryslân gaat redelijk gelijk op met de landelijke trend. Het verlies aan banen als gevolg van de crisis was in Fryslân wat sterker dan landelijk. Sinds 2015 zit zowel de provinciale als de landelijke werkgelegenheidsontwikkeling weer in de lift. In de periode is zowel in Fryslân als landelijk het totaal aantal banen met 17% toegenomen. Pagina 4 van [40]

6 Pagina 5 van [40]

7 2 Inleiding Jaarlijks doet de provincie Fryslân onderzoek naar de werkgelegenheid in de provincie. Het onderzoek wordt verricht door middel van een enquête onder Friese bedrijven en instellingen. De cijfers worden geregistreerd en bijgehouden in het Werkgelegenheidsregister. De cijfers zijn de Friese bijdrage aan het landsdekkende werkgelegenheidsregister van LISA. In totaal zijn er 19 provinciale en regiogerichte registers actief. Het werkgelegenheidsregister bevat alle vestigingen in Fryslân van waaruit betaalde arbeid wordt verricht. Adressen zijn voornamelijk afkomstig uit het NHR. Iedere vestiging is voorzien van de bedrijfsactiviteit, de werkgelegenheidsgegevens en historie hiervan. Dit maakt het mogelijk analyses te doen op elk gewenst ruimtelijk en/of sectoraal niveau over de afgelopen 20 jaar. Het onderzoek heeft als doel de werkgelegenheid in Fryslân te monitoren. De cijfers worden onder meer verspreid onder de Friese gemeenten voor het monitoren van hun werkgelegenheidsbeleid. Ook intern worden de cijfers veelvuldig gebruikt en leveren ze o.a. input voor de monitoring van de effectiviteit van de provinciale beleidsprogramma s. Er wordt onderscheid gemaakt tussen grote banen (banen van minimaal 15 uur) en kleine banen (banen van minder dan 15 uur). Pagina 6 van [40]

8 Pagina 7 van [40]

9 3 Methode Werkwijze: Jaarlijks zet de provincie Fryslân een enquête uit onder bedrijven en instellingen in Fryslân waar betaalde arbeid wordt verricht. Enquêtering gebeurt zowel schriftelijk als digitaal. Bedrijven/instellingen maken hierin zelf een keuze. Vestigingen met 10 of meer werkzame personen worden jaarlijks benaderd en kleinere vestigingen door middel van een steekproef. Voor elke non-responsvestiging wordt door middel van ophoging een schatting van de werkgelegenheid gemaakt. Voor de ophoging wordt gebruik gemaakt van de ontwikkelingen bij vergelijkbare bedrijven (grootteklasse en sector). Anders dan bij andere bronnen is er sprake van een compleet register. Dit maakt het mogelijk om analyses te doen op elk gewenst ruimtelijk en/of sectoraal niveau. Het register onderscheidt zich hiermee van andere bronnen. In Nederland zijn in totaal 19 provinciale en regiogerichte registers actief. Zij zijn verenigd in de stichting LISA. LISA bundelt de uitkomsten tot landelijke werkgelegenheidscijfers. Peildatum: De peildatum van de registratie is 1 april. Urengrens: In de registratie wordt gevraagd naar het aantal banen van meer en minder dan 15 uur per week. Grote banen: minimaal 15 uur per week. Kleine banen: minder dan 15 uur per week. Trendbreuk Landbouw: De werkgelegenheidsgegevens van de landbouwsector waren tot 2010 gebaseerd op gegevens uit de landbouwtelling van het CBS (agrariërs), aangevuld met de gegevens van landbouwverwante bedrijven die binnen de reguliere enquête vielen. De cijfers van het CBS toonde (niet verklaarde) onjuistheden. Het overkoepelde landelijke register (LISA) heeft om die reden besloten de landbouwstatistieken van het CBS vanaf 2011 los te laten en agrariërs op te nemen in het vestigingenregister. De inschrijfverplichting van agrariërs bij de KvK die sinds 2008 geldt bood deze mogelijkheid. Het register bevat vanaf 2010 landbouwstatistieken op vestigingsniveau. Agrariërs gaan niet mee in de eigen enquête. De werkgelegenheidsgegevens worden verkregen via Prosu Databased Marketing. Prosu vraagt naar de werkgelegenheid als onderdeel van een eigen bredere enquête onder landbouwbedrijven. Bij de opname van agrariërs in het register is grotendeels gebruik gemaakt van de werkgelegenheidscijfers van Prosu. Voor het deel waar dit gegeven niet bekend was is gebruik gemaakt van de inschrijfgegevens van de agrariër bij de KvK. Wat betekent dit voor de werkgelegenheidscijfers: Het register heeft ervoor gekozen om 2010 als basisjaar te gebruiken voor de nieuwe werkwijze. Dit houdt in dat de landbouwgegevens tot en met 2009 gebaseerd zijn op de CBS telling en vanaf 2010 op de eigen registratie met als bron Prosu Databased Marketing. De werkgelegenheidsregistratie van Prosu wijkt af van die van het CBS, waardoor er tussen 2009 en 2010 sprake is van een trendbreuk. Meewerkende gezinsleden worden door Prosu veelal niet meegeteld en door het CBS wel. In 2017 is de trendbreuk tussen 2009 en 2010 'uitgesmeerd' over de jaren 2006 tot en met Statistieken op het laagte schaalniveau (4 cijferige postcode) zijn door de toevoeging van de landbouwgegevens vanaf 2010 compleet. Voorheen was gemeenteniveau het laagste schaalniveau. Mutaties in historie: Het register verbetert waar nodig haar historische gegevens. Mutaties worden met terugwerkende kracht doorgevoerd. Hierdoor verschijnt er jaarlijks een nieuwe reeks werkgelegenheidscijfers vanaf SBI codering: Het register registreert van iedere vestiging de hoofdactiviteit door middel van de Standaard Bedrijfs Indeling (SBI) van het CBS. Indien een vestiging meerdere activiteiten heeft dan wordt de activiteit waarin het grootste deel van het personeel werkzaam is gebruikt voor de toekenning van de SBI code. Op basis van de SBI code worden vestigingen toegedeeld aan sectoren. Een overzicht van de SBI codering 2008 is te vinden op Pagina 8 van [40]

10 Gemeentelijke herindeling: Cijfers zijn met terugwerkende kracht aangepast aan gemeentelijke herindelingen. Informatie werkgelegenheidscijfers: De cijfers zijn te raadplegen/downloaden in onze digitale databank op Voor vragen over de werkgelegenheidscijfers of voor het bestellen van aanvullende gegevens kunt u mailen naar wgr@fryslan.frl. LISA (Landelijke register): Wanneer u geïnteresseerd bent in provinciegrensoverschrijdende statistieken en nationale statistieken dan kunt u zich wenden tot: Project Organisatie LISA Postbus AN Enschede tel: info@lisa.nl website: Bronvermelding: Bij gebruik van cijfers bron vermelden: Werkgelegenheidsregister, Provincie Fryslân 2018 Pagina 9 van [40]

11 4 Werkgelegenheid Fryslân Tussen de peildata 1 april 2017 en 1 april 2018 is het aantal banen in Fryslân met toegenomen, goed voor een groei van 2,6%. Dit brengt het totaal aantal banen in Fryslân op De provincie telde niet eerder zoveel banen. Tot vorig jaar gold 2009 als het jaar met de meeste werkgelegenheid. Na een aantal jaren van banenkrimp was er in 2016 en 2017 sprake van een groei van 1 procent. De groei heeft zich tussen 2017 en 2018 verder en sterker doorgezet. Het aantal grote banen (banen van minimaal 15 uur) nam met 3,1% toe en het aantal kleine banen (banen van minder dan 15 uur) groeide met een half procent. Landelijk nam het totaal aantal banen tussen 2017 en 2018 met 2,2% toe. De banengroei in Fryslân was met 2,6% dan ook iets sterker dan het landelijk gemiddelde. De groei van banen komt voor een kwart voor rekening van nieuwe eenpersoonsbedrijven (zelfstandigen/zzp ers). In 2018 is het aantal eenpitters met toegenomen tot een totaal van De vestigingen met personeel zijn goed voor een groei van banen. Ontwikkeling werkglegenheid in % Totaal banen Grote banen Kleine banen 0.5 Het Midden- en kleinbedrijf (MKB) bestaat uit alle bedrijven tot 250 werknemers, zonder overheid, onderwijs, zorg, delfstoffenwinning en handel in onroerend goed. Bedrijven uit MKB sectoren met 250 of meer medewerkers hebben de typering Grootbedrijf. Het MKB vertegenwoordigd 62,1% van de Friese werkgelegenheid. Het grootbedrijf is goed voor 7,7% van het aantal banen. Van alle banen is 30,2% een baan bij een overheid/non-profitorganisatie. Het MKB en Grootbedrijf zijn samen goed voor een groei van ruim banen tussen 2017 en Met een relatieve groei van 2,9% is de groei in het bedrijfsleven sterker dan de groei van 1,8% in de non-profit/overheidssector. Pagina 10 van [40]

12 Banen , , , , , ,000 80,000 60,000 40,000 20,000 - MKB Overheid/non profit Grootbedrijf Ontwikkeling banen Fryslân telde niet eerder zoveel banen als het aantal van in Ten opzichte van het begin van deze eeuw is de werkgelegenheid met 17 procent toegenomen. Tussen 2005 en 2009 nam de Friese werkgelegenheid met ruim banen toe, goed voor een groei van bijna 7%. Als gevolg van het uitbreken van de financiële en economische crisis in 2008 zijn er vervolgens bijna banen verloren gegaan. De afgelopen jaren zit de werkgelegenheid weer in de lift. Pagina 11 van [40]

13 Onwikkeling werkgelegenheid profit/non-profit (index=2008) MKB/Grootbedrijf Overheid/non-profit Totaal In de afgelopen tien jaar is het aantal overheid/non-profit banen met bijna 5% toegenomen. Het aantal banen binnen de marktsector (MKB/Grootbedrijf) nam tussen 2008 en 2018 met 1,1% minder sterk toe. De gevolgen van de economische crisis zijn voor het MKB duidelijk uit figuur af te lezen. Sinds 2015 zit de werkgelegenheid in de marktsector weer in de lift. De werkgelegenheid binnen de overheid/non-profit sector nam tussen 2008 en 2012 daarentegen toe. Tussen 2013 en 2015 kromp het aantal banen in de overheid/non-profit sector. Werkgelegenheidsontwikkeling provincies Flevoland 3.9 Groningen 3.2 Utrecht 2.9 Noord-Holland Fryslân Gelderland Overijssel Nederland Noord-Brabant Limburg Zuid-Holland 1.6 Zeeland 1.2 Drenthe Kijkende naar de provincies dan staat Fryslân op de vijfde plaats qua werkgelegenheidsontwikkeling tussen 2017 en In alle provincies nam het aantal banen toe. De provincies Flevoland en Groningen kenden een groei van ruim drie procent. In Zeeland en Drenthe groeide de werkgelegenheid relatief het minst. Pagina 12 van [40]

14 Met een totaal van banen in 2018 is Fryslân goed voor 3,4% van de landelijke werkgelegenheid. Fryslân telt hiermee meer banen dan de provincies Groningen, Drenthe, Flevoland en Zeeland. De provincies Noord-Holland, Zuid Holland en Noord-Brabant tellen de meeste banen. Jaarlijkse werkgelegenheidsontwikkeling Nederland en Fryslân in % Nederland Fryslân De meerjarige werkgelegenheidsontwikkeling van Fryslân gaat redelijk gelijk op met de landelijke trend. Het verlies van banen als gevolg van de crisis was in Fryslân wat sterker dan landelijk. Sinds 2015 zit zowel de provinciale als de landelijke werkgelegenheidsontwikkeling weer in de lift. In de periode is zowel in Fryslân als landelijk het totaal aantal banen met 17% toegenomen. Pagina 13 van [40]

15 5 Werkgelegenheid naar sectoren De werkgelegenheidsontwikkeling verschilt sterk per sector. In de bouw- en handelssector is het aantal banen met ruim duizend toegenomen. Voor de bouwsector betekent dit een groei van 6,7% en voor de handelssector een banentoename van 2,6%. Na jaren van fors banenverlies schrijft de bouwsector voor het derde jaar op rij banen bij en zit de sector in 2018 op 85% van het niveau van voor de crisis. Binnen de industrie is het aantal banen met ruim negenhonderd toegenomen, goed voor een groei van 2,5%. De sectoren zakelijke dienstverlening en gezondheids- en welzijnszorg telden in 2018 ruim achthonderd banen meer dan in Voor de zakelijke dienstverlening goed voor een groei van 2,3% en voor de zorg een toename van 1,6%. De vervoerssector (4,3%), horeca (3,2%) en informatie/communicatie (3,1%) zijn bovengemiddeld gegroeid. Ook binnen de landbouw, overheid, onderwijs, overige dienstverlening en bij nutsbedrijven is sprake van een toegenomen werkgelegenheid tussen 2017 en Alleen binnen de financiële dienstverlening is het aantal banen afgenomen. De afname van 1,4% in de sector is minder sterk dan de krimp van de afgelopen jaren. Werkgelegenheidsontwikkeling naar sector Sector grote banen kleine banen totaal banen groei totaal banen abs. groei totaal banen % Groei banen NL % Landbouw en visserij ,5 1,2 Industrie en ,5 2,4 delfstoffenwinning Nutsbedrijven ,3 1,9 Bouwnijverheid ,7 4,5 Handel en reparatie ,6 2,0 Vervoer en opslag ,3 2,6 Horeca ,2 2,1 Informatie en communicatie ,1 3,0 Financiële instellingen ,4-0,4 Zakelijke dienstverlening ,3 2,5 Openbaar bestuur en ,7 1,1 overheid Onderwijs ,3 2,6 Gezondheids- en ,6 2,1 welzijnszorg Overige dienstverlening ,0 1,9 Totaal ,6 2,2 In vergelijking met de landelijke sectorale ontwikkeling kende Fryslan tussen 2017 en 2018 een relatief sterkere banengroei binnen de landbouw, bouw, handel, vervoer, horeca en nutsbedrijven. Pagina 14 van [40]

16 Aandeel sectoren Fryslân en Nederland Gezondheids- en welzijnszorg Handel en reparatie Industrie/delfstoffenwinning Zakelijke dienstverlening Onderwijs Bouwnijverheid Horeca Landbouw/visserij Openbaar bestuur en overheid Overige dienstverlening Vervoer en opslag Financiële instellingen Informatie en communicatie Nutsbedrijven Fryslân Nederland In bovenstaande figuren wordt de structuur van de Friese werkgelegenheid in beeld gebracht, gekeken naar de verdeling van banen naar sectoren. De zorgsector levert de meeste banen in Fryslân, gevolgd door de sectoren handel en industrie. In vergelijking met het landelijk gemiddelde zijn de industrie, landbouw -en zorgsector relatief groot in Fryslân. Bij de sectoren dienstverlening, handel, informatie/communicatie en vervoer is het omgekeerde het geval: het aandeel van deze sectoren in de werkgelegenheid is relatief klein in Fryslân. Het werkgelegenheidsaandeel van financiële instellingen was ook relatief groot in Fryslân. Door de forse banenkrimp in de afgelopen jaren is het aandeel financiële banen naar het landelijk gemiddelde getrokken. Pagina 15 van [40]

17 Ontwikkeling banen sectoren in % Fryslân Nederland De sectoren landbouw, industrie, bouw, vervoer, overheid en financiële instellingen zijn duidelijk te typeren als krimpsectoren. Zowel in Fryslân als landelijk tellen deze sectoren in 2018 minder banen dan tien jaar geleden. De afgelopen twee jaar hebben de industrie en bouw wel weer banen bij kunnen schrijven. Het banenverlies in de Friese landbouw en industrie is wat minder groot dan landelijk, terwijl in de bouw en financiële sector in Fryslân relatief meer banen dan landelijk zijn verdwenen. In tien jaar tijd is een derde van de banen in de financiële sector verdwenen. Het aantal onderwijsbanen is in Fryslân afgenomen, tegenover een toename landelijk. Binnen de overige dienstverlening en informatie/communicatie is het aantal banen in de afgelopen 10 jaar met ruim 20% toegenomen. De zakelijke dienstverlening telt in ,7% meer banen dan in Het aantal banen in de gezondheids- en welzijnszorg is met 14% gegroeid. De Friese horeca telde in ,5% meer banen dan in Landelijk nam de werkgelegenheid in de horeca met 20% toe. In de bijlage wordt door middel van indexgrafieken de ontwikkeling per sector vanaf 2000 weergegeven en vergeleken met de landelijke sectorale trend. Recreatie en toerisme is een belangrijke sector in Fryslân. De sector is een samenstelling van bedrijven uit de reguliere sectoren. Voor de bepaling van R&T banen wordt een landelijk afgesproken indeling met bijbehorende weegfactoren gehanteerd. Het totaal aantal banen in de Friese R&T sector is tussen april 2017 en april 2018 met 550 toegenomen tot een totaal van , goed voor een groei van 2,7%. De werkgelegenheid in de sector zit hiermee voor het vierde achtereenvolgende jaar in de lift. Landelijk groeide de sector met 2,6%. Jaarlijkse procentuele ontwikkling banen R&T Pagina 16 van [40]

18 Tussen is het aantal R&T banen met 27,6% toegenomen. In de periode was er sprake van een banenkrimp in de sector. Recreatie en toerisme is goed voor een aandeel van 7,1% in de Friese werkgelegenheid. Het aandeel R&T banen op de totale werkgelegenheid verschilt sterk per gemeente. Aandeel banen R&T in totale werkgelegenheid gemeenten 2018 Vlieland Schiermonnikoog Ameland Terschelling De Fryske Marren Súdwest-Fryslân Harlingen Tytsjerksteradiel Opsterland Weststellingwerf Leeuwarden Ooststellingwerf Heerenveen Noardeast-Fryslân Achtkarspelen Smallingerland Dantumadiel Waadhoeke Op de Waddeneilanden ligt het aandeel banen in de toeristisch recreatieve sector tussen de 35- en 58%. Van de eilanden heeft Terschelling naast R&T banen relatief gezien ook nog relatief veel werkgelegenheid in andere sectoren. Op het vaste land geldt voor de gemeenten Fryske Marren, Harlingen en Súdwest-Fryslân dat ongeveer een op de tien banen een R&T gerelateerde baan is. In de overige gemeenten ligt het percentage onder het provinciaal gemiddelde van 7%. Aandeel R&T banen in werkgelegenheid provincies Zeeland Noord-Holland Limburg Fryslân Drenthe Nederland Gelderland Flevoland Groningen Overijssel Noord-Brabant Utrecht Zuid-Holland Recreatie en toerisme heeft in Fryslân een aandeel van 7,1 procent in de totale werkgelegenheid. In vergelijking met de andere provincies neemt Fryslan hierin een vierde positie in. In de provincies Zeeland, Noord-Holland en Limburg is R&T nog sterker vertegenwoordigt in de werkgelegenheid. Pagina 17 van [40]

19 6 Werkgelegenheid naar regio In alle Friese streekregio s is de werkgelegenheid tussen 2017 en 2018 toegenomen. Op de Waddeneilanden nam het aantal banen met een groei van 4,8% relatief het sterkst toe, gevolgd door Zuidoost Fryslân (2,9%). Absoluut gezien heeft de regio Zuidoost Fryslân met een groei van de meeste banen bij kunnen schrijven. Ook in Noordwest Fryslân nam de werkgelegenheid met ruim tweeduizend banen (2.180) toe. In Zuidwest-Fryslân groeide de werkgelegenheid met en Noordoost Fryslan telt in 2018 duizend banen meer dan een jaar eerder. Op de Waddeneilanden was de sterke relatieve groei goed voor 285 banen. Ontwikkeling banen Friese streekregio's in % Noordwest Fryslân 2.3 Noordoost Fryslân 2.5 Zuidwest Fryslân 2.2 Zuidoost Fryslân 2.9 Waddeneilanden Ontwikkeling werkgelegenheid Friese streekregio's. Indexcijfer t.o.v Waddeneilanden Zuidoost Fryslân Zuidwest Fryslân Noordoost Fryslân Noordwest Fryslân Er zijn duidelijke verschillen waarneembaar in de regionale werkgelegenheidsontwikkeling. In Zuidwesten Zuidoost Fryslân is het aantal banen sinds 2000 met ruim 20% toegenomen. Op de Waddeneilanden is het aantal banen met 29% relatief het sterkst gegroeid. Het Noorden van de provincie laat een ander beeld zien. Noordwest Fryslân telt ten opzichte van % meer banen. In Noordoost Fryslân kromp de werkgelegenheid sinds 2009 naar bijna hetzelfde niveau als in het jaar Sinds 2015 laat ook het noordoostelijke deel van Fryslân een banengroei zien. Pagina 18 van [40]

20 Werkgelegenheidsstructuur streekregio s 2018 Sector Noordoost Noordwest Zuidoost Zuidwest Wadden Landbouw/visserij 7,7 3,0 4,2 6,6 4,4 Industrie/delfstoffenwinning 15,4 8,9 15,2 14,2 1,8 Nutsbedrijven 0,2 1,4 0,8 0,6 0,1 Bouwnijverheid 10,7 4,0 6,1 7,1 7,0 Handel en reparatie 17,5 14,3 18,6 16,9 11,9 Vervoer en opslag 4,5 3,1 5,2 3,6 7,4 Horeca 3,7 3,6 3,7 6,0 36,0 Informatie en communicatie 0,9 2,2 1,8 1,3 0,5 Financiële instellingen 0,9 5,1 1,1 0,8 0,3 Zakelijke dienstverlening 9,1 13,4 11,2 13,5 9,1 Openbaar bestuur en overheid 2,8 8,4 2,8 2,9 4,5 Onderwijs 6,6 8,3 6,8 5,7 4,7 Gezondheids- en welzijnszorg 15,6 19,8 18,5 15,6 7,1 Overige dienstverlening 4,3 4,5 4,0 5,1 5,2 De vijf Friese regio s verschillen onderling van werkgelegenheidsstructuur. De regio Noordoost heeft een relatief groot aandeel banen in de landbouw, industrie en bouw en een laag aandeel in de dienstverlening en gezondheidszorg. De regio Noordwest heeft een structuur met relatief weinig industrie, bouw en handel en veel werkgelegenheid in financiële instellingen, overheid en gezondheidszorg. Dit komt met name doordat Leeuwarden binnen deze regio valt. In de regio Zuidwest Fryslân hebben de sectoren landbouw, bouw en dienstverlening een relatief groot aandeel in de werkgelegenheid. Zuidoost Fryslân kent een relatief groot aandeel in de handel en gezondheidszorg. Op de Waddeneilanden is de horeca met afstand de grootste sector. Pagina 19 van [40]

21 7 Werkgelegenheid naar gemeente Onderstaande grafiek toont de werkgelegenheidsontwikkeling van de Friese gemeenten. Ontwikkeling banen gemeenten Leeuwarden Heerenveen Súdwest-Fryslân Smallingerland Waadhoeke Achtkarspelen De Fryske Marren Opsterland Weststellingwerf Noardeast-Fryslân Tytsjerksteradiel Terschelling Ooststellingwerf Dantumadiel Harlingen Ameland Schiermonnikoog Vlieland Alle Friese gemeenten telden in 2018 meer banen dan in De gemeente Leeuwarden is met ruim banen absoluut gezien het sterkst gegroeid, goed voor een groei van 2,2%. Ook de gemeenten Heerenveen en Súdwest-Fryslan tellen in 2018 ruim duizend banen meer dan in Voor Leeuwarden betekent dit de grootse banengroei sinds Van de zogeheten F4 gemeenten kent Heerenveen met 3,9% de grootste relatieve groei. Smallingerland en Súdwest-Fryslân hebben er respectievelijk 2,5- en 2,4% aan banen bij kunnen schrijven. Werkgelegenheid gemeenten Gemeente Aandeel abs % Achtkarspelen , ,8 Ameland , ,4 Dantumadiel , ,4 De Fryske Marren , ,8 Harlingen , ,9 Heerenveen , ,7 Leeuwarden , ,2 Noardeast-Fryslân , ,7 Ooststellingwerf , ,2 Opsterland , ,8 Schiermonnikoog , ,5 Smallingerland , ,3 Súdwest-Fryslân , ,3 Terschelling , ,6 Tytsjerksteradiel , ,5 Vlieland , ,4 Waadhoeke , ,8 Weststellingwerf , ,2 Totaal , ,3 Pagina 20 van [40]

22 De gemeente Leeuwarden is met een kwart van de banen de grootste banengemeente gevolgd door Súdwest-Fryslân, Heerenveen en Smallingerland. In de periode is de werkgelegenheid in de gemeente Heerenveen zowel absoluut als relatief het sterkst gegroeid. De gemeente Dantumadiel telt in 2018 minder banen dan in De F4 gemeenten Leeuwarden, Heerenveen, Smallingerland en Súdwest-Fryslân tellen op 1 april 2018 gezamenlijk banen en zijn goed voor 59% van de totale Friese werkgelegenheid. De vier grote plaatsen Leeuwarden, Drachten, Heerenveen en Sneek zijn gezamenlijk goed voor 47% van alle Friese banen. Ontwikkeling banen F4 gemeenten in % Aandeel F4 gemeenten in totale werkgelegenheid 2018 Heerenveen 3.9 Leeuwarden 25% Smallingerland Súdwest-Fryslân Overig Fryslan 41% Leeuwarden 2.2 Totaal F4 gemeenten 2.6 Súdwest- Fryslân 14% Overig Fryslân Smallingerland 10% Heerenveen 10% Tussen 2017 en 2018 groeide het aantal banen in de F4 gemeenten met 2,6%. In overig Fryslân nam de werkgelegenheid met 2,5% toe. In de periode groeide het aantal banen in de F4 gemeenten met 19,3%, tegenover 14,5% in overig Fryslân. Ontwikkeling banen (index: 2000=100) F4 gemeenten Overig Fryslân Pagina 21 van [40]

23 Ontwikkeling banen (index: 2000=100) Heerenveen Leeuwarden Smallingerland Súdwest-Fryslân De werkgelegenheidsontwikkeling tussen de F4 gemeenten verschilt sterkt. Met een groei van 43,7% is het aantal banen in Heerenveen tussen 2000 en 2018 relatief het sterkst gegroeid. Met een groei van 25,3% heeft ook de werkgelegenheid in Súdwest-Fryslân zich bovengemiddeld ontwikkeld. Smallingerland loopt met 17,3% gelijk op met het Friese gemiddelde. De gemeente Leeuwarden blijft met een banengroei van 9,2% achter bij de gemiddelde groei in Fryslân. Aandeel sectoren 2018 Landbouw en visserij Industrie en delfstoffenwinning Nutsbedrijven Bouwnijverheid Handel en reparatie Vervoer en opslag Horeca Informatie en communicatie Financiële instellingen Zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Overige dienstverlening Overig Fryslân F4 gemeenten De gezondheids-en welzijnszorg heeft met bijna 20% het grootste aandeel in de werkgelegenheid van de F4 gemeenten. In overig Fryslân is de handelssector de grootste werkgever. De F4 gemeenten tellen relatief veel banen in de zakelijke dienstverlening, het onderwijs en bij de overheid. De F4 gemeenten hebben elk een eigen werkgelegenheidsstructuur. De structuur van Heerenveen lijkt het meest op de provinciale structuur. Leeuwarden telt relatief veel werkgelegenheid in de financiële dienstverlening en bij de overheid. Het aandeel industriële banen in Leeuwarden is relatief laag. Smallingerland kenmerkt zich juist door het relatief grote aantal banen in de industrie. In Súdwest- Fryslân zijn relatief veel mensen werkzaam in de landbouw- en bouwsector. Pagina 22 van [40]

24 8 Werkgelegenheid bedrijventerreinen Fryslan telt in bedrijventerreinen variërend van 0,6ha tot ruim 300ha. In totaal zijn de bedrijven op de bedrijventerreinen goed voor banen, dat is 30% van de Friese werkgelegenheid. Tussen april 2017 en april 2018 nam het aantal banen op bedrijventerreinen met 3,8% toe, een groei van banen. In de periode is het aantal banen op bedrijventerreinen met toegenomen, goed voor een groei van 6,4%. Buiten de bedrijventerreinen kromp het aantal banen in dezelfde periode met 0,1%. De totale Friese werkgelegenheid nam tussen 2009 en 2018 met 1,7% toe. Aandeel sectoren bedrijventerreinen Industrie/delfstoffenwinning Handel en reparatie Zakelijke dienstverlening Overige sectoren Bouwnijverheid Vervoer en opslag Kijkend naar de werkgelegenheid dan is de industrie de grootste werkgever op de Friese bedrijventerreinen. Van alle banen is 35,3% een baan bij een industrieel bedrijf. De groot- en detailhandel is goed voor 20% van de werkgelegenheid op bedrijventerreinen. Zakelijke dienstverlening is met een aandeel van 14,4% de derde sector. Pagina 23 van [40]

25 9 Werkgelegenheid naar geslacht In 2018 is het aantal banen bezet door mannen met 3,2% gegroeid en het aantal banen bezet door vrouwen met 1,6% gestegen ten opzichte van Banen naar geslacht grote banen mannen kleine banen mannen grote banen vrouwen kliene banen vrouwen Vrouwen zijn een steeds belangrijkere rol gaan spelen op de Friese arbeidsmarkt. In de periode is het aantal grote banen bezet door vrouwen met 34% toegenomen. Ook het aantal kleine banen bezet door vrouwen is behoorlijk toegenomen (17%). De ontwikkeling van banen bezet door mannen laat een hele andere ontwikkeling zien. Het aantal grote banen bezet door mannen telt in 2018 slechts 3,5% meer dan in Ten opzichte van 2008 is het aantal grote banen bezet door mannen iets afgenomen. Dat de economische crisis met name typische mannensectoren trof speelt hierin een rol. De forse groei van 74% van het aantal kleine banen bezet door mannen zal voor een belangrijk deel komen door de toename van mannen dat parttime is gaan werken. Het aandeel grote banen bezet door vrouwen bedraagt in %, tegenover 34% in Landbouw, industrie, nutsbedrijven, bouw, ICT en vervoer zijn typische mannensectoren. In de gezondheids- en welzijnszorg zijn vrouwen juist in de meerderheid op de werkvloer. Ook binnen de overige dienstverlening en het onderwijs zijn vrouwen in de meerderheid. Werkgelegenheidsstructuur sectoren 2018 Landbouw/visserij Industrie/delfstoffenwinning Nutsbedrijven Bouwnijverheid Handel en reparatie Vervoer en opslag Horeca Informatie en communicatie Financiële dienstverlening Zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Overige dienstverlening grote baan man kleine baan man grote baan vrouw kleine baan vrouw Pagina 24 van [40]

26 10 Vestigingen Onder een vestiging wordt een locatie van een onderneming, instelling of zelfstandig beroepsbeoefenaar verstaan waarin of van waaruit een economische activiteit of zelfstandig (vrij) beroep wordt uitgeoefend door minimaal 1 werkzaam persoon. Vestigingen per sector 2018 Zakelijke dienstverlening Handel en reparatie Bouwnijverheid Overige dienstverlening Gezondheids- en welzijnszorg Landbouw en visserij Industrie en delfstoffenwinning Onderwijs Horeca Informatie en communicatie Vervoer en opslag Financiële instellingen Openbaar bestuur en overheid Nutsbedrijven met personeel eenmans/zzp In 2018 telde Fryslân vestigingen. De zakelijke dienstverlening en handelssector tellen de meeste vestingen. Ten opzichte van 2017 is het aantal vestigen met 3,1% toegenomen. Twee derde van de vestigingen is een eenpitter (eenmanszaken, zzp ers, freelancers, kleine zelfstandigen). Met name in de bouw en dienstverlening is het aandeel eenpitters groot. Het Midden en Kleinbedrijf (MKB) bestaat uit alle bedrijven tot 250 werknemers, zonder overheid, onderwijs, zorg, delfstoffenwinning en handel in onroerend goed. Van alle Friese vestigingen valt 84% onder het MKB. In 2018 telde het Friese MKB bedrijven, waaronder eenpitters. Naast het MKB telt het Friese bedrijfsleven in 2018 in totaal 47 bedrijven met meer dan 250 werknemers, zogeheten grootbedrijven. Ontwikkeling vestigingen Landbouw en visserij Industrie en delfstoffenwinning Nutsbedrijven Bouwnijverheid Handel en reparatie Vervoer en opslag Horeca Informatie en communicatie Financiële instellingen Zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur en overheid Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Overige dienstverlening eenmans/zzp met personeel Pagina 25 van [40]

27 Tussen 2010 en 2018 is het totaal aantal vestigingen in Fryslân met 24,8% toegenomen. Het aantal eenpitters groeide met 50,7% tot een totaal van ruim Het aantal vestigen met personeel is in dezelfde periode met ruim afgenomen, een krimp van 7,5%. In 2018 telt Fryslân vestigingen met personeel. Met uitzondering van de sectoren gezondheids- en welzijnszorg en informatie/communicatie is in de periode in alle sectoren sprake van een krimpend aantal vestigingen met personeel. Absoluut gezien is de daling van vestigingen met personeel binnen de sectoren handel en bouw het grootst. Relatief gezien zijn in de financiële sector de meeste vestingen met personeel verdwenen. Ten opzichte van 2010 is het aantal financiële vestigingen met personeel met ruim een derde afgenomen. In de periode rond de economische crisis nam het aantal eenpitters jaarlijks met ruim 12% toe. De afgelopen jaren is met een groei van drie tot zeven procent de groei van zelfstandigen wat minder explosief. De gemiddelde jaarlijkse daling van vestigingen met personeel bedroeg tussen 2007 en ,8%. In de periode kromp het aantal vestigingen met personeel jaarlijks gemiddeld met 0,8 procent, waardoor de daling van het aantal vestigingen met personeel iets lijkt te stagneren. Pagina 26 van [40]

28 11 Bijlage 11.1 Werkgelegenheid per sector (totaal banen) Sector abs % A Landbouw/visserij ,5 BC Industrie/delfstoffenwinning ,5 DE Nutsbedrijven ,3 F Bouwnijverheid ,7 G Handel en reparatie ,6 H Vervoer en opslag ,3 I Horeca ,2 J Informatie en communicatie ,1 K Financiële instellingen ,4 LMN Zakelijke dienstverlening ,3 O Openbaar bestuur en overheid ,7 P Onderwijs ,3 Q Gezondheids- en welzijnszorg ,6 RSTU Overige dienstverlening ,0 Totaal , Werkgelegenheid per sector (grote banen) Sector abs % A Landbouw/visserij ,6 BC Industrie/delfstoffenwinning ,4 DE Nutsbedrijven ,1 F Bouwnijverheid ,0 G Handel en reparatie ,6 H Vervoer en opslag ,7 I Horeca ,7 J Informatie en communicatie ,8 K Financiële instellingen ,2 LMN Zakelijke dienstverlening ,2 O Openbaar bestuur en overheid ,6 P Onderwijs ,7 Q Gezondheids- en welzijnszorg ,9 RSTU Overige dienstverlening ,1 Totaal ,1 Pagina 27 van [40]

29 11.3 Werkgelegenheid per sector (kleine banen) Sector abs % A Landbouw/visserij ,5 BC Industrie/delfstoffenwinning ,4 DE Nutsbedrijven ,2 F Bouwnijverheid ,5 G Handel en reparatie ,5 H Vervoer en opslag ,0 I Horeca ,3 J Informatie en communicatie ,3 K Financiële instellingen ,5 LMN Zakelijke dienstverlening ,1 O Openbaar bestuur en overheid ,1 P Onderwijs ,7 Q Gezondheids- en welzijnszorg ,4 RSTU Overige dienstverlening ,4 Totaal ,5 Pagina 28 van [40]

30 11.4 Werkgelegenheid per afdeling totaal banen afdeling omschrijving abs. 01 Landbouw, jacht en dienstverlening voor de landbouw en jacht Bosbouw, exploitatie van bossen en dienstverlening bosbouw Visserij en kweken van vis en schaaldieren Winning van aardolie en aardgas Winning van delfstoffen (geen olie en gas) Dienstverlening voor de winning van delfstoffen Vervaardiging van voedingsmiddelen Vervaardiging van dranken Vervaardiging van tabaksproducten Vervaardiging van textiel Vervaardiging van kleding Vervaardiging van leer, lederwaren en schoenen Primaire houtbewerking en vervaardiging van artik. van hout Vervaardiging van papier, karton en papier- en kartonwaren Drukkerijen, reproductie van opgenomen media Vervaardiging van chemische producten Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten Vervaardiging van producten van rubber en kunststof Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende minerale prod Vervaardiging van metalen in primaire vorm Vervaardiging van prod. van metaal (geen machines en app.) Vervaardiging van computers, elektronische en optische mach Vervaardiging van elektrische apparatuur Vervaardiging van overige machines en apparaten Vervaardiging van auto's, aanhangwagens en opleggers Vervaardiging van overige transportmiddelen Vervaardiging van meubels Vervaardiging van overige goederen Reparatie en installatie van machines en apparaten Productie, distributie, handel in elektriciteit, aardgas Winning en distributie van water Afvalwaterinzameling en -behandeling Afvalinzameling en -behandeling; voorbereiding tot recycling Sanering en overig afvalbeheer Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw, projectontwikkeling Grond-, water- en wegenbouw (geen grondverzet) Gespecialiseerde werkzaamheden in de bouw Handel in en reparatie van auto s, motorfietsen, aanhangers Groothandel en handelsbemiddeling (niet in auto's e.d.) Detailhandel (niet in auto's e.d.) Vervoer over land Vervoer over water Luchtvaart Opslag en dienstverlening voor vervoer Pagina 29 van [40]

31 53 Post en koeriers Logiesverstrekking Eet- en drinkgelegenheden Uitgeverijen Productie en distributie van films en televisieprogramma s Verzorgen en uitzenden van radio- en televisieprogramma's Telecommunicatie Dienstverl. activiteiten op het gebied van informatietechn Dienstverlenende activiteiten op het gebied van informatie Financiële instellingen (geen verzekeringen, pensioenfonds) Verzekeringen en pensioenfondsen (geen verplichte soc. verz) Overige financiële dienstverlening Verhuur van en handel in onroerend goed Rechtskundige dienstverlening, accountancy, belastingadvies Holdings (geen financiële), interne concerndiensten Architecten, ingenieurs en technisch ontwerp en advies Speur- en ontwikkelingswerk Reclame en marktonderzoek Industrieel ontwerp en vormgeving, fotografie, vertaling Veterinaire dienstverlening Verhuur en lease van auto's, consumentenartikelen, machines Arbeidsbemiddeling, uitzendbureaus en personeelsbeheer Reisbemiddeling, reisorganisatie, toeristische informatie Beveiliging en opsporing Facility management, reiniging en landschapsverzorging Overige zakelijke dienstverlening Openbaar bestuur, overheidsdiensten, sociale verzekeringen Onderwijs Gezondheidszorg Verpleging, verzorging en begeleiding met overnachting Maatschappelijke dienstverlening zonder overnachting Kunst Culturele uitleencentra, archieven, musea, dierentuinen Loterijen en kansspelen Sport en recreatie Levensbeschouwelijke en politieke organisaties Reparatie van computers en consumentenartikelen Wellness en overige dienstverlening; uitvaartbranche Extraterritoriale organisaties en lichamen Totaal Pagina 30 van [40]

32 11.5 Werkgelegenheid per gemeente totaal banen Sector abs % Achtkarspelen Ameland Dantumadiel De Fryske Marren Harlingen Heerenveen Leeuwarden Ooststellingwerf Opsterland Schiermonnikoog Smallingerland Súdwest-Fryslân Terschelling Tytsjerksteradiel Vlieland Waadhoeke Weststellingwerf Noardeast-Fryslân Totaal Pagina 31 van [40]

33 11.6 Ontwikkeling sectoren Landbouw en visserij (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Industrie en delfstoffenwinning (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Nutsbedrijven (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Pagina 32 van [40]

34 Bouwnijverheid (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Handel en reparatie (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Vervoer en opslag (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Horeca (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Pagina 33 van [40]

35 Financiële instellingen (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Zakelijke dienstverlening (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Openbaar bestuur en overheid (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Onderwijs (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Pagina 34 van [40]

36 Gezondheids- en welzijnszorg (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Overige dienstverlening (index t.o.v. 2000) Nederland sector Fryslân sector Fryslân totaal Pagina 35 van [40]

37