Antwoorden Biologie Deel 1: Hoofdstuk 9, Afweer

Transcriptie

1 Antwoorden Biologie Deel 1: Hoofdstuk 9, Afweer Antwoorden door een scholier 1813 woorden 17 augustus ,8 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk (Deze paragraaf gaat over huid & dekweefels) Micro-organismen zijn heel kleine levende wezens die je alleen met een microscoop kan zien. Ze kunnen erg nuttig zijn, bijvoorbeeld dat ze ziekteverwekkers beletten te vermeerderen. Maar soms zijn ze ook schadelijk en kunnen ze infectieziekten veroorzaken. Schadelijke micro-organismen: Virussen: een stuk DNA of RNA, dat eiwitten heeft om zijn erfelijk materiaal te injecteren in een levende cel. Dat betekent het einde van de cel. Schimmels infecteren meestal de huid of de luchtwegen. Denk maar aan het zwemmerseczeem. Bacteriën: produceren meestal giftige stoffen waardoor een bacteriebesmetting ontstaat. Eencelligen: veroorzaken ziektes. Malaria bijvoorbeeld, wordt veroorzaakt door de eencellige malariaparasiet. Dekweefsels houden ziekteverwekkers en lichaamsvreemde stoffen tegen. Dekweefsels zitten in huid, longen en darmen. Ze vormen de grens tussen het inwendige en uitwendige milieu. Dekweefsel in darmen en luchtwegen heet slijmvlies. Stof wordt bij inademen in het slijm opgevangen en door trilharen afgevoerd naar de keelholte. Het slijm bevat bacteriedodende stoffen. Opbouw van de huid en de functie: Opperhuid, bestaat uit: o Hoornlaag: bestaat uit dode versleten huidcellen. Bovenste laag van de opperhuid. o Kiemlaag: deze cellen delen zich voortdurend. Zo groeit je huid. Onderste laag van de opperhuid. Lederhuid: hierin zitten de zintuigen, bloedvaten, zweetklieren, talgklieren, haren en de vetlaag. Zit onder de opperhuid. Door UV straling kan het DNA in de huidcellen beschadigen (mutaties). Te veel bloot stellen aan UV straling kan tot huidkanker lijden. Bescherming tegen UV straling: De huid verdikt zich, waardoor UV straling moeilijker kan doordringen tot de kiemlaag. Vorming van pigmentkorrels door melanocyten. Deze cellen uit de kiemlaag geven via exocytose de pigmentkorrels af aan de huidcellen waarmee ze in contact staan. Pagina 1 van 5

2 9.2 en 9.3 (Deze paragrafen gaan over het afweersysteem, dat bestaat uit de algemene en specifieke afweer) Als jij je in je vinger snijdt, kan de bacteriën op het vuile mes een infectie voorzaken. Bacteriën vermeerderen zich dan en geven giftige stoffen af. Zo treedt op de plaats van de wond een ontsteking op. Wat doet jouw lichaam tegen een infectie?? In jouw lichaam is een afweersysteem actief. Dat bestaat uit allerlei soorten cellen in het bloed, weefselvocht en in het lymfe, dat de verzamelnaam witte bloedcellen heeft. Ook de speciale organen (zoals bijv. lymfeklieren) horen bij het afweersysteem. Bloed wordt gemaakt in de stamcellen van rood beenmerg. Bij jonge kinderen is dat in de mergholtes van de pijpbeenderen, en na de puberteit in allerlei andere beenderen. De witte bloedcellen bestaan voornamelijk uit fagocyten en lymfocyten. Fagocyten: Betekent eigenlijk etende cellen. Een bijzondere fagocyt is de macrofaag. Ze omsluiten de bacterie met schijnvoetjes, slokken ze op via fagocytose en breken ze af. Fagocyten leven niet zo lang, ze blijven dan in de wond achter als etter. Horen bij de algemene afweer. Lymfocyten, horen bij de specifieke afweer. Bestaan uit: o T-lymfocyten: onstaan in de thymus, orgaan achter je borstbeen. o B-lymfocyten: ontstaan in het beenmerg. De lymfeklieren komen pas in actie als de ter plaatse aanwezige witte bloedcellen niet helpen, bij zwaardere ontstekingen en infectieziekten bijvoorbeeld. Het afweersysteem kan je verdelen in: Algemene afweer: Hiertoe behoren de fagocyten, omdat ze niet in staat zijn onderscheid te maken tussen de verschillende soorten indringers. Meestal onvoldoende bescherming tegen bacteriën en virussen. Specifieke afweer: Dit zijn de lymfocyten. Zij worden geactiveerd wanneer cellen van de algemene afweer een signaal geven, als hun bescherming onvoldoende is. De specifieke afweer Dit is een lastig verhaal, vind ik, maar ik zal het proberen goed uit te leggen. Dit verhaal is bijna hetzelfde wat bron 13 in het boek vertelt. B-Lymfosyten B-lymfocyten, de witte bloedcellen van de specifieke afweer, maken allemaal bepaalde soorten antistoffen. Dat zijn kleine eiwitmoleculen in het bloed. Ze worden ook wel immunoglobuline-moleculen genoemd. Zo n molecuul heeft de vorm van een soort vork, waarbij het uiteinde - het (hyper)variabele deel - kan verschillen. Elke B-lymocyt maakt maar één soort antistof, dus met allemaal dezelfde uiteinden. De antistoffen blijven gewoon aan het membraan van de B-lymfocyt zitten. Een antistof kan aan de buitenkant van een ziekteverwekker binden. Dat komt omdat het (hyper)variabele deel van de antistof past aan de bijbehorende antigenen, die aan de buitenkant van de ziekteverwekker zit. Als een ziekteverwekker een antistof op zijn antigenen heeft zitten, kan hij gemakkelijker opgegeten worden door fagocyten en is ook minder schadelijk. Er zijn heel veel soorten B-lymfocyten en dus heel veel verschillende anti-stoffen. Zo heb je voor elke soort ziekteverwekker een geringe hoeveelheid antistoffen in je bloed. Wanneer de antistoffen binden aan de antigenen van een ziekteverwekker, gaat deze B-lymfocyt zich heel veel delen (klonale selectie) In één week levert dat dochtercellen op. Een deel hiervan specialiseert Pagina 2 van 5

3 zich tot plasmacellen, die allemaal dezelfde antistof produceren en uitscheiden. Het overige deel B- lymfocyten blijft aanwezig, en dat zorgt ervoor dat bij een volgende infectie van dezelfde soort ziekteverwekker er meteen actie ondernomen kan worden. Toelichting: Als je de mazelen krijgt, is er een kleine hoeveelheid B-lymfosyten die de ziekte herkennen. Zij vermenigvuldigen zich dan, zodat er na een week voldoende antistoffen zijn om de ziekte aan te pakken. Omdat de B-lymfosyten en de antistoffen tegen mazelen aanwezig blijven, kun je het maar één keer krijgen omdat de volgende keer het afweersysteem direct in actie kan komen. T-Lymfocyten Bij virussen is het een ander verhaal, omdat de antistoffen niet aan virussen kunnen binden zolang de virus in een gastheercel zit. Gelukkig kunnen T-lymfosyten besmette lichaamscellen opsporen. Het gaat zo in zijn werk: 1. Een virus besmet een lichaamscel. 2. Het virus zorgt ervoor dat de besmette lichaamscel viruseiwitten produceert. 3. Gelukkig bestaan er eiwitten in de besmette cel, die verklapt aan de omgeving dat de besmette cel viruseiwitten maakt: MHC-I-eiwitten. Zij presenteren stukjes viruseiwit aan de buitenkant van de cel aan de omgeving. 4. Een cytotoxische T-lymfocyt (een type T-lymfosyt), die receptoren heeft die precies op de gepresenteerde viruseiwitten passen, herkent de besmette cel. Hij bindt zich aan de besmette cel en geeft eiwitten af die het membraan stuk maken, zodat het virus niet meer werkt. Als een virus nog niet in een cel zit, en dus nog intact is, loopt hij kans opgegeten te worden door een macrofaag (is een fagocyt, algemene afweer) Maar dan moet de macrofaag natuurlijk wel aan de specifieke afweer doorgeven, dat er een bepaald virus is gesignaleerd. Dat gebeurd door middel van MHC-II-eiwitten. Die komen aan de buitenkant van een macrofaag aan het membraan, zodra de macrofaag een virus heeft opgegeten. Als een T-helper lymfocyt zo n eiwit ontdekt, zet hij door middel van signaalstoffen (cytokinen) andere T-en B-lymfocyten aan om te gaan delen en ontwikkelen. (klonale selectie) Cytotoxische T-lymfocyten zijn ook actief bij het opruimen van sommige type kankercellen. Ze vallen ook getransplanteerde organen aan. Zie bronnen 12,13,14 en 15! 9.4 (Deze paragraaf gaat over immunisatie) Vaccin: dosis onschadelijke ziekteverwekkers dat ervoor zorgt dat een persoon anti-stoffen aanmaakt. Immunisatie: Actieve immunisatie o Actieve kunstmatige immunisatie Je afweersysteem wordt geactiveerd door antigenen van onschadelijke ziekteverwekkers uit een vaccin. o Actieve natuurlijke immunisatie Je afweersysteem wordt geactiveerd door een natuurlijke ziekteverwekker, bijv. de mazelen. Passieve immunisatie o Passieve kunstmatige immunisatie Ingespoten antistoffen uit een serum maken de ziekteverwekkers onschadelijk. Pagina 3 van 5

4 o Passieve natuurlijke immunisatie Een natuurlijke stofuitwisseling zorgt voor antistoffen tegen bepaalde ziekteverwekkers. actieve/passieve kunstmatige/natuurlijke Wordt je eigen afweersysteem geactiveerd? Ingespoten serum of Of doen de ingespoten antistoffen het werk? natuurlijke stofuitwisseling? Door celfusie worden hybridoma s gemaakt. Een hybridoma is een samensmelting van een B-lymfociet en een kankercel. Daardoor krijg je een cel die heel goed kan delen en de juiste antistoffen maakt. De op grote schaal geproduceerde antistof noemen we een monoklonale antistof. Antibiotica: Is een stof dat gemaakt wordt door schimmels, en remt de celdeling van bacteriën. Het moet alleen heel selectief gebruikt worden, omdat anders bepaalde bacteriën er resistent voor worden. Kunnen dus helpen bij bacterie-infecties. Allergie: Bij een allergie reageert je lichaam onnodig of te heftig op een bepaalde stof, een allergeen. Bij een allergische reactie zijn mestcellen betrokken, een type witte bloedcellen die zich vooral in de slijmvliezen bevindt. Zij bevatten onder andere histamine, een stof dat inwerkt op cellen van je bloedvaten en spieren. Allergie ontstaat zo: 1. Na het eerste contact reageert je afweersysteem op het allergeen met de productie van een bepaalde antistof: IgE. Deze IgE-moleculen hechten zich aan receptoren op het membraan van de mestcellen. Hierdoor zijn de mestcellen gevoelig voor het allergeen. 2. Bij een nieuw contact reageren de allergenen met de IgE-moleculen op het membraan van de mestcellen. Dit prikkelt de mestcellen tot het afgeven van histamine, ontstoken slijmvliezen zijn het gevolg. Auto-immuunziekten: Ziektes waarbij het afweersysteem zich tegen zijn eigen lichaamscellen keert. Immuundeficientie: Afweersysteem komt niet of te weinig in actie. (Vb. aids) 9.4 (Transplantaties en transfusies) Als jij je hebt ingeschreven in het Donorregister, sta je toe dat na je dood bepaalde weefsels en organen gebruikt morgen worden voor transplantaties. Transplantaties zijn lastig omdat nieuwe organen niet altijd geaccepteerd worden door het lichaam. Dat komt vooral door de cytotoxische T-lymfocyten. HLA-systeem Op witte bloedcellen zijn bijzondere antigenen gevonden. Ze heten HLA-antigenen en zijn eigenlijk de MHC-eiwitten (verklikkers) van witte bloedcellen. Ieder mens heeft een haast unieke combinatie van HLAantigenen. Bij een transplantatie wordt eerst in de database van Eurotransplant gekeken naar een donor met de meest passende combinatie HLA-antigenen. ABO-stelsel Op je rode bloedcellen zitten veel soorten antigenen. Een bekende antigeensysteem is het AB0-stelsel. Er zijn twee typen antigenen in het ABO-stelsel: A en B. Het gen voor de bloedgroep bestaat uit drie verschillende allelen: Twee dominante allelen die co-domineren, IA en IB (A en B) en één recessief allel, i (0) Bloedgroep 0 betekend dat er geen A en geen B-antigenen op de rode bloedcellen zitten. ii = bloedgroep 0 (nul) IAi = bloedgroep A IA IA = bloedgroep A IBi = bloedgroep B Pagina 4 van 5

5 IB IB = bloedgroep B IA IB = bloedgroep AB Elke soort bloedgroep produceert een antistof tegen vreemde antigenen. Zo zal je als iemand met bloedgroep 0 antistof A en antistof B maken, en als iemand met bloedgroep AB géén antistoffen. Bestudeer bron 25 en 26! Bij een bloedtransfusie mag het bloed van de ontvanger geen antistoffen bevatten tegen de antigenen van het donorbloed. Anders gaat het bloed samenklonteren. (agglutineren) Resusfactor Een ander antigeensysteem is de resusfactor. Ongeveer 85% van de Nederlanders heeft op het membraan van de rode bloedcellen een resusantigeen (Antigeen D) Dan ben je resuspositief. Andere mensen hebben deze resusantigenen niet, en zijn resusnegatief. Bij dit antigeensysteem zijn er pas antistoffen (in dit geval antiresus) als er contact is met een resusfactor. Pagina 5 van 5