Samenvatting Biologie H7 Bescherming

Transcriptie

1 Samenvatting Biologie H7 Bescherming Samenvatting door N woorden 6 november ,7 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie H7 Bescherming Paragraaf 1 De opperhuid: heeft 2 lagen de hoornlaag en de slijmlaag Hoornlaag: dode, verhoornde epitheelcellen (dekweefselcellen). Beschermt tegen beschadiging, uidroging en infecties. Eelt: extra dikke hoornlaag Slijmlaag: levende epitheelcellen. De onderste laag (kiemlaag) deelt zich voortdurend, bovenliggende cellen schuiven zich af naar buiten, verhoornen en sterven af. Geen bloedvaten in de oppperhuid. De weefselcellen krijgen voedingsstoffen vanuit de lederhuid. In de slijmlaag liggen pigmentvormende cellen: melanocyten, deze vormen het donkere pigment en geven dit via uitlopers aan opperhuidcellen af. Donkergekleurde mensen hebben in hun cellen van de opperhuid melanine, dat beschermt de delende kiemlaag tegen de uv-straling. Talg: wordt afgegeven door talgklieren die in haarzakjes zitten, houdt het haar en hoornlaag soepel. De lederhuid: bindweefselcellen, zintuigcellen, uitlopers van zenuwcellen, haarspiertjes, bloedvaten en zweetklieren. Onderhuids bindweefsel: hierin ligt vet opgeslagen in vetcellen. Warmteproductie: afhankelijk van de intensiteit van de stofwisseling en activiteit van skeletspieren. Warmteafgifte: bloed en huid spelen een grote rol, door straling, geleiding, stroming en verdamping. Straling: lichaam geeft warmte af aan een voorwerp zonder contact ermee. Geleiding: speelt een rol bij warmteafgifte van het binnenste deel van het lichaam aan de huid. Vet geleid niet goed, daardoor is de onderhuidse vetlaag een isolerende laag. Stroming: afgegeven warmte wordt snel afgevoerd. Stilstaande luchtlaag tussen de haren beperkt de afgifte van warmte. Door kippenvel zet je de haren rechtop te zetten wordt de isolerende luchtlaag dikker. Verdamping: warmte wordt aan het lichaam onttrokken, water en zout (zweet) Paragraaf 2 Infectie: binnendringen van ziekteverwekker in het lichaam Incubatietijd: tijd tussen binnendringen ziekteverwekker en het uitbreken van de ziekte Lichaamsvreemd: stoffen of cellen die niet in je lichaam thuishoren Mechanische afweer: slijmvlies bemoeilijkt het binnendringen van ziekteverwekkers Chemische afweer: maagsap en HCL doden bacteriën Specifieke afweer: gericht tegen 1 ziekteverwekker Pagina 1 van 5

2 Aspecifieke afweer: gericht tegen vele verschillende typen ziekteverwekkers Koorts: als reactie op een infectie wordt de normwaarde van je lichaam verhoogd. Hierbij wordt de ontwikkeling van ziekteverwekkers tegengegaan en de afweerreacties versneld. Rode beenmerg: vormen witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes. Bevindt zich vooral in wervels, platte beenderen en in het uiteinde van pijpbeenderen. Rode beenmerg -> stamcel Rode bloedcellen Witte bloedcellen Bloedplaatjes Fagocyten lymfocyten A-specifieke afweer Fagocyten zorgen voor de aspecifieke afweer, 2 typen: granulocyten en monocyten Fagocytose: Fagocyten nemen allerlei ziekteverwekkers en lichaamsevreemde stoffen in zich op. Granulocyten kunnen van vorm veranderen -> binnen en buiten de bloedbaan. In de granulocyten smelt het blaasje me de bacterie samen met het lysosoom. Door de enzymen in het lysosoom wordt de bacterie gedood en verteerd, hierbij gaan de granulocyten ook dood. Etter/ pus: dode granulocyten, gedode bacteriën en dode weefselcellen Monocyten verplaatsen zich naar weefsels en veranderen in Macrofagen, zij ruimen dode celresten op. Specifieke afweer Specifieke afweerreacties worden opgewekt door antigenen. Antigeen: grote moleculen, vrijwel altijd eiwitten. Bevinden zich meestal op celmembranen maar soms ook geisoleerd in een organisme. Iedereen heeft eigen specifieke antigenen. Het herkennen van lichaamsvreemde antigeen gebeurt doordat receptoreiwitten op celmembranen een binding aangaan met antigenen. De receptoreiwiwitten komen op alle lichaamscellen voor, maar de receptoreiwitten op de macrofagen en lymfocyten spelen bij de specifieke afweer een grote rol. De receptoreiwitten zij een deel van het MHC-systeem (Major Histocompatibility Complex). Elk receptoreiwit kan slechts 1 type antigeen binden. Een macrofaag of een lymfocyt heeft slecht 1 type receptoreiwit. Lichaam maakt daarom veel verschillende macrofagen en lymfocyten. De receptoreiwitten van het MHC-systeem worden in 1 groepen verdeeld: - MHC 1 eiwit - MHC 2 eiwit Receptoreiwitten zijn specifiek maar hebben wel veel overeenkomst in molecuulstructuur. Lymfocyten ontstaan uit het rode beenmerg, 2 soorten: B-lymfocyten en T-lymfocyten. B-lymfocyten ontwikkelen zich uit de stamcellen in het beenmerg, T-lymfocyten ontwikkelen uit stamcellen die naar de Thymus zijn verhuist. In de thymus vindt de verdere ontwikkeling van de T-lymfocyten plaats. Na ontwikkeling verspreiden beiden lymfocyten zich over heel het lichaam. Lymfoïde organen: Lymfeknopen, de milt, het beenmerg en de thymus In weefsels keren niet alle weefselvloeistoffen terug in de haarvat, het wordt opgenomen in de fijne lymfevaten en heet lymfe. Kleine Lymfe vaten komen in grotere vaten en uiteindelijk in 2 grote Lymfevaten: de rechterlymfestam, de borstbuis, de beide vaten komen uit in de aders onder de sleutelbeenderen. Antigeen presentatie Lichaamsvreemde antigenen worden gebonden door macrofagen aan de receptoreiwitten op hun celmembraan. Antigenpresenteerende cel (APC): een macrofaag met een lichaamsvreemd antigeen op het celmembraan. Ook andere cellen dan macrofagen kunnen zich ontwikkelen tot APC s. Pagina 2 van 5

3 Via het lymfe en het bloed komen APC s aangeboden in de lymfoïde organen, hier worden de antigenen van de APC s aangeboden aan lymfocyten waardoor deze worden geactiveerd. Geactiveerde T-lymfocyten delen zich veelvuldig waardoor 3 dochtercellen ontstaan: T-helpercellen, cytotoxische T- cellen en T-geheugencellen. Meeste zijn T-helpercellen (Th-cellen). De Th-cellen geven verschillende soorten cytokinen af, deze hebben een regulerende functie. Sommige stimuleren de vorming van Cytotoxische T-cellen, deze verlaten de Lymfoïde organen en vernietigen lichaamscellen die met de virussen zijn geïnfecteerd. -> cellulaire afweer Cytotoxische cellen zijn specifiek: ze vernietigen alleen cellen die door een bepaald virus zijn geïnfecteerd, ze herkennen deze aan de stukjes antigeen die door een geïnfecteerde cel op het celmembraan zijn geplaatst. Ze reageren ook op lichaamscellen die door bepaald vormen van kanker zijn aangetast, ook reageren ze op cellen van een orgaan bij orgaantransplantatie. T-geheugencellen blijven inactief bij de infectie, bij een volgende infectie herkennen ze het antigeen waardoor er een snellere afweerreactie volgt. O.i.v. cytokinen uit T-helpercellen ontwikkelen de B-lymfocyten zich tot 2 typen dochtercellen, zij blijven in de lymfoïde organen: plasmacellen, B-geheugencellen. - Plasmacellen vormen antistoffen tegen het antigeen, het zijn eiwitten en worden ook wel immunoglobulinen(ig) genoemd. Ze hebben een Y-vorm. Tegen een antigeen kunnen meerdere antistoffen worden gevormd maar een plasmacel kan er maar 1 vormen. Antistoffen binden zich aan antigenen. Ze passen op elkaar en vormen een antigeen-antistofcomplex, door complexvorming wordt het antigeen of ziekteverwekker onschadelijk gemaakt. Verschillende manieren: afdekken: verlies van giftige werking, celmembraan aantasten: cel valt uit elkaar. Door complexvorming word vaak de fagocytose van een ziekteverwekker door macrofagen bevordert. Plasmacellen kunnen heel snel veel antistoffen produceren ze komen in alle lichaamsvochten terecht daarom: humorale afweer(humor=vocht) - B-geheugencellen herkennen bij nieuwe infectie het antigeen, snellere reactie dus wordt je meestal niet meer ziek -> immuun geworden Paragraaf 3 - natuurlijke immuniteit (na indringen van een ziekteverwekker) - kunstmatige immuniteit (immunisatie) verhaal koepokken -> vacca (koe)-> vaccinatie/ vaccin Primaire reactie: na 1e besmetting antigeen duurt het even voordat je antistoffen vormt Secundaire reactie: na 2e besmetting wordt er onmiddellijk antistoffen gevormd (hoeveelheid groter, neemt langzamer af) Vaccin: bevat dode of verzwakte ziekteverwekkers, soms alleen antigenen Actieve immunisatie: immuniteit dat door vaccinatie ontstaat na activiteit van de ingeënte persoon zelf Passieve immunisatie: antistoffen worden ingespoten Serum: bevat antistof tegen een antigeen waarmee een persoon is besmet, word verkregen na een dier opzettelijk te besmetten en het bloed dan afnemen. Nadeel: in het bloed van het dier komen vele verschillende antistoffen voor. Monoklonale antistof: met behulp van biotechnologie is men in staat van antistof van 1 type te produceren. Paragraaf 4 Transplantatie: vervanging van een aangetast weefsel of orgaan door een ander weefsel of orgaan Pagina 3 van 5

4 -> last van afstootreacties MHC-eiwitten van getransplanteerde weefsels of organen worden aangezien als lichaamsvreemd, vooral antigenen van het HLA-systeem (Human Leukocyte Antigen). HLA-systeem werd ontdekt bij witte bloedcellen maar de antigenen komen vrijwel op alle cellen voor. Het HLAsysteem is een onderdeel van het MHC-systeem, elk HLA-systeem is voor ieder mens uniek. De genen voor het systeem liggen op het 6e chromosomenpaar, op 7 loci. Van 1 locus zijn 22 allelen bekend. Door dit systeem kunnen lymfocyten eigen cellen van lichaamsvreemde cellen onderscheiden. HLA-matching is een systeem ontwikkeld om geschikt donormateriaal voor een acceptor(ontvanger) te vinden. Afstotingsreacties treden vooral op door cellulaire afweer. Cytotoxische T-cellen van de acceptor herkennen in samenhang met MCH-1-eiwitten de antigenen of het celmembranen van het donorweefsel of donororganen, donorcellen worden door de cytotoxische T-cellen vernietigd. Afstotingsreacties door antistoffen door de acceptor komen veel minder vaak voor maar leiden tot een acute afstoting. Afstotingsreacties kunnen worden onderdrukt met medicijnen die het hele afweersysteem onderdrukken. Er zijn systemen ontwikkeld om afweerreacties te voorkomen van antigenen op de rode bloedcellen. Abo-systeem: onderscheidt bloedgroepen A, B, AB, o(nul). Er 2 antigenen betrokken. Hemolyse: rode bloedcellen klonteren samen wanneer ze in contact komen met de antistof die tegen het antigeen van deze bloedcellen is gericht. Ze blijven steken in haarvaten, gaan ten gronde en er komt hemoglobine vrij in het bloedplasma. Het kan hersen- en nierbeschadiging en de dood ten gevolg hebben. Bloedgroep Genotype Factor van Erotrocyt (antigeen) Antistof % in NL A IaIa/Iaio A B (beta) 43 B IbIb/Ibio B A (alfa) 9 AB IaIb A&B - 3 o ioio - A + B (alfa+beta) 45 Antistoffen worden te sterk verdund dus hebben GEEN effect. Resusantigeen/ resusfactor: een eiwit op rode bloedcellen, bloed met resusantigeen heet resuspositief bloed (Rh+) bloed zonder resusantigeen (Rh-) Mensen zonder resusantigeen maken een antistof als ze in contact komen met resuspositief bloed. Als een mens met resusnegatief bloed resuspositief bloed krijgt zal hij antiresus maken (primaire reactie) Bij 1e transfusie maakt hij niet genoeg antiresus dus geen problemen. Bij volgende transfusie met resuspositief bloed maakt de acceptor o.i.v. T- en B-geheugencellen heel veel antiresus waardoor er hemolyse optreedt (secundaire reactie) Als de moeder resusnegatief is en het kindje resuspositief en bij baring komen er door scheurtjes in de placenta rode bloedcellen van het kind in de bloedsomloop van de moeder, maakt de moeder antiresus. Bij volgende zwangerschap en het kind weer resuspositief is kan er antiresus uit het bloed van de moeder door de placenta in het bloed van het kind terecht komen. Rode bloedcellen van het kind kunnen gaan samenklonteren en er kan hemolyse optreden -> resuskindje Problemen kunnen voorkomen worden door bij de resusnegatieve moeder antiresus in te spuiten direct na de bevalling, als er bloedcellen met het resusantigeen van het kind bij de moeder zijn terecht gekomen, klonteren deze door de ingespoten antiresus meteen samen en sterven af. De moeder maakt zelf geen antiresus waardoor er geen schadelijke gevolgen zijn, het ingespoten antiresus wordt na verloop van tijd afgebroken. A+ A- B+ B- AB+ AB- O+ O- A+ Ja Nee Nee Nee Ja Nee Nee Nee Pagina 4 van 5

5 A- Ja Ja Nee Nee Ja Ja Nee Nee B+ Nee Nee Ja Nee Ja Nee Nee Nee B- Nee Nee Ja Ja Ja Ja Nee Nee AB+ Nee Nee Nee Nee Ja Nee Nee Nee AB- Nee Nee Nee Nee Ja Ja Nee Nee O+ Ja Nee Ja Nee Ja Nee Ja Nee O- Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Pagina 5 van 5