kwetsbaarheid bij ouderen Mascha Kuijpers, klinisch geriater Inja Haerkens, geriatrisch verpleegkundige Willy Jansen, geriatrisch verpleegkundige

Transcriptie

1 kwetsbaarheid bij ouderen Mascha Kuijpers, klinisch geriater Inja Haerkens, geriatrisch verpleegkundige Willy Jansen, geriatrisch verpleegkundige 1

2 Inhoud De klinisch geriater (wat, hoe, wanneer en wie) Levensverwachting Wat is veroudering Wat is Kwetsbaarheid 2

3 De klinisch geriater (wat) Een brede blik voor kwetsbare ouderen in de tweede lijn Specialist op het gebied van complexe problematiek bij deze patiënten categorie Gespecialiseerd in de interactie tussen normale veroudering, polyfarmacie en een veelheid aan ziektebeelden bij ouderen 3

4 De klinisch geriater (hoe) Uitgebreide beoordeling bij alle patiënten (CGA) Somatisch Psychisch Functioneel Sociaal Multidisciplinair Samen met patiënt en mantelzorger komen tot een individueel behandelplan 4

5 De klinisch geriater (wanneer) Bij complexe problematiek bij kwetsbare ouderen wanneer er meerdere problemen spelen wanneer niet direct helder is waar het probleem zit bij specifieke geriatrische syndromen. Mobiliteitsstoornissen en vallen Het gebruik van meerdere medicamenten tegelijkertijd Onverklaarde achteruitgang in het dagelijks functioneren Geheugenproblemen of (acute) verwardheid Somberheid, eenzaamheid of levensfase problematiek 5

6 Doel verbeteren van de kwaliteit van leven behoud van autonomie en zelfredzaamheid 6

7 De klinisch geriater (wie) Kwetsbare ouderen 7

8 Wat is oud? Schildpad 170 jr Mens 122 jr Oester 80 jr Papegaai 70 jr Olifant 70 jr Uil 68 jr Paard 62 jr Chimpansee 50 jr Gorilla 48jr Beer 47 jr Ooievaar 35 jr Kat 30 jr Hond 27 jr Koe 20 jr Konijn 18jr Kip 14jr Rat 5 jr Muis 5 jr Kakkerlak 1 jr Mug 5 mnd Vlieg 70 dgn 8

9 Wat is oud? Oudste Nederlander Hendrikje (Henny) van Andel Schipper 29 juni augustus jaar en 2 maanden 9

10 Wat is nog ouder? Oudste mens Jeanne-Louise Calment 21 februari augustus jaar en 164 dagen 10

11 Levensverwachting Toen ik 48 was, heb ik drie maanden in het ziekenhuis gelegen omdat ik bij een ongeluk op de vissersboot beide benen brak. Toen was ik kwetsbaar. Ook toen mijn vrouw overleed, kreeg ik echt een klap. Ik heb na twintig jaar nu mijn derde pacemaker. Door al dat gezwerf heen ben ik toch 90 jaar geworden. Je moet er steeds weer bovenop komen door te vechten. 11

12 Levensverwachting in NL door de eeuwen heen 12

13 Levensverwachting van ouderen naar hun reeds bereikte leeftijd 13

14 Hoe oud wordt een oudere? 14

15 Veroudering Veroudering is het met de tijd toenemend optreden van ogenschijnlijk spontane, onomkeerbare veranderingen 15

16 Dus? Veroudering is een complex proces Er zijn verschillende theorieën, Waarschijnlijk is het een combinatie Lastig om onderscheid te maken tussen: Slijtage (normale veroudering) Toegenomen kans op ziekte Door al deze verschillende processen zijn ouderen een enorm diverse groep 16

17 Cato Katz 17

18 Mw C. Bundel-Katz

19 Mw C. Bundel-Katz

20 Mw C. Bundel-Katz

21 Mw C. Bundel-Katz 21

22 Valkuil Ouderen met beperkingen worden niet verwezen, omdat men ten onrechte meent dat normale veroudering ten grondslag ligt aan de beperking zodat behandeling niet mogelijk wordt geacht. 22

23 Wie is kwetsbaar en waarom? 23

24 Wie is kwetsbaar en waarom? 24

25 Kwetsbaarheid Kwetsbaarheid kun je omschrijven met begrippen als: Lichamelijke ziekte (somatisch) Geestelijk welbevinden (psychiatrisch / psychologisch) Functioneel (wat kan ik nog, wat kan ik niet, autonomie) Sociaal (netwerk, terugvallen voor hulp, zinvolheid) 25

26 Kwetsbaarheid Ik realiseerde me pas dat ik kwetsbaar was nadat ik was gevallen, want ik deed alles nog zelf. Op mijn 89 ste brak ik mijn heup bij een val op het toilet. Ik dacht: Hoe kom ik hier vandaan, wie helpt me? Ik ben uiteindelijk in de slaapkamer gekomen, maar op zo n moment voel je je wel kwetsbaar, ook omdat je afhankelijk bent. 26

27 Kwetsbaarheid als begrip Literatuur: broosheid, frailty, fragiliteit Van Dale: vatbaar voor verwonding of ander onheil Gaat vaak voorafgaand aan ziekte, maar kan ook daardoor worden veroorzaakt. Sterke samenhang met termen als: Beperkingen Zelfredzaamheid Multimorbiditeit (maar het is niet hetzelfde) Kwetsbaarheid Ouderdom 27

28 Kwetsbaarheid Ik voelde me kwetsbaar toen mijn man overleed. Een nichtje zei me toen: Als je man een jaar onder de aarde ligt, is hij vergaan en dan vergaat ook je verdriet. Het ging inderdaad langzaamaan beter. Ik voel me lekker. Het gaat wel wat stuntelig allemaal, maar ik kan alles nog zelf doen. 28

29 Ouderen vs de wetenschap Ouderen Eén oorzaak Wetenschap Samenspel van meerdere oorzaken Geen relatie met fysieke beperkingen, vooral relatie met sociale gevolgen Fysieke gesteldheid is van grote invloed op iemands kwetsbaarheid 29

30 30

31 Sociale kwetsbaarheid Ik voel me pas kwetsbaar als de dood nadert. Wel is het soms naar dat je minder contacten hebt dan vroeger. Ik had vroeger veel vrienden en zat overal bij. Veel mensen zijn dood, die heb ik allemaal overleefd. Weinig contacten maakt je misschien ook wel wat kwetsbaarder. 31

32 Definitie Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergroot op negatieve gezondheidsuitkomsten (functiebeperkingen, opname, overlijden). 32

33 Prevalentie 33

34 Prevalentie 34

35 Kwetsbaarheid Ik voel mij helemaal niet kwetsbaar, ik voel mij optima forma. Ik kan alles nog en doe alles nog zelf: lopen, wassen, mijn bed opmaken. De zusters zeggen wel eens: We doen zo weinig voor je! Ik sta elke dag om half zes op, drink twee borreltjes per dag en op zondag drink ik er drie. Ik kan zo wel 1000 worden. 35

36 Mw C. Bundel-Katz Belt sinds een aantal weken vrijwel dagelijks 36

37 Acties huisarts psychisch functioneel onafhankelijk Actuele problemen somatisch diabetes mellitus sociaal klachten 37

38 Acties huisarts psychisch functioneel onafhankelijk Actuele problemen somatisch diabetes mellitus arthrose sociaal klachten 38

39 Acties huisarts psychisch functioneel onafhankelijk Actuele problemen somatisch diabetes mellitus arthrose sociaal klachten Sinds 4 maanden weduwe woont zelfstandig 39

40 Acties huisarts psychisch Rouw eenzaamheid functioneel onafhankelijk kwetsbaar Actuele problemen somatisch diabetes mellitus arthrose sociaal klachten Sinds 4 maanden weduwe woont zelfstandig 40

41 Acties huisarts psychisch Rouw eenzaamheid functioneel afhankelijk kwetsbaar Actuele problemen somatisch diabetes mellitus arthrose sociaal klachten Pijn in de gewrichten incontinentie Sinds 4 maanden weduwe woont zelfstandig 41

42 Acties huisarts psychisch Rouw eenzaamheid functioneel afhankelijk kwetsbaar Actuele problemen somatisch diabetes mellitus arthrose sociaal klachten Pijn in de gewrichten incontinentie Sinds 4 maanden weduwe woont zelfstandig Dochter is op vakantie 42

43 Acties huisarts Start tramadol Formulier mee voor Urine sediment psychisch Rouw eenzaamheid functioneel afhankelijk kwetsbaar Actuele problemen somatisch diabetes mellitus arthrose sociaal klachten Pijn in de gewrichten incontinentie Sinds 4 maanden weduwe woont zelfstandig Dochter is op vakantie 43

44 Vervolgens 44

45 Wat nu? Je vraagt haar om later terug te bellen als ze gekalmeerd is Je verwijst haar naar de ongediertebestrijding van de gemeente Je vraagt de huisarts om een visite af te leggen Je vraagt haar om langs te komen zodat je haar visus kan controleren Je belt haar dochter op haar mobiele telefoon 45

46 Ze hebben honderd rimpels en ze hebben grijze haren en ouderwetse dingen die ze altijd maar bewaren. Oude mensen, oude mensen Ze hebben snoepjes bij zich, om aan kinderen te geven, daar moeten ze naar zoeken, dus dan wacht je nog maar even. Oude mensen, oude mensen Ze slapen nog maar kort, hoor, dus ze worden heel vroeg wakker. Ze gaan een praatje maken met de slager en de bakker. Oude mensen, oude mensen Ze willen graag vertellen over heel erg lang geleden, toen t zo koud was in de winter, toen er nergens auto s reden. Oude mensen, oude mensen Kinderen, weet je wat zo gek is aan dit grappige verhaal? Over dertigduizend nachtjes, dan zijn jullie allemaal oude mensen, oude mensen 46

47 Geriatrisch Dagcentrum Voor ouderen met ingewikkeldere of meervoudige problematiek Medici en paramedici Aanvullend onderzoek Alle onderzoeken in een dag Uitslaggesprek zelfde dag

48 Valpolikliniek Voor patiënten die 1 of meer keer gevallen zijn en/of regelmatig bijna vallen Klinisch Geriater, geriatrisch verpleegkundige en fysiotherapeut Alle onderzoeken op een dag Uitslaggesprek zelfde dag

49 polikliniek Voor geriatrische patiënten Klinisch Geriater Zowel in Veghel als in Oss Vanaf april in Uden en Oss

50 medebehandeling Voor patiënten met geriatrische problematiek Geriatrisch verpleegkundige en klinisch geriater In samenwerking met de GGZ Zowel in Veghel als in Oss Vanaf april in Uden

51 Klinische opname Voor patiënten met acute geriatrische problematiek die te ziek zijn om thuis te blijven. Multidisciplinair Vanaf januari 2014 in Uden

52 52

53 Stelling 1 Een op de drie 70 jarige komt slechter uit het ziekenhuis als dat hij/zij binnen komt Waar / niet waar. 53

54 54

55 Stelling 2 15 dagen in bed = 15 jaar ouder Waar / niet waar 55

56 56

57 Stelling 3 25% van alle > 70 jarige patiënten maken een delier door gedurende een opname Waar / niet waar 57

58 58

59 Stelling 4 Anno 2012 komt polifarmacie bij ouderen nauwelijks voor. Waar/ Niet waar 59

60 60

61 Stelling 5 Van ouderen boven de 70 jaar valt minstens 25% één keer per jaar. Waar/ niet waar. 61

62 62

63 Stelling 6 Bij een patiënt die plotseling verward is controleer je altijd de urine. Waar/ Niet waar 63

64 64

65 Stelling 7 Een patiënt met gezwachtelde benen kan beter op antislip sokken lopen dan op sloffen. Waar/ niet waar 65

66 66

67 Stelling 8 Als patiënt niet goed slaapt, is het belangrijk om dit met medicatie op te lossen. Waar/niet waar 67

68 68

69 Stelling 9 Delier en Dementie zijn twee vormen van het zelfde ziektebeeld Waar/niet waar 69

70 70

71 Stelling 10 Als patiënt dementerend is, bespreek je alles met mantelzorger. Waar/ niet waar 71

72 72

73 Stelling 11 Als dochter van patiënt belt voor lab. uitslagen, dan mag je die geven. Waar/niet waar 73