Nijmegen, 18 juni Perspectief op de toekomst van Utrecht Science Park Bilthoven en de Schapenweide

Transcriptie

1 Nijmegen, 18 juni 2019 Perspectief op de toekomst van Utrecht Science Park Bilthoven en de Schapenweide

2 Inhoudsopgave Pagina 1 Inleiding 2 Prognose toekomstige werkgelegenheid 3 Analyse leads USP vanaf Aanbod 5 Confrontatie vraag/ aanbod 6 Toekomstperspectief Bijlage A: Wat is een science park/campus en waarom zijn zijn ze belangrijk? Bijlage B: De positie van USP in nationaal perspectief Buck Consultants International,

3 1 Inleiding De gemeente De Bilt heeft Buck Consultants International gevraagd een onderbouwing op te stellen voor de ruimtevraag van life sciences en health organisaties 1 voor de Schapenweide, het gebied tegenover Utrecht Science Park Bilthoven (USPB). Dit terrein is nu eigendom van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Het RVB kiest vooralsnog een bestemming wonen, maar de gemeente De Bilt heeft in het coalitieakkoord afgesproken om voor bestemming life sciences bedrijven of gemengde bestemming wonen/ life sciences bedrijven te gaan: Gezien de strategische ligging voor bedrijven aan de Life Science As kiezen we voor een invulling van de Schapenweide met bedrijven en kennisinstellingen, waarbij de optie om dit te combineren met woningbouw nadrukkelijk open blijft. Het voorliggende rapport dient als input voor het College van B&W van de gemeente De Bilt op het moment dat er een besluit zal worden genomen over de bestemming van de Schapenweide In het rapport wordt ingegaan op de volgende onderdelen: A. Prognose van de toekomstige vraag B. Prognose van het te verwachte aanbod C. Confrontatie vraag (B) en aanbod (C), leidend tot een toekomstperspectief voor USPB voor 2030 D. Analyse m.b.t. het belang van campussen en de positie van Utrecht Science Park in nationaal perspectief (bijlage A en B) De toekomstige vraag is in kaart gebracht door allereerst historische werkgelegenheidsontwikkelingen te prognosticeren naar de toekomst (hoofdstuk 2) en ten tweede door de acquisitielijst van Stichting Utrecht Science Park (t.b.v. Utrecht Science Park en de satellietlocatie in Bilthoven) te analyseren en te valideren (hoofdstuk 3). De prognose van het verwachte aanbod is in kaart gebracht door werksessies met Stichting Utrecht Science Park en Poonawalla Science Park BV, de eigenaar van Utrecht Science Park Bilthoven (hoofdstuk 4). Vraag en aanbod zijn bij elkaar gebracht in hoofdstuk 5 om tot een realistisch toekomstbeeld te komen (hoofdstuk 6) 1) Hieronder worden bedrijven en kennis- en onderzoeksinstelingen gerekend Bron: Coalitieakkoord De Bilt, Buck Consultants International,

4 2 Prognose toekomstige werkgelegenheid bij bedrijven De ontwikkeling van de werkgelegenheid bij bedrijven op Utrecht Science Park (USP + USPB) is met een groei van 25% in de periode zeer positief te noemen. Het betreft hier uitsluitend de werkgelegenheid bij life sciences en health bedrijven en dus niet bij kennis- en onderzoeksinstellingen zoals de Universiteit Utrecht, het UMC Utrecht, de Hogeschool Utrecht en het RIVM Ontwikkeling werkgelegenheid bij bedrijven (index) 130 Index score USP Grootste campussen in NL USP + USPB wgh bij bedrijven USP + USPB wgh totaal ( kennisinstellingen en bedrijven) Nederland wgh totaal Top 10 grootste campussen wgh bij bedrijven Gemeente Utrecht wgh totaal Bron: BCI, 2018; LISA, 2019; Provincie Utrecht, 2019 Buck Consultants International,

5 Ontwikkeling werkgelegenheid (absoluut) De grafiek op de vorige pagina is gebaseerd op de cijfers uit onderstaande tabel. De laatste twee kolommen laten daarnaast ook de totale groei en gemiddelde jaarlijkse groei zien in de periode Categorie Groei Gemiddelde jaarlijkse groei USP/ USPB wgh bij bedrijven ³ 1.882² 1.985² ,7% 5,7% Top 10 campussen wgh bij bedrijven ¹ ² ² ² ,7% 4,6% USP/ USPB totaal wgh kennisinstellingen/bedrijven ,4% 2,5% Gemeente Utrecht wgh totaal ,0% 2,4% Nederland wgh totaal ,7% 1,4% 1) Wijkt af van het BCI rapport Inventarisatie en meerwaarde van Campussen in Nederland door een aanpassing in de cijfers van TU Delft Science Park 2) Cijfers zijn niet bekend; er is gebruik gemaakt van de gemiddelde lineaire groei De cijfers laten zien dat groei van werkgelegenheid bij bedrijven op het USP significant hoger is dan de reguliere groei van werkgelegenheid in Nederland. Dat dit geen uitzondering is, wordt ondersteund door de vergelijkbare groei van de 10 grootste campussen in Nederland (4,6% tegenover 5,7% van USP). Een belangrijke opmerking hierbij is ook dat de groei op het USP tot stand is gekomen met een beperkt aanbod aan ruimte; meer aanbod had naar alle waarschijnlijkheid tot een hogere groei geleid De cijfers tonen eveneens aan dat de werkgelegenheid op het USP en op campussen in Nederland niet vergeleken kan worden met die van gemeenten, regio s of geheel Nederland; de werkgelegenheidscijfers van campussen en vooral die van het USP laten immers een veel sterkere groei zien Bron: BCI, 2018; LISA, 2019; Provincie Utrecht, 2019 Buck Consultants International,

6 Ontwikkeling werkgelegenheid Op basis van de historische werkgelegenheidscijfers zijn 3 scenario s opgesteld. De jaarlijkse groeicijfers in de onderstaande tabel zijn gebaseerd op de gemiddelde jaarlijkse groeicijfers De grafiek start in 2018 met een werkgelegenheid van (werkgelegenheid bij bedrijven op USP + USPB Scenario Jaarlijkse groei Toelichting Hoog¹ 5,7% Gemiddelde jaarlijkse groei wgh bij bedrijven op USP+USPB Midden 4,6% Gemiddelde jaarlijkse groei wgh bij bedrijven op top 10 campussen NL Laag 2,4% Gemiddelde jaarlijkse groei wgh totaal in gemeente Utrecht Ontwikkeling additionele werkgelegenheid (scenario s) 4,500 4,000 3,500 3,000 Scenario hoog Scenario midden Scenario laag 2,500 2, Buck Consultants International,

7 Benodigd additioneel vloeroppervlak op basis van ontwikkeling werkgelegenheid In het Hoge scenario groeit de werkgelegenheid bij bedrijven op USP met zo n 2000 arbeidsplaatsen (+94%), bijna een verdubbeling. In het Midden scenario is er een toename van ongeveer arbeidsplaatsen (+71%) en in het Lage scenario een toename van bijna 700 arbeidsplaatsen (+33%) Voor de 3 scenario s is deze additionele werkgelegenheid met het benodigde aantal vierkante meters per werknemer in de life sciences sector. Dit leidt tot het additioneel benodigd vloeroppervlak in de periode (groene kader in tabel) Productie heeft de afgelopen jaren niet kunnen landen op USP en USPB door restricties en ruimtegebrek. Hierdoor is productie nog niet meegenomen in de prognose, terwijl USPB voor een belangrijk deel productieactiviteiten gaat huisvesten. Om hier toch invulling aan te geven, is op basis van cijfers uit de leads lijst (13 leads sinds 2017 m.b.t. productie; met een gemiddelde ruimtebehoefte van m2) extra ruimtebehoefte toegevoegd (rode kader in tabel) Scenario WGH 2018 Additionele wgh Vloerquotiënt (m2/ werknemer)¹ Benodigd oppervlak (m2) Extra vloeroppervlak t.b.v. productie² TOTAAL additioneel benodigd oppervlak Hoog x = Midden x = Laag x = ) Gemiddeld benodigd oppervlak/ werknemer voor life science bedrijven. In de literatuur en ook het STEC-rapport worden deze kengetallen gehanteerd, die hoger liggen dan reguliere kantoren 2) Inclusief de vraag van m2 van Bilthoven Bilogicals, omdat dit harde vraag is Conclusie De tabel laat zien dat in het hoog scenario ca m2 additioneel vloeroppervlak ten opzichte van de huidige situatie nodig is. Dit scenario is realistisch omdat: Stichting Utrecht Science Park op korte termijn actieve acquisitie gaat voeren in plaats van de reactieve acquisitie uit het verleden de komst van EMA naar Nederland en de Brexit zullen naar verwachting van de Netherlands Foreign Investment Agency gaan zorgen voor meer ruimtevraag in Nederland/Utrecht de vraag naar ruimte van bedrijven die al op USP en USPB gevestigd zijn zal toenemen het genereren van meer aanbod naar verwachting van Stichting Utrecht Science Park zal leiden tot een grotere vraag Buck Consultants International,

8 3 Analyse leads USP vanaf 2017 De onderstaande en de hierop volgende figuren zijn gebaseerd op de acquisitielijst van Stichting Utrecht Science Park t.b.v. Utrecht Science Park en de satellietlocatie in Bilthoven. Dit betreffen organisaties die behoren tot de doelgroep van het Utrecht Science Park. Organisaties die zich eveneens op het science park willen vestigen, maar niet tot de doelgroep behoren, maken géén onderdeel uit van deze acquisitielijst. In totaal gaat het om 94 leads met een totale ruimtevraag van zo n m2 In aantallen (totaal = 94) In vierkante meters (totaal = m ,670 13, % 11% 11% 20% 22,840 19% 23 25% 40% 59% 38 71,740 Vestigingsstatus Gevestigd Pijplijn Ruimtevraag ingetrokken Verloren Toelichting Organisaties die in de periode vanaf 2017 gevestigd zijn op USP/USPB Dit betreft organisaties waarmee Stichting Utrecht Science Park in gesprek is en/of organisaties die zich in de toekomst op USP/USPB willen vestigen Organisaties die aanvankelijk aangaven op zoek te zijn naar (extra) ruimte op USP/USPB, echter die vervolgens hebben aangegeven toch geen behoefte meer aan (extra) ruimte te hebben Organisaties die ervoor gekozen te hebben zich elders te vestigen dan USP/USPB Buck Consultants International,

9 Herkomst leads Leads met productie als hoofdactiviteit Aantal Aantal 70,000 60,000 50,000 40,000 30,000 20,000 10,000 Ruimtevraag (m2) 0 Bron: Stichting Utrecht Science Park (bewerkt door BCI), In bovenstaande grafiek wordt weergegeven hoeveel bedrijven op welke locatie gevestigd waren op het moment dat deze zich bij USP meldden voor een ruimtevraag De grafiek laat zien dat zo n 20% van de leads uit het buitenland komt In de twee bovenstaande grafieken staan de leads weergegeven waarvan productie de hoofdactiviteit is. Dit zijn organisaties die goed passen bij het profiel van USPB Een beperkt aantal leads leidt tot een relatief grote ruimtevraag (die qua omvang en activiteiten niet passen op USPU, alleen op USPB) Buck Consultants International,

10 Analyse ruimtevraag leads in pijplijn Gewenste datum van vestiging loopt van 2019 tm 2022 Om de actieve ruimtevraag te bepalen zijn de leads in de pijplijn (die voldoen aan het profiel) gewaardeerd naar de kans dat ze zich daadwerkelijk willen vestigen. Hierbij is de verdeling in de tabel rechts aangehouden Vestigingskans 0-25% 12,5% 25-50% 37,5% 50-75% 62,5% % 87,5% Percentage gebruikt voor berekening Door de vestigingskans van de lead te vermenigvuldigen met de ruimtevraag van de lead ontstaat de gewogen benodigde ruimtebehoefte Vestigingskans (%) Aantal organisaties Benodigde ruimte (m2) Gewogen benodigde ruimte (m2) Totaal ¹ Totaal ) In de categorie % zit één grote ruimtevrager die 100% zeker is Waarvan productie Bron: Stichting Utrecht Science Park, 2019 (Buck Consultants International heeft de leadslijst niet zelf gevalideerd) Buck Consultants International,

11 4 Aanbod-analyse De tabellen laten het beschikbare aanbod in de periode op de twee locaties zien. Van het aanbod zijn de geplande opnames afgetrokken, waardoor het saldo overblijft dat gebruikt kan worden voor de huidige en toekomstige vraag uit de pijplijn. Ook is het aanbod meegenomen dat vrijkomt door de verplaatsing van organisaties op het USP of USPB De tabel laat per jaar zien wat er op de markt komt. Er wordt vanuit gegaan dat het aanbod dat jaarlijks op de markt komt ook in dat jaar wordt opgenomen door de gevraagde ruimte USP Totaal Aanbod Harde opname/ uitgebruikname² Saldo USPB Totaal Aanbod Harde opname/ uitgebruikname Saldo USP + USPB Totaal Aanbod Harde opname/ uitgebruikname Saldo ) 5.800m2 op de Daltonlaan 500 is nog niet zeker, waardoor er een mogelijkheid is dat het beschikbare aanbod tot en met 2021 kleiner uitvalt 2) Uitgebruikname waar een vervangingsvraag uit voort komt door bestaande huurders De tabel laat zien dat in de totale periode zo n m2 beschikbaar komt. Opgemerkt moet worden dat tot en met 2021 slechts m2 op de markt komt Buck Consultants International,

12 5 Confrontatie vraag/ aanbod Periode Uit de aanbod-analyse blijkt dat tot en met 2021 slechts zo n m2 beschikbaar is (en mogelijk slechts m2 als het plan van Daltonlaan 500 strandt) Uit de vraag-analyse die is gebaseerd op de huidige pijplijn blijkt dat op dit moment tot en met 2022 zo n m2 nodig is. Een groot deel hiervan moet echter voor 2022 gerealiseerd zijn. Er wordt aangenomen dat dit zo n m2 is Dit betekent dat er tot 2022 een tekort van zo n m2 is, waarbij geen rekening is gehouden met het feit dat de pijplijn zich tot die tijd verder vult). Dit is aannemelijk gezien de groei van de reeds op USP/USPB gevestigde organisaties en de toenemende vraag van organisaties van buitenaf Deze organisaties gaan verloren voor het USP als er géén huisvesting gevonden wordt Aanbod USP + USPB 90,000 80,000 77,000 70,000 60,000 50,000 40,000 30,000 20,000 14,000 10, tm tm 2030 Periode Uit de aanbod-analyse blijkt dat in de periode 2022 tot en met 2024 potentieel zo n m2 op de markt gebracht kan worden. Hiermee komt het totale aanbod in de periode op zo n m2 Kijkend naar de lange termijn vraagontwikkeling op basis van de scenario-analyse blijkt dat tot en met 2030 zo n m2 nodig is. Dit betekent dat er tegen het eind van de periode een tekort van m2 ontstaat en er na 2030 geen ruimte meer over is Conclusies Op korte termijn (tot en met 2021) bestaat er een aanzienlijk ruimtetekort Op lange termijn (tot en met 2030) lijkt het aanbod in kwantitatieve zin ongeveer te kunnen voldoen aan de geprognotiseerde vraag Het (toekomstige) beschikbare aanbod op USPB is vanwege de aanwezige infrastructuur en milieuvergunning met name geschikt voor de productie van vaccins en andere biologische geneesmiddelen. De eigenaar van USPB voert een restrictief beleid ten aanzien van bedrijven die deze voorzieningen niet nodig hebben. Zonder inzet van een alternatief gaan deze life sciences bedrijven, die passen in het Utrechtse ecosysteem, verloren voor de regio Buck Consultants International,

13 Meest geschikte locatie om vraag te vestigen op basis van de leads lijst USP USP/ Schapenweide USPB Schapenweide Totaal # m2 # m2 # m2 # m2 # m2 Gevestigd Pijplijn Ingetrokken Verloren Totaal Bron: Utrecht Science Park, 2019 (Buck Consultants International heeft de leadslijst niet zelf gevalideerd) In bovenstaande tabel wordt weergegeven wat de meest geschikte locatie is voor de organisaties uit de leads lijst om zich te vestigen. Er is een onderscheid gemaakt naar vestigingsstatus. Per locatie worden het aantal organisaties en het totaal aantal vierkante meters weergegeven USP: organisaties waarvoor USP de meest geschikte locatie is om te vestigen USP/ Schapenweide: organisaties die qua profiel geschikt zijn voor zowel USP, als de Schapenweide USPB: organisaties waarvoor USPB de meest geschikte locatie is om te vestigen Schapenweide: organisaties die niet persé nabij kennisinstellingen op het USP hoeven te zitten en geen gebruik maken van de aanwezige infrastructuur en milieuvergunning op USPB, maar wel binnen het ecosysteem passen Uit de tabel wordt duidelijk dat een groot deel van de ruimtevraag geschikt is voor vestiging op de Schapenweide Buck Consultants International,

14 6 Toekomstperspectief Overwegingen om de Schapenweide te reserveren voor life sciences USP is het grootste science park van Nederland en een hub in een dynamisch life science cluster van formaat dankzij de wetenschappelijke reputatie van gerenommeerde kennis- en onderzoeksinstellingen zoals UU, UMCU, RIVM, en Prinses Maxima Centrum de interactie tussen kennisinstellingen onderling en met het bedrijfsleven faciliteiten die het hele scala omvatten van fundamenteel onderzoek tot productie USPU en USPB hebben complementaire profielen, die in goede onderlinge samenwerking en samenhang worden versterkt; dedicated (pilot) plants zijn op USP niet toegestaan Vastgoed Life sciences waardeketen Fundamenteel onderzoek Toepassingsgericht onderzoek Preklinisch Klinisch Pilot plant/ scale-up Productie/ assemblage Kantoren Labs Dierfaciliteiten Pilot plants + Marketing & sales Productie/ sterilisatie/ assemblage USPU + USPB/ Schapenweide Buck Consultants International,

15 Om het ruimtetekort voor USP op te lossen is het wenselijk de ruimtelijke mogelijkheden in Bilthoven te gebruiken Het huidige USPB blijft gericht op productie-activiteiten (bijv. vaccine productie), die gebruik maken van de technische infrastructuur en milieuvergunning. Dit is in lijn met het huidige (daarop gerichte restrictieve) beleid van de eigenaar. Overigens is niet alleen in Utrecht, maar in heel Nederland ruimtekrapte als het gaat om ready-to-use (GMP) productie-activiteiten Voor activiteiten die géén gebruik maken van de (technische) voorzieningen op het USPB en/of willen vallen onder de huidige milieuvergunning, maar wél tot het Utrechtse life sciences ecosysteem behoren, kunnen zich vestigen op de Schapenweide. Te denken valt aan lichte productie-, ontwikkelings- en quality control-activiteiten Het hierboven aangegeven profiel van de toekomstige life sciences bedrijvigheid op de Schapenweide is combineerbaar met woningen, indien gewenst In afwachting van ruimtelijke ordeningsprocedures kan gezien het ruimtegebruik van USP de komende jaren als tussenoplossing ook nog op USPB een tijdelijk, flexibel gebouw worden neergezet voor ontwikkelingsactiviteiten, dat tzt verhuist naar de Schapenweide Het USP heeft de afgelopen jaren een bovengemiddelde groei laten zien. Om de groei de komende jaren te kunnen accommoderen speelt Bilthoven (USPB + Schapenweide) een belangrijke rol, teneinde dit economisch-, innovatie- en werkgelegenheidspotentieel niet verloren te laten gaan voor de regio Utrecht (en deels ook Nederland) Buck Consultants International,

16 Bijlage A: Wat is een science park/campus en waarom zijn ze belangrijk? Regionale concurrentiekracht A Economische structuur Omvang en aard bedrijvigheid Export Internationale bedrijven Innovatie/R&D B C D E F Arbeidsmarkt Omvang en samenstelling talent pool Kwalificaties, opleidingen en vaardigheden medewerkers Arbeidskosten Opleidingsmogelijkheden (alle niveaus) Kennisinfra & innovatie Kwaliteit onderwijsinstellingen Aanwezigheid kenniscentra Samenwerking kennis-centrabedrijfsleven Shared research facilities Infrastructuur & bereikbaarheid Basisinfra OV Bereikbaarheid ICT-infra Woon- en leefklimaat Woonmogelijkheden Voorzieningen (onderwijs, gezondheidszorg) Culturele voorzieningen Natuur & landschap Veiligheid Imago & Cultuur Imago voor bedrijven Samenwerkingscultuur Bron: BCI Buck Consultants International,

17 Meer samenwerkingsverbanden vergroten de traditionele R&D Welke samenwerkingsverbanden gebruikt uw organisatie momenteel om innovatie te stimuleren? Open innovatie Design thinking Samenwerking met klanten, partners en leveranciers 55% 61% 59% Traditionele R&D Innoveren in opkomende markten, exporteren om markten te ontwikkelen Risico s nemen, falen, opnieuw proberen Internationale incubators 34% 34% 31% 27% Investeren in start-ups via corporate venture capital Bron: PwC, 2017 Buck Consultants International, %

18 Begrippen Ecosysteem : brede set aan voorwaarden om (nieuwe) economische activiteiten (niet sector- of technologiegebonden) te stimuleren Voorbeeld: start-up ecosysteem Nederland Cluster : begrensd geografisch gebied waarin triple helix-partijen (onderwijs-kennisinstellingen-overheden) in bepaalde sectoren/ technologie- domeinen intensief samenwerken op het gebied van innovatie, export, opleidingen, start-ups, etc. Voorbeeld: Brainport Science park/ : exact ruimtelijk begrensd gebied waarin onderzoekers van Campus kennisinstellingen en bedrijven intensief met elkaar samenwerken op het gebied van R&D en innovatie, met als magneet een manifeste kennisdrager (bijv. universiteit, academisch ziekenhuis) Voorbeeld: Utrecht Science Park Innovatiedistrict : vaak binnenstedelijk gelegen, goed bereikbaar gebied, met een mix van bedrijvigheid (qua sectoren, omvang en leeftijd) kennisinstellingen, werk-, woon-, recreatie- en winkelmogelijkheden en voorzieningen, hetgeen leidt tot een ecosysteem van innovatie, dat het voortbrengen van ideeën faciliteert en commercialisering daarvan bevordert Voorbeeld: The Hague Central Innovation District Buck Consultants International,

19 Nabijheid Geografische nabijheid biedt voordelen door Lagere drempel (in afstand en tijd) tot kennisuitwisseling Uitwisselen van moeilijk overdraagbare, ontastbare (tacit) kennis Geografische nabijheid beïnvloedt andere dimensies van nabijheid die ook kennisuitwisseling bevorderen: Sociale nabijheid intensiteit van op vertrouwen gebaseerde relaties Organisatorische nabijheid organisatorische context van partijen Cognitieve nabijheid manier van denken, kennisniveau, referentiekader Institutionele nabijheid formele regelgeving en informele normen en waarden Geografische nabijheid is dus meerdimensionaal en is dus niet alleen een kwestie van afstand in meters Buck Consultants International,

20 Overzicht: ruimtelijke schaalniveaus en (wel/niet sectorgebonden) ecosysteem Korte omschrijving Ecosysteem - niet sector gebonden Ecosysteem sector gebonden = CLUSTER Nationaal Triple helix samenwerking Start-up Delta Food Valley Regionaal Geografische concentratie van triple helixinitiatieven, niet strak ruimtelijk begrensd Energy Silicon Valley Brainport Valley Stedelijke zone Terrein Gebouw Innovation District, vaak multifunctioneel R&D/ innovatie gericht met manifeste kennisdragers + open innovatie = science park/ innovatie campus met specifieke onderzoeksfaciliteiten + open innovatie = faciliteitencampus zonder manifeste kennisdragers = Innovatiepark Incubator Accelerator Strijp-S CID The Hague Amsterdam Science Park NovioTech Campus Technology Base Twente Yes!Delft Bèta Eindhoven Liverpool Life Sciences Quarter Leiden Bio Science Park High Tech Campus Eindhoven Pivot Park Maritime Campus Beagle Leiden Bron: Buck Consultants International Buck Consultants International,

21 Cluster Afbakening Een cluster is een geografische concentratie van met elkaar verbonden bedrijven en kennisinstellingen binnen een bepaald technologiedomein Begrensd geografisch gebied Specialisatie Focus op (open) innovatie en nieuwe business Netwerk van coproducenten, toeleveranciers, R&D instituten, universiteiten Kritische massa Actieve uitwisseling van kennis Succesvoorwaarden & Stimuleringsaanknopingspunten ( knoppen ) Dynamiek/ ondernemersklimaat Stedelijke & Regionale omgeving Quality of Life Branding/ marketing Organisatie Clusterversterkingsorganisatie Governance Schaal Rol bedrijfsleven Verantwoording Financiering Buck Consultants International,

22 De Nederlandse topsector Life Sciences en Health sector kent vele lokale en regionale clusters Bron: Buck Consultants International,

23 Campus Afbakening Toelichting kernelementen De betekenis van deze kernelementen wordt hieronder toegelicht 1 Focus op R&D en/ of technologiegedreven activiteiten Om te komen tot innovatie, gezamenlijke productontwikkeling en uitwisseling van kennis moet de focus gericht zijn op R&D en/of kennisintensieve activiteiten van bedrijven 2 Fysieke hoogwaardige vestigingsmogelijkheden & onderzoeksfaciliteiten Beschikbaarheid van fysieke ruimte die hoogwaardige vestigingsmogelijkheden biedt voor kennis- intensieve bedrijvigheid en voor (het gezamenlijk gebruik van) onderzoeksfaciliteiten, zoals lab-, cleanroom- en testfaciliteiten 3 Aanwezigheid van substantiële manifeste kennisdragers Een grote manifeste kennisdrager is fysiek en substantieel met onderzoeksactiviteiten aanwezig en vormt de anchor tenant op de campus. Type kennisdragers zijn een R&D centrum van een groot internationaal opererend bedrijf, universiteit, universitair medisch centrum, groot onderzoeksinstituut. Manifest wil zeggen dat het bedrijf/instituut een substantiële omvang en sterke reputatie heeft op een specifiek thema of technologie. Faciliteitencampussen hebben in plaats van een manifeste kennisdrager beschikking over specifieke faciliteiten, die als vestigingsmagneet optreden 4 Actieve open innovatie Goed functionerend ecosysteem met een community en netwerk van bedrijven, kennisinstellingen en andere relevante spelers met een organisatie die zich actief bezig houdt met samenwerkings-innovatie relaties binnen en buiten de campus, kennisvalorisatie, kennistransfer, netwerkvorming en business development Bron: Ministerie van Economische Zaken/BCI Buck Consultants International,

24 Campussen zitten in verschillende ontwikkelingsfasen Utrecht Science Park is één van de 10 volwassen campussen Idee Opstart Groei Volwassen Volwassen 1 Campus Groningen - Groningen (s) 2 Kennispark Twente - Enschede (s) 3 Wageningen Campus - Wageningen (s) 4 Utrecht Science Park - Utrecht (s) 5 Amsterdam Science Park - Amsterdam (s) 6 Leiden Bio Science Park - Leiden (s) 7 TU Delft Science Park - Delft (s) 8 High Tech Campus Eindhoven - Eindhoven (i) 9 TU/e Campus - Eindhoven (s) 10 Brightlands Chemelot Campus - Sittard-Geleen (i) Groei 11 Watercampus - Leeuwarden (s) 12 Mercator Science Park - Nijmegen (s) 13 Novio Tech Campus - Nijmegen (i) 14 Space Business Park - Noordwijk (s) 15 High Tech Automotive Campus - Helmond (s) 16 Pivot Park - Oss (f) 17 Brightlands Maastricht Health Campus - Maastricht (s) Opstart 18 Dairy Campus - Leeuwarden (s) 19 High Tech Systems Park - Hengelo (i) 20 Polymer Science Park - Zwolle (i) 21 Technology Base Twente - Enschede (f) 22 VU Campus - Amsterdam (s) 23 Biotech Campus Delft - Delft (i) 24 Greenport Horti Campus - Bleiswijk (s) 25 Brainport Industries Campus - Eindhoven (f) 26 Gate2 Aeroparc - Gilze-Rijen (f) 27 Green Chemistry Campus - Bergen op Zoom (i) 28 Grow Campus - s-hertogenbosch (s) 29 Brightlands Smart Services Campus - Heerlen (s) Idee 30 S/Park - Deventer (i) 31 Emerging Disease Campus - Lelystad (s) World Food Center - Ede (s) (s) = science park 33 AMC Medical Business Park - Amsterdam (s) 17 Bron: Buck Consultants International, 2018 (i) = innovatiecampus 34 Energy & Health Campus Europe - Petten (s) (f) = faciliteitencampus 35 Brightlands Greenport Campus - Venlo (s) Buck Consultants International,

25 Functies van een campus Ruimtelijke concentratie van economische activiteit wordt in de basis verklaard door het feit dat mensen, bedrijven en andere organisaties voordelen ervaren door zich in de buurt van elkaar te vestigen. Dat biedt de volgende voordelen : Campussen zijn vruchtbare plekken voor innovatie, omdat de kans op kruisbestuiving er groot is. Het verspreiden en (her)combineren van kennis vindt plaats door kenniswerkers die tussen bedrijven circuleren en de (face-to-face) interactie die kenniswerkers onderling hebben Doordat onderling verbonden bedrijven en verwante organisaties zich ruimtelijk concentreren, ontstaat een informatieen communicatienetwerk, dat op efficiënte en effectieve wijze kennis-spillovers genereert. Dit wordt ook wel local buzz genoemd Op locaties waar sprake is van buzz ontstaat een zelfversterkend en cumulatief proces, wat leidt tot toenemende meeropbrengsten voor de betrokken actoren. Individuen in een buzz omgeving hebben interactie en werken samen met andere getalenteerde individuen en zijn goed in staat om complexe informatie met elkaar uit te wisselen Er is sprake van een netwerk van intensieve formele en informele relaties tussen lokale actoren. Dit netwerk wordt gefaciliteerd door fysieke nabijheid, wat de mogelijkheid biedt tot face-to-face contact en het opbouwen van persoonlijk vertrouwen Door op een campus gevestigd te zijn kunnen actoren (kosteloos) profiteren van kennis die door andere actoren is opgedaan. De kenniseconomie is daarom het meest succesvol met lokale kennisbronnen zoals clusters en campussen Conclusie Een campus is niet alleen het natuurlijke en voor kenniswerkers en R&D afdelingen aantrekkelijke kristallisatiepunt voor open innovatie en publiek private R&D-samenwerkingsmogelijkheden, maar is door zijn onderscheidend vermogen en inspelend op nationale en regionale prioriteiten ook een innovatieversneller van formaat. In de internationale concurrentiestrijd om R&D-centra en kenniswerkers kan een goede campus een troef van formaat zijn Buck Consultants International,

26 Succesfactoren van een campus Bron: Buck Consultants International Buck Consultants International,

27 Uitwerking succesfactoren Succesfactor 1 Aanwezigheid manifeste kennisdragers Toelichting Kennisdragers zijn onderverdeeld in de volgende categorieën: R&D centrum van grote internationaal opererende bedrijven, universiteiten, universitaire medische centra, onderzoeksinstituten en hogescholen 2 Onderzoeksfaciliteiten De aanwezigheid en beschikbaarheid van onderzoeksfaciliteiten waar bedrijven gebruik van mogen maken (shared facilities) 3 Kennistransfer / open innovatie Organisatie die zich bezig houdt met samenwerkings-innovatie relaties binnen en buiten de campus, kennisvalorisatie, kennistransfer, netwerkvorming, business development 4 Kritische massa + place to be Een omvangrijk cluster aan bedrijvigheid is ontstaan (spin-offs, bedrijven van buitenaf). Dit leidt tot een imago waar andere bedrijven ook op af komen en zich willen vestigen als the place to be 5 Hoogwaardige locatie Uitstraling van locatie, gebouwen, gebied en openbare ruimte 6 Talent Aanwezigheid/ toegang tot aantrekkelijke talent pool met skills op diverse niveaus 7 Financiering Toegang tot financiering in verschillende fasen van ontwikkeling van bedrijf 8 Adequate huisvesting + services in goede prijs kwaliteitsverhouding Kantoor- en lab-ruimte evenals het aanbod van goede services in goede prijsdiensten hebben een goede prijs/kwaliteitverhouding 9 Marketing & acquisitie Gericht op specifiek doelgroepen in Nederland, Europa en wereldwijd, incl. de acquisitie van bedrijven 10 Duidelijke visie met breed draagvlak Breed gedragen (triple helix) visie en uitvoeringsprogramma ten behoeve van de campusontwikkeling 11 Organisatie & management Campus site management + decision makers Buck Consultants International,

28 Match Campus met de beangrijkste locatievereisten voor nieuwe R&D centra Aanwezigheid van gekwalificeerd personeel Availability of qualified personnel Aanwezigheid van international instituten/ universiteiten Internationale bereikbaarheid World class character institutes/ universities Samenwerkingsmogelijkheden met instituten en bedrijven Co-operation possibilities with institutes and companies R&D subsidies en incentives International accessibilities R&D subsidies and incentives Nabijheid hoofdgebruikers en/of strategische partners Quality of life Proximity of 'lead users' and/or strategic partners Quality of life % 48% 46% 45% 43% 39% Campus 65% Kosten R&D personeel Belastingregime Regelgeving en wetgeving Costs of R&D personnel General tax regime Regulation and legislation % 36% 36% Capaciteit en kwaliteit telecominfrastructuur Innovatieklimaat Capacity and quality of telecom infrastructure 12 Business climate that stimulated innovation 11 35% 32% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Buck Consultants International,

29 In toenemende mate wordt de relatie tussen R&D en productie intensiever Kennisontwikkeling wordt van oudsher gezien als startpunt van de lineaire productie-waardeketen Development fase Productie ramp-up fase Steeds vaker is er echter sprake van een iteratieve productiewaardeketen met loops. Dit maakt nabijheid belangrijk voor productiebedrijven in de latere schakels Buck Consultants International,

30 Maakindustrie en campussen Science parken/campussen faciliteren óók innovatieve productiebedrijven In binnen- en buitenland bestaan campusecosystemen steeds vaker uit R&Dactiviteiten én productieactiviteiten Voorbeeldpark Land Stad Direct gelieerd aan universiteit/ research center Belangrijkste focus is HTSP/AMM 1) R&D Pilot plants Test Labs Productie on-site Brainport Industries Campus Nederland Eindhoven TechBase Twente Nederland Enschede Advanced Manufacturing Research Center Verenigd Koninkrijk Sheffield Commonwealth Ctr. for Advanced Manufacturing Verenigde Staten Petersburg SMU Center for Advanced Manufacturing Verenigde Staten Dallas Eastman Business Park Verenigde Staten Rochester ND State Univ. Research Park Verenigde Staten Fargo Bron: BCI Teamanalyse, 2016 Buck Consultants International,

31 Meerwaarde van ruimtelijke concentratie Voordelen voor bedrijven Toegang tot specifieke kennis door netwerk en dedicated R&D instituten Toegespitste infrastructuur, voor R&D/productie Beschikbaarheid gespecialiseerd personeel Aanwezigheid gespecialiseerde toeleveranciers Extra profilering ( powered by ) Gezonde concurrentie, die motivatie en innovatie omhoog stuwt Voordelen voor regio s Hogere productiviteit bedrijfsleven Meer starters/spin-offs met grotere overlevingskans Meer innovatie Mogelijkheden voor specifiek en daardoor effectief stimuleringsbeleid Verhoging attractiviteit voor bedrijven van elders ( the best businesses want to move in ) Bron: Buck Consultants International Buck Consultants International,

32 Conclusies Een campus kent 4 kernelementen fysieke locatie met hoogwaardige vestigingsmogelijkheden & faciliteiten focus op R&D en/of kennisintensieve activiteiten aanwezigheid van manifeste kennisdragers actieve open innovatie Utrecht Science Park is één van de 10 volwassen campussen in Nederland, met bewezen magneetwerking Een campus kan alleen succesvol zijn als het betreffende cluster dynamisch is en groeit. USP kan niet zonder een levendig life sciences cluster (d.w.z. groei bestaande bedrijven, start-ups, samenwerkingsverbanden/ bedrijvennetwerken) R&D-activiteiten leveren betere en snellere resultaten op als er een goede wisselwerking is tussen bij elkaar gelegen kennisbronnen (bv universiteit, onderzoeksinstituut) en R&D-afdelingen van bedrijven: belang toegang tot kennis toegenomen door open innovatie informele contacten vaak basis succesvolle kennisoverdracht makkelijke toegang tot researchfaciliteiten toegang tot hoogopgeleid personeel Buck Consultants International,

33 Productiebedrijven zijn eveneens in toenemende mate gebaat bij nabijheid van kennisbronnen en het onderdeel zijn van campus-ecosystemen door toename van iteratieve productiewaardeketens, waarbij continue sprake is van loops tussen productie en R&D In binnen- en buitenland worden campusecosystemen opengesteld of ontwikkeld voor (pre)productie-activiteiten Buck Consultants International,

34 Bijlage B: De positie van USP in nationaal perspectief Ontwikkelingsfasen campussen Een campus doorloopt verschillende ontwikkelingsfasen. In onderstaand figuur en tabel worden deze fasen beschreven Fase Idee Opstart Groei Volwassen Omschrijving Initiatief zit in de verkennings-/ haalbaarheids-/ visiefase. De gebiedsontwikkeling kan al bestaan, maar het campusinitiatief zit nog in de ideefase Manifeste kennisdrager moet substantieel aanwezig zijn/ fysieke omgeving wordt gerealiseerd/ de eerste vestigers zijn er soms al (vaak de eerste 2-3 jaar van een campusontwikkeling) Campus ontwikkelt zich, door toename onderzoekers en bedrijven Op campus heeft zich een groot aantal onderzoeksinstituten en R&D-bedrijven gevestigd De tabel rechts laat zien hoe bovenstaande kwantitatief is gedefinieerd; een campus moet voldoen aan alle 3 de factoren om tot een bepaalde ontwikkelingsfase te behoren Fase # bedrijven # Organisaties > 50 p¹ Werkgelegenheid² Idee Opstart <250 Groei Volwassen >50 >3 > ) Het moet gaan om organisaties waarbij >50p zich bezighouden met R&D/ innovatie 2) Bij bedrijven Buck Consultants International,

35 Magneetwerking Categorie volwassen Totaal aantal gevestigde bedrijven Waarvan spin-offs Waarvan start-ups Omvang werkgelegenheid Waarvan spin-offs Waarvan start-ups Campus Campus Groningen¹ Kennispark Twente ² 150³ 50³ ³ 200³ 3 Wageningen Campus ² Utrecht Science Park Amsterdam Science Park Leiden Bio Science Park ³ ³ 7 TU Delft Science Park ² 150³ 50³ ³ 200³ 8 High Tech Campus Eindhoven ² TU/e Campus Brightlands Chemelot Campus Totaal categorie volwassen ) Bij Campus Groningen is de data uit 2014 een samenvoeging van de Healthy Ageing Campus en de Zernike Campus 2) Start-ups + spin-offs 3) Gaat om een schatting 4) In 2014 is ook werkgelegenheid van niet-bedrijven meegenomen, in 2018 is enkel de werkgelegenheid van bedrijven meegeteld. Uit de cijfers kan dus niet worden geconcludeerd dat het om krimp gaat Het aantal bedrijven is op alle volwassen campussen toegenomen. Dit resulteert in een totale groei van 28% t.o.v Er zijn nu op de volwassen campussen bedrijven gevestigd Ook de werkgelegenheid is op alle volwassen campussen toegenomen. Dit resulteert in een totale groei van 20% t.o.v (TU Delft Science Park is buiten beschouwing gelaten door niet vergelijkbare cijfers). Er werken nu bijna mensen bij bedrijven op de volwassen campussen Buck Consultants International,

36 Groei aantal bedrijven gevestigd op de top-10 science parken Kennispark Twente Totale groei 26% 8-jaar CAGR 3% TU Delft Science Park 34% 4% Campus Groningen 111% 10% High Tech Campus Eindhoven 83% 8% Amsterdam Science Park 59% 6% TU/e Campus 151% 12% Wageningen Campus 100% 9% Leiden Bio Science Park 125% 11% Utrecht Science Park 243% 17% Brightlands Chemelot Campus 171% 13% # in Jan 2010 Groei Jan 2010-Mid 2012 Groei Mid 2012-Mid 2014 Groei Mid 2014-Jan 2018 Buck Consultants International,

37 Groei werkgelegenheid bij bedrijven op de top-10 science parken High Tech Campus Eindhoven Totale groei 47% 8-jaar CAGR 5% Leiden Bio Science Park 142% 12% Kennispark Twente 5% 1% Campus Groningen 240% 17% TU Delft Science Park 39% 4% Wageningen Campus 100% 9% Utrecht Science Park 944% 34% TU/e Campus 466% 24% Brightlands Chemelot Campus 62% 6% Amsterdam Science Park 49% 5% 0 2,000 4,000 6,000 8,000 10,000 12,000 # in Jan 2010 Groei Jan 2010-Mid 2012 Groei Mid 2012-Mid 2014 Groei Mid 2014-Jan 2018 Buck Consultants International,

38 Totale werkgelegenheid (bedrijven + kennisinstellingen) op de 10 campussen in de volwassenfase Utrecht Science Park Campus Groningen Leiden Bio Science Park High Tech Campus Eindhoven TU Delft Science Park Kennispark Twente Wageningen Campus TU/e Campus Amsterdam Science Park Brightlands Chemelot Campus Novio Tech Campus 0 5,000 10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 Volwassenfase Werkgelegenheid bedrijven Werkgelegenheid kennisinstellingen Buck Consultants International,