Taal en gedrag. Afke Posthuma, logopedist. NVLF congres Tine Mersmann

Transcriptie

1 Taal en gedrag NVLF congres Afke Posthuma, logopedist Tine Mersmann

2 Programma 1. Inleiding 2. Gedrag bij taalontwikkelingsstoornissen 3. Taal bij gedragsstoonissen 4. Eindbeschouwing 5. Mijn visie Afke Posthuma NVLF Congres

3 1. Inleiding Afke Posthuma NVLF Congres

4 1. Inleiding Stelling sport Kinderen die niet goed zijn in sport hebben een verhoogde kans op vreemd gedrag tijdens het sporten. Kinderen die zich vreemd gedragen hebben een verhoogde kans dit ook te doen tijdens het sporten. Afke Posthuma NVLF Congres

5 1. Inleiding Stelling taal Kinderen die niet goed zijn in sport hebben een verhoogde kans op vreemd gedrag tijdens het sporten. Taalgestoorde kinderen hebben een verhoogde kans op gedragstoornissen. Kinderen die zich vreemd gedragen hebben een verhoogde kans dit ook te doen tijdens het sporten. Kinderen met gedragstoornissen hebben een verhoogde kans op taalstoornissen. Afke Posthuma NVLF Congres

6 2. Gedrag bij taalontwikkelingsstoornissen Taalfactoren van Daal 2008 Auditieve verwerking Lexicaal-semantische kennis Syntax Spraak Afke Posthuma NVLF Congres

7 2. Gedrag bij taalontwikkelingsstoornissen Inventarisatie gedrag van Daal 2008 CBCL (Child Behavior Checklist) 8 probleemschalen: Teruggetrokken/Depressief - Internaliseren Lichamelijke Klachten- Internaliseren Angstig/Depressief -Internaliseren Sociale Problemen Denkproblemen Aandachtsproblemen Normafwijkend Gedrag -Externaliseren Agressief Gedrag - Externaliseren Afke Posthuma NVLF Congres

8 2. Gedrag bij taalontwikkelingsstoornissen van Daal 2008 Auditieve verwerking Lexicaal-semantische kennis Afke Posthuma NVLF Congres

9 2. Gedrag bij taalontwikkelingsstoornissen van Daal 2008 Syntax Spraak Algemeen Afke Posthuma NVLF Congres

10 3. Taal bij gedragsstoornissen 4 groepen psychiatrische stoornissen Blankenstijn en Scheper 2003 Externaliserende stoornissen bv. ADHD Internaliserende stoornissen bv. depressie Combinatie van bovenstaande bv. PDD-NOS Geen diagnose Afke Posthuma NVLF Congres

11 3. Taal bij gedragsstoornissen Morfo-syntax Blankenstijn en Scheper % PI produceren significant meer grammaticaal onvolledige en/of foutieve zinnen dan N. Zelfs groep oudste PI vertonen meer fouten dan jongste N Typerend is verdichting van 2 of meer gramm. fouten/reducties Komt m.n. voor bij externaliserende PI en PDD-NOS Plons, helemaal onder water met eh bodem gegooid, helemaal angere water Mijn vriendje en ik die sparen Ø een echt schildpadje (8;4 jaar) Toen ging Ø deschonen (7;4 jaar) Miriam en wij denkt dat je ze niet kon vangen (4;5 jaar) Afke Posthuma NVLF Congres

12 3. Taal bij gedragsstoornissen Morfo-syntax Blankenstijn en Scheper 2003 PI significant meer moeite met gereduceerde structuren in elliptische antwoorden, Heb jij broertjes of zusjes (fictief)? Ik Ø een broertje Ja, ik heb Ø Ø broertje PI laten vaker verbindingsplaats tussen 2 deeluitingen weg. Dan ga ik met Frank ook buiten spelen met Daniël ook Afke Posthuma NVLF Congres

13 3. Taal bij gedragsstoornissen Morfo-syntax Blankenstijn en Scheper 2003 Grammaticale kenmerken van het verhaal van PI Moeite met overkoepelende tijdslijn (ww tijd) Relatief veel semantisch lichte ww Reductie object bij verplicht objectww (ik doe aan) Fouten bij congruentierelaties (ik hebben, het schapen) Grote moeite met causale info-eenheden (voegwoorden) Niet gerelateerde statische beschrijvingen door weglaten handeling Afke Posthuma NVLF Congres

14 3. Taal bij gedragsstoornissen Semantisch-pragmatisch Blankenstijn en Scheper 2003 PI verschillen significant met N Soms extreem kort, soms excessief spreken Meer minimale responsen Begrip van indirecte communicatieve handelingen en overdrachtelijk taalgebruik Probleem met geven van duidelijke en begrijpelijke info in langere narratieve beurten Vragen minder om opheldering Stellen soms vragen om info tijdens vraaggesprek met omgekeerde rolverdeling (gesprekrol, sociale distantie) Moeite met oplossen miscommunicatie Afke Posthuma NVLF Congres

15 3. Taal bij gedragsstoornissen Semantisch-pragmatisch I. Hebben jullie ook huisdieren? K. Nee I. Nee? (=Waarom niet) K. Nee I. En hebben jullie ook wel eens ruzie? K. Ja I. Waarover heb je dan ruzie met je zus? K. Weet ik niet K. Nou bijna niet nee I. Nee? K. Nee. Afke Posthuma NVLF Congres

16 3. Taal bij gedragsstoornissen Semantisch-pragmatisch Blankenstijn en Scheper 2003 PI meer incoherente uitingen: Zwakker in verstrekken nieuwe, relevante info over topic Plotselinge topicshift / topicshading Negeren vraag interviewer Antwoord sluit niet aan qua intentie of inhoud Te weinig informatie / Moeilijk in detail treden Significant meer redundante info Meest opmerkelijk: PI geven meer dubbelzinnige, niet eenduidige, onware, tegenstrijdige info. Afke Posthuma NVLF Congres

17 3. Taal bij gedragsstoornissen Semantisch-pragmatisch K. (8;0 jaar) Ik heb ook een barbieboek. - En daar zitten barbiestickers in. - En dan ga ik misschien ga ik barbiestickers sparen. En hoe oud is Lotje? - Wij gaan maandag naar de dierentuin (7;8 jaar). Vind je het leuk om in de tuin te werken? - En de slager kun ook tegen zeggen barbecue (6;2 jaar). Afke Posthuma NVLF Congres

18 3. Taal bij gedragsstoornissen Semantisch-pragmatisch Blankenstijn en Scheper 2003 Verhaal PI vertellen regelmatig hun eigen belevenissen Moeite met vasthouden overkoepelende tijdslijn Problemen met verwoorden verhaalonderdelen, m.n. plaats, hoogtepunt, introductie hoofdfiguren. Moeite met refereren Afke Posthuma NVLF Congres

19 4. Eindbeschouwing van Daal 40% van de ESM kinderen vertoont ernstige klinische gedragsproblemen: teruggetrokken gedrag somatische klachten agressief gedrag sociale problemen concentratieproblemen Afke Posthuma NVLF Congres

20 4. Eindbeschouwing Blankenstijn en Scheper 15 % internaliserende PI heeft extreme LI in relevant zijn in conversatie en narratie. 32 % geen diagnose PI vertoont extreme LI op combinatie van gebieden. 50 % externaliserende PI heeft extreme LI in expliciet en relevant zijn in conversatie en/of narratie. 60 % PDD-NOS heeft extreme LI in expliciet en/of relevant zijn in conversatie en/of narratie. 33 % PI vertonen extreme LI waarbij MS- en SP-variabelen aan elkaar gerelateerd zijn. Veel PI uit resterende groep vertonen ook MS en/of SP LI, die minder extreem is. Afke Posthuma NVLF Congres

21 4. Eindbeschouwing Blankenstijn en Scheper Tenminste 82 % PI morfologisch- syntactische stoornis. > 82 % indien semantiek en pragmatiek objectief PI hebben een variatie aan morfologischsyntactische en semantisch- pragmatische problemen. Afke Posthuma NVLF Congres

22 4. Eindbeschouwing Blankenstijn en Scheper LI 4,5 x verhoogde kans op PI verg. met N Hoe ernstiger LI des te groter het risico LIPI ernstiger taalgestoord dan LI zonder PI Globaal gemeten co-morbiditeit %, gem. 50% Gedetailleerd gemeten co-morbiditeit >80 % Afke Posthuma NVLF Congres

23 4. Eindbeschouwing Blankenstijn en Scheper LI kan PI negatief beïnvloeden, behandeling LI positieve invloed op symptomen PI door meest negatieve effecten ervan weg te nemen. Aanname LIPI ervaren veelvuldig verstoring in communicatie, wat PI in stand kan houden. Afke Posthuma NVLF Congres

24 5. Mijn visie Differentiaaldiagnose: multidisciplinair Gericht op communicatieve redzaamheid van het kind Gericht op systeem: wat te doen om de communicatie met het kind zo soepel mogelijk te laten verlopen Logopedie, geen logofobie Afke Posthuma NVLF Congres

25 5. Mijn visie Alle settingen waarbinnen kinderen met (vermoeden van) een gedragstoornis onderzocht, behandeld, opgevoed en/of onderwezen worden hebben een deskundige nodig op het gebied van taalontwikkeling. Alle settingen waarbinnen kinderen met (vermoeden van) een spraaktaalstoornis onderzocht, behandeld, opgevoed en/of onderwezen worden hebben een deskundige nodig op het gebied van gedrag. Afke Posthuma NVLF Congres

26 5. Mijn visie Is taal de weerspiegeling van de geest? Afke Posthuma NVLF Congres

27 Afsluiting Jij mogen toen discussie en vragen over mogen. Want ook vragen. Afke Posthuma NVLF Congres