- Wat is wiskunde? - Punkband Chop It minst rottige skoalfak - Epke Zonderland

Transcriptie

1 - Wat is wiskude? - Pukbad Chop It mist rottige skoalfak - Epke Zoderlad

2 2 Yhâld e LiKke Sake Nijtsjes foar e oer skoalle 4 Wat is wiskude? Wêrom makkest al dy drege somme eis? 5 Chop 226 spile y De Melkweg! De jogste pukbad fa Nederlâ 6 It mist rottige skoalfak Wat is it favorite fak op CSG Gaasterlad? 8 I.K. I ije tv-searje oer i skoalbad 0 LiKke Side Nijs oer de stjerre 2 Der wie ris i gymlearaar Koart ferhaal 4 Frjetsjer is my thús Hoe is it om y Frjetsjer te weje? 6 Djura is i sprigtalit Yterview mei Djura: sy rydt hyder 8 Epke giet foar goud Skoalle, elk moat der ferplicht hie. It tema fa dizze LiKk is da ek foar elkeie werkeber: skoalle. Sels BF ers hawwe braaf eieksame die y wiskude, Nederlâsk, Igelsk e skiedis. Sa siet Tim Douwsma op de Boargemaster Harmsmaskoalle op e Gordyk. Piet Paulusma wie i learlig fa it Aa Maria va Schurma y Frjetsjer. Syb va der Ploeg fytste alle dage ei De Saad y Damwâld. E Epke Zoderlad brocht sy skoaljierre troch op it OSG Sevewolde y It Hearrefea. Dy lêste sit o trouwes och op skoalle. Of o ja, op de uiversiteit. Neist sy turkarriêre studearret er ammetlik Geêskude y Gris! Hoe t ik dat wit? Simpel, ik ha it yterview op side 8 e 9 fa dizze LiKk lêze. Wiskude, de iee fyt it machtich, de oare hat der i gloeiede hekel oa. Mar... wat ís wiskude eis e wat kist der letter mei? Hat dy wiskudelearaar dy fraach wol beätwurde oa it begji fa it skoaljier? Nee? Lês da it artikel op side 4. Sjoukje va der Goot fyt wiskude y elk gefal wol i leuk fak. Sterker och, it is har favorite fak! Op side 6 e 7 fertelle learlige fa CSG Gaasterlad wat harre favo fak is. Ja, skoalle, och efkes e da hoecht it et mear. Da is it fakâsje! Hearlik! Hooplik lêst foar de fakâsje dizze LiKk och e da... lekker geietsje. Sjoch ik dy op Makkum Beach? Marrit de Schiffart Cedi/Taalsitrum Frysk > E D OA ZEe UT E AhaLt D i soad moaie wurde De Fr yske taal t al by oare tale, wurde e siswize. Krekt lykas ke sok it mear brûkt. Om dy wurde like frekw yk br ru ha wy y LiKk de wurde et te fer jitte ke ets ry fyst dy âlderw Ut e âlde doaze. Dê t! r werom. Swart op wy wurde of siswize we t fa i poppe. Sa drach Sae har mem is sw ier r ma, ier hy ofte ei et saf duorret 40 wike. It is t pe ho fer y e koke. Heit it boartersstek stiet al i fst lea aai. Sae hat op i boaike as eisk fammeber. y Swier: zwager Poppe: bab Dracht: zwagerschap g iet Hy ofte ei et: og la Boartersstek: box waari ee baby ligt of speelt hope Koke: keuke Ferhoopje: Boaike: aaspreek vor m voor kleie joge Neiskaai: ageslacht Fammeber: meisje YNHâld Hoi LiKk lêzers, Illustratrise fa LiKk wit belagrike prize! Aette Adela, de illustratrise fa ús eige LiKke covers, wurket hurd oa i fette karriêre! Se wû ammetlik twa belagrike prize by i wedstriid foar begjiede illustratoare. Boekieboekie is i beretydskrift dat elk jier de prestizjeuse Boekieboekie awards útrikt. Dêrfoar moaste de illustratoare dit jier i strip by i gedicht meitsje. Hjireist sjochst de strip dy t Aette makke. It levere har twa Boekieboekie awards op: de tredde priis fa de faksjuery e de earste priis fa de beresjuery. Wy fa LiKk bie fasels hartstikke grutsk op har! Yterview mei turer Epke Zoderlad 9 Strip Lekker Belagryk! 20 F-terside Oer games, muzyk, yteret e films Nûmer 6, jiergog 2, juy 202 LiKk is i tydskrift foar jogere, dat y i skoaljier seis kear ferskyt. It ki as selsstaich blêd lêze wurde, mar it slút ek oa by de tema s y de metoade Freemwurk. Redaksje: Cover e yllustraasjes: Lay-out e druk: Redaksje-adres: A Marrit de Schiffart Aette Adela Illustratie Telega drukkerij bv, Frjetsjer Cedi/Taalsitrum Frysk Lavedelheide PD Drachte T E likk@cedi.l -202: tspriis 20 s: 3,00 boemi er Losse abo emite à 6 ûm : t oemi b a it 0,0 : i 5 m t 2 o/m it aboe 0,0 0 : 0 mit e /m 6o 0 it abo 5: 9,0 mit e /m o o b a 8,0 0 it : 0 2 mit e 6 o/m it abo 7,0 0 r: a e m 2 e Kollekti ve ab o emite I wierheid as i ko I lyk ma is i ryk ma (Iemad zoder schulde is ee rijk ma) 2 Aette har illustraasjes bie bysûder om t der i soad details y sitte. Hoe lager ofst der ei sjochst, hoe mear ast ûtdekst. Sjoch och mar ris goed ei de cover fa dizze LiKk. Sekerstewitte datst och wat grappige details ûtdekst! Hast de mûs bygelyks al spotte? Besite fa tv-programma Gree Dream District Wy hawwe it bêste griee idee fa Nederlâ. Dat tochte guo earsteklassers fa Bogerma Sits, Dockiga College Dokkum e Piter Jelles Gymasium Ljouwert. Dêrom diee se mei oa it televyzjeprogramma Gree Dream District fa Disey XD. Y Gree Dream District geae de presitatoare Levi va Kempe e Joris Putma op syk ei it grieste idee fa Nederlâ. Se komme op besite by de skoalle mei de bêste ideeë, bouwe dêr i feestje é imme i ôfleverig fa Gree Dream District op. De trije Fryske skoalle hiee kreative e tûke ideeë e koee rekkeje op de komst fa de populêre Levi e Joris. Hasto de útstjoerigs mist? Sjoch se da werom op Bogerma sit y ôfleverig, Dockiga y ôfleverig 6 e Piter Jelles y ûmer 8. De fiale hat och et west wylst ik dit typ, dus om te witte wa t wû hat, silst ek op de website sje moatte. mar allie wurdskat kw yt, I sûe taa l rek ket et eg je fre Nije ûtw ikkelige krijt der ek wurde by. hat l. Ek de Fryske taa ommers om ije wurde wy me dich. Op yter et ka somtide ije wurde e. a dfo art phoe tsji: soa i ij Frysk wurd foar sm il Ma zjieel ij Frysk wurd? Krekt wat! Hast ek i ori dat ei likk@cedi.l. Mear wurk fa Aette sje? Tsjek da har webside: Collector s item:! de Fryske Doald Duck ck? Dat Fr yske Doa ld Du Hasto m al? De wikels de t a fle hy t soe al moatte, wa toere kie wy de ave út! Foar ie kear oa re de e ofy Go try, fa Doa ld, Ka Is it e. lêz k rs y it Fr ys Duck stêdbewee e fa fi Kk Li fa Wy et legeda rysk? gobert rs machtic h as Da wol. It is omme e, do uw bli ea St st: raa Duck tsji Doa ld rre hie e lig de efterstal misput! Ik sil dy! út e fea rre klopje Disey 3 Taalsitrum Frysk Omrop Fryslâ

3 Wat is wiskude? Elk hat it wolris meimakke. Do higest boppe i wiskudige som, de toge higet dy út e mûle, wat o wat is dy som dreech! E da yiee fregest dy ôf wêrmei ast eis dwaade bist. Wiskude! Wêrom? Wat is dat? E wat kist der letter mei? Neat dochs? Dy frage freegje om i atwurd. -40? Net ie wit waear t wiskude krekt ûtstie is. De âldste bewize komme út Egypte e Mesopotamië (wêr t Irak o leit). De miske dêr skreaue 3000 jier ly al berekkeige op. Y Mesopotamië wie de wiskude better ûtwikkele as y Egypte. De Mesopotamiërs makke doe al fergelikige e se koee de stellig fa Pythagoras ek al! Wiskude is iks De wiskude sa t wy dy o kee, is oars as de wiskude fa doe. Wiskude bestiet o ek út allerhae ferskillede ûderdiele. Bygelyks: aalysearje, mjitkude, kâsberekkeje e statistyk. Eis is atuerkude ek i ôfsplitsig fa wiskude. Tsjitwurdich brûke wy wiskude om ije dige te betike. Dat dogge wy troch probleemstellige te meitsje. Wiskude sels is dus eis iks. Temiste, wiskudige dogge eat wat daliks te ferimme is. Mei wiskude makkest eat, mar betikst wat om ta te passe. Sapst it och?! Wiskude is hadich Ek al dochst by wiskude eis eat, dat betsjut et dat it et i belagryk fak is. Wiskude hast hiel faak edich. Tik mar ris ei. Ast i keamer fervje wolst, komt it fa pas omdatst útrekkeje moatst hoefolle ferve ast edich hast. By it ite siede is it hadich ast witst hoefolle 2 desiliter of 200 gram is. E asto y de útferkeap i geweldige trui higje sjochst dêr t 40% koartig op sit, moatsto fasels wol útrekkeje kie hoefolle koartig ast krijst! Price, Sow Patrol, Arctic Mokeys, Moby, Foo Fighters e Chop 226. Al dizze bads hawwe y de Amsterdamse Melkweg spile. De measte amme kest fêst wol. Miskie dy lêste wol et, Chop 226. Wa t dat bie? Nei eige sizze bie se de jogste pukbad fa Nederlâ. E se spile y de fiale fa Kustbede. Dy wie y de Melkweg dus. I poppoadium dêr t Chop 226 leafst alle wike stiet. De lede fa Chop 226 komme út it Noarde fa Oerisel e it Sude fa Fryslâ. It bie Sam (3, sag e gitaar), Erwi (6, sag e bas) e Bret (2, drums). De joges bie sels och ûdersteboppe fa harre súkses. Nog iet zo lag gelede speelde we i café s waar maar ee paar ma aa de bar zate. Nu staat er ee echt publiek voor os, seit Bret wylst sy eage fokelje. Neffes Sam is it sa hurd gie om t se help krije fa de goede miske: de muzikale heite fa de joges. Chop 226 is o hast alle wike op paad. Fasels (och) et alle wike y i seal sa as de Melkweg, mar as it oa de badlede leit, duorret dat et lag mear. We wille u veel optrede, ervarig opdoe e beter worde, seit Erwi. Over ee jaar wille we i steeds meer zale e op festivals staa. Elke week op pad, dat lijkt me het mooist, dreamt Sam. I de Melkweg wil ik elke week wel staa. Se wûe de fiale fa Kustbede, de wedstryd foar jog, kreatyf talit, et. Maar we hadde ee hele leuke dag e het optrede gig super. Voor os was de hoofdprijs dat we i de Melkweg stode, op hetzelfde podium als waar de Foo Fighters e NOFX ooit stode. Se waarde wol bekeder troch harre optrede y de Melkweg, wat de kosertagida rekket hieltyd foller, ek mei gruttere festivals e seale. Koartly stie Chop 226 och op it Befrijigsfestival y Ljouwert. E seuwe? Nee, dy hawwe wy et, roppe de joges y koar. No ja, tajû, de earste kear wol. Toe stod ik met kikkede kietjes op het podium, jout Bret ta. Ik had zo buikpij, wilde het liefst weglope, seit ek Sam. Maar daara was het klaar e wist ik, dit wil ik de rest va m leve blijve doe. Wiskude is krekt soerstof: as it der is, hast der gji erch y. Pas as it der et mear is, ferimst datst et sûder kist. Tekst: Marrit de Schiffart Tekst: e Marrit byld: de Atsje Schiffart de Vries 4 5

4 It mist rottige skoalfak Marije Commijs, 4 jier biology Wêrom t biology my favorite fak is? Ik fy it misklik lichem sa yteressat! Hiel apart hoe t dat y elkoar stekt. Ik wol der letter ek wol mear oer leare, wat ik wol miskie wol kreamfersoarchster wurde. Skoalle, de measte learlige beskôgje it et as har grutste hobby. Sgool is saai, lêze wy faak op jogereiwebsites. E dochs doarde LiKk de folgjede fraach te stelle: Asto kieze moatst tuske al dy rotfakke, wat is da it mist rottige fak? Mei oare wurde: wat is dy favorite fak? Seis learlige fa CSG Gaasterlad joege atwurd. Wessel Stegega, 2 jier - Frysk Wy hawwe y Fryslâ i eige taal. Ik fy it moai om dêr wat oer te leare. Frysk is da ek my favo fak. Miskie kom ik letter wol y Limburch te wurkje, da ha ik eat mear oa Frysk. Dat hidert eat, wat ik fy it fak dochs et muoilik. Marti va der Weij, 6 jier - muzyk Ik hâld fa muzyk, dêrom is muzyk ek my favorite fak. Ik bi gek op metal, hard rock e puk. As ik muzyk meitsje, bi ik kreatyf dwaade e dat fy ik leuk. Muzyk is echt alles foar my. Ik wol letter da ek graach muzykproducer wurde. By it fak muzyk ki ik my fêst oriïtearje op dat berop. Jaro Adema, 5 jier - gymastyk Ik fy it lestich om stil te sitte, dêrom is gym my favorite fak. It is moai om midde op i saaie skoaldei efkes lekker te bewege. De lesse bie ek altyd ôfwikseljed, wat wy dogge oait itselde. By gym hoechst et te skriuwe e te lêze, mar it is wol hiel goed foar dy! Sjoukje va der Goot, 2 jier - wiskude Ik kies foar wiskude. By dat fak moatst somme oplosse. Krekt sa as by i spultsje of i puzel. Ik fy it altyd i útdagig om i oplossig te betike foar de somme. Matthys va der Velde, 4 jier Igelsk Ik fy Igelsk leuk. Dat komt ek om t ik der wol goed y bi. De dosit jout ôfwikseljed les e dat makket de yhâld fa it fak yteressat. Ik wol letter miskie ek wol dosit Igelsk wurde. Da soe ik et te strag wêze e ek et sa soad hûswurk opjaa. Favoryt op CSG Gaasterlad: -Gymastyk * 2-Tekeje * 3-Skiedis 4-Igelsk * 5-Wiskude Tekst e byld: Richt Kooistra 6 7

5 yterview meii.k. Lûdsma Sybrad Bok, regisseur Halbe Piter Claus e ruer Dolo Kol Kaja (spile troch Emma Dijk) Hey, wa bisto? Ik be Kaja, 5 jaar e woo i Leeuwarde, same met mij moeder. Ik zit i de klas bij Rutger e Jildou. Same met og ee paar adere zitte wij i de bad Ikaros. Ik be zageres. Hoe giet it mei de bad? Best goed! We hebbe al ee paar eige ummers. Meestal schrijft Rutger die, maar Jildou e ik hebbe ook wel ees ee idee e da kijke we of we daar wat mee kue. Het is jammer dat we ook aar school moete, wat Ikaros is veel leuker. It skeelde oars et folle. Wat bedoel je? Oh, Jildou! Ja, die deed eve moeilijk. Ze wilde iet meer, omdat ze me iet geloofde. Maar dat is alweer opgelost. Ik sap eigelijk iet precies wat haar probleem was. Volges mij is ze bag dat ik Rutger va haar afpak of zo. Mar dat dochst dochs ek? Welee joh! Rutger is gewoo ee lekker dig, waar ik graag mee wil zoee. Maar ik hoef gee echte Audysje foar badlede Ikaros verkerig. Jildou moet iet zo jaloers doe. Ze doet alsof Rutger va haar is, maar dat is ozi. Rutger mag zelf wete wat ie doet. E volges mij vidt hij mij gewoo leuker. Ka ik toch iks aa doe? Hoe is it o mei jim mem? Eigelijk is het al lage tijd hetzelfde. Ze ka gewoo iks meer. Ligt hele dage i bed. Dat is best lastig. De televisie moet bijvoorbeeld altijd op zacht. E ik moet elke dag koke. Maar mij buurvrouw helpt me af e toe met boodschappe doe e zo. Het lukt allemaal wel. Kue we het weer over Ikaros hebbe? Prima. Wat is jim doel? Lowlads! Pikpop mag ook. Maar we zulle wel wat kleier moete begie, dek ik. Misschie ee keer op het Bevrijdigsfestival i Leeuwarde. Of Noorderslag. Daar is 3FM ook altijd bij. E da moete we otdekt worde. Misschie over ee jaar of drie kue we doorbreke. Birdy is toch ook jog? Dat ka best. Je gaat og va os hore! Emma (Kaja) Riets, Emma e Sjoukje (Rutger, Kaja, Jildou) sjoge ie fa de Ikaros-ûmers y yterview mei Emma (spilet Kaja va Houte) Hee hoi, wa bisto? Ik be Emma Dijk, 5 jaar e woo i Wytgaard. Ik zit i Leeuwarde op school, i 4 VWO va Piter Jelles Motessori. E i leuk bybaatsje hâ, dit jier! Jazeker! Het was fatastisch om met I.K. mee te doe! Ee tijd om ooit te vergete. Zulke leuke mese, zulke leuke dige meegemaakt. Het was wel druk soms, met lage opamedage. We moeste ook veel tekst lere. Dat moest aast het gewoe huiswerk. Ee kwestie va goed plae dus. Mij school heeft er iet oder gelede. Wat wiee de moaiste sêes om te spylje? De heftige scèes zij altijd het leukst, met veel emoties. Ee vette ruzie bijvoorbeeld, maar verliefdheidsscèes zij ook mooi om te doe. Ik ka me makkelijk ileve. Da gaat er ee kop om die dat soort gevoeles oproept, dus dat gaat wel goed. Eigelijk maakt het mij iet zoveel uit welke emoties het zij, áls er maar emoties i voorkome. E die zitte volop i deze serie, dus dat is mooi! Wat is lestich oa dit wurk? Je bet kwetsbaar. Als iets goed gaat, krijg je complimete, maar als het iet lukt, krijg je kritiek waar iederee bij staat. E dat is wel ees lastig om mee om te gaa. E dat sommige dige vaak over moete, dat is moeilijk. Actere komt precies, elk woord dat je uitspreekt moet kloppe. Als het da opieuw moet, omdat er ee kleiigheidje misgaat, ga je heel erg adeke over wat je eigelijk zegt. Dat bregt je soms aa het twijfele. Wêrom moatte de miske eis ei dizze searje sje? Er gebeurt heel veel. Veel emoties, met veel afwisselig. Verliefdheid, ruzie, ziekte, agst, alles zit er i. Het is ee realistische serie. Het speelt zich af i het hier e u, met pubers e volwassee zoals die i het echte leve ook zij. Alles wat je i de serie ziet, gebeurt om je hee ook. E Kaja is atuurlijk ee superleuke puber, ze is altijd vrolijk e probeert er wat moois va te make. Ik vid haar sympathiek. Kamerama Ismael Lotz filmet Aemiek Schuurmas (de mem fa Rutger) Fideo-editor Jelmer moteart I.K. Ôfleverig 5 e 6 fa I.K. steae op op: 4 e juy Wurdst al herked op strjitte? Ik liep laatst over straat, toe ee paar meisjes mij riepe. Ze kede mij va I.K. e wilde met me op de foto. Dat is leuk. Als je dit werk doet, is dat ee mooi momet va erkeig. Wolsto letter ek foar tv wurkje? Ja! Daar be ik helemaal zeker va. Actrise of presetator lijkt me te gek, maar iets aders i dit vak ook. Ik zie u bijvoorbeeld ook hoe ee regisseur werkt, of ee scearioschrijver, e dat lijkt me prachtig! Ik weet og iet welke opleidig ik ga doe, maar het zal zeker met het televisievak te make hebbe. Het leuke va tv is dat je ee soort eige wereldje kut make, je creëert je eige persoages e verhale. Dat is fatastisch werk! Tekst: Bart Kigma, byld: Ismael Lotz e Halbe Piter Claus 8 9

6 j u s ti b i e be r You hate him, or love him. Der liket wol eat tuskey te sitte. Wy hawwe it fasels oer Justi Bieber. De measte joges fie him hieledal eat, de measte froulju fie him geweldich. Lover or hater, it makket eat út. Mar de ije plaat fa Justi is gewoa HOT! If I were your boyfried is i superstrak ûmer dat trochkald y de hitliste. Justi is folwoekse wurde mei dizze plaat. As dit i foarteke is fa ûmers dy t och komme moatte, da sjoch ik hieltyd mear fa dy haters straks dochs mei de hâ oer it hert strike. Dy Bieber, dy is sa gek och et. Plaat och et heard? Tsjek m op YouTube! l y k k e l i Jim hawwe allegear de phatte plaat fa Lykke Li wolris heard. Follow Rivers is har sigle. It wie i super súkses! Lykke Li is bere y Zwede op 8 maart 986. Se groeide op y i kreatyf gesi. Har heit wie muzikat e har mem fotografe. Doe t Lykke 6 jier wie, ferhuze de húshâldig ei Portugal. Doe t se 9 jier wie, makke se i radikale kar. Y 2007 kaam ammetlik har earste album út - Little Bit - e Lykke ferhuze foar dat album ei New York. It wie de bedoelig om i hiphop-artyste te wurde. Uteilik keas se foar de Idie-pop e sit se mei Follow Rivers ek y de wrâld fa dace e trace. It ûmer is ek geweldich covere troch de bad Triggerfiger. Sykje it mar ris op! be a s t y b oy R. I. P. De Beasty Boys brochte de lêste tiid et sa soad hits mear út, mar i pear jier ly wie dizze bad dè bad. It ki et oars, as do kest i stik as wat ûmers fa de mae. Fight for your right e Right here, right ow bie twa fa harre supersogs. De Beasty Boys wûe alle prize dy t der te behelje wiee. 3 Grammy s, alle mooglike MTV Awards e de Lifetime Achievemet-award. No wiee se wer folop y it ijs, mar dit kear mei fertrietlik ijs. Muzikat e oprjochter Adam Yauch is stoar, hy hie kaker. Y 2009 waard er al behaele oa i tumor y sy speekselklier. Adam is mar 47 jier wurde. Rest i peace, hiphop-legide! Oe Directio is de ije popsesaasje e komt út Igelâ.Y 200 diee Louis, Niall, Liam, Zay e Harry mei oa de Britske X-Factor. Se eiige as tredde. De joges diee y earste ystâsje allegear mei as solo-artyste. Se giee et troch y de kategory Joges, mar waarde troch Nicole Scherziger as groep trochlitte. Harre coach wie Simo Cowell. Nei fjouwer wike wiee se de lêste act fa Simo. Harre sigle Forever Youg lekte út. It soe it ûmer wêze dat útbrocht wurde soe as se wie soee. Harre earste sigle What makes you beautiful kaam op septimber út e stie de wike dêrei al op ûmer y de UK SINGLES Chart. Udertuske hat de boybad alle rekôrds ferbrutse e stjitte dêrmei The Beatles, de Spice Girls e Coldplay fa harre troa. Way to go! o e d i r e c t i o T h e I to u c h a b le s s treet d a c e 3 d Ash is i streetdacer e docht mei oa ferskillede dacebattles. As hy ferslei wurdt troch de Amerikaaske crew Ivicible, beslút hy om se by de ije battle te ferslaa mei de bêste dûsers fa de wrâld. Dêrom giet hy op reis troch Europa. As er sy team kompleet hat, komt er Eva tsji. Ek sy ki geweldich dûsje. Hy wurdt op slach fereale op har. De groep wol har der et by hawwe. Mar Ash wol e hy is de lieder. Hoe komt dit? Uteilik moatte se mei elkoar ei de grutte battle tawurkje: together as oe. L i k k e f i l m s The Itouchables draait alwer i skoftke y e bios, mar wy fa LiKk riede jim allegear oa om der och hie te gea. It is i feelgood movie dy t sawol foar dy, as foar dy âlders geskikt is. De film is basearre op i wierbard ferhaal. De miljoêr Philippe is troch i ûgelok ferlamme rekke. Nei t er skoftelag deselde fersoarger hâ hat, moat der i ije komme. De Seegalese Driss sit y tjustere sake e teart op i útkearig. Mar wa t dêrfoar y oamerkig komme wol, moat wol sollisitearje. E do riedst it al, Philippe kiest Driss. Der ûtstiet i bysûdere freoskip. I humoristysk e tagelyk ûtroered moai ferhaal.

7 Der wie ris i gymlearaar... Ús gymlearaar wie i bytsje uver. Nee, wacht, dat bytsje litte wy fuort. Hy wie hartstikke uver. Gymlearare bie hast allegear itselde: über-etûsjast e fierstete sportyf. Mar dy fa ús wie dat et. Hy wie earder lui e woe et tefolle drokte. It like as wie er y sy holle altyd mei wat oars dwaade. Mar wêrmei wiste we et. Eis wiste we eat fa him. Temiste, we wiste eat seker. Alderejiers fertelde ús allerhade ferhale wêrfa t lag et altyd dúdlik wie oft se wier wiee. Sa soe de gymlearaar flearmûze as húsbiste ha, (libjede!) mûze e joge pykjes oa sy slage fuorje, middey i hiel tsjuster bosk weje e sels biste opsette We doarde it him oait te freegje, wat ast him te lag y e eage seachst, soe er dy betoverje. No leauwe wy fasels al lag et mear y Siteklaas e dus ek et y sokke praatsjes, mar dochs. Doe t wy op i kear it wie i hiele gewoae dei - it gymlokaal ystapte, stie der yiee i oare gymlearaar foar ús. We hiee him al wol ris op skoalle sjoe, mar hy joech altyd les oa oare klasse. It wie Feestra: jog, fit, über-etûsjast e fierstete sportyf. Us âlde gymlearaar wie mei pesjoe. Hy woe mear tiid ha foar sy hobbys. Wy seage ioar oa. Hobbys? Biste opsette? Flearmûze fleae leare? Brrr. We krige et lag de tiid om der oer ei te tike, wat fa Feestra moaste we omklaaie e i warmig-up dwaa. Guo lutse wyt wei. Oare begûe seuweftich te laitsje. I wike letter. Feestra hat i speurtocht foar ús útset y it bosk. Ik kom y it groepke by Bas, Lieke, Maarte e Siebrich. Y it bosk lêst Siebrich de earste fraach foar: i drege rekkesom. We ploffe mei i sucht op e grû. Boppe ús holle belûkt de loft. Sjit ris op je!, ropt Maarte ei Siebrich. Se makket i gebear mei har earm. We moatte stil wêze, oars ki se et hollerekkeje. Ja mar..., stammeret Lieke by de earste grutte druppe. Ja, sis, sa ki ik dochs et rekkeje?! Sykje da eve i skûlplak! We sjogge freegjed ei Bas, hy weet flak by it bosk e komt hjir faker. Hjir stiet wol i lyts húske flakby. It heksehúske, eamde se it froeger. Hekse? Leaust it sels tik!? Maarte giet stea e lûkt sy kapusjo oer de holle. Watfoar kat moatte wy op foar dat húske, bage skiter? We rie djipper it bosk y e ferlitte it paad. Da steae we foar i lyts, houte húske. It hat lytse rute wêr t spiewebbe foar higje. Hjir hat al jierre et ie mear west, kokludearret Maarte. Hy set sy hae tsji it rút e loert ei bie. Da sprigt er achterút. Wat is der, wat bisto yiee wyt!, ropt Lieke. Maarte wiist ei it hús e stammeret: h-h-h-h-h-hert! Wat o, h-h-h-hert?!, Siebrich har geduld is op e har hier plakt tsji har holle, bedoelst heks? I heks y it heksehúske, o dat soe wat wêze hear, ha! Da giet mei i akelige pieieieieieiep de doar fa it húske iepe. We besykje i pear stappe achterút te dwaa, mar it bosk liket troch de rei y i moeras feroare, ús skuo bie y de modder fêstsûge. Da stekt der i holle om e hoeke fa de doar. Dat is It is Feestra!? Hy skrikt hast like bot as wy. Wat dogge jim hjir? Dy speurtocht komt hjir hieledal et del! Lieke is as earste fa de skrik bekaam. Weje jo hjir? E ha jo i hert y e hús? I d-d-d-dea hert, flústeret Maarte, dy t och altyd wyt om e sút is. Wat, i dea hert?!, ropt Lieke o. Feestra suchtet e fertelt ús wat ûweich dat er biste op set, hjir y sy húske y it bosk. Hy jout ek biology e dy biste ki er y de les moai brûke. It liket oft alle gymlearare der uvere hobbys op ei hâlde, flústeret Siebrich ei my, mar et sacht geôch. Hoesa?, freget Feestra ijsgjirrich. No, eeuh, ús âlde gymlearaar hat slage as húsbist. E dy fuorret er mûze. Libjede mûze! Feestra begjit bolderjed te laitsje. Hoe komme jim dêrby? No, we hearre wol ris wat fa âlderejiers e sa. Haha, dat klikt et as jim âlde learaar hear, dat is echt i hiel gewoae ma. Neffes my kweekt er bosaibeamkes as hobby. Yiee wurdt Feestra hastich. No, jim moatte mar wer op skoalle oa. De les is al foarby, hear. Ik sjoch fa Feestra ei Siebrich e wer ei Feestra. Siebrich har eage wurde grutter e grutter. De oare sette al út ei, mar Siebrich bliuwt stea. Ik lûk har oa de earm mei. We kie yiee folle hurder as de hiereis. Yiee stiet Siebrich stil. Hoe lag ha jim him eis y e eage sjoe? No, gewoa, wol i skoftke, wol sa fatsoelik, o, atwurdet Bas. Leausto och y Siteklaas?, freget Maarte, dy t it bosk sa gau as mooglik út wol. Hy wachtet it atwurd et ôf. Drave!! Tekst: Atsje de Vries e Breggia va der Ploeg 2 3

8 Frjetsjer is my thus frjetsjer Wat is der allegearre te belibje y Frjetsjer? Der is hjir geôch te dwaa. Skoalle imt de measte frije tiid, haha. Ik sit op de AMS. Dat stiet foar Aa Maria va Schurma. It is i skoallemieskip mei vmbo e havo. Ik sit sels y de tredde klasse KL-groe. It is i leuke skoalle. Ik ha it dêr tige ei t si. E ei skoaltiid, wat dochst da? Da is hjir ek fa alles te belibje. Der bie geôch leuke wikels e der is i grut swimbad. Wy hawwe hjir teater De Koorbeurs. Dêr draaie se tsjitwurdich ek films. Super, wat da hoege wy et ei Ljouwert ta. Ik ha der al i pear kear hie west. E op seotemoar bi ik altyd te fie by Adromeda. Dat is de scoutigclub. Ik bi o APL, dat stiet foar Keatse e de PC Keatse is i hiele âlde balsport. Soms wurdt it sels de alderâldste balsport fa e wrâld eamd. Der bie oawizigs dat der 4000 jier ly al keatst waard. Keatse is i sport wêrby t i lytse bal mei de hâ - al of et beskerme troch i wat - sa slei wurde moat, dat de tsjistaer de bal et werom slaa ki. De keatssport wurdt y ferskate fariate e y mear as 50 lae e lâstreke spile, ûder oare y België, Frakryk, Baskelâ, Valecia, Itaalje, de Feriee Steate e Súd-Amearika. Keatse wurdt sjoe as i typysk Fryske sport. It is y de 6e ieu troch Hollâske dykwurkers op It Bilt y Fryslâ ytrodusearre. De Fryske fariat fa it spul wurdt op gers It is i stêd, mar it hat de grutte e de gesellichheid fa i doarp. Elkeie ke elkoar, dat fy ik moai. I miput is dat der gji útgeasgelegehede bie foar jogere. Net dat ik o sa stapper bi, mar ik hear it om my hie fa oare. Dat bie de wurde fa Wietske Nijdam (5). Se is hikke e tei y Frjetsjer. Assistite Patrûlje Lieder. Da moatst de lieder fa de groep dus helpe. Fierder hat Frjetsjer ek allerhade sportclubs. Wêr is Frjetsjer beked om? Om de PC e it Plaetarium. Ik tik dat it Plaetarium it bekedst is. Miske út de hiele wrâld komme del om dat te besje. Bygelyks Igelse, Amerikae, Dútsers e Japaers. Dy lêste kist herkee oa de grutte fototastelle. No moat ik earlik bekee, dat ik och oait y it Plaetarium west ha. Slim, hi? De PC is i wichtige keatswedstriid. Ik ha wolris heard dat de PC te fergelykje is mei de wrâldkampioeskippe. Ik fy it fral i hiele gesellige dei. spile tuske twa teams fa elk trije spilers, de partoere. Foaral y it oarde fa de provisje is it spul och hieltyd populêr. Y de rest fa Fryslâ is dat mider. De PC is de wichtichste keatspartij foar malju, dy t sût 854 alle jierre hâlde wurdt y Frjetsjer op it fereamde keatsfjild It Sjûkelâ. Tsjitwurdich dogge 6 partoere oa de PC mei. Op dizze partij komme alle jierre sa miske ôf. De PC wurdt hâlde op de 5e woasdei fa july ôf rekkee. Sût 854 is de PC fjouwer kear et trochgie: y 943 e 944 fawege de oarloch, y 866 fawege de goalera e y 859 fawege i pokke-epidemy. Ja, e de Alvestêdetocht fasels. Frjetsjer is i wich tich put foar de reedriders, wat ei Frjetsjer komt it lage, drege trajekt ei Dokkum ta. Ik baalde sa dat de tocht fa t witer et trochgea koe. Ik hie it sa graach i kearke meimeitsje wolle. Wat ij is y Frjetsjer is it Rock e Roll-festival. Dat wurdt dit jier y maaie foar de tredde kear hâlde. Da bie der ferskillede poadia mei badsjes. Der ride âlde Amerikaaske auto s troch de stêd e miske ha har ferklaaid. Dat is echt fet! Iekear i Frjetsjerter, altyd i Frjetsjerter? Ja, foar my jildt dat wol. Ik weje hjir al my hiele libbe e ik tik dat ik hjir ek altyd weje bliuw. Al my famylje e freoe weje hjir ek. Frjetsjer heart by my of ik by Frjetsjer. It is my thús. Uiversiteit Y Frjetsjer hat mear as twahûdert jier i uiversiteit stie. De Uiversiteit fa Frjetsjer, destiids ek wol Academiae Fraekeresis eamd, is oprjochte y 585. Studite út hiel Europa studearre dêr teology, rjochte, medisie, filosofy, tale of wiskude. Eise Eisiga Y sy joge jierre hie de wol-kjimmer Eise Eisiga (Droryp, 2 febrewaris Frjetsjer, 27 augustus 828) al i soad yteresse foar wiskude e stjerrekude. Op 5 maaie 774 bewearde de Boazumer predikat Eelco Alta dat de wrâld fergea soe as gefolch fa i botsig fa plaete. Dizze bewearig joech i protte opskuor ûder de befolkig. Eise Eisiga woe bewize dat der gji rede foar payk hoegde te wêze, om t sa botsig et mooglik wie. Y 774 begû er mei de bou fa i skaalmodel fa it siestelsel y de wekeamer fa sy hûs. Sâ jier hat er dwaade west mei dat plaetarium. It wurket ao 202 och hieltyd. Op is i filmke te sje oer Eise Eisiga. De uiversiteit levere y dy tiid hiele fereamde studite e heechlearare. Doe t y de 8e ieu it tal studite werom rû, hat Napoleo y 8 beslette de uiversiteit te slute. Op is i filmke te sje oer de Frjetsjerter Uiversiteit. Tekst e byld: As Walliga 4 5

9 Krekt bûte De Feahoop stiet Stoeterij Affetto Grata. Djura Eriga (5) waard dêr letterlik tuske de hyders grut. Logysk dus dat Djura hieledal gek is fa hyderride e da foaral fa sprige. Toe ik og ee baby was, gig ik al ees paardrijde met mij moeder. Vaaf mij derde gig ik het echt allee doe. Djura is i sprigtalit Ee stoeterij is ee paardefokkerij, fertelt Djura. Bij os fokke we met paarde va de Grata stam. Affetto beteket: voorkeur aa. Vadaar dat oze stoeterij Affetto Grata heet. Op it stuit steae der satji hyders by Affetto Grata. Fyftji dêrfa bie fa Affetto Grata sels e twa fa imme oars. Joge hyders hâldt de stoeterij meast earst sels. Da berijde we ze tot ze beleerd zij dus dat ze beked zij met het zadel. Daara verkope we ze. Sommige paarde verkope we ook metee als veule. Djura hat it hyderride leard fa har âlders Teake e Irma. Daaraast zit ik op De Radboudruiters waar ik poyrijlesse heb gevolgd. Vaaf mij zevede be ik begoe met wedstrijdrijde op ee B-poy. Dat is ee poy va meter 20. Later be ik aar ee grotere maat poy gegaa e u rij ik og op ee hegst va meter 54. Dy hyst hjit Sudar e is Djura har leafste hyder. Elke keer als ik thuiskom e hij staat i het weilad, da hiikt hij aar me. Ferskillede sprigklasse by hyders A = Aspirate, hiderisse maks. 90 sm. B = Begiers, hiderisse maks.,00 meter. L = Licht, hiderisse fa,0 meter. M = Middelzwaar, hiderisse fa,20 meter. Z = Zwaar, hiderisse fa,30 meter. ZZ = Zeer Zwaar, hiderisse fa,35 meter. Yterasjoale klasse = Grad Prix, hiderisse hawwe gji maksimale hichte. Oer hiderisse sprige jout i kick Djura sprigt o et allie mei har poy mear, mar ek mei hyders. Ik vid het elke keer weer ee kick om over ee hideris te gaa. De hoogte va de hiderisse e de afstade tusse de hiderisse zij groter met ee paard da met ee poy. Bovedie heeft ee poy ee kleiere galopsprog. Allemaal dige waar ik i het begi aa moest wee. Maar i sprige zit actie e daardoor vid ik het leuker da bijvoorbeeld dressuur. It heechste ivo dêr t Djura op dit stuit y útkomt, is de M-klasse. Sût 2008 trait Djura by it Hippisch Talete Cetrum (HTC) y Dwigeloo. By i FK krige de rydsters i folder mei seleksjedage foar it HTC. Dêr is Djura doe hie gie. Agelique Hoor, har grutte foarbyld y it sprige, e Nathalie va der Mei sprige allebeide yterasjoaal e sy beoardiele wa t foar it HTC útoege wurde soe. Djura krige i pear dage letter al berjocht dat se útkeaze wie. Daar was ik echt heel blij om. Drok programma eist skoalle Djura rydt alle tiisdeitejûe mei har heit ei Dwigeloo. Dêr krijt se les fa Arje Vos. Ee uur i de auto, ee uur les e ee uur terug i de auto. I drok programma dus. E Djura moat it allegearre eist har skoalle dwaa. Mij vader zegt altijd: Eerst school e da de paarde. Zelf vid ik dat atuurlijk adersom. s Witers doe ik meestal eerst de paarde e da mij huiswerk, wat ik ka mij huiswerk doe als het doker is e de paarde iet. Mocht it edich wêze, da hâldt har skoalle, Sigellad VHS y Drachte, rekke mei har sport. Waeer ik doordeweeks ee wedstrijd heb, mag ik vrij vrage. E doe t Djura i maatskiplike staazje útkieze moast, keas se fasels foar de stâl fa Hester Klompmaker (miskie wol ie fa de bekedste Fryske sprigamazoes) y Bûtepost. Djura trait alle dage mei har hyders Romaaleva, Altaa, Sifragrata, e poyhyst Sudar. De eerste tie miute stap ik wat i met het paard, zodat ie ee beetje otspae wordt. Da begi ik met drave e vervolges zo twitig miute wat loswerke i draf. Da og wat i galop e soms maak ik ee paar lage hiderisjes waardoor ze wat leig worde. Richtig ee wedstrijd rijd ik wat mider lag, maar trai ik wat meer op hoogte. Alle hyders komme sa oa bar e dêrei folgje it poetse e it útmeste fa de stâl. Nei de Olympische Spele De hiele famylje giet altyd mei ei de wedstride. Suske Kiara (3) rydt ek e sus Jildou (20) hat altyd wedstride ride oat se studearje gog. Jildou is al ee keer Fries kampioe geweest, fertelt Djura, e dat wil ik atuurlijk ook. Y 200 waard Djura al ris twadde by it FK, mar fasels wol se har grutte sus och graach ferbetterje. Ik wil graag dat mij paarde mij goed aavoele e dat het allemaal goed blijft gaa, zodat ik ook volged jaar bij het HTC mag blijve. Mij droom is om op Grad Prix iveau iteratioale wedstrijde te rijde. E ik zou atuurlijk ook heel graag mee wille doe aa de Olympische Spele. Mear witte? Tsjek Tekst: Biaca Beemer, byld: Marti de Jog 6 7

10 Epke giet foar goud Epke Zoderlad hat it drok. Hy riedt him ta op de Olympische Spele y Lode. E dat freget i soad tiid. Sa soad, dat er er eis gji tiid hat foar i yterview. No, dat begripe wy fasels. Wy wolle alles wol dwaa, as dy goude plak mar ei Fryslâ komt! Uw wes is os bevel! Hoe is it om topsporter e BN er te wêze? My libbe is feroare, mar ik bi itselde bleau. Ik doch i soad ûderfiig op troch my libbe as topsporter e my reiskes ei it bûtelâ. Fasels, ik moat i soad frije tiid yleverje e dat hat yfloed op my sosjale kotakte. Mar om t ik wit dat it tydlik is, ha ik it der allegear foar oer. Wie dy famylje belagryk foar dy karriêre? Troch my broers e sus bi ik al op joge leeftyd begû mei turje. My famyljelede wiee allegear like faatyk e stiee achter my. Ik hie ek it gelok dat my âlders mei koee e woee ei wedstride y it bûtelâ. Sa koe ik my fierder ûtwikkelje. Hoe soargest derfoar dat i oefeig goed giet? Ik werhelje my oefeige sa faak as mooglik. Sa meitsje ik de kâs dat it ferkeard giet sa lyts mooglik. Dat makket de kâs op tsjislach e blessueres ek lytser. Boppedat stea ik posityf y it libbe. Ik besykje altyd foarút te sje. Sa wol ik derfoar soargje dat tsjislagge et foarkomme. Wat dochst ast i medalje wû hast? Jûchheie fasels! Dêrei moat ik mei sjoeraliste fa krate e televyzje prate. E da bou ik fasels och efkes i feestje. De oare deis moat ik da alwer werom ei hûs. Thús sil ik da och wol lag eigeietsje troch de oefeig werom te sje e ei te dreame Fos Decoster: Tekst: Atsje de Vries Y Chia kie se goed turje, y Nederlâ kie we aardich fuotbalje e út Fryslâ komme de bêste reedriders. E da giesto op turje?! My broers e sus siete al op turje, doe t ik fjouwer wie mocht ik meidwaa. Ik hie der oalis foar, wat i jier letter gog ik al ei i heger ivo. Dêr wie ik my et sa fa bewust, ik fû it machtich e seach it mear as boartsje. Mar om t it sa goed gog, bleau ik turje. Fasels altyd eist skoalle. Ik gog earst ei de St. Jozef School y De Lemmer e dêrei ei OSG Sevewolde y It Hearrefea. Dat is i saeamde LOOTskoalle (Ladelijke Orgaisatie Oderwijs e Topsport). Dat betsjut dat se topsporttalite stypje om sport mei skoalle te kombiearje. No doch ik eist my turje i opliedig geêskude oa de uiversiteit fa Gris. Hast och wol tiid foar skoalle? Net sa soad. Ik trai seis dage wyks. Op trije fa dy dage doch ik twa traiige. E fierder ha ik wedstride. I wedstriiddei is eis hiel saai, ik besykje út te sliepe, goed te ite, muzyk te lústerje of i filmke te sje. Sa ferset ik de sie, tusketroch besykje ik ek och wat te sliepe. Alles by ioar trai ik sa 25 oere wyks e dêr komt da och fysioterapy by. Fierder moat ik i soad rêste. De tiid dy t da och oerbliuwt, brûk ik foar my stúdzje geêskude. It is wol spitich dat it der wat eist moat, wat ik doch it graach. Ek surfe fy ik moai e reedride, mar dêr haw ik fasels et altyd tiid foar. Ik mei my skouders ek et te bot belêste, wat da giet it turje wer mider. O ja, e ik hâld ek fa muzyk, ik ha seis jier trompet spile e gitaar fy ik ek i moai ystrumit. Tiid tekoart dus! KNGU-Thomas Schreyer Tekst: Atsje de Vries, byld: sjoch bestae Dêr leit ér, my earste telefoa.. ik sil de moaie momite mei dy ea ferjitte! 8 9

11 Caro Emerald y duet mei Pio De Nederlâske sjogeres Caro Emerald hat ei april i duet opomme mei Pio fa Sesamstraat. Dat makke se beked fia Twitter. Se twittere: Opames voor Sesamstraat vadaag. Ik doe ee duet met Pio. Spitigerôch twittere se der et eve achteroa waear t it duet útstjoerd wurde sil. Dat is ûbeked. Soe der da wier eat oars opsitte? Alle jûe foar Sesamstraat! iphoe 5: et stikke te krije? De iphoe 4S is amper i healjier op e merk of der wurdt alwer spekulearre oer de iphoe 5. De lêste geruchte bie dat de 5 makke wurde sil fa i foarm fa amorf metaal. Amorf metaal kuollet by it meitsje hiel hurd ôf. Dêrtroch is it sterker as oare metaalsoarte. Wêrom t dat hadich is? Apple soe de iphoe 5 da och lichter e tier meitsje kie. Fierdere geruchte? De iphoe 5 soe y juy lasearre wurde! Fa dat lêste leauwe wy fa de F-terside earlik sei gji byt. Lady Gaga e Justi Bieber as alie It soe tiid wurde: Lady Gaga e Justi Bieber beutte har bûteierdske kwaliteite! De twa popstjerre krûpte foar de film Me i Black III y de hûd fa i alie. Y elke Ma i Black-film bie yterasjoale artyste te sje dy t i bûteierdsk skepsel spylje. Dit kear bie dat dus Gaga e Bieber. Neffes regisseur Barry Soefeld wie it i útdagig om stjerre te fie dy t o beroemd bie, mar oer tsie jier óch. Dat is wol slagge. No och sje oft wy se herkee Me i Black III draait sût 30 maaie y de bioskope. Tekst: Marrit de Schiffart Kosert Nick & Simo y de bios Bisto gek fa Nick & Simo, mar hast gji kaartsjes foar it kosert fa 9 septimber y Carré? Gji oed! It kosert is live te sje y 6 bioskope! Alle fas kie it kosert sa byweje, fertelle de beide sjogers. It is hiel bysûder dat dit bart, wat soks is och oait earder die y Nederlâ. Dat wurdt geietsje! Net allie fa de bekede Nick & Simo-ûmers, mar ek fa ytime akkoestyske ferskes. Dat hat it duo ús temiste tasei. Jay-Z op Facebook Liket it dy wol wat? I wrâldfereamde hiphop-stjer wêze e trouwe mei Beyocé? Oftewol: i libbe as Jay-Z hawwe? Dat komt moai út, wat ykoarte ferskyt der op Facebook i game wêry t de spiler Jay-Z is. De game krijt de amme Empire. De spiler begjit y it spultsje y de achterstâswyk dêr t Jay-Z as lyts jokje ek wee. Troch mei te dwaa oa rapbattles, groeit de spiler út ta ûderimmer. As de gamer ek och i goede plaat makket, ki er útgroeie ta de sakemagaat e hiphop-stjer dy t Jay-Z tsjitwurdich is. Krekt wat, of et?