Algemeen ambtsbericht Afghanistan

Transcriptie

1 Algemeen ambtsbericht Afghanistan februari 2006 Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken Afdeling Asiel- en Migratiezaken

2 Inhoudsopgave Pagina 1 Inleiding 4 2 Landeninformatie Basisgegevens Land en volk Geschiedenis Staatsinrichting Politieke ontwikkelingen Kabinet Verkiezingen Machtsfactoren Militaire ontwikkelingen en veiligheidssituatie Enduring Freedom ISAF PRT Afghaanse veiligheidsorganisaties Ontwapening, demobilisatie en reïntegratie (Disarmament, demobilisation, reintegration: DDR) Veiligheidssituatie Sociaal-economische situatie Humanitaire situatie Economische situatie Drugsbestrijding 38 3 Mensenrechten Juridische context Verdragen en protocollen Nationale wetgeving Toezicht Naleving en schendingen Vrijheid van meningsuiting Vrijheid van vereniging en vergadering Vrijheid van godsdienst en overtuiging Bewegingsvrijheid en documenten Rechtsgang Arrestaties en detenties Foltering, mishandeling en bedreiging Verdwijningen Buitengerechtelijke executies en moorden Doodstraf Positie van specifieke groepen Politieke opposanten 63

3 3.4.2 Etnische groepen Journalisten Vrouwen Niet-moslims en bekeerlingen Taliban Ex-communisten 73 4 Migratie Migratiestromen en motieven Terugkeer algemeen Terugkeer vanuit Nederland Problemen bij terugkeer Opvang binnenlandse ontheemden Opvang in de regio Activiteiten van internationale organisaties Beleid andere landen 79 5 Samenvatting 80 Literatuur 82 Bijlage (n) I II III Samenstelling van de regering, lijst van gouverneurs, lijst van commandanten van de geheime politie 89 Historisch overzicht van de belangrijkste politieke facties en hun militaire eenheden 94 Lijst van politieke partijen die officieel geregistreerd zijn bij het ministerie van Justitie 97 IV Kaart van Afghanistan 104

4 1 Inleiding In dit algemeen ambtsbericht wordt de huidige situatie in Afghanistan beschreven voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit Afghanistan en voor besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Afghaanse asielzoekers. Dit ambtsbericht is een actualisering van eerdere ambtsberichten over de situatie in Afghanistan (laatstelijk juli 2005). Het algemeen ambtsbericht beslaat de periode van juli tot en met december Dit ambtsbericht is gebaseerd op informatie van openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. Bovendien liggen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke rapportages van de Nederlandse vertegenwoordiging in Afghanistan aan dit algemeen ambtsbericht ten grondslag. In het algemeen ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen. Daar waar openbare bronnen zijn vermeld, wordt de tekst in veel gevallen ook ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen. In hoofdstuk twee wordt ingegaan op recente ontwikkelingen op politiek, veiligheids- en sociaal-economisch gebied. Deze beschrijving wordt voorafgegaan door een beknopt overzicht van de recente geschiedenis van Afghanistan. Ook is een korte passage over de geografie en de bevolking van Afghanistan opgenomen. In hoofdstuk drie wordt de mensenrechtensituatie in Afghanistan geschetst. Na een beschrijving van wettelijke garanties en internationale verdragen waarbij Afghanistan partij is, komen de mogelijkheden van toezicht op naleving van de mensenrechten aan de orde. Daarna volgt de beschrijving van de naleving dan wel schending van enkele klassieke mensenrechten. Ten slotte wordt de positie van specifieke groepen, waaronder minderjarigen belicht. In hoofdstuk vier komen de opvang van binnenlands ontheemden, het beleid van een aantal andere Europese landen inzake asielzoekers uit Afghanistan en activiteiten van internationale organisaties, waaronder de positie van de UNHCR, aan de orde. Een algehele samenvatting volgt in hoofdstuk vijf. 4

5 2 Landeninformatie 2.1 Basisgegevens Land en volk De Islamitische Republiek Afghanistan ligt in Zuidwest-Azië en wordt volledig ingesloten door andere landen. Het land grenst in het oosten en zuiden aan Pakistan (over een afstand van 2580 km), in het westen aan Iran (936 km), in het noorden aan Turkmenistan (744 km), Oezbekistan (137 km) en Tadzjikistan (1206 km) en in het noordoosten aan China (76 km). Afghanistan beslaat een oppervlakte van ongeveer km², achttien maal de oppervlakte van Nederland. Het land is opgedeeld in 34 provincies. 1 De vijf grootste steden van het land zijn Kaboel (de hoofdstad), Kandahar, Herat, Mazar-i- Sharif en Jalalabad. De bevolkingsomvang wordt geschat op ruim 28,5 miljoen inwoners. 2 De bevolking van Afghanistan bestaat uit een groot aantal etnische groeperingen, waarvan de grootste groep de Pashtuns (42 %) zijn. Andere belangrijke bevolkingsgroepen zijn de Tadzjieken (27 %), de Hazara s (ongeveer 9 %), de Oezbeken (ongeveer 9 %), de Aimak (4 %) en de Turkmenen (3 %). Daarnaast zijn er nog vele kleinere etnische groepen, waaronder de Noeristani s en de Farsen of Farsiwan en de nomadische Kuchi s. 3 De islam is de officiële religie in Afghanistan. Ongeveer 80 % van de bevolking is soennitisch moslim, terwijl ongeveer 20 % sji ietisch moslim is (waartoe ook een kleine groep ismaëlieten behoort). Daarnaast leeft een zeer kleine groep hindoes en sikhs in Afghanistan. 4 In Afghanistan worden vele talen gesproken, waarvan het Dari en Pashtu de belangrijkste zijn. Sinds 1936 zijn Dari en Pashtu de officiële talen van Afghanistan, hetgeen is bevestigd in de nieuwe grondwet van januari De Het betreft: Badakhshan, Badghis, Baghlan, Balkh, Bamiyan, Farah, Fariab, Ghazni, Ghowr, Helmand, Herat, Jowzjan, Kaboel, Kandahar, Kapisa, Kunar, Kunduz, Laghman, Lowgar, Nangarhar, Nimruz, Uruzgan, Paktia, Paktika, Parwan, Samanghan, Sar-i-Pol, Takhar, Wardak, Zabul, Nuristan, Khost, Daikundi en Pansjiri. Schatting uit juli 2005 uit het CIA World Fact Book.. CIA world factbook juli Volgens een van de standaardwerken van Erwin Orywal uit 1986 over de bewoners van Afghanistan komen er in Afghanistan tenminste 55 verschillende etnische groepen voor. Geciteerd in: W. Vogelsang, Afghanistan, een geschiedenis (Amsterdam 2002), blz. 45. U.S. Department of State, Background note: Afghanistan (januari 2004), blz. 1. 5

6 Turkse talen (Oezbeeks en Turkmeens) zijn in de nieuwe grondwet samen met het Baluchi, Pashai, Nuristani en Pamiri na het Pashtu en Dari tot derde officiële taal verheven in die gebieden waar een meerderheid van de bevolking deze talen spreekt. Onderwijs wordt alleen in het Pashtu en Dari gegeven. Het Pashtu wordt overwegend door de Pashtuns gesproken. Tadzjieken en Hazara s spreken voornamelijk Dari. Veel stedelijke Pashtuns, met name in Kaboel, spreken ook Dari. Na de val van het Talibanbewind in 2001 heeft het Dari aan populariteit gewonnen, omdat het Pashtu wordt geassocieerd met de Taliban, die grotendeels uit Pashtuns bestaan. Het volkslied wordt uitsluitend in het Pashtu gezongen Geschiedenis De moderne geschiedenis van Afghanistan begint met de machtsovername door Mohammed Daoud, die in 1973 zijn neef koning Zahir Shah afzette, zichzelf tot president benoemde en daarmee een einde maakte aan de semi-constitutionele monarchie die tussen 1919 en 1973 in Afghanistan bestond. 5 Communistische periode ( ) De heerschappij van Daoud duurde tot 1978, toen de Democratische Volkspartij van Afghanistan (DVPA) met een militaire coup de macht overnam. 6 De DVPA zou 14 jaar aan de macht blijven. De Democratische Republiek Afghanistan, zoals Afghanistan toen ging heten, werd achtereenvolgens geregeerd door de presidenten Nur Mohammad Taraki ( ), Hafizollah Amin (1979), Babrak Karmal ( ) en Mohammad Najibullah ( ). Van 1979 tot 1989 werden grote delen van het land bezet door Sovjettroepen. Gedurende de gehele periode woedde een binnenlands gewapend conflict tussen aanhangers van het communistische bewind en Sovjet-troepen aan de ene kant en islamitische opstandelingen, de Mujahedin, aan de andere kant. Pogingen van Najibullah om tot nationale verzoening te komen, mislukten. In april 1992 kwam een einde aan de communistische heerschappij in Afghanistan. Mujahedin-periode ( ) 5 6 H. Magnus en E. Naby, Afghanistan. Mullah, Marx and Mujahid (Colorado en Oxford 2000), blz. 40. Voor een uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van de communistische periode zie bijvoorbeeld: Algemeen ambtsbericht Veiligheidsdiensten in communistisch Afghanistan ( ), AGSA, KAM, KhAD en WAD van 29 februari 2000 met kenmerk DPC/AM ; Algemeen ambtsbericht Rechtsgang in Afghanistan ( )' van 29 september 2000 met kenmerk DPC/AM ; W.B. Fisher, A. Mukarram en K. Rafferty, Afghanistan, in: The Far East and Australasia 1999 (1999); H.S. Bradsher, Afghan Communism and Soviet Intervention (Oxford, 1999) en M. Urban, War in Afghanistan (Londen 1990). 6

7 De verschillende Mujahedin-facties die de communisten hadden bevochten, vulden in 1992 het ontstane machtsvacuüm en grepen daar waar zij konden de macht. 7 Om het hoofd te kunnen bieden aan de chaos die hiervan het gevolg was, besloten de Mujahedin een interim-regering te vormen. Op 24 april 1992 werd hiertoe door de Mujahedin-facties een overeenkomst gesloten (het Peshawar akkoord), dat voorzag in een transitieregering waarvan het leiderschap om de vier maanden zou roteren. Sibghatullah Mojaddedi was de eerste president van de nieuw uitgeroepen Islamitische Staat Afghanistan. Dit akkoord hield echter niet lang stand. Op 7 maart 1993 sloten de Mujahedin-partijen een nieuw akkoord (Islamabad akkoord). Dit akkoord voorzag in een transitieregering onder leiding van Burhanuddin Rabbani voor de duur van 18 maanden en een duidelijke afbakening van taken en bevoegdheden. Omdat Rabbani zich met name niet hield aan het laatstgenoemde aspect, laaide het binnenlands gewapende conflict tussen de Mujahedin-facties weer op. Pas na de komst van de Taliban werd in grote delen van Afghanistan de rust hersteld. Taliban-periode ( ) De opmars van de Taliban in Afghanistan begon in De Taliban-beweging werd in dat jaar opgericht door een groep Afghanen die had gestudeerd aan door Arabische landen gefinancierde koranscholen, zogenaamde madrassas, met name gesitueerd in Pakistan (Peshawar en Quetta). In Afghanistan bestonden toen nog nauwelijks madrassas. Onder de oprichters en aanhangers van de Taliban bevonden zich veel oud-strijders van diverse (Pashtun) Mujahedin-facties. De Taliban wisten in korte tijd belangrijke steden als Kandahar, Herat, Jalalabad en op 27 september 1996 de hoofdstad Kaboel, te veroveren. Na de verovering van Kaboel werd de officiële naam van het land gewijzigd in Islamitisch Emiraat Afghanistan. De Taliban waren aanvankelijk in staat grote delen van het land te bezetten doordat de Mujahedin-facties verdeeld waren als gevolg van etnische tegenstellingen en machtsstrijd. Pas toen de verschillende Mujahedin-facties in juni 1997 de handen ineen sloegen, wist men de opmars van de Taliban te stoppen en op enkele plaatsen zelfs terug te dringen. Deze coalitie werd aangeduid als United Islamic Front for the Salvation of Afghanistan, kortweg ook United Front 7 8 Voor een uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van de Mujahedin-periode zie bijvoorbeeld: Algemeen ambtsbericht Hezb-i-Wahdat, mensenrechtenschendingen ( )' van 23 juni 2000 met kenmerk DPC/AM ; R.H. Magnus en E. Naby, Afghanistan. Mullah, Marx and Mujahid (Colorado en Oxford 2000) en W.B. Fisher, A. Mukarram en K. Rafferty, Afghanistan, in: The Far East and Australasia 1999 (1999). Voor een uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van de Taliban-periode zie bijvoorbeeld: Algemeen ambtsbericht Situatie in Afghanistan van 21 juni 2001 met kenmerk DPC/AM ; M. Griffin, Reaping the whirlwind. The Taliban movement in Afghanistan (Londen, Virginia 2001); W. Maley, Fundamentalism reborn? Afghanistan and the Taliban (New York 1998); en A. Rashid, Taliban. Islam, oil and the new great game in Central Asia (New York 2000). 7

8 of Noordelijke Alliantie (NA) genoemd. De belangrijkste facties in de NA waren: Jamiat-i-Islami onder leiding van Burhanuddin Rabbani en Ahmed Shah Massoud 9 (Tadzjiek); Junbish-i-Melli onder leiding van de generaal Abdul Rashid Dostum (Oezbeek); Hezb-i-Wahdat onder leiding van Abdal Karim Khalili (Hazara); Harakat-i-Islami onder leiding van Ayatollah sjeikh Mohseni (sji iet) en een aantal splintergroeperingen. Tussen 1997 en 2001 wisten de Taliban uiteindelijk 90 tot 95 % van Afghanistan in handen te krijgen. Zij bleken echter niet in staat de Noordelijke Alliantie definitief te verslaan en geheel Afghanistan in te nemen. Na de Taliban Op 7 oktober 2001 begonnen de Verenigde Staten met militaire acties tegen Taliban- en Al Qaïda-eenheden in Afghanistan. De acties waren het gevolg van de op 11 september 2001 in de Verenigde Staten gepleegde aanslagen door het terroristische Al Qaïda-netwerk, geleid door Osama Bin Laden. De leiders van Al Qaïda konden zich onder het Talibanbewind in Afghanistan verschuilen en vanuit daar de aanslagen voorbereiden. De militaire acties leidden ertoe dat de Talibanen Al Qaïda-eenheden dermate werden verzwakt, dat de Noordelijke Alliantie in november en december 2001, met steun van de Verenigde Staten, Afghanistan onder haar controle wist te brengen. Parallel aan de militaire campagne werd onder leiding van de Speciale Vertegenwoordiger van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties (VN), Lakhdar Brahimi, gewerkt aan een politieke oplossing voor Afghanistan. Op 5 december 2001 werd in Bonn een akkoord bereikt over de samenstelling van een interim-regering, de Afghan Interim Administration (AIA), onder leiding van Hamid Karzai. 10 De belangrijkste taak van de AIA was om binnen zes maanden een nood-loya Jirga (hierna: Loya Jirga) 11 voor te bereiden, die moest resulteren Ahmad Shah Massoud was in 1992 benoemd tot minister van Defensie onder de regering van Rabbani. Hij speelde als voorzitter van de Shura-i Nazar, de militaire vleugel van Rabbani s Jamiat-i-Islami, een sleutelrol in de Noordelijke Alliantie. Massoud werd op 9 september 2001 op 48-jarige leeftijd in Faizabad vermoord door moslimextemisten, die waarschijnlijk verbonden waren aan de Taliban of Al Qaïda. President Karzai is van Pashtun etniciteit. Een Loya Jirga is de benaming voor traditionele vergaderingen van leiders van de Pashtunstammen en leiders van andere etnische groepen in Afghanistan, aan wie belangrijke politieke beslissingen kunnen worden voorgelegd. Het bijeenroepen van een Loya Jirga moet voldoen aan twee voorwaarden, te weten 1) een Loya Jirga dient binnen het territorium van Afghanistan te worden gehouden, vrij van buitenlandse inmenging; en 2) het bijeenroepen van een Loya Jirga moet geschieden door een door het volk gekozen hoofd van de wettige regering. Op grond van deze voorwaarden misten de machthebbers tijdens de communistische periode ( ), de Mujahedin-periode ( ) en het Talibantijdperk ( ) de autoriteit om een Loya Jirga te beleggen, ondanks dat in deze periodes wel bijeenkomsten hebben plaatsgevonden die als Loya Jirga werden aangeduid. 8

9 in een overgangsregering die in 2004 verkiezingen zou organiseren. Daarnaast werd ingestemd met de komst van een internationale vredesmacht, aangeduid als International Security Assistance Force (ISAF), die er voor moest zorgdragen dat de AIA in een veilige omgeving van start kon gaan. Het Akkoord van Bonn werd op 6 december 2001 door middel van resolutie 1383 door de VN-Veiligheidsraad bekrachtigd. De AIA werd op 22 december 2001 geïnstalleerd. De door de AIA georganiseerde Loya Jirga werd op 18 juni 2002 afgesloten. Afspraken van het Akkoord van Bonn werden nagekomen, in die zin dat er een interim-staatshoofd (Hamid Karzai) werd benoemd en dat de structuur en invulling van de belangrijkste posities in het kabinet werden goedgekeurd. De resultaten van de Loya Jirga werden op 26 juni 2002 door de VN-Veiligheidsraad bekrachtigd door de unanieme aanname van resolutie De enige verplichting uit het Akkoord van Bonn die nog open staat is de organisatie van districtsverkiezingen. De macht van de overgangsregering bleef vooral beperkt tot Kaboel en omgeving. Daarbuiten trokken krijgsheren veel macht naar zich toe. Hoewel de regering zelf geen mensenrechtenschendingen in de hand werkte, maakten verscheidene overheidsorganen zoals de veiligheidsdienst, zich schuldig aan mensenrechtenschendingen. 12 Op 4 januari 2004 werd na 22 dagen van overleg door de Constitutionele Loya Jirga (CLJ) een nieuwe grondwet voor Afghanistan aangenomen. Na ondertekening door president Karzai op 26 januari 2004 is de grondwet met onmiddellijke ingang van kracht geworden. De president is ook verantwoordelijk voor de implementatie van de grondwet. 13 Tijdens de CLJ werd uiteindelijk een controlemechanisme aangenomen, waarbij de macht van de president wordt gecontroleerd door twee vice-presidenten. 14 Alhoewel dit niet in de grondwet is vastgelegd, zou er algemene overeenstemming zijn dat de vice-presidenten tot een andere etniciteit dienen te behoren dan de president zelf. Op 9 oktober 2004 hebben er voor het eerst in de geschiedenis in Afghanistan vrije presidentsverkiezingen plaatsgevonden. Dit kon na enig uitstel gebeuren op grond van de Kieswet die in juli 2004 is aangenomen. In de periode voorafgaand aan de Algemeen ambstbericht Afghanistan van november 2003, met kenmerk DPV/AM Economist Intelligence Unit, 'Country report Afghanistan' (Londen, februari 2004), blz. 6. Meer in Algemeen ambtsbericht Afghanistan van mei 2004, met kenmerk DPV/AM In de conceptgrondwet was nog sprake van één vice-president. 9

10 verkiezingen vonden veel incidenten plaats. 15 Veel daarvan hadden tot doel de verkiezingen te saboteren. Op 23 december 2004 maakte president Karzai zijn nieuwe kabinet bekend. 16 Het op 19 december 2005 geïnaugureerde parlement moet de formatie van het kabinet nog bekrachtigen Staatsinrichting Kabinet De regering bestond tot eind 2005 uit 27 ministers, waaronder drie vrouwen en wordt geleid door Hamid Karzai. Per kabinetsbesluit van 25 december 2005 is hieraan een nieuw ministerie voor Parlementaire Zaken toegevoegd. In het kabinet zijn alle etnische groepen vertegenwoordigd, waarbij de Tadzjieken en Hazara (vijf ministeries) relatief zijn overbedeeld en Oezbeken onderbedeeld (2 lichte ministeries). De belangrijkste ministeries (onder meer Binnenlandse Zaken, Defensie) zijn in handen van etnische Pashtun. Uiteindelijk is slechts één voormalig krijgsheer in het kabinet opgenomen: Ismael Khan (voormalig gouverneur van Herat) op een relatief lichte ministerspost: energie. Verder kreeg voormalig krijgsheer Dostum een officiële positie binnen de legerleiding. Bestuurlijke indeling Afghanistan is bestuurlijk verdeeld in 34 provincies en 397 districten. 18 Hoewel er regionale bestuursorganen zijn, is er sprake van een sterk gecentraliseerde structuur. 19 Gebaseerd op de huidige wetgeving is het Afghaanse bestuur formeel als volgt georganiseerd: - provincies vormen de grootste administratieve eenheden in Afghanistan. Zij worden elk geleid door een gouverneur (wali), die is benoemd of bevestigd door de centrale regering in Kaboel; de provinciale raden functioneren in het bestuur van de provincies als adviserende lichamen; 20 - districten zijn de gedecentraliseerde administratieve eenheden (woluswali) binnen een provincie, die normaal worden geleid door een districtsgouverneur. De huidige districtsverdeling zou volgens de procedures voor de verkiezing AIHRC-UNAMA, Joint Verification of Political Rights, Third Report (17 augustus 13 september 2005, blz. 13. DPA, 23 december Reuters, 21 december UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations 2005, blz. 6, de vastlegging van de districtsgrenzen is een politiek gevoelige zaak. Van 68 districten zijn de grenzen nog niet vastgesteld, waardoor de districtsverkiezingen moesten worden uitgesteld. Wereldbank, Afghanistan: State building, sustaining growth and reducing poverty, februari 2005, blz. 44. Artikel 4 Wet op de provinciale raden. 10

11 van afgevaardigden voor de nood-loya Jirga ook dienen als kiesdistrictsverdeling; - dorpen vormen de kleinste administratieve eenheid binnen een district. De sociale instituties binnen een gemeenschap verschillen van regio tot regio in functie en structuur en worden meestal aangeduid als jirga of shura. Dit zijn ad hoc groepen van gerespecteerde personen binnen een gemeenschap die optreden als scheidsrechters bij disputen en als aanjagers bij het organiseren van collectieve acties. Jirga s of shura s kunnen ook twee of meer gemeenschappen representeren en werken samen met de districtsautoriteiten. 21 De United Nations Assistance Mission to Afghanistan (UNAMA) ondersteunt de opbouw van de staatsinrichting in Afghanistan. Momenteel zijn ongeveer 500 personen actief voor de VN in Afghanistan, verspreid over een hoofdkantoor te Kaboel en 8 regionale veldkantoren. Het mandaat van UNAMA loopt tot en met 26 maart Grondwet In de in januari 2004 aangenomen grondwet wordt Afghanistan officieel aangeduid als Islamitische Republiek Afghanistan. De grondwet stipuleert dat Afghanistan zowel islamitisch als democratisch is. De grondwet creëert een presidentieel systeem waarbij de overheid wordt verdeeld in een uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht. Alhoewel in de grondwettekst niet expliciet naar de shari a of het islamitische recht wordt verwezen, staat wel vermeld dat geen enkele Afghaanse wet tegengesteld kan zijn aan het geloof en de bepalingen van de islam. Uitvoerende macht De uitvoerende macht ligt in handen van een president, die via directe verkiezingen voor een periode van vijf jaar wordt gekozen. De president moet moslim en Afghaans staatsburger zijn en mag maximaal één keer worden herkozen. Tot zijn verantwoordelijkheden behoren: - het optreden als opperbevelhebber van het nationale leger; - het bepalen van het overheidsbeleid met instemming van het parlement; - het benoemen van ministers, de procureur-generaal, de directeur van de centrale bank en de rechters van het hooggerechtshof met instemming van het belangrijkste wetgevende orgaan, de Wolesi Jirga (zie hierna). De president benoemt ook de provinciale gouverneurs en hun plaatsvervangers; provinciale politiechefs en provinciale hoofden van de veiligheidsdienst; chefs van de stadspolitie en districtsgouverneurs UNHCR, 'Update of the situation in Afghanistan and International protection considerations' (Geneve 2003), blz. 4. VN-Veiligheidsraad resolutie, S/Res/1589 (2005). 11

12 Wetgevende macht De Nationale Vergadering van de Islamitische Republiek Afghanistan is het hoogste wetgevende orgaan en bestaat uit twee huizen: de Wolesi Jirga (het Huis van het Volk/ Lagerhuis) en de Meshrano Jirga (het Huis van Ouderen/Hogerhuis). De Wolesi Jirga heeft meer zeggenschap dan de Meshrano Jirga. De maximaal 249 afgevaardigden van de Wolesi Jirga worden direct gekozen. Iedere provincie vaardigt een aantal leden af, dat aantal is vastgesteld op grond van de bevolkingsgrootte van de provincie. Volgens de grondwet dienen per provincie ten minste 2 afgevaardigden vrouw te zijn. Per provincie worden twee leden voor de Meshrano Jirga benoemd, een door de provinciale raad en een uit de verzamelde districtsraden. 23 De overige leden van de Meshrano Jirga, gelijk aan het aantal provincies, worden benoemd door de president. Van de presidentieel benoemde kandidaten zal de helft vrouw zijn. De regering en de leden van de Nationale Vergadering hebben initiatiefrecht. Het Hooggerechtshof heeft een beperkt initiatiefrecht inzake het rechtswezen en kan dergelijke wetsvoorstellen alleen via de regering doen. De Nationale Vergadering heeft de primaire verantwoordelijkheid voor: de bekrachtiging, de aanpassing of het intrekken van wetgeving; de goedkeuring van ontwikkelingsprogramma's en de goedkeuring van het nationale budget; het instellen, aanpassen of wijzigen van administratieve eenheden; en de ratificatie van internationale verdragen. In aanvulling hierop heeft de Wolesi Jirga ook het recht om ministers bij zich te roepen voor verantwoording over het gevoerde beleid; beslisrecht over ontwikkelingsprogramma's en het nationaal budget; en de mogelijkheid tot goedof afkeuring van benoemingen op basis van de grondwet. In de praktijk heeft de wetgevende macht nog nauwelijks gefunctioneerd. Feitelijk regeerde de president nog per decreet, totdat op 19 december 2005 het parlement formeel met zijn werkzaamheden begon. Rechterlijke macht De hoogste rechterlijke instantie in Afghanistan wordt gevormd door de Stera Mahkama (Hooggerechtshof). De leden van het hof worden benoemd door de president voor een termijn van maximaal tien jaar. Het Hooggerechtshof beoordeelt wetten op hun islamitische gehalte. Naast het Hooggerechtshof bestaan 23 De taken van de provinciale- en districtsraden zijn vooralsnog onduidelijk, AREU, Caught in confusion (Kaboel, 2005), blz. 2. Doordat de districtsverkiezingen waren uitgesteld zal het Hogerhuis een afwijkende samenstelling hebben, zie

13 er rechtbanken op landelijk, provinciaal en districtsniveau. 24 Rechters kunnen zijn opgeleid in zowel het islamitisch recht als in het seculiere recht. Bevolkingsadministratie Afghanistan kent als gevolg van 23 jaar burgeroorlog geen bevolkingsadministratie meer. Vooralsnog is er geen officieel bevolkingsaantal, maar onder meer met behulp van de Identification and Control Unit (IDCU) worden gegevens over geboorte en sterfte nu centraal geregistreerd. Met het oog op de verkiezingen voerde het Central Statistics Office (CSO) een schatting uit van de bevolking. Een census, te coördineren door het WFP en uit te voeren door het CSO, wordt in 2007 verwacht. De ontmanteling van de bevolkingsadministratie begon onder het communistische bewind in het midden van de jaren tachtig van de vorige eeuw. Als gevolg van de burgeroorlog bleek het steeds moeilijker om de administratie op orde te houden. Daarnaast werden in deze periode allerhande centrale en decentrale archieven op last van de algemene inlichtingendienst van de Sovjet-Unie (KGB) en de Democratische Volkspartij van Afghanistan (DVPA) opgeschoond of vernietigd om te voorkomen dat gevoelige informatie in handen van de vijand zou vallen. Na de val van het communistische bewind in 1992 bestond feitelijk alleen nog in dorpen op het Afghaanse platteland een soort (bevolkings)administratie. Deze administratie werd gewoonlijk bijgehouden door een dorpsoudste. Dit laatste overblijfsel van het oorspronkelijke administratiesysteem is met de komst van de Taliban ook verdwenen. Door ongeletterdheid of desinteresse van de plaatselijke vertegenwoordigers van de Taliban werd de bevolkingsadministratie veelal niet gecontinueerd Politieke ontwikkelingen Net als in de vorige verslagperiode probeerde Karzai de afgelopen maanden zijn greep op regionale leiders te verstevigen door onder meer strategische gouverneursbenoemingen. Binnen zijn kabinet waren de meningen enigszins verdeeld over gouverneursbenoemingen. Verder hebben de verkiezingen voor het parlement en de provinciale raden plaatsgehad. Zeker de uitslag van de parlementsverkiezingen heeft tot de verwachting geleid dat Karzai meer oppositie zal ondervinden Zie verder hoofdstuk Zie ook algemeen ambtsbericht Afghanistan van 21 juni 2001 met kenmerk DPC/AM , blz

14 2.2.1 Kabinet Sinds 27 december 2004 is het nieuwe kabinet van Afghanistan in functie. Het kabinet bestaat uit 28 ministers. 26 De samenstelling van het kabinet moet conform de grondwet door het nieuwe parlement worden goedgekeurd. De ministers moesten bij hun benoeming aan strenge eisen voldoen. Bij de benoeming van Ismael Khan als minister van Energie zijn de strakke vereisten echter minder strikt toegepast. 27 Uiteindelijk ziet de etnische samenstelling van het Afghaanse kabinet er als volgt uit: 10 Pasthuns; 8 Tadzjieken; 5 Hazara s; 2 Oezbeken; 1 Turkmeen en 1 Baluchi. 28 De samenstelling van de ministersploeg heeft niet geresulteerd in een verdeling van ministersposten tussen verscheidene facties: de meeste ministers zijn niet aan een factie gebonden. De macht van de Noordelijke Alliantie en dan vooral van de Shura-i-Nazar factie is ingeperkt. Dr. Abdullah is de enige Shura-i-Nazar aanhanger in de ministersploeg. Met name de leiding over de veiligheidsstructuren ligt in de invloedssfeer van Karzai. De leidinggevenden van het ministerie van Defensie en de Nationale Veiligheidsraad zijn Karzai-getrouwen. De nieuwe Afghaanse bestuurders worden door verscheidene bronnen als hervormingsgezind omschreven, onder meer daar de ministersploeg bestaat uit technocraten en gematigde voormalige Mujahedin. Het lijkt erop dat met het nieuwe gematigde kabinet er een grotere kans is op reïntegratie van voormalige Taliban-strijders. 29 Met de belangen van vele machtige spelers op het politieke toneel waaronder voormalige krijgsheren is omwille van de stabiliteit ook in deze verslagperiode rekening gehouden, in die zin dat ze benoemd werden in verscheidene overheidsfuncties. Het beleid om op die manier meer greep te krijgen op de regio s door bijvoorbeeld krijgsheren te benoemen in een regio niet zijnde hun thuisbasis zette zich door, hetgeen door de benoeming van de krijgsheer Juma Khan Hamdard tot gouverneur van de noordelijke provincie Jowzjan in september 2005 werd geïllustreerd. Even daarvoor was Juma Khan Hamdard ontslagen als gouverneur van de noordelijke provincie Baghlan na wekenlange protesten van Tadzjiekse inwoners van die provincie tegen de Pathaanse krijgsheer. Waarschijnlijk uit onvrede over het benoemingenbeleid van Karzai diende de minister van Binnenlandse Zaken Ali Ahmad Jalali in oktober zijn ontslag in Zie bijlage I. Ismael Khan heeft geen academische opleiding genoten, terwijl dit wel vereist is. United Nations Security Council, Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security (S/2005/183) Zie verder hoofdstuk 3. BBC News, 27 september

15 De speerpunten van de regering zijn nog steeds hetzelfde als in de vorige verslagperiode: bestrijding van drugscriminaliteit en corruptie en de opbouw van de democratische rechtstaat. De strijd tegen corruptie bleek het moeilijkst Verkiezingen Inleiding De parlements- en provinciale verkiezingen, die aanvankelijk waren gepland voor april 2005, werden uiteindelijk gehouden op 18 september Net als de presidentsverkiezingen van 9 oktober 2004 vonden de verkiezingen van september 2005 plaats onder auspiciën van een Joint Election Management Body (JEMB). De organisatie van de volksraadpleging was nogal complex. In de eerste plaats was het met name vanwege het ongewone kiesstelsel (SingleNon Transferable Vote, SNTV) een enorme logistieke opgave alle kandidaten te registreren en de kiezers adequaat te informeren. 32 Voorts dienden de kandidaten te worden gekeurd ( vetting ) en luidde het registratieproces een periode van aanslagen en andere veiligheidsincidenten in. 33 De uitslag werd in november 2005 bekend gemaakt. Aanloop naar de verkiezingen Met het oog op de verkiezingen was conform de in mei 2005 aangenomen Kieswet een negen-koppige Onafhankelijke Kiesraad (IEC) door de president in het leven geroepen, bestaande uit drie vrouwen en zes mannen van uiteenlopende Afghaanse etniciteit. De IEC had formeel tot taak onder meer de kiesdistricten te definiëren en een verdeling te maken van het aantal zetels per provincie. Voor parlements- en provincieraadsverkiezingen was de IEC uitgebreid met vijf door UNAMA aangewezen verkiezingsexperts. De uitgebreide IEC kreeg de naam Joint Election Management Body (JEMB) en had formeel het toezicht op de uitvoering van de verkiezingen. JEMB is logistiek uitgegaan van 68 deelverkiezingen plus één apart voor het Kuchi nomadenvolk: in elke provincie provinciale- én parlementsverkiezingen en één parlementsverkiezing voor de Kuchi s. Afghanen konden niet buiten hun land een stem uitbrengen (out of country voting). Ondanks bedenkingen van een aantal internationale spelers zoals UNAMA en de EU, was gekozen voor het ongebruikelijke kiesstelsel van de Single Non United Nations Security Council, Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security (S/2005/525), blz. 5. In het SNTV-systeem geldt dat de zetel in het parlement dan wel provinciale raad gaat naar het individu dat de meeste stemmen krijgt en wordt geen stem gegeven aan een politieke partij. Uitgebrachte stemmen zijn dus niet partij-gebonden en niet overdraagbaar. Voor een uitleg van vetting, zie subparagraaf Aanloop naar de verkiezingen. 15

16 Transferable Vote (SNTV). Volgens EU-vertegenwoordiger Vendrell en de Speciale Vertegenwoordiger van de Secretaris-Generaal van de VN Arnault, zou het systeem het mogelijk maken druk uit te oefenen op kiezers en kandidaten vatbaar maken voor corruptie en intimidatie. 34 Ter controle van een eerlijk verloop van de verkiezingen had JEMB een klachtenen een mediacommissie ingesteld. De drie leden van de klachtencommissie werden aangewezen door UNAMA, het Hooggerechtshof en de Afghan Independent Human Rights Commission (AIHRC). De commissie fungeerde als een beroepsinstantie boven JEMB. De mediacommissie was ingesteld om te waarborgen dat iedere kandidaat gelijke toegang had tot radio en tv. Bij de Election Complaints Commission (ECC) konden mensen onder meer terecht met klachten over kandidaten. De commissie was een uitvloeisel van de conclusies van het rapport A Call for Justice van de (AIHRC). Daarin werd een oproep gedaan toekomstige ambtsdragers te keuren op hun verleden. Mochten zij mensenrechtenschendingen op hun geweten hebben, dan zouden ze niet meer in aanmerking mogen komen voor een parlementszetel. De regering Karzai heeft dit idee van het keuren van kandidaten weinig enthousiast omarmd. Kandidaten mochten niet veroordeeld zijn geweest en geen actieve banden onderhouden met milities. 35 Verder was het kandidaten niet toegestaan gelijktijdig met hun kandidaatstelling hoge posities binnen het overheidsapparaat te bekleden. Tenslotte dienden de kandidaten een verklaring te ondertekenen waarin ze stelden aan voornoemde voorwaarden te voldoen. Uiteindelijk zijn meer dan 45 kandidaten uitgesloten door de ECC en de Provinciale Verkiezingscommissie (PEC), waarvan 33 vanwege hun banden met illegale gewapende eenheden. 36 Aanvankelijk waren meer dan 230 kandidaten tijdelijk van de kieslijst waren geschrapt. Het leeuwendeel van dat aantal had banden met illegale milities, maar mocht desalniettemin op de kandidatenlijst blijven staan omdat het zijn wapens (deels) had ingeleverd. Daardoor zijn veel volksvertegenwoordigers voormalige commandanten, die verdacht worden van mensenrechtenschendingen. 37 De provincies waar de meeste (voormalige) United Nations Security Council, Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security (S/2005/183), blz. 18. Het vereiste dat kandidaten conform de grondwet niet veroordeeld mogen zijn geweest is bij het ontbreken van een goed functionerend rechtssysteem een loze letter. Brief aan de Tweede Kamer inzake de stand van zaken in Afghanistan, (nr. 182), 30 september 2005, ook na de verkiezingsdag zijn nog al dan niet verkozen kandidaten uitgesloten. Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 6. 16

17 commandanten op de kieslijsten stonden waren Parwan; Nangarhar; Laghman; Nuristan; Takhar; Herat en Badakhshan. Veel commandanten hebben kiezers geïntimideerd om op hen of hen gunstig gezinde kandidaten te stemmen. De rivaliteit tussen verscheidene facties en het immer aanwezige stempel dat zij op de Afghaanse maatschappij drukken kwam op die manier tot uiting. 38 Ook Taliban-aanhangers en andere anti-regeringseenheden maakten zich schuldig aan intimidaties. Hoewel de intimidatie wijd verbreid was, heeft ze geen structurele of beslissende invloed gehad op het stemgedrag van de Afghanen. 39 Beïnvloeding van kiezers via de media werd in de gaten gehouden door de Onafhankelijke Media Commissie, die waakte over de Gedragscode aangaande Massa Media. Genoemde commissie behandelde niet alleen klachten inzake vermeende overtredingen van de gedragscode, maar zag ook toe op de uitvoering van het Gesponsorde Advertentie Programma (SAP). Via het SAP had elke kandidaat gelijke toegang tot de media. Iedere kandidaat kreeg evenveel zendtijd op radio en tv toegewezen gedurende de campagneperiode. Het overgrote gedeelte van de vrouwelijke kandidaten had ook daadwerkelijk gebruik gemaakt van het programma. 40 In totaal hebben 2000 kandidaten kosteloos hun gedachtegoed via radio en tv uitgedragen. 41 In een aantal provincies zoals Panjshir en Nuristan waren geen verkiezingsspots via radio en tv mogelijk vanwege een gebrek aan faciliteiten daarvoor. 42 Ook beletten van tijd tot tijd politieke tegenstanders en zelfs overheidsfunctionarissen kandidaten zich te profileren. Incidenten waarbij verkiezingsbijeenkomsten werden verstoord, posters werden vernield en journalisten zelfcensuur toepasten kwamen in heel Afghanistan voor. 43 Op grond van de Kieswet was de inmenging van staatsstructuren in de verkiezingsstrijd verboden. Echter, veel overheidsfunctionarissen zoals districtsgouverneurs lieten met enige regelmaat verkiezingsbijeenkomsten verstoren; verboden bepaalde publicaties; maakten openlijk reclame voor politieke AIHRC-UNAMA, Joint Verification of Political Rights, First Report (19 april 3 juni 2005), blz. 4. AIHRC-UNAMA, Joint Verification of Political Rights, Third Report (17 augustus 13 september 2005), blz. 9. De EU waarnemingsmissie was minder positief, EU Election Observation Mission, Final Report, (2005) blz. 2. AIHRC-UNAMA, Joint Verification of Political Rights, Election Day Report (26 september 2005), blz. 3. AIHRC-UNAMA, Joint Verification of Political Rights, Third Report (17 augustus 13 september 2005), blz. 17. ibidem Ibidem, blz. 12, zelfcensuur is beduidend minder dan tijdens de presidentsverkiezingen. 17

18 geestverwanten of sloten zelfs politieke tegenstanders op. Partijdigheid van lokale autoriteiten was het meest schrijnend in districten van Parwan; Bamiyan; Ghazni; Helmand en Uruzgan. 44 De obstructie van de verkiezingscampagne was het hevigst in het zuiden, oosten en zuid-oosten van Afghanistan. Het was er dermate onveilig dat kandidaten in delen van Zabul; Uruzgan; Kandahar en Helmand niet buiten hun tribale netwerk campagne konden voeren. 45 In heel Afghanistan hebben zich meer dan 150 veiligheidsincidenten voorgedaan, waarbij aanvallers het niet alleen op kandidaten hadden gemunt, maar ook op verkiezingsmedewerkers en registratiekantoren. In de aanloop naar de verkiezingen zijn zeven kandidaten vermoord. 46 Begin oktober 2005 werd eveneens een kandidaat vermoord en op 4 december 2005 vond een pas gekozen parlementslid de dood na te zijn aangevallen door een groep gewapende mannen. 47 Dit beeld past in de toename van veiligheidsincidenten in de verslagperiode. De kandidaten voor wie het veruit het moeilijkst was campagne te voeren waren de vrouwen. Discriminatie, aanvallen en intimidatie waren haast aan de orde van de dag. Veel kiezers werden ook ontmoedigd op vrouwen te stemmen. Niettemin waren over het algemeen de autoriteiten, zeker in vergelijking met de vorige verkiezingen, toeschietelijk in het verlenen van veiligheidsvoorzieningen voor de vrouwelijke kandidaten. 48 Verkiezingsdag De opkomst op 18 september 2005 lag op meer dan 50 % (zeven miljoen, waarvan 40 % vrouw). Bij de presidentsverkiezingen lag de opkomst nog op 75 %. De lagere opkomst had onder meer te maken met de onveiligere situatie, de onduidelijkheden met betrekking tot het doel van de verkiezingen en de Ibidem. AIHRC-UNAMA, Joint Verification of Political Rights, Second Report (4 juni 16 augustus 2005), blz. 7; AIHRC-UNAMA, Joint Verification of Political Rights, Third Report (17 augustus 13 september 2005), blz. 9, United Nations Security Council, Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security (S/2005/525). blz. 7. Brief aan de Tweede Kamer inzake de stand van Zaken in Afghanistan, (nr. 182), 30 september BBC News, 4 december AIHRC-UNAMA, Joint Verification of Political Rights, Third Report (17 augustus 13 september 2005), blz. 11; Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the situation of human rights in Afghanistan and on the achievements of the technical assistance in the field of human rights, (A/60/343), 9 september 2005, blz 8. 18

19 teleurstelling over het feit dat er nogal wat krijgsheren op de kieslijsten stonden, hetgeen een voorbode kon zijn dat de huidige situatie gecontinueerd zou worden. 49 De dag is zonder grote veiligheidsincidenten verlopen. De incidenten die plaats hadden waren lokaal en hadden geen invloed op het verloop van de verkiezingen. 50 Alleen een aantal stemlokalen in Daikundi en Uruzgan bleef vanwege de slechte veiligheidssituatie gesloten. Niettemin waren er op de verkiezingsdag doden te betreuren. Militairen overleden als gevolg van in totaal 19 aanvallen op kieslokalen. De hevigste incidenten deden zich voor in Paktia, Ghazni en Kunar en werden toegeschreven aan Taliban-opstandelingen. 51 Bij de verkiezingen waren meer dan waarnemers aanwezig. 52 Een klein gedeelte (780) kwam uit de internationale gemeenschap. 53 De rest bestond uit onafhankelijke Afghaanse waarnemers en media-vertegenwoordigers. Er deden zich bij het feitelijke stemmen frauduleuze taferelen voor, zoals ballotstuffing (grote hoeveelheden van te voren ingevulde valse stemkaarten in één keer in de stembus doen); twee keer stemmen en stemmen zonder de kiesgerechtigde leeftijd te hebben bereikt. Het probleem van vervalste registratiekaarten dook op in heel Afghanistan. 54 De onregelmatigheden leken niet dusdanig structureel te zijn dat ze een doorslaggevende invloed konden hebben op de uitslag. Niettemin bleek bij het tellen van de stemmen dat in sommige kiesdistricten op grote schaal fraude was gepleegd, met name in de vorm van ballot-stuffing. De fraude was het ergst in Paktika, waar aan de geldigheid van liefst 50 % van de stemmen werd getwijfeld. Andere provincies waar fraude zeer duidelijk aan het licht was gekomen waren Kaboel (en dan met name het district Paghman waar Sayyaf (conservatieve voormalige krijgsheer) zijn machtsbasis heeft); Kandahar; Kunar; Ghazni en Helmand. De verdachte stembussen werden in quarantaine geplaatst en verder onderzocht. Uiteindelijk bleek dat in het merendeel van de provincies de verdachte stemmen geen doorslaggevende invloed hadden op de uitslag van de verkiezingen Brief aan de Tweede Kamer inzake de stand van Zaken in Afghanistan, (nr. 182), 30 september AIHRC-UNAMA, Joint Verification of Political Rights, Election Day Report (26 september 2005), blz. 5. Ibidem. Ibidem, blz. 7; Brief aan de Tweede Kamer inzake de stand van zaken in Afghanistan, (nr. 182), 30 september United Nations Security Council, Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security (S/2005/525). blz. 15, onder meer EU en OVSE. AIHRC-UNAMA, Joint Verification of Political Rights, Election Day Report (26 september 2005), blz. 8; EU EOM persverklaring 30 september

20 Uitslag Vanwege bovengenoemde problemen met stembussen en het onderzoek naar de geldigheid van de zich daarin bevindende stemformulieren, liet de officiële uitslag van de verkiezingen lang op zich wachten. 55 Op 12 november 2005 werd de definitieve uitslag bekend gemaakt. Op die dag zijn ook de meeste provinciale raden bijeen gekomen om per provincie uit hun midden twee afgevaardigden te kiezen voor het Hogerhuis. Op 11 december 2005 heeft Karzai 34 Hogerhuisleden benoemd. 56 Op 19 december 2005 werd de voltallige Nationale Vergadering formeel geïnaugureerd. In het parlement zijn geen duidelijke machtsblokken te onderscheiden. Dit komt voornamelijk door het feit dat veel kandidaten geen partij achter zich hadden. 57 Slechts 12% van de kandidaten was formeel gelieerd aan een politieke partij. 58 De rol van partijen was sowieso al beperkt door het SNTV-systeem. Wat betreft etniciteit is de ruwe verdeling van parlementszetels als volgt: 45% Pashtun; 22% Tadzjiek; 15% Hazara en 7,5% Oezbeek. 59 Het parlement (Lager- en Hogerhuis) zal gedomineerd worden door conservatieven. 60 Veel leiders van reeds lang bestaande facties hebben een zetel: Rabbani; Mohaqeq; Sayyaf; Seyyed Javeed en Mustafa Kazimi. Een groot gedeelte van het Lagerhuis bestaat uit (voormalige) commandanten of mensen die gelieerd zijn aan commandanten. Van de Lagerhuisleden is 33 % in die categorie te scharen. 61 Van de Lagerhuisleden heeft 12% connecties met de Hezb-i-Islami, maar is niet gelieerd aan de tak van Gulbuddin Hekmatyar. 62 Bijna 5% van de Lagerhuisleden is ex-taliban, zoals mullah Rocketi uit Zabul, Mawlavi Islamuddin Mohammadi en Hanif Shah Al-Hussein. 63 Verder is er een aantal onafhankelijken en technocraten en een blok (voormalige) communisten, onder wie de gewezen DVPA-minister van Binnenlandse Zaken Seyyed Gulabzoi en voormalig generaal Noorul Haq Uloomi NRC Handelsblad 9 november BBC News 11 december Eurasianet, 20 november UNHCR, Update of the Situation in Afghanistan and International Protection Considerations 2005, blz. 19. ANBP-lijst van parlementariërs en hun achtergrond, afkomstig uit presentatie (2005). New York Times, 13 november 2005 ANBP-lijst, afkomstig uit presentatie (2005). Eurasianet, 20 november Hezb-i-Islami voorman Farooqi is Lagerhuislid namens Paktika. Xinhuanet, 13 november 2005, Reuters, 13 november Xinhuanet, 13 november

21 Hoewel er geen partijblokken zijn in het parlement, is een aantal groepen wel onder te brengen binnen een soort van structuur. In de eerste plaats is er de groep van één van de voormalige voormannen van de Noordelijke Alliantie en voormalig minister van Onderwijs Yunnis Qanuni, Nieuw Afghanistan, met 24 leden. Onder meer samen met Hezb-e-Wahdat van Mohaqeq (19 zetels) vormt die groep de oppositionele stroming National Understanding Front. De factie van Dostum, Junbesh-i-Melli, heeft in het parlement 22 sympathisanten. Er is geen duidelijke Jamiat-i-Islami structuur in het parlement, hoewel verscheidene kopstukken van die factie zoals Rabbani een parlementszetel hebben. Qanuni, criticaster van Karzai, is verkozen tot voorzitter van het Lagerhuis. 65 Verdere mogelijke machtsblokken zijn die van Pir Seyyed Gailani (NIFA, gematigde voormalige Mujahedin), met rond de 10 sympathisanten en van voormalig minister van Financiën Ahadi (Afghan Milat, voormalige nationalistische Pashtuns, tegenwoordig zichzelf sociaal-democraat noemend), met 7 sympathisanten. Karzai heeft geen partijstructuur die aan hem verbonden is. Indien de verdeling al te maken is, zou ruwweg kunnen worden gesteld dat 65 Lagerhuisleden regeringsgezind zijn, 84 anti-regering en dat het van 100 nog onduidelijk is wie ze steunen. Van de 249 zetels in het Lagerhuis, zullen 68 door vrouwen worden bezet, zoals wordt voorgeschreven door de grondwet. Zonder dat voorschrift zouden waarschijnlijk 19 vrouwen in het Lagerhuis terecht zijn gekomen. 66 Wat betreft de provinciale raden geldt hetzelfde. Van de in totaal 420 leden van de provinciale raden zijn 121 vrouw. Hoewel de grondwet een minimum aantal van 124 vrouwelijke provinciale vertegenwoordigers voorschrijft, kon aan die grondwettelijke bepaling geen gevolg worden gegeven vanwege het feit dat te weinig vrouwen zich kandidaat hadden gesteld. 67 Slechts 29 vrouwen zouden op eigen kracht hun plek in de provinciale raden hebben bemachtigd. 68 Via de provinciale raden zijn slechts zes vrouwen in het Hogerhuis gekozen. 69 Districtsverkiezingen Aanvankelijk zouden alle verkiezingen tegelijk plaatsvinden: Lagerhuis(/parlements)-verkiezingen (Wolesi Jirga); provinciale verkiezingen en districtsverkiezingen. Daar onder meer de grenzen van de districten nog steeds niet zijn vastgesteld, zijn de districtsverkiezingen tot nader order uitgesteld. Wellicht dat ze in 2010 kunnen plaatsvinden. Reden van de moeilijkheden inzake de Reuters, 21 december Qanuni won de verkiezing nipt van Sayyaf. Mojadeddi, een bondgenoot van Karzai, is verkozen tot voorzitter van het Hogerhuis. IWPR, 15 november Reuters, 13 november Ibidem. geraadpleegd op 7 december

22 districtsgrenzen is het feit dat gedurende de jarenlange oorlogen bepaalde de facto grenzen zijn ontstaan. Lokale commandanten weigeren afstand te doen van verworven machtsposities. 70 Nu de districtsverkiezingen zijn uitgesteld, heeft de Afghaanse overheid meer tijd na te gaan wat de exacte bevoegdheden van de districtsraden zullen zijn. De Afghan Research and Evaluation Unit heeft aangegeven dat in de praktijk de taken van de districtsraden zeer onduidelijk zijn. Bovendien bestaat er een reëel gevaar voor duplicatie van bevoegdheden met de provinciale raden. 71 Dat er op korte termijn geen districtsverkiezingen zullen plaatsvinden heeft een belangrijke staatkundige consequentie. Een derde van het aantal zetels in het Hogerhuis (Meshrano Jirga) is zodoende niet conform de grondwet opgevuld. Als gezegd kozen de provinciale raden nu twee leden uit hun midden om in het Hogerhuis te zitten in plaats van één: één permanent lid en één tijdelijk lid totdat de districtsverkiezingen zullen zijn gehouden Machtsfactoren De macht van de centrale overheid is niet toegenomen in de verslagperiode. Zeker wat betreft het regionale (districts)bestuur kan de centrale regering nog moeilijk invloed uitoefenen. In veel gebieden maken plaatselijke commandanten de dienst uit. Veel van hun contacten lopen door tot in Kaboel. Karzai heeft in de verslagperiode nieuwe gouverneurs benoemd. Vaak betrof dit een soort van roulatie, net als in de vorige verslagperiode. Zo werd bijvoorbeeld gouverneur Juma Khan Hamdard ontslagen als gouverneur van de noordelijke provincie Baghlan, maar benoemd tot gouverneur van de noordelijke provincie Jowzjan. 73 Dezelfde trend was waar te nemen wat betreft de benoemingen van politiecommandanten. Hieruit blijkt Karzai omwille van stabiliteit nog steeds veel belang hecht aan de macht van verscheidene facties. Veel regionale overheidsposities werden ingenomen door machtige commandanten, die er geen blijk van gaven bijzonder trouw te zijn aan het centrale gezag. Echter, Karzai zou vanwege het behoud van een machtsevenwicht in het land dergelijke machtige figuren niet voor het hoofd willen stoten. Dit was United Nations Security Council, Report of the Secretary General on the situation in Afghanistan and its implications for International peace and security (S/2005/183). AREU, Caught in confusion (Kaboel 2005), blz. 2. JEMB, Meshrano Jirga Elections, 27 november 2005, blz. 2. Het ontslag werd vooral aangewakkerd door demonstraties tegen de zogenaamde Pashtunisering van machthebbers in de noordelijke provincies. 22