Algemeen ambtsbericht Afghanistan

Transcriptie

1 Algemeen ambtsbericht Afghanistan november 2003 Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken Afdeling Asiel- en Migratiezaken

2 Inhoudsopgave Pagina 1 Inleiding 4 2 Landeninformatie Basisgegevens Land en volk Geschiedenis Staatsinrichting Politieke ontwikkelingen Militaire ontwikkelingen en veiligheidssituatie Enduring Freedom Provincial Reconstruction Teams (PRT) ISAF Afghaanse veiligheidsorganisaties Ontwapening, demobilisatie en reïntegratie Veiligheidssituatie Sociaal-economische situatie Humanitaire situatie Wederopbouw Drugsbestrijding 29 3 Mensenrechten Juridische context Verdragen en protocollen Nationale wetgeving Toezicht Naleving en schendingen Vrijheid van meningsuiting Vrijheid van vereniging en vergadering Vrijheid van godsdienst en overtuiging Bewegingsvrijheid Rechtsgang Arrestaties en detenties Foltering, mishandeling en bedreiging Verdwijningen Buitengerechtelijke executies en moorden Doodstraf Positie van specifieke groepen Politieke opposanten Etnische groepen Journalisten Vrouwen Niet-moslims en bekeerlingen 53

3 3.4.6 Taliban Ex-communisten 53 4 Migratie Migratiestromen en motieven Terugkeer algemeen Terugkeer vanuit Nederland Problemen met terugkeer Opvang binnenlands ontheemden Opvang in de regio Activiteiten van internationale organisaties Beleid andere landen 63 5 Samenvatting 66 Literatuur 68 Bijlage(n) 70 I Samenstelling van de overgangsregering en andere belangrijke posten 71 II Overzicht van de belangrijkste politieke partijen en hun militaire eenheden 75 III Machtsgebieden van de belangrijkste krijgsheren 79 IV ISAF Area of Operation 80

4 1 Inleiding In dit algemene ambtsbericht wordt de huidige situatie in Afghanistan beschreven voorzover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit Afghanistan en voor de besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Afghaanse asielzoekers. Dit ambtsbericht is een actualisering van eerdere algemene ambtsberichten (laatstelijk 11 april 2003) over de situatie in Afghanistan. Het algemene ambtsbericht beslaat de periode van april 2003 tot en met oktober Dit ambtsbericht is deels gebaseerd op informatie van openbare bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van de verschillende organisaties van de Verenigde Naties, verscheidene niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. Bovendien liggen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke rapportages van de Nederlandse vertegenwoordigingen in Kaboel, Islamabad en Teheran aan dit algemeen ambtsbericht ten grondslag. In het algemeen ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen. Daar waar dergelijke bronnen zijn vermeld, is de tekst in veel gevallen ook gebaseerd op informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen. In hoofdstuk twee wordt ingegaan op recente ontwikkelingen op politiek, veiligheids- en sociaal-economisch gebied. Deze beschrijving wordt voorafgegaan door een overzicht van de geschiedenis van Afghanistan. In hoofdstuk drie wordt de mensenrechtensituatie in Afghanistan geschetst. Na een beschrijving van wettelijke garanties en internationale verdragen waarbij Afghanistan partij is, komen mogelijkheden van toezicht aan de orde. In paragraaf drie volgt de eigenlijke beschrijving van de mensenrechtensituatie. In hoofdstuk drie wordt bovendien de positie van specifieke groepen belicht. In hoofdstuk vier komen de opvang van binnenlands ontheemden, het beleid van een aantal andere Europese landen inzake asielzoekers uit Afghanistan en de activiteiten van internationale organisaties, waaronder de positie van UNHCR, aan de orde. Een algehele samenvatting volgt in hoofdstuk vijf. 4

5 Wenk voor de lezer De Afghaanse benamingen die in de tekst worden gehanteerd zijn fonetische vertalingen in het Latijnse schrift van begrippen uit het Dari en het Pashtu. Het is dan ook heel goed mogelijk dat in andere bronnen enigszins afwijkende schrijfwijzen worden gehanteerd. 5

6 2 Landeninformatie 2.1 Basisgegevens Land en volk Afghanistan is een land in Zuidwest-Azië dat volledig wordt ingesloten door andere landen. Het land grenst in het oosten en zuiden aan Pakistan (over een afstand van 2580 km), in het westen aan Iran (936 km), in het noorden aan Turkmenistan (744 km), Oezbekistan (137 km) en Tadzjikistan (1206 km) en in het noordoosten aan China (76 km). Afghanistan beslaat een oppervlakte van ongeveer km². Het land is opgedeeld in 32 provincies. 1 De vijf grootste steden van het land zijn Kaboel (de hoofdstad), Kandahar, Herat, Mazar-i Sharif en Jalalabad. De bevolkingsomvang wordt geschat op ruim 28 miljoen inwoners. 2 De bevolking van Afghanistan bestaat uit een groot aantal etnische groeperingen, waarvan de grootste groep de Pashtuns (ongeveer 38 procent) zijn. Andere belangrijke bevolkingsgroepen zijn de Tadzjieken (ongeveer 25 procent), de Hazara s (ongeveer 19 procent), de Oezbeken (ongeveer 6 procent) en de Turkmenen (niet bekend, maar minder dan 6 procent). Daarnaast zijn er nog vele kleinere etnische groepen, waaronder de Turkmenen, de Aimaq, de Noeristani s en de Farsen of Farsiwan en de nomadische Kuchi s. 3 De islam is de officiële religie in Afghanistan. Ongeveer 80 procent van de bevolking is soennitisch moslim, terwijl ongeveer 20 procent sjiietisch moslim is (waartoe ook een kleine groep ismaëlieten behoort). Daarnaast leeft een zeer kleine groep Hindoes en Sikhs in Afghanistan Het betreft: Badakhshan, Badghis, Baghlan, Balkh, Bamian, Farah, Faryab, Ghazni, Ghowr, Helmand, Herat, Jowzjan, Kabol, Kandahar, Kapisa, Konar, Kondoz, Laghman, Lowgar, Nangarhar, Nimruz, Oruzgan, Paktia, Paktika, Parvan, Samangan, Sar-e Pol, Takhar, Vardak, Zabol, Nuristan, and Khost Op korte termijn zal hier een nieuwe provincie aan worden toegevoegd. De provincie zal worden gesitueerd tussen de reeds bestaande provincies Oruzgan, Ghowr en Bamiyan. Schatting uit juli 2003 uit het CIA World Fact Book ( geraadpleegd op 24 september 2003). Volgens een van de standaardwerken van Erwin Orywal uit 1986 over de bewoners van Afghanistan komen er in Afghanistan tenminste 55 verschillende etnische groepen voor. Geciteerd in: W. Vogelsang, Afghanistan, een geschiedenis (Amsterdam 2002), blz

7 In Afghanistan worden vele talen gesproken, waarvan het Dari en Pashtu de belangrijkste zijn. 4 Sinds 1936 zijn Dari en Pashtu de officiële talen van Afghanistan. Alleen in deze talen wordt onderwijs gegeven. Het Pashtu wordt overwegend door de Pashtuns gesproken. Tadzjieken en Hazara s spreken voornamelijk Dari. Veel stedelijke Pashtuns, met name in Kaboel, spreken ook Dari. Na de val van het Talibanbewind heeft het Dari aan populariteit gewonnen, omdat het Pashtu werd geassocieerd met de Taliban, die grotendeels uit Pashtuns bestaan Geschiedenis De moderne geschiedenis van Afghanistan begint met de machtsovername door premier Daoud, die in 1973 zijn neef koning Zahir Shah afzette, zichzelf tot premier benoemde en daarmee een einde maakte aan de semi-constitutionele monarchie die tussen 1919 en 1973 in Afghanistan bestond. 5 Communistische periode ( ) De heerschappij van Daoud duurde tot 1978, toen de Democratische Volkspartij van Afghanistan (DVPA) met een militaire coup de macht overnam. 6 De DVPA zou 14 jaar aan de macht blijven. De Democratische Republiek Afghanistan, zoals Afghanistan toen ging heten, werd achtereenvolgens geregeerd door de presidenten Nur Mohammad Taraki ( ), Hafizollah Amin (1979), Babrak Karmal ( ) en Mohammad Najibullah ( ). Van 1979 tot 1989 werden grote delen van het land bezet door Sovjettroepen. Gedurende de gehele periode woedde een binnenlands gewapend conflict tussen aanhangers van het communistische bewind en islamitische opstandelingen, de Mudjahedin. Pogingen van Najibullah om tot nationale verzoening te komen, mislukten. In april 1992 kwam een einde aan de communistische heerschappij in Afghanistan Voor meer informatie over talen zie W. Vogelsang, Afghanistan, een geschiedenis (Amsterdam 2002), blz H. Magnus en E. Naby, Afghanistan. Mullah, Marx and Mujahid (Colorado en Oxford 2000), blz. 40. Voor een uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van de communistische periode zie bijvoorbeeld: Algemeen ambtsbericht Veiligheidsdiensten in communistisch Afghanistan ( ), AGSA, KAM, KhAD en WAD van 29 februari 2000 met kenmerk DPC/AM ; Algemeen ambtsbericht Rechtsgang in Afghanistan ( )' van 29 september 2000 met kenmerk DPC/AM ; W.B. Fisher, A. Mukarram en K. Rafferty, Afghanistan, in: The Far East and Australasia 1999 (1999); H.S. Bradsher, Afghan Communism and Soviet Intervention (Oxford, 1999) en M. Urban, War in Afghanistan (Londen 1990). 7

8 Mudjahedin-periode ( ) De verschillende Mudjahedin-facties die de communisten hadden bevochten, vulden in 1992 in het ontstane machtsvacuüm en grepen daar waar zij konden de macht. 7 Om het hoofd te kunnen bieden aan de chaos die hiervan het gevolg was, besloten de Mudjahedin een interim-regering te vormen. Op 24 april 1992 werd hiertoe door de Mudjahedin-facties een overeenkomst gesloten (het Peshawar akkoord), dat voorzag in een transitieregering waarvan het leiderschap om de vier maanden zou roteren. Sibghatullah Mojaddedi was de eerste president van de nieuw uitgeroepen Islamitische Staat Afghanistan. Dit akkoord hield echter niet lang stand. Op 7 maart 1993 sloten de Mudjahedin-partijen een nieuw akkoord (Islamabad akkoord). Dit akkoord voorzag op hoofdlijnen in een transitieregering onder leiding van Burhanuddin Rabbani voor de duur van 18 maanden en een duidelijke afbakening van taken en bevoegdheden. Omdat Rabbani zich met name niet hield aan laatstgenoemde aspect, ontstond een nieuw binnenlands gewapend conflict tussen de Mudjahedin-facties. Pas na de komst van de Taliban werd in grote delen van Afghanistan de rust hersteld. Taliban-periode ( ) De opmars van de Taliban in Afghanistan begon in De Taliban-beweging werd in dat jaar opgericht door een groep Afghanen die had gestudeerd aan door enkele Arabische landen gefinancierde koranscholen, zogenaamde madrassas, met name gesitueerd in Pakistan (Peshawar en Quetta). In Afghanistan bestonden toen nog nauwelijks madrassas. Onder de oprichters en aanhangers van de Taliban bevonden zich veel oud-strijders van diverse (Pashtun) Mudjahedin-facties. De Taliban wisten in korte tijd belangrijke steden als Kandahar, Herat, Jalalabad en op 27 september 1996 de hoofdstad Kaboel, te veroveren. Na de verovering van Kaboel werd de officiële naam van het land gewijzigd in Islamitisch Emiraat Afghanistan. De Taliban waren aanvankelijk in staat grote delen van het land te bezetten doordat de Mudjahedin-facties verdeeld waren als gevolg van etnische tegenstellingen en machtshonger. Pas toen de verschillende Mudjahedin-facties in juni 1997 de handen in eensloegen, wist men de opmars van de Taliban te stoppen en op enkele punten zelfs terug te dringen. Deze coalitie werd aangeduid als 7 8 Voor een uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van de Mudjahedin-periode zie bijvoorbeeld: Algemeen ambtsbericht Hezb-i-Wahdat, mensenrechtenschendingen ( )' van 23 juni 2000 met kenmerk DPC/AM ; R.H. Magnus en E. Naby, Afghanistan. Mullah, Marx and Mujahid (Colorado en Oxford 2000) en W.B. Fisher, A. Mukarram en K. Rafferty, Afghanistan, in: The Far East and Australasia 1999 (1999). Voor een uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van de Taliban-periode zie bijvoorbeeld: Algemeen ambtsbericht Situatie in Afghanistan van 21 juni 2001 met kenmerk DPC/AM ; M. Griffin, Reaping the whirlwind. The Taliban movement in Afghanistan (Londen, Virginia 2001); W. Maley, Fundamentalism reborn? Afghanistan and the Taliban (New York 1998); en A. Rashid, Taliban. Islam, oil and the new great game in Central Asia (New York 2000). 8

9 United Islamic Front for the Salvation of Afghanistan, kortweg ook United Front of Noordelijke Alliantie (NA) genoemd. De belangrijkste facties in de NA waren: Jamiat-i-Islami onder leiding van Burhanuddin Rabbani en Ahmed Shah Massoud 9 (Tadzjiek); Junbish-i-Melli onder leiding van de generaal Abdul Rashid Dostam (Oezbeek); Hezb-i-Wahdat onder leiding van Abdal Karim Khalili (Hazara); Harakat-i-Islami onder leiding van Ayatollah sjeik Mohseni (sjiiet) en een aantal splintergroeperingen. Tussen 1997 en 2001 wisten de Taliban uiteindelijk 90 tot 95 procent van Afghanistan in handen te krijgen. Zij bleken echter niet in staat de Noordelijke Alliantie definitief te verslaan en geheel Afghanistan in te nemen. Na de Taliban Op 7 oktober 2001 begonnen de Verenigde Staten met militaire acties tegen Taliban- en Al Qaida-eenheden in Afghanistan. De acties waren het gevolg van de op 11 september 2001 in de Verenigde Staten gepleegde aanslagen door het terroristische Al Qaida-netwerk, geleid door Osama Bin Laden. De leiders van Al Qaida konden zich onder het Talibanbewind in Afghanistan verschuilen en vanuit daar de aanslagen voorbereiden. De militaire acties leidden ertoe dat de Talibanen Al Qaida-eenheden dermate werden verzwakt, dat de Noordelijke Alliantie in november en december 2001, met steun van de Verenigde Staten, Afghanistan onder haar controle wist te brengen. Parallel aan de militaire campagne werd onder leiding van de speciale vertegenwoordiger van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties (VN), Lakhdar Brahimi, gewerkt aan een politieke oplossing voor Afghanistan. Op 5 december 2001 werd in Bonn een akkoord bereikt over de samenstelling van een interim-regering, de Afghan Interim Administration (AIA), onder leiding van Hamid Karzai. De belangrijkste taak van de AIA was om binnen zes maanden een nood-loya Jirga (hierna: Loya Jirga) 10 voor te bereiden, die moest resulteren in 9 10 Ahmad Shah Massoud was in 1992 benoemd tot minister van Defensie onder de regering van Rabbani. Hij speelde als voorzitter van de Shura-i Nazar, de militaire vleugel van Rabbani s Jamiat-i-Islami, een sleutelrol in de Noordelijke Alliantie. Massoud werd op 9 september 2001 op 48-jarige leeftijd in Faizabad vermoord door moslimextemisten, die waarschijnlijk verbonden waren aan de Taliban of Al Qaida. Een Loya Jirga is de benaming voor traditionele vergaderingen van leiders van de Pashtunstammen en leiders van andere etnische groepen in Afghanistan, aan wie belangrijke politieke beslissingen kunnen worden voorgelegd. Het bijeenroepen van een Loya Jirga moet voldoen aan twee voorwaarden, te weten 1) een Loya Jirga dient binnen het territorium van Afghanistan te worden gehouden, vrij van buitenlandse inmenging; en 2) het bijeenroepen van een Loya Jirga moet geschieden door een door het volk gekozen hoofd van de wettige regering. Op grond van deze voorwaarden misten de machthebbers tijdens de communistische periode ( ), de mudjahedin-periode ( ) en het Taliban-tijdperk ( ) de autoriteit om een Loya Jirga te beleggen, ondanks dat in 9

10 een overgangsregering die in 2004 verkiezingen organiseert. Daarnaast werd ingestemd met de komst van een internationale vredesmacht, aangeduid als International Security Assistance Force (ISAF), die er voor moest zorgdragen dat de AIA in een veilige omgeving van start kon gaan. Het Akkoord van Bonn werd op 6 december door middel van resolutie 1383 door de VN-Veiligheidsraad bekrachtigd. De AIA werd op 22 december 2001 geïnstalleerd. De door de AIA georganiseerde Loya Jirga werd op 18 juni 2002 afgesloten, waarbij alle afspraken van het Akkoord van Bonn zijn nagekomen, in die zin dat er een interim-staatshoofd (Hamid Karzai) werd benoemd en dat de structuur en invulling van de belangrijkste posities in het kabinet werden goedgekeurd. De resultaten van de Loya Jirga werden op 26 juni 2002 door de VN-Veiligheidsraad bekrachtigd door de unanieme aanname van resolutie Voor een beschrijving van de recente politieke ontwikkelingen in Afghanistan zie paragraaf 2.2 van dit ambtsbericht Staatsinrichting Afghanistan wordt geleid door een overgangsregering die onder meer tot taak heeft democratische verkiezingen in 2004 voor te bereiden. De overgangsregering wordt geleid door president Hamid Karzai en bestaat voorts uit 29 ministers, waaronder vijf vice-presidenten en twee vrouwen. In de regering zijn weliswaar de belangrijkste etnische groepen in Afghanistan vertegenwoordigd, maar niet naar evenredigheid. Voor een overzicht van de samenstelling van de overgangsregering en een overzicht van andere belangrijke posten in Afghanistan wordt verwezen naar bijlage I. Afghanistan wordt na de Loya Jirga van juni 2002 officieel aangeduid als The Transitional Islamic State of Afghanistan. Totdat een nieuwe grondwet is opgesteld en aangenomen, is de staatsinrichting van Afghanistan gebaseerd op de Constitutie van 1964, met uitzondering van de bepalingen die betrekking hebben op de monarchie en op de wetgevende en uitvoerende organen. De United Nations Assistance Mission to Afghanistan (UNAMA) ondersteunt de opbouw van de staatsinrichting in Afghanistan. deze periodes wel bijeenkomsten hebben plaatsgevonden die als Loya Jirga werden aangeduid. Overigens voldeed de afgelopen Loya Jirga evenmin aan de genoemde criteria. Teneinde het Afghaanse democratiseringsproces op de rails te zetten, is door de VN gekozen voor een noodoplossing, vandaar de naam nood-loya Jirga. 10

11 Afghanistan is bestuurlijk verdeeld in 32 provincies en 329 districten. Gebaseerd op de huidige wetgeving is het Afghaanse bestuur in theorie als volgt georganiseerd: Provincies vormen de grootste administratieve eenheden in Afghanistan. Zij worden elk geleid door een gouverneur (waali), die over het algemeen is benoemd of bevestigd door de centrale regering in Kaboel. Districten (woluswali) zijn de gedecentraliseerde administratieve eenheden binnen een provincie, die normaal worden geleid door districtsofficieren. De huidige districtsverdeling zou volgens de procedures voor de verkiezing van afgevaardigden voor de nood-loya Jirga ook dienen als kiesdistrictsverdeling. Dorpen vormen de kleinste administratieve eenheid binnen een district. De sociale instituties binnen een gemeenschap verschillen van regio tot regio in functie en structuur en worden meestal aangeduid als jirga of shura. Dit zijn ad hoc groepen van gerespecteerde personen binnen een gemeenschap die optreden als scheidsrechters bij disputen en als aanjagers bij het organiseren van collectieve acties. Jirga s of shura s kunnen ook twee of meer gemeenschappen representeren en werken samen met de districtsautoriteiten Politieke ontwikkelingen In het huidige Afghanistan zijn twee naast elkaar bestaande trends waarneembaar: een proces van normalisatie en een ontsporend staatsvormingsproces. Een voorbeeld van het normaliseringproces is de Aziatische Ontwikkelingsbank die oproept tot het indienen van offertes ten behoeve van een consortium dat een gaspijpleiding door Afghanistan wil aanleggen. Een voorbeeld van het ontsporend staatsvormingsproces is het toenemend aantal aanslagen op het personeel en materieel van de internationale gemeenschap in Afghanistan. 12 Daarnaast is grofweg sprake van een noord zuid verdeling in Afghanistan, waarbij in het noorden krijgsheren als Ismael Khan, generaal Abdul Rashid Dostum en Mohammad Atta de dienst uitmaken en in het zuiden verschillende radicale groepen de macht in handen hebben en proberen de centrale regering zoveel mogelijk te ondermijnen. De hoofdstad Kaboel bevindt zich ongemakkelijk in het midden van deze noord zuid tegenstelling en vertoont tekenen van beide UNHCR, 'Update of the situation in Afghanistan and international protection considerations' (Geneve 2003), blz. 4. British Agencies Afghanistan Group (BAAG), Afghanistan monthly review (mei 2003), blz. 2. British Agencies Afghanistan Group (BAAG), Afghanistan monthly review (mei 2003), blz

12 Voor een globaal overzicht van de gebieden waar de belangrijkste krijgsheren de macht in handen hebben, zie bijlage III. Versterking van het gezag van de centrale regering De overgangsregering heeft in de afgelopen maanden een aantal maatregelen genomen om haar gezag in Afghanistan uit te breiden en de hervormingen van het bestuur te kunnen voortzetten. De uitbreiding van het gezag van de centrale regering buiten de hoofdstad Kaboel wordt gehinderd door de aanwezigheid van ineffectieve, ongehoorzame en soms corrupte overheidsambtenaren op posten op nationaal, provinciaal en districtsniveau. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft een aantal van deze ambtenaren ontslagen of overgeplaatst en vervangen door beter gekwalificeerde personen. Alhoewel een aantal nog zittende ambtenaren zich actief verzet tegen de nieuwe benoemingen, lijkt de centrale overheid in staat te zijn geweest haar wil door te drukken. Echter, er moet nog veel werk worden verzet voordat de nieuw benoemde functionarissen hun werk voor de centrale overheid in alle vrijheid kunnen vervullen, laat staan voordat alle ambtenaren de autoriteit van de centrale regering accepteren. 14 Om de autoriteit van de centrale regering in de provincies uit te breiden, sommeerde president Karzai tien provinciale gouverneurs en twee regionale commandanten op 20 mei 2003 naar Kaboel te komen en in te stemmen met een uit 13 punten bestaand besluit van de Nationale Veiligheidsraad 15. Karzai dreigde met aftreden indien zij niet zouden instemmen. In het besluit wordt onder meer de rekrutering van militair personeel voor legers van krijgsheren en ongeautoriseerde militaire actie van deze legers verboden. Tevens wordt herbevestigd dat het personen niet is toegestaan zowel een militaire als een civiele post te bekleden en wordt het niet langer toegestaan dat naast de reguliere overheidsinstanties ook soortgelijke instanties onder verantwoordelijkeheid van krijgsheren bestaan met daaruit voortvloeiende administratieve en uitvoerende macht. Het besluit van de Nationale Veiligheidsraad was bedoeld als een sterk signaal voor krijgsheren en andere regionale machthebbers dat de centrale regering de enige machthebber is in Afghanistan, dat zij het beleid maakt en dat bij de uitvoering ervan ongehoorzaamheid en andere vormen van obstructie niet worden getolereerd. Enkele maanden na de ondertekening van het besluit is het nog onduidelijk in United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 3. De Nationale Veiligheidsraad is begin 2002 opgericht met als doel de veiligheidssituatie in Afghanistan te volgen en te verbeteren. De raad bestaat uit president Karzai, de ministers van Defensie, Buitenlandse en Binnenlandse Zaken, Financiën en Onderwijs (Yunus Qanooni is naast minister van Onderwijs ook adviseur voor de binnenlandse veiligheid), de overige vier vice-presidenten en de nationale veiligheidsadviseur Zalmay Rassoul. 12

13 hoeverre de krijgsheren en andere regionale machthebbers het besluit van de Nationale Veiligheidsraad in de praktijk daadwerkelijk naleven. 16 Op één terrein heeft het besluit van de Nationale Veiligheidsraad reeds enig effect gehad, namelijk het innen van provinciale belastinginkomsten ten behoeve van de staatskas. Meteen na de ondertekening van het besluit, leidde de minister van Financiën delegaties naar Herat, Kandahar en Mazar-i-Sharif en zond hij vertegenwoordigers naar Jalalabad om de provinciale boekhouding en de financiële situatie te controleren. Medio juli 2003 had het ministerie van Financiën ongeveer USD 56 miljoen aan belastinginkomsten geïnd, alhoewel dit bedrag maar een fractie is van het geschatte bedrag aan belastingen dat aan de centrale overheid zou moeten worden afgedragen. Wel biedt het bedrag de centrale overheid de mogelijkheid uitgestelde salarissen te betalen, onder andere aan de politie en het leger, om op die manier corruptie en afpersing terug te dringen. Teneinde de provinciale belastinginningen in de toekomst beter te kunnen controleren en er zeker van te zijn dat deze aan de centrale overheid worden afgedragen, zijn nieuwe douanedirecteuren in douanekantoren en aan grensovergangen benoemd. De regelmatige inning van provinciale belastingen moet het de centrale overheid mogelijk maken de financiële tekorten aan te pakken, overheidsinstituties voldoende te financieren en langzaam de centrale overheid zelfvoorzienend maken. Het is echter nog niet duidelijk of de eenmalige belastinginning een duurzaam vervolg zal krijgen. 17 Voorbereidingen voor de constitutionele Loya Jirga 18 De constitutionele Loya Jirga, die oorspronkelijk was gepland voor oktober 2003, is uitgesteld tot 10 december De Loya Jirga zal nog wel plaatsvinden binnen het in het Akkoord van Bonn voorziene tijdsschema. Als officiële reden voor het uitstel wordt gegeven dat het in die periode makkelijker is de deelnemers te huisvesten op de campus van de universiteit omdat de studenten in december vakantie hebben. De ware reden is echter dat meer tijd nodig is om de definitieve versie van de grondwet te finaliseren. Het uitstel is over het algemeen positief begroet, omdat het de Constitutionele Commissie (zie hierna) in staat stelt het huidige concept te verbeteren en de zienswijzen van verschillende groepen, zoals de monarchisten, in de grondwet te verdisconteren United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 3. United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 4. Zie ook paragraaf Report from the Office of the EU Special Representive for Afghanistan (Kaboel, 3 september 2003). 13

14 De Constitutionele Commissie werd op 26 april 2003 geïnaugureerd. De Commissie bestaat uit 35 leden, waaronder zeven vrouwen en vertegenwoordigt de regionale, etnische, professionele en religieuze verscheidenheid van de Afghaanse bevolking. De commissie die verantwoordelijk was voor het opstellen van de nieuwe grondwettekst, presenteerde op 24 april 2003 een eerste concept aan de Constitutionele Commissie. De Constitutionele Commissie heeft met steun van UNAMA en UNDP een secretariaat opgezet in Kaboel en acht regionale kantoren, verspreid over Afghanistan, geopend. Daarnaast zijn ook kantoren in Pakistan en Iran geopend. De kantoren hebben tot taak de bevolking bewust te maken van het constitutionele proces en moeten de landelijke consultaties met betrekking tot de nieuwe grondwet faciliteren, opdat zoveel mogelijk Afghanen de kans krijgen hun zienswijze en commentaar op hetgeen in de nieuwe grondwet moet worden verwoord, kenbaar te maken. 20 De publieke consultaties zijn op 6 juni 2003 in alle 32 provincies van start gegaan. Daaraan voorafgaand zijn gedurende ongeveer een maand verschillende bijeenkomsten georganiseerd om het publiek te informeren over de grondwet en het consultatieproces. 21 De bevolking werd tijdens de consultaties niet op de hoogte gesteld over de voortgang van de grondwet en de richting waarin werd gedacht. De grote grondwettelijke vraagstukken zoals monarchie versus republiek, parlementair versus presidentieel systeem, provinciale bevoegdheden en decentralisatie en de rol van de islam kwamen tijdens de consultaties niet aan de orde. Veel experts beschouwen het consultatieproces derhalve als mislukt. 22 Momenteel is nog onduidelijk hoe de nieuwe grondwet er uiteindelijk zal uitzien. Naar verwachting zal de ontwerp-tekst van de nieuwe grondwet begin november worden gepubliceerd. Ter verbetering van de veiligheid tijdens de consultaties en om het consultatieproces legitiemer en transparanter te maken, zijn UNAMA en de Constitutionele Commissie overeengekomen naar iedere bijeenkomst VNwaarnemers te sturen. Daarnaast heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken ongeveer 50 vertegenwoordigers ter beschikking gesteld die de teams van de Constitutionele Commissie begeleiden. Het consultatieproces is herzien en verbeterd om een constructieve publieke discussie voorafgaand aan de circulatie van het definitieve concept van de grondwet te bevorderen. Daarnaast is ook Ahmed Rashid, A strong constitution, in: Far Eastern economic review (14 augustus 2003), blz. 20, 21; United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 5, 6. United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 5, 6. Ahmed Rashid, A strong constitution, in: Far Eastern economic review (14 augustus 2003), blz. 20,

15 geprobeerd mogelijke oneerlijke beïnvloeding van de discussies door bijvoorbeeld afgezanten van krijgsheren te voorkomen. Tot dusver zijn geen gevallen bekend van intimidatie of politiek gemotiveerd geweld. Vanwege veiligheidsredenen zijn alleen bijeenkomsten gehouden in de 32 provinciehoofdsteden. 23 Voorbereiding verkiezingen 2004 De voorbereidingen voor de verkiezingen 24, die voor juni 2004 staan gepland, lopen achter op schema. Ook is van donoren slechts USD 10 miljoen van de benodigde USD 75 miljoen ontvangen. De in het Akkoord van Bonn gestelde datum vormt een strakke deadline voor de verkiezingen. Het verkiezingsproces wordt gecompliceerd door de specifieke culturele, geografische, politieke en veiligheidsfactoren, waarbinnen de verkiezingen moeten plaatsvinden. Naar schatting zijn 10 miljoen van de 28 miljoen inwoners van Afghanistan kiesgerechtigd. Het registratieproces dient volgens planning in december 2003 van start te gaan en in mei 2004 te zijn afgerond. Tijdens de wintermaanden zullen grote delen van het land ontoegankelijk zijn. Nomaden en terugkerende vluchtelingen moeten ook worden opgenomen in de kiezersregistratie. Voorts moet nog een beslissing worden genomen over eventuele deelname van nog in Pakistan en Iran verblijvende vluchtelingen. Aan het einde van de zomer is begonnen met een grote voorlichtingscampagne, waarin Afghanen worden geïnformeerd over het belang van de verkiezingen, de criteria waaronder zij mogen stemmen en hun rechten in het registratieproces. Om te bewerkstelligen dat vrouwen, en met name vrouwen op het platteland, ook kunnen deelnemen aan het politieke proces wordt overwogen speciale faciliteiten voor vrouwen op te zetten, zoals aparte registratiecentra en stemlokalen. 25 Op 8 september 2003 is met grote vertraging een nieuwe Wet inzake politieke partijen door het kabinet goedgekeurd. De wet bevestigt het recht van alle meerderjarige Afghanen op de vrijheid van vereniging en vergadering en tot het vormen van politieke partijen. Daarnaast zijn regels opgenomen over minimum aantallen leden, fondsenwerving en de onafhankelijkheid van partijen van militante facties. Het ministerie van Justitie is verantwoordelijk voor de controle op de naleving van deze regels door de politieke partijen. De wet is op 11 oktober 2003 door president Karzai bekrachtigd United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 6. Voorzien zijn presidents- en parlementsverkiezingen. Het is evenwel nog onduidelijk of de parlementsverkiezingen doorgang zullen vinden. United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 6, 7. RFE/RL Vol. 7, No. 172, Part III, 10 september 2003; Report from the Office of the EU Special Representive for Afghanistan (Kaboel, 3 september 2003) en United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz

16 Op 26 juli 2003 zijn door president Karzai twee decreten uitgevaardigd waarmee het raamwerk voor de verkiezingen is gecreëerd. Middels het eerste decreet is een interim Verkiezingscommissie opgericht, onder leiding van Zakim Shah. De commissie bestaat uit twee Pashtuns, twee Tadzjieken, een Hazara en een Oezbeek, waaronder twee vrouwen. De commissie zal de Afghaanse overheid adviseren over verkiezingsaangelegenheden en samen met UNAMA leiding geven aan de registratie van kiezers. Met het tweede decreet is een Verkiezingscomité ingesteld, waarin de leden van de Verkiezingscommissie en vijf internationale verkiezingsexperts zitting hebben. Zij zullen gezamelijk toezicht houden op het verkiezingsproces. 27 Door de verantwoordelijkheid voor de verkiezingen voor een belangrijk deel bij de Afghanen te leggen, hoopt de VN dat Afghanistan minder afhankelijk wordt van de VN, het democratische proces in Afghanistan duurzamer wordt en de kosten van de verkiezingen worden verlaagd. 28 Het succes van de verkiezingen berust voor een belangrijk deel op een goede samenwerking tussen de overheid, de VN en de internationale gemeenschap. Een kleine Afghaanse minderheid is tegen de vrede en probeert momenteel de overgangsregering en het electorale proces te ondermijnen. Om die reden is veiligheid tijdens de verkiezingen van groot belang. Indien toegang tot stemlokalen in enkele belangrijke districten uit veiligheidsoverwegingen niet mogelijk blijkt, kan dat grote gevolgen hebben voor het hele verkiezingsproces Militaire ontwikkelingen en veiligheidssituatie Enduring Freedom In maart en april 2003 werden de grootste militaire operaties in meer dan een jaar uitgevoerd in reactie op wat een gecoördineerd lenteoffensief van de Taliban, Al Qaida en Hezb-i-Islami leek te zijn. De militaire operaties in de zuidelijke provincies van Afghanistan gaan nog altijd door. Desondanks verklaarde verklaarde de Amerikaanse minister van Defensie, Donald Rumsfeld op 1 mei 2003, dat de belangrijkste gevechtsoperaties in Afghanistan waren afgerond en een periode van stabilisatie en reconstructie was ingetreden. Nog altijd zijn ongeveer Amerikaanse militairen aanwezig in Afghanistan Report from the Office of the EU Special Representive for Afghanistan (Kaboel, 3 september 2003). United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 7. United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz

17 In de verslagperiode was een toenemend aantal aanvallen op de coalitie-eenheden waarneembaar, met name in de zuidelijke provincies van Afghanistan. Het gaat om enkele tientallen aanvallen, waarbij ook aan coalitiezijde slachtoffers zijn gevallen Provincial Reconstruction Teams (PRT) De Provincial Reconstruction Teams (PRT s) 31 hebben tot dusver een positieve bijdrage geleverd aan de verbetering van de veiligheidssituatie in Afghanistan door toegankelijk te zijn voor Afghanen, vertrouwen te wekken, bij te dragen aan de uitbreiding van het gezag van de centrale overheid en door een basis te leveren voor de training en plaatsing van de nieuwe nationale veiligheidsinstituties. De verplaatsing van eenheden van het Afghaanse nationale leger naar Bamiyan en Gardez onderstreept de rol die de PRT s kunnen spelen in het vertrouwd maken van deze eenheden met civiel-militaire samenwerking en de manier waarop deze samenwerking kan bijdragen aan de verbetering van de veiligheidssituatie. Desondanks is ook duidelijk geworden dat de PRT s in de huidige vorm en samenstelling niet kunnen voorzien in totale behoefte op het gebied van veiligheid van Afghanistan. 32 De PRT s dienen een drieledig doel, namelijk het bevorderen van de veiligheid, het uitbreiden van het centrale gezag naar de provincies en het bewerkstelligen van een veilige omgeving voor hulporganisaties. De Verenigde Staten pleiten er met steun van UNAMA voor dat de PRT ook een politiek platform wordt, met behulp waarvan de centrale regering greep kan krijgen op de provincies en kan zorgdragen voor de verspreiding van de staatsinstellingen naar de rest van het land. Momenteel zijn vier PRT s actief in respectievelijk Gardez, Bamiyan, Mazar-i- Sharif en Kunduz. Een aantal landen heeft zelf de leiding van een PRT op zich genomen of heeft interesse getoond zelf een PRT te willen gaan leiden. Sinds juli 2003 is een door het Verenigd Koninkrijk geleid PRT actief in Mazar-i-Sharif. Het Britse PRT legt de nadruk op de hervorming van de veiligheidssector in en rond Mazar-i-Sharif en hoopt hiermee de veiligheidssituatie in de regio te verbeteren. Bij het door de Britten geleide PRT hebben zich ook Deense soldaten aangesloten. Nieuw-Zeeland heeft op 22 september 2003 de leiding van het door de Amerikanen geleide PRT in Bamiyan overgenomen. De Verenigde Staten bereiden de inzet voor van PRT s in Herat, Jalalabad en mogelijk eind 2003 ook Kandahar. Duitsland zal onder NAVO-vlag een PRT in Kunduz gaan leiden Economist Intelligence Unit, 'Country report Afghanistan' (Londen, augustus 2003), blz. 8, 9. Zie tevens paragraaf van het algemeen ambtsbericht Afghanistan van 10 april United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz

18 2.3.3 ISAF Per provincie en per uitvoerend land verschilt de praktijk waarbinnen de doelen worden gerealiseerd. Het PRT-concept is dynamisch. De huidige vier teams zijn minder dan voorheen betrokken bij humanitaire hulp en civiel-militaire (CIMIC)- projecten, mede als gevolg van onvoldoende fondsen en geschikte projecten. Meer aandacht gaat uit naar ontwapening en hervorming van het leger en politie op provinciaal niveau. Het PRT speelt geen rol bij de bescherming van de bevolking. De bevolking zelf lijkt geen onderscheid te maken tussen ISAF en het PRT. Op 10 augustus 2003 heeft de NAVO de leiding over ISAF overgenomen van Duitsland en Nederland. Het is voor de eerste keer in de geschiedenis van de NAVO dat het een vredesmissie buiten de eigen lidstaten leidt. De NAVO heeft de leiding op zich genomen omdat zij een einde wil maken aan de halfjaarlijkse moeilijk verlopende discussies over de opvolging van de leadnations. ISAF staat thans onder leiding van de Duitse luitenant-generaal Goetz Gliemeroth van het NAVO-commandocentrum in Heidelberg en bestaat uit 4600 manschappen. Aan ISAF nemen momenteel de volgende 29 landen deel: Albanië, Azerbeidzjan, België, Bulgarije, Canada, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Macedonië, Nederland, Nieuw-Zeeland, Noorwegen, Oostenrijk, Roemenie, Spanje, Turkije, Verenigd Koninkrijk, Zweden, Zwitserland. De gezamenlijk door Nederland en Duitsland geleide ISAF-missie is succesvol verlopen. Desondanks hebben zich enkele serieuze incidenten voorgedaan, waarbij slachtoffers zijn gevallen (zie paragraaf 2.3.6). De territoriale aanwezigheid van ISAF beperkt zich momenteel nog tot Kaboel en directe omgeving. In bijlage IV is de ISAF Area of operation weergegeven. Vooralsnog opereert de door de NAVO geleide ISAF onder hetzelfde mandaat als de voorgaande ISAF-missies. Dit betekent in de praktijk dat ISAF wapens en munitie verzamelt en vernietigt 33, patrouilles uitvoert, de Afghaanse politie en lijfwachten voor de bescherming van politici traint en civiel-militaire ondersteuning verleent aan onder meer onderwijs- en volksgezondheidsprojecten. De VN-Veiligheidsraad machtigde op 13 oktober 2003 tot uitbreiding van het mandaat van ISAF. De daartoe strekkende resolutie van de VN-Veiligheidsraad werd met unanimiteit aanvaard. De NAVO heeft al eerder te kennen gegeven 33 Het actief zoeken naar wapens en munitie behoort niet tot de taken van ISAF. Alleen indien wapens en munitie worden aangeboden of ISAF-patrouilles er toevallig tegenaan lopen en de wapens en/of munitie een direct gevaar opleveren voor het eigen optreden en/of de bevolking, worden zij opgeblazen of op een andere manier vernietigd. 18

19 bereid te zijn aan een uitbreiding van het mandaat van ISAF uitvoering te geven. Daarbij wordt in eerste instantie gedacht aan ondersteuning van de voorgenomen ontplooiing van een Duitse presentie in Kunduz. De mogelijkheid van een uitbreiding van de rol van ISAF is overigens voorzien in de Bonn-akkoorden Afghaanse veiligheidsorganisaties Leger Het Afghaanse nationale leger bestaat tot dusver uit negen bataljons, met in totaal 6500 manschappen. Uiteindelijk moet het leger ongeveer manschappen omvatten. De bataljons zijn opgeleid door de Verenigde Staten en Frankrijk. De structuur wordt gevormd door een Centraal Legerkorps, dat is opgebouwd uit twee infanteriebrigades, met elk drie infanteriebataljons. Daarnaast is een Quick Reaction Brigade van drie bataljons geformeerd, waarvan tenminste een infanteriebataljon later luchtmobiel moet worden. Het gemechaniseerde bataljon van de Quick Reaction Brigade heeft in juni 2003 de basistraining afgerond. Alhoewel de brigades officieel nog niet operationeel zijn, moet de training van de eerste infanteriebrigade volgens de planning in oktober 2003 zijn afgerond, op tijd om bescherming te kunnen bieden tijdens de constitutionele Loya Jirga. 34 Eerste inzetten van eenheden van het Afghaanse leger hebben tot positieve reacties geleid van de Afghaanse bevolking, die met name te spreken is over de discipline en het professionele gedrag van de militairen. 35 Er is geen sprake van dienstplicht in Afghanistan. In november 2002 werd door president Karzai een decreet uitgevaardigd over de vorming van het nationale leger. In dit decreet wordt het vrijwillige karakter van rekrutering voor het nationale leger onderstreept. 36 Politie Op 6 april 2003 werd door president Karzai een decreet uitgevaardigd waarin een mandaat werd gegeven voor een reorganisatie van het ministerie van Binnenlandse Zaken en de oprichting van een nationaal politiekorps, bestaande uit politieagenten en grenswachten. Tijdens die reorganisatie van het ministerie wordt de provinciale administratie van de politie gescheiden, waardoor United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 10. United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 10. In de provincies Faryab, Sar-i-Pol, Balkh, Jowzjan, Samangan, Baghlan en noord-uruzgan zouden in 2002 en 2003 gedwongen rekruteringen hebben plaatsgevonden door lokale commandanten. Dit is in strijd met het door de overgangsregering uitgevaardigde decreet. Het is niet bekend aan welke partijen of facties de commandanten waren verbonden. UNHCR, 'Update of the situation in Afghanistan and international protection considerations' (Geneve 2003), blz. 17, noot

20 een duidelijke hiërarchische structuur ontstaat voor alle politieniveaus tot aan districtniveau. Ook wordt de verantwoordelijkheid voor het politieapparaat bij het ministerie van Binnenlandse Zaken neergelegd. Het ministerie heeft een ambitieus vijfjarenplan opgesteld voor de vorming van een nationaal politiekorps. Eind juli 2003 zijn de eerste Afghanen geslaagd voor hun één jaar durende politietraining, die werd verzorgd door het Duitse politieondersteuningsproject. Ter aanvulling op het Duitse project hebben de Verenigde Staten op 18 mei 2003 een train-thetrainer -project opgezet, bedoeld om 100 Afghaanse politietrainers op te leiden, die naar de provincies zullen worden uitgezonden om tijdens twee maanden durende cursussen politieagenten te trainen. Daarnaast is op 28 juni 2003 een tweeweekse basisopleiding voor 200 politieagenten uit Kaboel van start gegaan. Sinds 2002 worden de politiesalarissen betaald uit het Law And Order Trust Fund (LOTFA), dat wordt gefinancierd door het Afghanistan Reconstruction Trust Fund en andere donaties. Het LOTFA heeft een groot tekort aan fondsen; van de USD 120 miljoen die benodigd zijn, is slechts USD 40 miljoen toegezegd. Van deze toezeggingen is tot dusver slechts een fractie daadwerkelijk betaald. Zonder deze fondsen kan belangrijke politieapparatuur niet worden aangeschaft en kunnen salarissen niet worden betaald. Als gevolg daarvan worden de mogelijkheden van de politie om de taken naar behoren uit te voeren beperkt en neemt de kans op corruptie toe. 37 Op 30 april 2003 werd op het ministerie van Binnenlandse Zaken de Directie Mensenrechten ingesteld. Na eerdergenoemde reorganisatie van het ministerie van Binnenlandse Zaken, wordt verwacht dat de Directie Mensenrechten een soort waakhond-functie binnen het politieapparaat zal gaan vervullen. Het ministerie hoopt hiermee ook de in verschillende rapporten geconstateerde misstanden binnen de politie het hoofd te kunnen bieden (zie hierna). De Afghaanse onafhankelijke mensenrechtencommissie ondersteunt de nieuwe Directie Mensenrechten door tijdelijk mensen uit te lenen en mensenrechtenworkshops te organiseren voor politieagenten. 38 Uit onderzoek door Amnesty International blijkt dat de politie in Afghanistan, en met name buiten Kaboel, zelden in staat is mensenrechtenschendingen door lokale commandanten te verhinderen en in enkele gevallen ook zelf mensenrechtenschendingen heeft begaan. Het betreft met name mishandeling en foltering tijdens ondervragingen United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 11. United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 11. Amnesty International, Police reconstruction essential for the protection of human rights (Kaboel, 12 maart 2003). 20

21 De politieorganisatie in Afghanistan is slecht toegerust voor het vervullen van haar taken. Salarissen worden vaak niet uitbetaald en politiebureaus in het hele land hebben gebrek aan basisbenodigdheden, zoals pennen en papier. Daarnaast hebben veel politieagenten onvoldoende training en opleiding genoten. In hun gedrag wekken politieagenten de indruk aan niemand verantwoording te hoeven afleggen. De politie is niet bij machte bescherming te bieden aan personen die daarom vragen. Dit geldt met name in de gebieden waar gevechten plaatsvinden tussen krijgsheren, maar ook elders in het land. Als gevolg hiervan heeft de Afghaanse bevolking geen enkel vertrouwen in het functioneren van het politieapparaat. 40 Politieagenten in Kaboel zijn herkenbaar aan hun uniform. Het uniform is eenvoudig van snit en grijsgroen. Lokale commandanten en exmudjahedinstrijders zijn, voor zover bekend, niet herkenbaar aan een uniform. Daarnaast lopen veel burgers (deels) in militaire kleding rond, bij gebrek aan beter Ontwapening, demobilisatie en reïntegratie De opbouw van de Afghaanse veiligheidsorganisaties dient gepaard te gaan met een effectieve ontwapening, demobilisatie en reïntegratie van de diverse milities en strijdgroepen. Alleen op die manier kan worden bewerkstelligd dat milities en strijdgroepen het gezag erkennen van het nieuwe politiekorps en het nationale leger, niet omdat deze op dat moment de machtigste regionale militaire eenheid is, maar omdat dit wettelijk is vastgelegd. Binnenkort zal een presidentieel decreet worden uitgevaardigd, waarmee een ontwapeningsprogramma zal worden gestart dat wordt aangeduid als het Afghan New Beginnings Programme. Het programma wordt gezamenlijk voorbereid door de overgangsregering, de regering van Japan en UNAMA.Het programma vereist dat strijders van de verschillende milities hun wapens inleveren bij het ministerie van Defensie. In het huidige politieke klimaat zullen veel aan politieke facties gebonden strijdgroepen echter niet genegen zijn hun wapens over te dragen aan een overheidsinstantie die zij eerder als representant van factiebelangen dan van nationale belangen beschouwen. 41 Om deze reden is de start van het ontwapeningsprogramma, dat oorspronkelijk op 1 juli 2003 had moeten beginnen, uitgesteld totdat een reorganisatie van het ministerie van Defensie is afgerond. Vertrouwen in het ministerie van Defensie is een belangrijke voorwaarde het programma te doen slagen. Tot de Office of the EU Special Representative for Afghanistan, 'Human Rights report No. 9/2003' (Kaboel, 25 maart 2003), blz. 5. United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz

22 vertrouwenwekkende maatregelen behoren de herstructurering van de toplaag van het ministerie en de benoeming van personen van verschillende politieke, regionale en etnische achtergronden op hoge posten binnen het ministerie; de selectie van professionele opperofficieren voor het Centrale Korps; de opzet van een nationaal rekruteringssysteem dat open is voor alle geschikte Afghaanse burgers en de ontwikkeling van een plan voor de op merites gebaseerde bevordering van officieren. Voorheen werd het ministerie vooral bevolkt door Tadzjieken, loyaal aan minister van Defensie en hoofd van de Shura-i-Nazar, maarschalk Fahim. 42 Inmiddels is op 20 september 2003 een aanvang gemaakt met de reorganisatie door de aanstelling van 22 nieuwe topfunctionarissen. 43 Het is echter de vraag of met deze benoemingen de Tadzjiekse overheersing van het ministerie zal worden doorbroken. De eerste fase van het ontwapenings-, demobilisatie en reïntegratieprogramma bestaat uit een pilotproject waarin 6000 ex-strijders zullen worden ontwapend in zes daarvoor aangewezen gebieden, te weten Bamiyan, Gardez, Kaboel, Kandahar, Kunduz en Mazar-i-Sharif. De ervaringen uit de pilotfase zullen worden meegenomen in de hoofdfase van het Afghan New Beginnings Programme, waarin de overige, naar schatting ex-strijders zullen worden ontwapend. De hoofdfase dient zo spoedig mogelijk na afronding van de pilotfase te beginnen. De regionale kantoren van het programma bieden ondersteuning bij het ontwapeningsproces. 44 Het pilotproject is op 24 oktober 2003 in aanwezigheid van president Karzai officieel van start gegaan in Kunduz waar ongeveer 1000 voormalige strijders worden ontwapend Veiligheidssituatie De veiligheidssituatie in Afghanistan werd in de verslagperiode met name gekenmerkt door de toename van openlijke aanwezigheid van en terroristische aanslagen door strijders die behoren tot de Taliban, Al Qaida en militanten die loyaal zijn aan de krijgsheer Gulbuddin Hekmatyar. Er zijn indicaties dat de veiligheidssituatie aan het verslechteren is en dat ook de dreiging van aanslagen in de hoofdstad Kaboel toeneemt. Volgens de ondersecretaris-generaal van de VN voor vredeshandhaving, Jean-Marie Guehenno, is ongeveer éénderde van Afghanistan ontoegankelijk voor de VN vanwege de veiligheidssituatie. Volgens landendirecteur Paul Barker van Care international is niet eenderde, maar zelfs de helft van Afghanistan ontoegankelijk voor ngo s. De conclusie van Barker wordt gedeeld door directeur Barbara Stapleton van ACBAR, een United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 10. Reuters, 20 september United Nations General Assembly, 'Situation in Afghanistan and its implications for international peace and security' (A/57/850, 23 juli 2003), blz. 10. Reuters, 21 oktober 2003; IRIN, Reuters, 22 oktober 2003; Reuters, 24 oktober