OPENBAAR documentnummer Zaaknummer verwijsnummer

Transcriptie

1 Beslisnota GS OPENBAAR documentnummer Zaaknummer verwijsnummer CONCEPT *CONCEPT* onderwerp Notitie netwerksturing klimaatadaptatie voorgesteld besluit Instemmen met statenvoorstel nota netwerksturing Nota netwerksturing ter behandeling aanbieden aan PS aanleiding In het kader van het Nationaal Deltaprogramma stellen regio's een regionale klimaatadaptatie strategie op. Deze moet eind 2020 klaar zijn. In Zeeland is met de netwerkpartners een governance en aanpak uitgewerkt. Onderdeel daarvan is dat in de tweede helft van 2019 de risicodialoog met de samenleving wordt aangegaan. Vooraf is het belangrijk dat PS bepalen hoe ze betrokken willen zijn en welke randvoorwaarden ze mee willen geven. Dit wordt via de notitie netwerksturing besproken. portefeuillehouder - portefeuille mevr. Drs. A. Pijpelink Klimaatadaptatie paraaf afdelingshoofd paraaf portefeuillehouder paraaf secretaris voor agendering datum GS vergadering (in te vullen door agendakamer) Nee besluit GS paraaf secretaris voor uitvoering

2 Beslisnota GS overwegingen en advies motivering besluit Om te komen tot een regionale klimaatadaptatie strategie eind 2020 is samen met de Zeeuwse overheden een proces aanpak vastgesteld. De aanpak gebeurd via 4 klimaateffecten: Hitte, Droogte, Wateroverlast en Overstromingen; en via 3 stappen: Weten - Willen - Werken. In het kader van "Weten" zijn onder andere begin 2019 klimaat stresstesten uitgevoerd, maar tevens is er bijvoorbeeld ook veel kennis opgedaan in de proeftuin zoet water. Hieruit blijkt welke effecten deze klimaatveranderingen hebben op verschillende onderdelen van de Zeeuwse samenleving. De volgende fase "Willen" bestaat voornamelijk uit het voeren van de risicodialoog met de samenleving. Daarin wordt met alle betrokkenen besproken in welke mate er effecten optreden. Is er sprake van overlast, of zijn het levensbedreigende situaties? En wat zijn dan de oplossingen en wat zou dat kunnen kosten? In 2020 worden de opbrengsten van de dialoog door vertaald naar een adaptatiestrategie. Hierin wordt de concrete aanpak voor klimaatverandering door vertaald naar onder andere maatregelen. Omdat bij de fase van dialoog er daadwerkelijk sprake gaat zijn van netwerksturing, is het van belang vooraf de provinciale rol te bepalen. Op sommige onderdelen heeft de provincie wettelijke taken, zoals het aanwijzen en normeren van regionale keringen of het normeren van wateroverlast. Op andere onderdelen, zoals zoet water beschikbaarheid, heeft de provincie aangegeven in haar coalitieakkoord dit naar haar toe te willen trekken. Omdat de uiteindelijke regionale adaptatiestrategie een gezamenlijk product wordt van alle Zeeuwse overheden, is het belangrijk vooraf aan te geven waar de provincie uiteindelijk over wil beslissen. dat gebeurd in de notitie netwerksturing. Afwijking t.o.v. provinciale doelstellingen en/of beleid Geen bestuurlijke planning en doorlooptijd indien van toepassing GS 9 juli Commissie strategische opgaven 30 augustus Provinciale Staten: 20 september De doorlooptijd van het proces Klimaatadaptatie is nader beschreven in de notitie netwerksturing. consequenties besluit financiële consequenties De aanpak van klimaatadaptatie is volledig opgenomen in de huidige begroting. juridische consequenties NVT personele consequenties en inhuur Externe inhuur is nodig wegens onvoldoende (communicatie) expertise in de beleidssector voor een bedrag van ,00. De externe inhuur wordt ingezet voor het begeleiden van proces van de risicodialoog. Voor deze inhuur is subsidie van het rijk ontvangen wat de volledige inhuur dekt. inkoop & aanbesteding Inkoop is conform inkoopbeleid. 2

3 k Gedeputeerde Staten Provinciale Staten van de Provincie Zeeland T.a.v. Provinciale Staten Zeeland Postbus LA MIDDELBURG onderwerp kenmerk behandeld door verzonden Notitie netwerksturing Klimaatadaptatie * * NeeJa Middelburg, 9 juli 2019 Geachte voorzitter, Voor u treft u het Statenvoorstel Notitie netwerksturing Klimaatadaptatie aan. De Notitie netwerksturing voorziet in een procesvoorstel om gezamenlijk met onze externe partners de maatschappelijke opgave Klimaatadaptatie op te pakken. Wij verzoeken u deze notitie te agenderen voor de Commissie Strategische Opgaven en te bespreken in Provinciale Staten. Met vriendelijke groet, gedeputeerde staten, Drs. J.M.M. Polman, voorzitter A.W. Smit, secretaris Rechtsmiddelen Belanghebbenden kunnen schriftelijk bezwaar maken tegen dit besluit bij: Gedeputeerde Staten van Zeeland, t.a.v. de secretaris van de commissie voor bezwaarschriften, Postbus 6001, 4330 LA Middelburg. In het bezwaarschrift neemt u ten minste op uw naam en adres, de dagtekening van het bezwaarschrift, tegen welk besluit u bezwaar maakt en waarom. Het bezwaarschrift dient te worden ondertekend. U moet het bezwaarschrift indienen binnen zes weken na de dag waarop dit besluit is bekendgemaakt. Doorgaans is dat de dag na de datum van verzending. Overschrijding van de inzendtermijn kan ertoe leiden dat met uw bezwaren geen rekening wordt gehouden. Als u overweegt bezwaar te maken, kunt u een informatiefolder aanvragen op telefoonnummer U kunt de informatie ook downloaden via Wij wijzen u erop dat het bezwaar niet de werking van het besluit schorst. U kunt een verzoek doen tot het treffen van een voorlopige voorziening. U richt het verzoek aan de voorzieningenrechter van de rechtbank Zeeland-West-Brabant, locatie Breda, team bestuursrecht, Postbus 90006, 4800 PA Breda. Voor de behandeling van het verzoek is griffierecht verschuldigd. Provinciehuis Abdij BK Middelburg Postbus LA Middelburg KvK IBAN NL08 BNGH

4 Provinciale Staten Financiële consequenties externe inhuur: Kostensoort: ( Bedrag: 0,00 Financiële consequenties opdracht/uitbesteding: Kostensoort: ( Bedrag: 0,00 Gedeputeerde Vergadering PS: 20 september 2019 belast met Nr: behandeling: mevr. Drs. A. Pijpelink Agenda nr: Vergadering GS: 9 juli 2019 Nr: Onderwerp: Nota Netwerksturing Klimaatadaptatie Aan de Provinciale Staten van Zeeland statenstukken Samenvatting: Klimaatadaptatie is door het college van GS als bestuurlijke opgave benoemd. Bedoeling is om eind 2020 een regionale klimaatadaptatie strategie vast te stellen. De aanpak om te komen tot een klimaatadaptatie strategie verloopt via een aantal stappen: kennis opdoen (bijvoorbeeld via stresstesten) - risicodialoog - uitvoering. Het doel is om dit samen met de netwerkpartners te doen. In het najaar van 2019 begint de fase van de risicodialoog. waarbij het van belang is dat PS de aanpak onderschrijven en bepalen wat voor rol zij zelf willen spelen en over welke onderwerpen ze het willen hebben. Dit wordt bepaald via deze nota netwerksturing. Wat willen we bereiken? In 2014 is het nationale Deltaprogramma gepresenteerd, een visie van de gezamenlijke overheden in Nederland op de vraag hoe Nederland zich beschermt tegen klimaatverandering. Het Deltaprogramma is een visie voor 2050, met een doorkijk naar Het voorkeursscenario voor de Deltabeslissing Ruimtelijke adaptatie stelt de ruimtelijke inrichting van Nederland centraal. In 2050 moet de ruimte in ons land zodanig zijn ingericht dat we voorbereid zijn op extreme regenval, langdurige droogte, een grotere kans op hittegolven en een toename van het overstromingsrisico. Nederland dient dan voorbereid te zijn, zodat extreem weer niet tot grote schade en maatschappelijke ontwrichting leidt. Om dat doel te halen moet er in 2020 een adaptatiestrategie te zijn geformuleerd en geborgd, die vervolgens via concrete maatregelen wordt uitgevoerd. Dit willen we doen samen met alle relevante netwerkpartners. Waaraan kunnen we zien of alles bereikt is? Eind 2020 ligt er een Klimaatadaptatie Strategie Zeeland (KaSZ), met een aanpak voor hitte, droogte, wateroverlast en overstromingen. Deze strategie is opgesteld door alle betrokkenen. De aanpak gebeurd via netwerksturing. Tussentijds komen de resultaten terug naar PS. Wat doen we daarvoor? De opgave Klimaatadaptatie komt voort uit bovengenoemde Deltaprogramma. Hier wordt via een aantal stappen naar een Klimaatadaptatie Strategie Zeeland toegewerkt: 1. Uitvoeren van Klimaatstresstesten: Alle Zeeuwse overheden voeren uiterlijk medio 2019 een klimaatstresstest uit. De provincie doet dit voor haar eigen eigendommen en provinciale V3.1 1

5 Onderwerp: Nota Netwerksturing Klimaatadaptatie belangen. Hieruit moet een beeld ontstaan van de effecten van klimaatverandering op de eigen organisatie en het totale grondgebied Zeeland. 2. Voeren van de Risicodialoog: De dialoog zet in op twee punten: enerzijds het vergroten van bewustwording in de samenleving en anderzijds de basis leggen voor de strategie en uitvoeringsagenda. De risicodialoog biedt inzicht in welke kwetsbaarheden acceptabel zijn en welke om actie vragen. Concreet gaat het hier om het verschil tussen risico s die Zeeland wil vermijden (grote schade, kans dat er slachtoffers vallen, maatschappelijke ontwrichting) en risico s die hinderlijk zijn (tijdelijke hinder, geen slachtoffers, geen schade). Als risico s om actie vragen is de risicodialoog de basis voor een afweging waar deze actie thuishoort; bij de samenleving of de overheid. Ook kan de risicodialoog tot nieuwe inzichten in kwetsbaarheden of oplossingen daarvoor leiden. 3. Opstellen Strategie en uitvoeringsprogramma: De kennis van de klimaatstresstesten en de opbrengst uit de risicodialoog wordt samengebracht in een Klimaatadaptatie Strategie Zeeland. Hierin wordt tevens de opgedane kennis uit al uitgevoerde projecten meegenomen. De strategie bestaat uit drie onderdelen: (1) de Zeeuwse strategie, (2) de lokale strategie en (3) aanbevelingen voor nader onderzoek of toekomstige vervolgacties. Tussen bovengenoemde stappen zijn sterke dwarsverbanden. Zo wordt er al eerder gestart met het uitvoeren van concrete maatregelen wanneer dat kan en dit altijd binnen de Klimaatadaptatie Strategie Zeeland zal passen. Voorbeelden hiervan zijn de Stimuleringsregeling Groene Daken, vergroening van schoolpleinen, de Proeftuin Zoetwater en het afkoppelen van regenwater. Wat zijn de klimaateffecten? Het opstellen van een klimaatadaptatie strategie heeft op zichzelf geen klimaateffecten. De aanpak volgens de trits weten willen werken zorgt ervoor dat er tijdens het opstellen van de strategie ook projecten uitgevoerd worden om de omgeving aan te passen aan de verwachte klimaatveranderingen. De klimaatadaptatie strategie heeft ook geen effecten op het klimaat, maar moet er juist voor zorgen dat Zeeland voorbereid is op de negatieve klimaateffecten en zich daarop weet aan te passen. Wat mag het kosten? Klimaatadaptatie is benoemd als 1 van de 5 bestuurlijke opgaven in het coalitieakkoord. In de zomernota 2019 en begroting 2020 vindt daarvan een financiële doorvertaling plaats. In de huidige begroting zijn door PS al middelen beschikbaar gesteld om te werken aan klimaatadaptatie. Voor het proces voor het opstellen van de klimaatadaptatie strategie, inclusief de risicodialoog, is ,- beschikbaar tot en met Tegelijkertijd zal in het najaar gewerkt worden aan het Zeeuws deltaplan zoet water. Ook hiervoor zal een proces in gang worden gezet Voor deze actie uit het coalitieakkoord wordt u via de zomernota nader geïnformeerd. Naast deze processen lopen de uitvoeringsprojecten, zoals de proeftuin zoet water en bestaande subsidieregelingen gewoon door. Deze zijn apart in de meerjarenbegroting opgenomen en vallen buiten dit statenvoorstel. Financiële consequenties externe inhuur: geraamd op (kostensoort ) Er wordt voor het begeleiden van het doorlopen van het proces van de risicodialoog een extern communicatiebureau ingeschakeld. Naar verwachting zullen deze kosten ongeveer ,- bedragen en dekken we uit bestaande budgetten binnen de opgave klimaatadapatie.

6 Onderwerp: Nota Netwerksturing Klimaatadaptatie Wij stellen u voor te besluiten overeenkomstig bijgevoegd ontwerp-besluit. Gedeputeerde staten, Drs. J.M.M. Polman, voorzitter A.W. Smit, secretaris. Ontwerp-besluit De staten der provincie Zeeland, gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten van 9 juli 2019, nr. ; b e s l u it e n : De notitie netwerksturing Klimaatadaptatie Zeeland, opgenomen als bijlage 1, vast te stellen als Provinciaal Agenderend en Kaderstellend document voor het college van Gedeputeerde Staten.

7 Notitie netwerksturing Klimaatadaptatie Aanleiding Eerder hebben Provinciale Staten al vier notities netwerksturing ter vaststelling aangeboden gekregen. De afgelopen periode is dit geëvalueerd en van advies voorzien door dhr. prof. M. van der Steen. Tussentijds heeft de maatschappelijke opgave "Klimaatadaptatie" niet stil gestaan. Zo zijn er door Zeeuwse overheden klimaat stresstesten uitgevoerd, zijn er mede op aangeven van Provinciale Staten projecten in gang gezet om alvast werk te maken van klimaatadaptatie en staan we aan de vooravond van de risicodialoog. Met het aanbreken van de fase van dialoog en de daaropvolgende fase van het opstellen van de Regionale Adaptatie Strategie is het belangrijk dat Provinciale Staten aan kunnen geven waar en welke rol zij willen spelen. Zodra de fase van risicodialoog doorlopen is, breekt het moment van kaders stellen aan. a. Wat is het maatschappelijk vraagstuk en de gemeenschappelijke doelstelling In 2014 is het nationale Deltaprogramma gepresenteerd, een visie van de gezamenlijke overheden in Nederland op de vraag hoe Nederland zich beschermt tegen klimaatverandering. Het Deltaprogramma is een visie voor 2050, met een doorkijk naar Het voorkeursscenario voor de Deltabeslissing Ruimtelijke adaptatie stelt de ruimtelijke inrichting van Nederland centraal. In 2050 moet de ruimte in ons land zodanig zijn ingericht dat we voorbereid zijn op extreme regenval, langdurige droogte, een grotere kans op hittegolven en een toename van het overstromingsrisico. Nederland dient dan voorbereid te zijn, zodat extreem weer niet tot grote schade en maatschappelijke ontwrichting leidt. Om dat doel te halen er in 2020 een adaptatiestrategie te zijn geformuleerd en geborgd, die vervolgens via concrete maatregelen wordt uitgevoerd. De opgave Klimaatadaptatie maakt onderdeel uit van de provinciale maatschappelijke opgave Klimaatadaptatie, waaronder tevens het Zeeuwse Deltaplan Zoetwater en de Herijking van het Deltaprogramma vallen. Deze notitie gaat alleen over het deel Klimaatadaptatie. Hier gaat het om de schaal van Zeeland, waarbij provincie, waterschap en gemeenten samenwerken aan het opstellen van de Klimaatadaptatie Strategie Zeeland (KaSZ) eind Het Zeeuwse Deltaplan Zoetwater, wat begin 2020 gereed moet zijn, kent een versnelde doorlooptijd en zal als bouwsteen voor de opgave Klimaatadaptatie dienen. De Herijking van het Deltaprogramma kent het schaalniveau van heel Nederland en het gebied Zuidwestelijke Delta. Dit proces volgt een eigen planning en doorlooptijd. De opgave Klimaatadaptatie komt voort uit bovengenoemde Deltaprogramma. Hier wordt via een aantal stappen naar een KaSZ toegewerkt (zie bijlage: Roadmap Klimaatadaptatie): 1. Uitvoeren van Klimaatstresstesten: Alle Zeeuwse overheden voeren uiterlijk medio 2019 een klimaatstresstest uit. De provincie doet dit voor haar eigen eigendommen en provinciale belangen. Hieruit moet een beeld ontstaan van de effecten van klimaatverandering op de eigen organisatie en het totale grondgebied Zeeland. 2. Voeren van de Risicodialoog: De dialoog zet in op twee punten: enerzijds het vergroten van bewustwording in de samenleving en anderzijds de basis leggen voor de strategie en uitvoeringsagenda. De risicodialoog biedt inzicht in welke kwetsbaarheden acceptabel zijn en welke om actie vragen. Concreet gaat het hier om het verschil tussen risico s die Zeeland wil vermijden (grote schade, kans dat er slachtoffers vallen, maatschappelijke ontwrichting) en risico s die hinderlijk zijn (tijdelijke hinder, geen slachtoffers, geen schade). Als risico s om actie vragen is de risicodialoog de basis voor een afweging waar deze actie thuishoort; bij de samenleving of de overheid. Ook kan de risicodialoog tot nieuwe inzichten in kwetsbaarheden of oplossingen daarvoor leiden. 3. Opstellen Strategie en uitvoeringsprogramma: De kennis van de klimaatstresstesten en de opbrengst uit de risicodialoog wordt samengebracht in een KaSZ. Hierin wordt tevens de opgedane kennis uit al uitgevoerde projecten meegenomen. De strategie bestaat uit drie onderdelen: (1) de Zeeuwse strategie, (2) de lokale strategie en (3) aanbevelingen voor nader onderzoek of toekomstige vervolgacties.

8 Tussen bovengenoemde stappen zijn sterke dwarsverbanden. Zo wordt er al eerder gestart met het uitvoeren van concrete maatregelen wanneer dat kan en dit altijd binnen de KaSZ zal passen. Voorbeelden hiervan zijn de Stimuleringsregeling Groene Daken, vergroening van schoolpleinen, de Proeftuin Zoetwater en het afkoppelen van regenwater. De opgave klimaatadaptatie is, zoals gezegd, onderdeel van een grotere maatschappelijke opgave. Tegelijkertijd vindt de herijking van het Deltaprogramma plaats. Ook zijn er onderdelen die een sterke samenhang hebben, maar geen onderdeel zijn van het te doorlopen traject richting een KaSZ. Deze onderdelen zijn al vastgelegd in het omgevingsbeleid. Denk hierbij aan de Kaderrichtlijn Water (KRW), de Kaderrichtlijn Overstromingsrisico s (ROR), grondwaterbeheer of zwemwaterbeleid. Wél zijn er op onderdelen sterke raakvlakken. Deze zijn er ook met andere opgaven en programma s. Een sterke relatie ligt er met de toekomst landelijk gebied, met name op het vlak van droogte/zoetwater. Ook ligt er een sterke relatie met de opgave Energiestransitie en de daaruit voortvloeiende uitvoeringsprogramma s De kaders voor de ontwikkelingen zijn eerder vastgelegd in: - Zeeuws omgevingsbeleid b. Hoe ziet het netwerk er uit en is het netwerk compleet? Gezien de brede en complexe opgave die op Zeeland afkomt, is samenwerking cruciaal. Dit vanuit het besef dat geen enkele partij over voldoende deskundigheid, middelen, kennis en (landelijk) netwerk beschikt, om de bij deze opgave behorende taken en (gespreide) verantwoordelijkheden individueel op te kunnen pakken. Dat is ook de reden waarom de Zeeuwse overheden al in 2014 tot samenwerking hebben besloten bij de uitvoering van de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie. Het totale netwerk van betrokken partijen is groot. Binnen klimaatadaptatie hebben met name overheden een sturende rol. Door hen wordt in de Zeeuwse Waterochtend nauw samen gewerkt aan het tot stand brengen van de KaSZ. In een gezamenlijk Plan van aanpak hebben de Zeeuwse overheden in de Waterochtend afgesproken een gezamenlijke KaSZ op te stellen. In het Plan van aanpak is benoemd dat alle overheden de bovengenoemde stappen van stresstest, dialoog en strategie gezamenlijk doorlopen. De Waterochtend wordt ondersteund door een bestuurlijk Kernteam Klimaatadaptatie. Hierin hebben de gemeenten Middelburg (hitte), Tholen (droogte), SAZ+ (samenwerking afvalwaterketen Zeeland, wateroverlast), Waterschap (overstromingen) en provincie Zeeland (integratie) zitting. Het kernteam voorziet de Waterochtend van voorbereidende werkzaamheden om tot een KaSZ te komen. Het totale netwerk dat betrokken is bij de totstandkoming van de KaSZ bestaat uit onder andere: Zeeuwse gemeenten, Veiligheidsregio, Rijkswaterstaat, Waterschap Scheldestromen, Natuur- en milieuorganisaties, ZLTO, Recreatieorganisaties, Woningbouwverenigingen, het bedrijfsleven (o.a. North Seaports), GGD. Naast deze partijen is er sprake van individuele ondernemers en initiatiefnemers die betrokken zijn. Het karakter van het netwerk is open. De overheden zijn hierbij structureel verbonden aan de activiteiten, terwijl andere partijen bij delen van de opgave of enkel bij projecten betrokken zijn. Sommige organisaties hebben een trekkende rol, anderen nemen vooral deel. De focus van het netwerk ligt op Zeeland. Daarnaast is er op landelijk niveau aansluiting op het landelijke spoor klimaatadaptatie (Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie) en de landelijke ontwikkelingen rond Deltaprogramma grote wateren, zoet water etc. c. Wat is de rol van de provincie hierbij Per maatschappelijke opgave kan de provincie in het netwerk meerdere rollen hebben: Reguleren Regisseren Stimuleren Faciliteren Loslaten

9 Voor wat betreft de opgave Klimaatadaptatie is er regionaal nadrukkelijk voor gekozen om in de aanpak het gezamenlijke belang tot uiting te laten komen, zoals dit past bij de taken, bevoegdheden en middelen van de verschillende organisaties. De rol van de provincie verschilt afhankelijk van de stappen in het te doorlopen proces. In ieder geval is de provincie verantwoordelijk voor het uitvoeren van haar eigen klimaatstresstest en de resultaten hiervan ter harte te nemen voor haar eigendommen en belangen. In het samenwerkingsverband om te komen tot een gezamenlijke KaSZ heeft de provincie de rol om de samenhang tussen de 4 thema s van klimaatadaptatie te borgen, alsmede de voortgang te bewaken en de koppeling te leggen naar de nationale programma s. De gemeenten Middelburg, Tholen, SAZ+ en het Waterschap hebben de rol van trekker voor de 4 thema s. De provincie heeft daarbij dus een stimulerende, faciliterende rol. Dit komt met name tot uiting bij het vormgeven van de risicodialoog. Hierbij organiseert de provincie het proces, maar zijn het de maatschappelijke organisaties en medeoverheden die het proces maken. Hierbij is het van belang dat de gezamenlijke overheden vooraf duidelijk maken waar de grenzen liggen voor wat betreft uitkomsten van de risicodialoog. Dit bepaalt immers de ambitie van de KaSZ. De rol van de Provincie is daarmee via de instrumenten van de omgevingsverordening regulerend. In de meeste gevallen is de rol van de Provincie ten aanzien van de genoemde doelstellingen die van aanjagen, stimuleren, faciliteren en waar nodig regisseren. Dit gebeurt door ambtelijke en bestuurlijke inzet om partijen bij elkaar te brengen en te verbinden, door het verlenen van subsidies voor specifieke projecten of aan een organisatie voor meerdere activiteiten, door met kennis en expertise ontwikkelingen aan te jagen en door gezamenlijke trajecten met partijen. Afhankelijk van de uitkomsten van de KaSZ zal de provincie ook de rol van reguleren aannemen. Specifiek Zoetwater en wateroverlast zijn onderwerpen waarbij de belangen voor Zeeland zo groot zijn (met name voor de landbouw) dat een regierol voor de provincie voor de hand ligt. Dit geldt ook voor het stellen van normen voor regionale waterkeringen. d. Welke instrumenten kan de provincie inzetten? Tijdens het traject naar een KaSZ wordt met name netwerksturing als instrument ingezet. Door de inzet van expertise, maar met name via het regisseren van het proces. Op het onderdeel Zoetwater zal de provincie extern vooral een trekkende rol vervullen. Uiteindelijk zal bij de KaSZ een beleidskader en uitvoeringsprogramma horen. Het ligt voor de hand dat daarin een aantal instrumenten voor de provincie samen komen: - Normering: Regionale waterkeringen en het voorkomen van wateroverlast wordt gereguleerd via normering. Deze normen stelt de provincie vast. - Ruimtelijke ordening: De KaSZ zal ruimtelijk verankerd moeten worden. Dit gebeurt in de omgevingsvisie en verordening. Ook werken sommige onderdelen in waterschaps- en gemeentelijke planvorming door. - Subsidies: Er zijn al reeds enkele subsidieprogramma s gestart voor groene daken en groene schoolpleinen. Tevens worden er zoetwater projecten gesubsidieerd via cofinanciering met EU-geld. e. Welk proces wordt beoogd? Wat is de (voorlopige) planning? Voor een groot deel wordt het proces in gezamenlijk bepaald en uitgevoerd. De verschillende fases kennen wel een ander proces. Met name de risicodialoog wordt een open proces beoogd, waarbij alle betrokken partijen en geïnteresseerden deel kunnen nemen. Het opstellen van de KaSZ vervolgens, is een wat geslotener proces, waarbij met name de Zeeuwse overheden aan zet zijn. Jaarlijks wordt in die uitvoering een gelijkaardige cyclus doorlopen, die een sterke relatie heeft met de P&C-cyclus. Periode Actie extern Actie PS Maart 2018 Zicht op Beleid-sessie

10 Juli 2019 September 2019 Oktober- December 2019 Afronden klimaatstresstesten, bundeling van de resultaten en bespreken aanpak risicodialoog en verdere proces. Starten en uitvoeren risicodialoog. Zicht op Beleid-sessie Agenderen Op basis van de Notitie netwerksturing geven PS kaders mee voor het te doorlopen proces. Individuele deelname PS-leden aan risicodialoog Januari 2020 Bundelen resultaten risicodialoog. Richting geven Op basis van de resultaten van de risicodialoog wordt een Hoofdlijnen notitie opgesteld die als basis voor de KaSZ dient. PS geven naar aanleiding van deze notitie eventuele aandachtspunten voor de op te stellen concept-kasz mee. Hierbij is met name aandacht voor de onderwerpen waarvan PS hebben aangegeven een kaderstellende rol willen hebben. Medio 2020 Najaar 2020 Voorjaar 2021 Vaststelling concept-kasz in de Waterochtend Consultatie achterbannen concept KaSZ (Raden, Staten, AV) Vaststelling KaSZ in Raden, Staten en AV Richting geven Op basis van de concept-kasz wordt een Hoofdlijnen notitie opgesteld. PS geven naar aanleiding van deze notitie eventuele aandachtspunten voor de definitieve KaSZ mee. Kaders stellen PS stellen de definitieve KaSZ vast. De KaSZ wordt op basis hiervan doorvertaald in beleid bij de eerste herziening van de Omgevingsvisie en bijbehorende verordening. f. Is er duidelijk zicht op een eindproduct, bijvoorbeeld een visie, een convenant of een beleidsstuk? Het beoogde eindproduct is de oplevering van de Klimaatadaptatie Strategie Zeeland (KaSZ) met bijbehorend uitvoeringsprogramma. Deze wordt opgeleverd en vastgesteld eind 2020/begin 2021 en bevat een aanpak waarop Zeeland in 2050 klimaatbestendig is ingericht. De KaSZ zal vervolgens worden vertaald in beleid, programma s en uitvoering. g. Hoe is de informatievoorziening (zowel regulier als incidenteel) naar PS? Zie e.

11 KLIMAAT ADAPTATIE ZEELAND IMPACT ANALYSE KLIMAAT STRESSTESTEN MEEKOPPELEN INTERNE PROCESSEN BUNDELEN ZEEUWSE ASPECTEN BELANGEN ORGANISATIES ZEEUWSE RISICO S Het klimaat verandert. Hierdoor neemt de kans op wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen toe. Dat levert risico s op voor onze economie, gezondheid en (water)veiligheid. In 2020 moeten alle overheden besloten hebben hoe ze met risico s van de klimaatverandering om gaan. Dit wordt vastgelegd in een Klimaatadaptatie Strategie. Zeeland beseft dat bij deze brede en complexe opgave samenwerking cruciaal is. Daarom is in Zeeland een integraal Kernteam Klimaatadaptatie opgesteld. Het Kernteam is verantwoordelijk voor een integrale advisering over klimaatadaptatie aan de Waterochtend. De Waterochtend doet voorstellen aan de dagelijkse besturen van de Zeeuwse overheden over de klimaatadaptatiestrategie. De te doorlopen stappen zijn uitgebreid toelicht in een integraal plan van aanpak en zijn hiernaast schematisch weergegeven. NRW KWETSBAARHEDEN IN BEELD ZOMER 2019 RISICO DIALOOG NAJAAR 2019 KLIMAATADAPTATIE STRATEGIE NAJAAR 2020 VERVOLG ACTIES ZEEUWSE DIALOOG NATUURLIJKE MOMENTEN LOKALE DIALOOG HANDREIKING LOKALE STRATEGIE ZEEUWSE STRATEGIE