Professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict

Transcriptie

1 Professionaliseringsaanpak Leren en lesgeven met ict Juli 2014 Anne-Marieke van Loon (red.) Dit document is opgesteld door de werkgroep Lerarenopleiding 21 ste eeuw en in mei-juni 2014 besproken met de MT s van de pabo en het ILS. 1

2 Inhoud 1. Inleiding Opleidersprofiel leren en lesgeven met ict Opbouw professionaliseringsaanpak Beschrijving professionaliseringsmogelijkheden Referenties

3 1. Inleiding De eindkwalificaties van de leerlijn Leren en lesgeven met ict van de pabo en het ILS geven aan waar startbekwame leraren aan moeten voldoen. Om onderwijs aan te kunnen bieden dat studenten hiertoe opleidt, zullen lerarenopleiders zelf ook bekwaam moeten zijn in het leren en lesgeven met ict. Uit de beginmeting blijkt dat dit nog niet het geval is. Het is hiervoor belangrijk dat lerarenopleiders de mogelijkheid krijgen zich te professionaliseren. In dit document staan de professionaliseringsmogelijkheden beschreven waar lerarenopleiders aan deel kunnen nemen om zich te bekwamen op het gebied van leren en lesgeven met ict. Er wordt gestart met een beschrijving van een lerarenopleidersprofiel waarin de benodigde vaardigheden met betrekking tot leren en lesgeven met ict staan weergegeven. Het profiel is de onderlegger voor de professionaliseringsaanpak die in dit document wordt beschreven. Daarna wordt beschreven hoe de professionaliseringsaanpak is opgebouwd, welke aanpak wordt gehanteerd en wat de professionaliseringsmogelijkheden zijn voor schooljaar Op basis van de ervaringen en evaluaties in wordt de professionaliseringsaanpak bijgesteld voor het jaar daarna. De professionalisering m.b.t. Leren en lesgeven met ict zal in ieder geval gecontinueerd worden tot en met

4 2. Opleidersprofiel leren en lesgeven met ict De basis voor de professionaliseringsaanpak die in dit document wordt beschreven is het lerarenopleidersprofiel. Hierin staan de benodigde vaardigheden, attitudes en competenties met betrekking tot leren en lesgeven met ict weergegeven waarover lerarenopleiders zouden moeten beschikken om studenten op te leiden tot startbekwame leraren op het gebied van leren en lesgeven met ict. Het opleidersprofiel is gebaseerd op de eindkwalificaties voor aanstaande leraren zoals die voor de leerlijn Leren en lesgeven met ict zijn vastgesteld. Tevens is gekeken naar de rol die een lerarenopleider heeft. In de beroepsstandaard voor lerarenopleiders (VELON, 2012) wordt aangegeven dat lerarenopleiders in hun onderwijs een drieslag moeten maken. Zij moeten een verbinding leggen tussen het leren van leerlingen, het leren van aanstaande leraren en het eigen leren. Murray gebruikt daarvoor de termen eerste en tweede orde onderwijzen (Murray & Male, 2005). Eerste orde leraren werken met leerlingen, tweede orde leraren werken met (aanstaande) leraren die met leerlingen gaan werken. Per niveau is er in het profiel een onderscheid gemaakt in wat lerarenopleiders moeten kunnen en kennen om studenten op te leiden tot startbekwamene leraren die kunnen leren en lesgeven met ict. De eerste rij van het opleidersprofiel geeft aan over welke competenties lerarenopleiders zelf moeten beschikken om te kunnen lesgeven met ict. Dit komt overeen met de eindkwalificaties die zijn vastgesteld voor aankomende leraren. Vanuit het idee van congruent opleiden, zouden lerarenopleiders in ieder geval de competenties moeten beheersen die van hun studenten worden gevraagd (Lunenberg, Dengerink en Korthagen, 2013; Tondeur, Van Braak, Sang, Voogt, Fisser en Ottenbreit-Leftwich, 2011; Lunenberg, Korthagen, en Swennen, 2007; Swennen, Korthagen en Lunenberg, 2004). De lerarenopleider is uniek in die zin dat hij / zij de enige docent in het hoger onderwijs is die opleidt tot zijn of haar eigen beroep. Lerarenopleiders zijn wat hun studenten willen worden. Ze vervullen een voorbeeldrol richting hun studenten. De lerarenopleider moet in staat zijn de pedagogischdidactische achtergronden van zijn of haar keuzes te expliciteren, onderbouwen en verantwoorden (o.a. Lunenberg, Dengerink en Korthagen, 2013; Swennen, Korthagen en Lunenberg, 2012). Dit betreft de tweede rij in het opleidersprofiel. Tevens moet de lerarenopleider in staat zijn richting de studenten de vertaling te maken naar de beroepspraktijk en het leren van leerlingen. Dit wordt aangeduid in de derde rij van het opleidersprofiel. In de professionaliseringsaanpak moet telkens aandacht zijn voor de drie niveaus van het opleidersprofiel. Hierdoor staan niet alleen de eigen ict- vaardigheden van de lerarenopleider zelf centraal maar moet hij zijn aanpak en datgene wat hij leert in de professionalisering kunnen toepassen in de praktijk en zijn keuzes kunnen expliciteren, onderbouwen en verantwoorden richting zijn studenten en kunnen aangeven wat dit betekent voor de beroepspraktijk. 4

5 (Concept) Opleidersprofiel leren en lesgeven met ict 1 1 Omdat het opleidersprofiel een concept betreft, zal het nog verder worden aangevuld met indicatoren over hoe het gedrag van de lerarenopleider eruit ziet. 5

6 6

7 3. Opbouw professionaliseringsaanpak Uit de literatuur blijkt dat de eigen ict-geletterdheid nadrukkelijk aandacht moet krijgen in de professionalisering van lerarenopleiders (Mishra &Koehler, 2006). Wanneer dit ontbreekt, kan de stap naar didactisch ict-gebruik of de verdieping naar het legitimeren, expliciteren en reflecteren niet worden gemaakt. Om deze reden wordt er in de professionaliseringsaanpak een onderscheid gemaakt tussen twee lijnen. De eerste lijn richt zich op het ontwikkelen van ict-geletterdheid, waarin met name de instrumentele vaardigheden en mediageletterdheid aan bod komen. Er wordt al wel een doorkijkje gegeven naar het didactisch gebruik. De focus in deze lijn ligt op het creatief leren gebruiken van media. De tweede lijn richt zich op de lerarenopleiders die de stap willen zetten naar de integratie van ict in het onderwijs. In dit tweede traject ligt de focus nog meer op de verbinding naar de eigen onderwijspraktijk en verschuift de aandacht naar didactische vaardigheden en gebruik en de competenties om te leren en innoveren. Door te kiezen voor specifieke werkvormen (o.a. samen onderzoeksmatig en actief ontwikkelen, collectief en collegiaal leren en inbouwen van reflectiemomenten) kan de verdieping naar het leren van studenten en het leren van leerlingen ook worden gemaakt. In dit document worden de professionaliseringsmogelijkheden van de twee lijnen verder beschreven. Dit betreft de professionalisering voor schooljaar Er wordt per mogelijkheid beschreven wat de doelstellingen zijn van de professionalisering, wat de doelgroep is, de inhoud en de thema s die aan bod komen, welke vorm de professionalisering heeft, wat de omvang is en welke opbrengsten en resultaten er worden nagestreefd. Voordat hier verder op wordt ingegaan, wordt eerst de aanpak om de professionalisering vorm te geven nader toegelicht. 7

8 4. Beschrijving professionaliseringsmogelijkheden Lijn 1 ict- geletterdheid De eerste lijn van de professionaliseringsaanpak richt zich op de linkerkant van het opleidersprofiel: het gaat om de professionalisering van de lerarenopleider op het gebied van ict-geletterdheid, waarin met name de instrumentele vaardigheden en mediageletterdheid aan bod komen. Een lerarenopleider moet niet alleen zelf ict- geletterd zijn, hij moet immers leraren kunnen opleiden om nieuwe middelen in te zetten. Dit betekent dat hij op een hoog niveau competent moet zijn. De professionalisering binnen lijn 1 is daarom niet alleen gericht op de eigen kennis maar ook op de houding t.o.v. ict, het creatief ict-gebruik en de vaardigheden om studenten hierin te begeleiden. Het is van belang dat lerarenopleiders experimenteren met de inzet van ict toepassingen in hun onderwijspraktijk en hun expertise opbouwen, individueel en in samenwerking met collega s. Binnen deze lijn worden twee thema s onderscheiden: één die zich vooral richt op de instrumentele vaardigheden en één die zich richt op mediageletterdheid. Voor beide thema s geldt dat er variatie is aan werkvormen, waarin de mix van professionaliseren, inspireren en experimenteren tot uitdrukking komt en waarbij rekening wordt gehouden met verschillende leervoorkeuren. Bij elke vorm van professionalisering is er aandacht voor de koppeling met de eigen onderwijspraktijk. Tevens wordt er gebruik gemaakt van kennis van experts en inspirerende voorbeelden uit het werkveld. 8

9 Lijn 1 ict geletterdheid: Instrumentele vaardigheden Doelstellingen: Je leert jezelf nieuwe ict toepassingen snel eigen te maken en te benutten voor je eigen onderwijspraktijk. Je leert zelfstandig, kritisch en creatief gebruik te maken van ict in lessituaties. Je weet welke consequenties het gebruik van de ict toepassing heeft voor de eigen onderwijspraktijk. Doelgroep: Het gaat hierbij om lerarenopleiders die zich verder willen bekwamen in diverse nieuwe ict toepassingen in het onderwijs. Inhoud en thema s : Vorm In dit professionaliseringsaanbod ga je aan de slag met het je eigen maken van nieuwe ict- toepassingen. Het gaat er hierbij om dat je zicht krijgt op specifieke kenmerken van bepaalde toepassingen (software, webapplicaties, devices maar ook digitaal leermateriaal en bronnen) en die kunt gaan koppelen aan verschillende werkvormen (bijvoorbeeld dat je filmpjes kunt gebruiken voor kennisoverdracht, voor instructie, maar ook als toetsvorm). Op die manier leer je ook creatief gebruik te maken van verschillende ict- toepassingen en maak je een koppeling met je eigen onderwijspraktijk. De professionalisering bestaat uit verschillende werkvormen waarin de mix van professionaliseren, inspireren, experimenteren en creativiteit tot uitdrukking komt. Er wordt als groep deelgenomen aan deze professionalisering. Dit betekent dat er van- en met elkaar geleerd zal worden. Iedereen zal met verschillende competenties aan deze professionalisering starten. De groep wordt begeleid door een trainer die expert is op het gebied van ict- geletterdheid binnen de educatieve context. Tevens wordt er gebruik gemaakt van kennis van experts van buiten en inspirerende voorbeelden uit het werkveld. In de eerste bijeenkomst wordt gestart met een korte introductie van nieuwe ict- toepassingen en mogelijkheden voor de lespraktijk. Dit zal een carrousel van toepassingen zijn verbonden aan bepaalde domeinen (presenteren, maken, delen en samenwerken). Het wordt duidelijk op welke wijze ict ingezet kan worden. Per categorie worden voorbeelden gegeven van verschillende ict toepassingen 9

10 in het onderwijs. Deelnemers gaan hier hands-on in het ixperium mee aan de slag. De deelnemers kiezen zelf voor minimaal één categorie waarvoor zij een ict toepassing uitwerken in een leerarrangement en waarvan ze zich de toepassing eigen maken. De tweede bijeenkomst wordt een werkbijeenkomst waarin lerarenopleiders onder deskundige begeleiding kunnen werken aan hun eigen leerarrangement. Tussentijds kunnen deelnemers de trainer of mede-cursisten, (online) consulteren voor vragen en feedback. Dit leerarrangement wordt uitgeprobeerd in de lespraktijk. Er wordt samen met studenten gereflecteerd op het gebruik van de ict-toepassing en de mogelijke betekenis hiervan voor de beroepspraktijk. De ervaringen van de inzet van ict-toepassingen worden met elkaar gedeeld in de derde bijeenkomst zodat de good- practices naar voren komen en er van- en met elkaar geleerd kan worden. Omvang: Doorlooptijd 1 semester: 3 bijeenkomsten, toepassing in de praktijk en tussentijdse consultatiemomenten. (Start waarschijnlijk begin periode 2 of 3). Resultaten en opbrengsten: Je bent op de hoogte van de ict-faciliteiten die je tot je beschikking hebt in een specifieke context en wat de consequenties daarvan zijn voor het ict gebruik; Je hebt je een aantal ict-toepassingen eigen gemaakt en uitgewerkt voor jouw onderwijs. 10

11 Lijn 1 ict geletterdheid: Mediageletterdheid Doelstellingen: Je wordt je bewust van de medialisering van de samenleving, hoe media gemaakt worden en de werkelijkheid kleuren. Je wordt je bewust van de mogelijkheden en risico s van internet en sociale media en hoe je hier actief, creatief, kritisch en bewust mee om kan gaan voor je eigen professionele ontwikkeling. Je leert online effectief informatie te zoeken en te vinden, de betrouwbaarheid van informatie te beoordelen, diverse online informatiebronnen te benutten, informatie van diverse bronnen met elkaar te vergelijken en gevonden informatie te synthetiseren. Doelgroep: Inhoud en thema s : Voor lerarenopleiders die informatie- en mediavaardigheden willen opdoen en willen leren strategisch om te gaan met media en hun eigen media menu willen leren hanteren. Het gaat er in deze professionalisering om dat je bewust wordt van de mogelijkheden en risico s van internet en sociale media en hoe je hier actief, creatief, kritisch en bewust mee om kan gaan. Het gaat om het strategisch gebruik van media en het gebruik van een eigen media menu. Tevens leer je hoe je online effectief informatie kunt zoeken en vinden, diverse online informatiebronnen kunt benutten en informatie van diverse bronnen kunt vergelijken en synthetiseren. Vorm Er wordt als groep deelgenomen aan deze professionalisering. Het leren van deze groep zal het karakter krijgen van een professionele leergemeenschap. De groep gaat zelf aan de slag met wat strategisch mediageletterdheid betekent voor henzelf, in hun voorbeeldrol als lerarenopleider en de vertaling kan maken naar wat dit betekent voor het leren van leerlingen in de klas 2. De groep wordt begeleid door een trainer die expert is op het gebied van mediageletterdheid binnen de educatieve context. De groep heeft een eigen online omgeving. Hierdoor wordt er kennis en ervaringen gedeeld en gewerkt vanuit het concept practice what you preach. Voordat de professionalisering start, formuleren de deelnemers een eigen leervraag die ze tijdens de professionalisering willen gaan beantwoorden. Op basis van deze leervragen wordt de inhoud van de professionalisering verder op de deelnemers 2 Lerarenopleiders die specifiek hun studenten willen opleiden tot ict- geletterde leraren nemen deel aan de professionalisering opleiden tot ict- geletterde studenten 11

12 afgestemd. In de eerste bijeenkomst staan informatievaardigheden centraal. Er wordt aangegeven hoe je zelf op zoek kunt gaan naar online informatie, welke educatieve databanken er zijn en hoe je informatie op betrouwbaarheid kunt beoordelen. Maar ook hoe je online leermateriaal kan vinden, gebruiken en vergelijken. En hoe je omgaat met de bronnen die studenten hebben gevonden. De deelnemers oefenen hier ook zelf mee. In de tweede bijeenkomst krijgen de deelnemers verschillende praktijkvragen voorgelegd zoals: Mag je als docent op Facebook vrienden worden met studenten?, Op welke manier kan informatie veilig gedeeld worden in de cloud?, En welke afspraken kunnen er gemaakt worden over het gebruik van sociale media tijdens in de klas? Aan de hand hiervan wordt de discussie gevoerd over de mogelijkheden en risico s van internet en social media en consequenties voor de lespraktijk. Na deze bijeenkomst gaan de deelnemers creatief aan de slag met het zelf produceren van media. Hierdoor krijgen de lerarenopleiders een goed beeld van hoe mediaboodschappen worden gemaakt en hoe de communicatie werkt. Iedereen experimenteert met tenminste twee media toepassingen. In de derde bijeenkomst worden ervaringen met de inzet van de diverse media toepassingen met elkaar gedeeld zodat de goodpractices maar ook de beperkingen naar voren komen en er van- en met elkaar geleerd kan worden. Omvang: Doorlooptijd 1 semester: 3 bijeenkomsten, toepassing in de praktijk en tussentijds kennisdelen in de online leeromgeving. (Start waarschijnlijk begin periode 2 of 3). Resultaten en opbrengsten: Je bent je bewust van de medialisering van de samenleving, je begrijpt hoe media gemaakt worden en ziet hoe media de werkelijkheid kleuren. Je bent je bewust van de mogelijkheden en risico s van internet en sociale media en gaat hier actief en kritisch mee om. Je bent in staat media strategisch te gebruiken en de eigen media menu te hanteren. Je hebt geleerd online effectief informatie te zoeken en te vinden, de betrouwbaarheid van informatie te beoordelen, diverse online informatiebronnen te benutten, informatie van diverse bronnen met elkaar te vergelijken en gevonden informatie te synthetiseren. 12

13 Lijn 2 Leren en lesgeven met ict De eerste lijn van de professionaliseringsaanpak richt zich vooral op de ict-geletterdheid. De tweede lijn richt zich op het leren en lesgeven met ict. In de tweede lijn is er aandacht voor daadwerkelijk integraal ontwerpen van ICT rijke leerarrangementen en voor het inbedden van ict en onderwijs in het curriculum. In deze tweede lijn verschuift de focus naar de rechterkant van het opleidersprofiel (didactische vaardigheden en gebruik en de competenties om te leren en innoveren). Door te kiezen voor specifieke werkvormen (o.a. samen onderzoeksmatig en actief ontwikkelen, collectief en collegiaal leren en inbouwen van reflectiemomenten) kan de verdieping naar het leren van studenten en het leren van leerlingen ook worden gemaakt. De mate van complexiteit in de toepassing van ICT wordt opgebouwd. Binnen deze lijn worden vier thema s onderscheiden: Opleiden tot ict-geletterde studenten, Pedagogisch-didactisch gebruik van ict in het ontwerpen en uitvoeren van ict-rijke leerarrangementen, Evalueren in ict-rijke leerprocessen en Competenties om te leren en innoveren met ict. Binnen deze thema s is een mix aan methoden en werkvormen beschikbaar maar het samen ontdekken en ontwerpen gericht op leren en lesgeven met ict vormt de kern. 13

14 Lijn 2 Leren en lesgeven met ict: Opleiden tot ict- geletterde studenten Doelstellingen: Je maakt je studenten bewust van de van de mogelijkheden en risico s van internet en sociale media. Je begeleidt studenten in het opdoen van kennis en vaardigheden om op een weloverwogen manier gebruik te maken van internet en sociale media. Doelgroep: Inhoud en thema s: Vorm Voor lerarenopleiders die hun studenten willen opleiden tot ict-geletterde startbekwame leraren. Het gaat hierbij om docenten die zelf al mediageletterd zijn. In dit professionaliseringsaanbod leer je studenten op te leiden tot ict-geletterde startbekwame leraren. Dat wil zeggen dat de studenten leren de betrouwbaarheid van informatie te beoordelen en de aard van informatiebronnen in te schatten. Tevens worden studenten bewust gemaakt van de meerwaarde van internetgebruik voor het eigen leren, profileren en netwerken en van de risico s van internetgebruik zoals cyberpesten en informatie-overload. Het leren van deze groep zal het karakter krijgen van een professionele leergemeenschap. De groep gaat zelf aan de slag met het opleiden van studenten tot startbekwame ict-geletterde leraren. Omdat hierin gewerkt wordt aan de doorontwikkeling van het onderwijs ligt het voor de hand dat de groepen bij voorkeur naar cluster of vak worden samengesteld. Om ook binnen deze groepen grensoverschrijdend leren te bevorderen, is er ruimte voor uitwisseling en reflectie over de vakgroepen/ clusters heen. Input aan het begin van het professionaliseringstraject wordt verkregen via een bijeenkomst over hoe je studenten kunt opleiden tot ict-geletterde leraren. Om hier als lerarenopleider aan te werken is het belangrijk om: met studenten te praten over de manier waarop ze van nieuwe media gebruikmaken. studenten te leren kritisch te zijn en op de juiste manier gebruik te maken van nieuwe media. met studenten in gesprek te gaan over hoe ze media in gaan zetten in hun eigen lespraktijk. zelf als rolmodel nieuwe media in te zetten in de colleges. 14

15 Na de inhoudelijke input gaan de deelnemers zelfstandig aan de slag met het begeleiden van studenten in hun ict geletterdheid. Mogelijke werkvormen hiervoor zijn: - Laat studenten zelf media produceren. Alleen dan krijgen ze een goed beeld van hoe mediaboodschappen worden gemaakt. Hierdoor zien ze eerder in dat de media slechts een geconstrueerd beeld van de werkelijkheid geven en niet altijd de échte werkelijkheid. Wanneer studenten weten hoe de media werken, kunnen ze de media gebruiken in hun eigen lespraktijk. - Laat de studenten een verzameling maken van favoriete links bij een specifiek vakonderdeel. Vraag ze van elke link een korte beschrijving te geven van de inhoud, de betrouwbaarheid en wat goed is aan de betreffende bron. Op de sites en kunnen deze bronnen online opgeslagen worden. - Geef studenten een lesopdracht die ze kunnen gebruiken in hun eigen stage. Laat ze bijvoorbeeld een interactief verhaal of een game maken. Op de site staan tips voor het bouwen van een game. - Laat studenten een weblog aanmaken om hun stage-ervaringen te beschrijven. - Laat studenten zelf de rol krijgen van auteur van informatie die door anderen gebruikt kan worden. Laat ze bijvoorbeeld zelf een website maken met de websitemaker: websitemaker.kennisnet.nl. Nadat er diverse werkvormen zijn ingezet, bespreken de lerarenopleiders de ervaringen met deze werkvormen met de studenten. Het gesprek gaat o.a. over het gebruik van media en mogelijkheden hiervan voor de beroepspraktijk. Op deze manier worden studenten bewust van verschillende toepassingen en inzet van media in hun eigen lespraktijk. De ervaringen van de lerarenopleiders met verschillende werkvormen worden met de groep gedeeld. Hierbij wordt met name stilgestaan bij de werking en betekenis voor de praktijk. Het groepsproces (collectief leren in een leergemeenschap) wordt begeleid en ondersteund door een (externe) procesbewaker. Omvang: Doorlooptijd 2 semesters. Er moet rekening worden gehouden van een tijdsinvestering van 50 uur. Dit bestaat uit gezamenlijke bijeenkomsten, toepassing en onderzoek in de praktijk. Resultaten en opbrengsten: Je hebt verschillende werkvormen uitgeprobeerd waarbij je studenten hebt begeleid in het opdoen van kennis en vaardigheden om op een weloverwogen manier gebruik te maken van internet en sociale media. Je hebt met studenten verkend wat de (on)mogelijkheden zijn van diverse media voor de beroepspraktijk, hierbij ben je een rolmodel geweest voor studenten. 15

16 Lijn 2 Leren en lesgeven met ict: Pedagogisch-didactisch gebruik van ict in het ontwerpen en uitvoeren van ict-rijke leerarrangementen Doelstellingen: Je leert weloverwogen gebruik te maken van ict in onderwijssituaties, gekoppeld aan pedagogische en didactische doelen, inhoud en eigen visie. Je leert les te geven met ict en te experimenteren met ict en te reflecteren op ict in de klas. Je leert leerarrangementen met diverse ict- toepassingen te ontwerpen om recht te doen aan verschillen tussen studenten. Je koppelt de inzet van ict toepassingen naar de beroepspraktijk voor studenten. Je gaat hierover ook met hen in gesprek wat dit betekent voor hun eigen praktijk. Doelgroep: Voor lerarenopleiders die de stap al willen / kunnen zetten naar de integratie van ict in het onderwijs. Naar alle waarschijnlijkheid zijn dit ook de opleiders zijn die al wat vaardiger zijn op het gebied van ict-geletterdheid. Inhoud en thema s: Vorm: Je leert in deze professionalisering een leerarrangement te ontwerpen waarbij de inzet van ict gekoppeld wordt aan pedagogische en didactische doelen, de inhoud en de eigen visie. Er wordt hierbij recht gedaan aan verschillen tussen leerlingen. Tevens wordt de koppeling gemaakt naar de wijze waarop de aankomend leraar ict kan toepassen in zijn eigen lespraktijk. Het leren van deze groep zal het karakter krijgen van een professionele leergemeenschap. Iedere deelnemer start met zijn eigen leerarrangement dat hij wil gaan (her)ontwerpen in de professionalisering. Tijdens de professionalisering zijn er een aantal gezamenlijke bijeenkomsten. Er wordt gestart met een onderdompelbijeenkomst in het ixperium. Hierdoor raken de deelnemers bekend met inspirerende voorbeelden van ict gebruik in het onderwijs. Om verdere inhoudelijke input te verkrijgen over innovatieve inzet van ict in het onderwijs kunnen er conferenties worden bezocht en online masterclasses worden gevolgd (denk hierbij aan de e-colleges van de OU en bezoek aan de Waag society). De deelnemers maken een plan met daarin de ontwerpvraag en ontwerpeisen van het leerarrangement. Op basis hiervan wordt een eerste prototype van het leerarrangement geschetst. Deze plannen worden gepitcht in een gezamenlijke bijeenkomst met de groep. Aan de hand van peerfeedback van collega s worden de plannen aangescherpt en bijgesteld. Op basis hiervan worden de leerarrangementen ontworpen. 16

17 De leerarrangementen die ontwikkeld zijn, worden vervolgens (gedeeltelijk) uitgeprobeerd en toegepast in de praktijk om te onderzoeken wat het effect hiervan is en wordt het ict gebruik geanalyseerd om zo structureel verbeterpunten in de lespraktijk toe te passen. Tevens wordt het gesprek gevoerd met studenten over wat de inzet van ict betekent voor hun beroepspraktijk en hoe zij de toepassingen kunnen inzetten bij hun leerlingen. Collega deelnemers van de professionalisering bezoeken elkaars colleges zodat er onderling inspiratie kan worden opgedaan en er peerfeedback wordt gegeven. Nadat het leerarrangement is uitgevoerd wordt het eindproduct gepresenteerd aan de groep. Er wordt stilgestaan bij hoe je het leerarrangement kunt gebruiken in de praktijk en wat de ervaringen hiermee zijn. Datgene wat ontwikkeld is, wordt online gedeeld met minimaal de collega s binnen de HAN via Scholar en liefst ook met collega s buiten de HAN via een open educational resource bank. Tevens vindt er een ixperium bijeenkomst met het werkveld plaats waarin het ontwikkelde leerarrangement, de ervaringen en het effect worden toegelicht. Het groepsproces (collectief leren in een leergemeenschap) wordt begeleid en ondersteund door een (externe) procesbewaker. Omvang: Gedurende 2 semesters. Er moet rekening worden gehouden van een tijdsinvestering van 80 uur. (Dit is ook afhankelijk van het te (her)ontwikkelen leerarrangement). De professionalisering bestaat uit gezamenlijke bijeenkomsten, bezoek aan masterclasses, toepassing en onderzoek in de praktijk en collegiale (virtuele) consultatie. Resultaten en opbrengsten: Je hebt in teamverband een leerarrangement ontworpen met diverse ict-toepassingen. Je hebt het leerarrangement ook daadwerkelijk uitgeprobeerd. Hierbij heb je ict gekoppeld aan pedagogische en didactische doelen, de inhoud en de eigen visie. Je hebt hierbij recht gedaan aan verschillen tussen leerlingen en je keuzes inzichtelijk gemaakt. Je hebt het effect van je leerarrangement op het leren van studenten getoetst in de praktijk. Je hebt het leerarrangement gedeeld met collega s. 17

18 Lijn 2 leren en lesgeven met ict: Evalueren in ict-rijke leerprocessen Doelstellingen: Je leert leerprocessen en opbrengsten te monitoren en te evalueren met behulp van ict. Je leert dit te expliciteren richting je studenten en hierin een rolmodel te zijn en hoe zij dit kunnen toepassen in hun eigen lespraktijk. Doelgroep: Inhoud en thema s: De lerarenopleiders die het leerproces van hun studenten monitoren en evalueren om een beeld te krijgen van de individuele voortgang van de student om op basis hiervan het vervolgaanbod af te stemmen op de leerbehoeften van de student. Hierdoor wordt het recht doen aan verschillen mogelijk gemaakt. De professionalisering is gericht op het evalueren van leerprocessen en opbrengsten m.b.v. ict. Het opbrengstgericht werken neemt hierin een belangrijke plek. Dit betekent dat je het leerproces van studenten zichtbaar maakt en volgt door middel van diverse vormen van digitale monitoring en inzet van learning analytics. Hierbij wordt gebruik gemaakt van bestaande data uit informatiesystemen en uit digitale leermiddelen zoals het werken met bijvoorbeeld schooltas, pulse-on, got-it en andere learning analytics programma s uit po en vo. Het gaat hierbij om een formatieve wijze van evalueren waarbij de rol van de docent centraal staat. Vorm: Het leren van deze groep zal het karakter krijgen van een professionele leergemeenschap. De groep gaat zelf aan de slag met het evalueren van hun onderwijsaanbod waarin het leren met ict expliciet aan bod komt. In deze professionalisering staat het zichtbaar maken en evalueren van leerprocessen en leeropbrengsten van studenten met behulp van ict centraal. Iedere deelnemer start hiermee vanuit zijn eigen leervraag die hij gaandeweg de professionalisering gaat beantwoorden. De leervraag kan bijvoorbeeld gaan over software waarin data over leergedrag worden verzameld. Dit kan software zijn die al in het werkveld wordt gebruikt zoals de inzet van de programma s met een learning analytics component zoals Snappet, Got it, PulseOn, Taalzee, Rekentuin en Learnbeat. Input aan het begin van het professionaliseringstraject wordt verkregen via een tweetal bijeenkomsten waarin de mogelijkheden van 18

19 het evalueren en monitoren van leerprocessen en opbrengsten met behulp van ict aan bod komen. Zo wordt er stilgestaan bij het meten, verzamelen, analyseren en rapporteren van- en over data van studenten en hun context, met als doel het begrijpen en optimaliseren van het leren en de omgeving waarin dit plaatsvindt. De terugkoppeling van deze analyses kan leiden tot effectiever handelen door de leraar. Voor inhoudelijke input worden experts van buiten op het gebied van het evalueren van ict-rijke leerprocessen, ingevlogen. Na de inhoudelijke input gaan de deelnemers zelfstandig aan de slag met het evalueren en monitoren van leerprocessen en opbrengsten met behulp van ict bij hun studenten. Ze ervaren hoe ze data uit informatiesystemen en uit digitale leermiddelen kunnen gebruiken en hoe diverse toepassingen werken zoals schooltas, pulse-on en got-it. Tevens bespreken de lerarenopleiders deze toepassingen ook met hun studenten en laten ze hun studenten hier in hun stage ervaring in opdoen. Op deze manier leren studenten hoe zij dit kunnen toepassen in hun eigen lespraktijk. De ervaringen met verschillende toepassingen worden met de groep gedeeld. Hierbij wordt met name stilgestaan bij de werking en betekenis voor de praktijk. Tevens staat de beantwoording van de eigen leervraag ook centraal. Het groepsproces (collectief leren in een leergemeenschap) wordt begeleid en ondersteund door een (externe) procesbewaker. De beantwoording van de leervragen wordt online gedeeld met collega s. Omvang: Gedurende 2 semesters. Er moet rekening worden gehouden van een tijdsinvestering van 50 uur. Dit bestaat uit gezamenlijke bijeenkomsten, toepassing en onderzoek in de praktijk. Resultaten en opbrengsten: Je hebt het leerproces van studenten zichtbaar gemaakt en gevolgd door middel van diverse vormen van digitale monitoring en daarbij gebruik gemaakt van bestaande data uit informatiesystemen en uit digitale leermiddelen. Je hebt de betekenis hiervan voor je eigen lespraktijk geëxpliciteerd zodat je in staat bent leerprocessen en leeropbrengsten van studenten met behulp van ict te evalueren. Je hebt de studenten kennis laten maken met de inzet van diverse ict-toepassingen m.b.t. evalueren en hoe zij dit kunnen toepassen in hun eigen lespraktijk. 19

20 Lijn2 Leren en lesgeven met ict: Competenties om te leren en innoveren met ict Doelstellingen: Op basis van een leervraag uit het onderwijs of werkveld onderzoek je hoe je met behulp van ict tot een antwoord/ oplossing of een passend product kan komen. Je leert en werkt samen met collega s in het gebruik van ict en participeert in online sociale netwerken. Je maakt kennis met innovatief gebruik van ict in het onderwijs en wisselt ideeën uit met collega s. Doelgroep: De lerarenopleiders die op een onderzoekende wijze op zoek gaan naar een innovatieve inzet van ict in onderwijs. Inhoud en thema s: Vorm: De kennis en ervaringen op het gebied van ict deel je met collega s om nieuwe kennis te construeren. Je leert om actief in online netwerken te participeren en content te delen. Je gaat actief op zoek naar innovatieve toepassingen en applicaties om het onderwijs zo eigentijds mogelijk vorm te geven en aan te sluiten bij leerlingen, je onderzoekt de werking hiervan in de praktijk. Je houdt hiervoor actuele ontwikkelingen en recente onderzoeksresultaten bij. Je vormt een (online) community met collega s. Aan de hand van een leervraag uit het onderwijs of werkveld onderzoek je hoe je met behulp van ict tot een antwoord/ oplossing of een passend product kan komen. De uitkomst hiervan wordt (breed) gedeeld. Je gaat de leervraag onderzoeksmatig beantwoorden. De opzet die wordt gehanteerd is die van de ixperiumontwikkelkring: onderzoeksmatig ontwerpen in multidisciplinaire projectteams en uitwisseling in de bredere kring. Het team bestaat niet alleen uit lerarenopleiders maar ook uit leraren uit het werkveld, studenten, een onderzoeker en een ict- expert. Samen wordt er gewerkt aan beantwoording van de leervraag. De community maakt gebruik van een inspirerende leerwerkomgeving waar de nieuwste ict-toepassingen voorhanden zijn: ixperium Arnhem (en vanaf september 2014 ook ixperium Nijmegen). Tevens wordt er in een online omgeving gecommuniceerd en content gedeeld. 20