Samenvatting Aardrijkskunde Klimaatvraagstukken

Transcriptie

1 Samenvatting Aardrijkskunde Klimaatvraagstukken Samenvatting door een scholier 1889 woorden 21 juni ,1 22 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Samenvatting boek Klimaatvraagstukken : Hoofdstuk 1: O16 en O18 zijn isotopen. Bijna 99,8% van alle zuurstof op aarde is O16. O18 is veel zeldzamer, omdat het twee extra neuronen heeft. Hierdoor verdampt het minder snel dan O16. Door de verhouding O16-O18 in kalkhoudende fossiele resten te meten kunnen wetenschappers het klimaat van vroeger reconstrueren. Als je namelijk veel O18 tegenkomt in kalkskeletten, duidt dat op een koudere periode. Op de grens van fysische geografie en de geologie is er een vakgebied dat geomorfologie* heet. Een goed voorbeeld hiervan is de aanwezigheid van stuwwallen, zwerfstenen en keileem in het Nederlandse landschap. Deze tonen niet alleen aan dat ons land ooit deels met ijs was bedekt, maar ook op welke manier. Twee van de meest gebruikte technieken voor het bepalen van het klimaat tijdens het Holoceen zijn de pollenanalyse (palynologie*) en het onderzoek van jaarringen van bomen (dendrochronologie*). Stuifmeelkorrels blijven goed bewaard, omdat ze een wasachtig laagje als bescherming hebben. De pollen van elke plant zijn anders, en door het tellen hiervan kun je verandering in vegetatie vaststellen en dus ook de verandering in het klimaat. Maar let op: door de wind kunnen de pollen op een andere plaats terecht zijn gekomen, dus is het vaststellen van de locatie niet altijd geheel nauwkeurig. Dendrochronologie (of jaarringenonderzoek) kan als ouderdomsbepaling gelden, maar zeker ook als klimaatbepaling. Door de dikte van de jaarringen wordt het klimaat en de neerslagvariabiliteit van een bepaalde periode gemeten. Er zijn tot nu toe 11 perioden bekend sinds het ontstaan van de aarde, met allemaal een ander klimaat. Van oud (5 miljard jaar geleden)naar nieuw (huidige periode): precambrium, cambrium, ordovicium, siluur, devoon, carboon, perm, trias, jura, krijt, tertiair en kwartair. De periode Krijt is voor wetenschappers vooral interessant, omdat het gehalte aan CO² (koolstofdioxide) hoger was dan het tot nu toe ooit geweest is. Op basis van de gegevens, verkregen aan deze warme periode kunnen uitspraken voor het heden of zelfs de toekomst worden gedaan. (Zie begrippenlijst: actualiteitsprincipe.) Kenmerkend voor de periode van het Kwartair is de afwisseling van glacialen* en interglacialen*. De belangrijkste randvoorwaarde voor een ijstijd is de ligging van de continenten, want een ijskap kan immers, hoe tegenstrijdig het ook mag klinken, alleen ontstaan op land. Een meer vanzelfsprekende maar toch minder belangrijke voorwaarde is het schommelen van de temperatuur. Dit wordt een sturend mechanisme* genoemd. Pagina 1 van 5

2 De intensiteit van de zonnestraling op een plaats op aarde wisselt. Deze hangt af van het seizoen, maar ook van de veranderende positie van de aarde in haar baan om de zon. De Servische wetenschapper Milankovitch heeft hier onderzoek naar gedaan. Volgens hem zijn er drie cycli verantwoordelijk voor de klimatologische variaties: - Excentriciteit* : de baan van de aarde rond de zon wisselt met een periode van tot jaar. Soms is de baan bijna cirkelvormig, soms meer afgeplat (ovaal). Momenteel is de baan van de aarde rond de zon bijna cirkelvormig. Waardoor er een verschil van 5 miljoen kilometer zonafstand is tussen de maanden januari en juni. In januari staat de zon het dichtst bij de aarde. Dit is een verschil van 7%. Echter, wanneer de baan van de aarde meer ovaal is, kan het wel 20 tot 30% schelen. - Scheefstelling*: de hoek van de aardas ten opzichte van de baan van de aarde rond de zon. Als de aarde rechtop zou staan, zouden er geen seizoenen zijn. Deze scheefstelling varieert in een periode van jaar tussen de 21,5 en de 24,5. - Precessie*: de schommeling van de aardas. Je kunt de aarde vergelijken met een wiebelende tol die niet helemaal strak om zijn eigen as draait. Dit verschijnsel treedt op met perioden van tot jaar. Precessie heeft tot gevolg dat winter en zomer op een ander punt van de baan van de aarde om de zon worden bereikt. Momenteel staat de aarde tijdens de winter op het noordelijk halfrond het dichtst bij de zon en tijdens de zomer het verst weg. Over ongeveer jaar is dat omgekeerd. Veranderingen in deze drie grootheden veroorzaken variaties in de hoeveelheid zonnestraling die de aarde ontvangt, wat dus weer de temperatuur en daarmee het klimaat bepaalt. Overige invloeden op de verandering van temperatuur: - Het gehalte aan broeikasgassen (zoals CO² en CH4) in de atmosfeer (hoe meer broeikasgassen, hoe hoger de temperatuur); - Zonnevlekken, ofwel veranderingen in de uitstraling van de zon (hoe minder zonnevlekken, hoe lager de temperatuur); - Vulkanische activiteit (bij iedere grote vulkaanuitbarsting worden er stofdeeltjes, soms zelfs tot in de stratosfeer, uitgestoten. Deze deeltjes blijven een paar jaar in de dampkring en reflecteren het zonlicht, waardoor de aarde koeler wordt. Hoofdstuk 2: Bij berichten over de mondiale klimaatsverandering gaat het over: - Temperatuurstijging; - Afname van ijsbedekking; - Zeespiegelstijging; - Toename van extremen in het weer. De rol van de mens bij deze veranderingsprocessen is niet altijd helder. Op welke plekken op aarde zijn er onomstreden bewijzen voor de gevolgen van opwarming? Gletsjers in andere delen van de wereld tonen weliswaar regionale verschillen, maar van de 144 onderzochte gletsjers zijn er in de periode maar liefst 142 afgenomen. Is de tijdschaal van belang? De Kleine IJstijd eindigde rond 1850 (aan het begin van de Industriële Revolutie), waarna de gemiddelde temperatuur weer langzaam begon te stijgen. Je kunt dus concluderen dat de afname van gletsjerijs (en andere gevolgen van klimaatverandering) niet onmiddellijk toegeschreven kan worden aan menselijke invloed. Pagina 2 van 5

3 Het IPCC* houdt zich bezig met de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering. Deze zijn: - De waterbalans (smelten van landijs en het uitzetten van zeewater: de thermische expansie ); - Ecosystemen (bedreiging van biodiversiteit*); - De kwetsbaarheid van de kustgebieden (erosie en overstroming); - De landbouw en visserij (effect op productiviteit); - De industrie (relatie met versterking broeikaseffect); - Gevaren voor de gezondheid. Over het algemeen zijn de mensen het erover eens dat er zeker menselijke factoren zijn voor de opwarming van de aarde. Deze opwarming is namelijk meer dan ooit: de hockeystickprognose. (Een rechte lijn in een grafiek die plotseling een zeer stijgende tendens aantoont.) Het klimaatprobleem is voor de Nederlandse overheid een lastig milieuprobleem, immers: - Er is overleg en samenwerking tussen landen nodig om tussen een overeenkomst te komen; - De gevolgen zullen pas in de toekomst het duidelijkst voelbaar worden; - Er zijn verschillende visies op de oorzaken en gevolgen van het klimaatprobleem; - De belangen van groepen producenten en consumenten lopen regionaal sterk uiteen. Hieruit concludeert de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid een effectiviteittegenstelling: datgene wat effectief is, is niet haalbaar en datgene wat haalbaar is, is niet effectief. Belangrijke ingrepen van de klimaatverandering zijn gekoppeld aan: - Opkomst van de landbouw. Bossen en natuurlijke graslanden verdwenen al zo n 8000 jaar geleden, de reden waarom we (volgens vele klimatologen) nu niet in een ijstijd zitten. Bovendien wordt de landbouw in verband gebracht met bijdrage aan de versterking van het broeikaseffect door lachgasemissie; - Verstedelijking. Grote steden hebben een grotere warmtecapaciteit, vanwege de specifieke eigenschappen van een stad, zoals asfalt, beton, steen, de dichtheid van een stad en het weinige open water en groen ; - Industrialisatie en energiegebruik. Het gebruik van meer machines (niet gebruikmakend van duurzame energie) en de bouw van fabrieken vermeerdert de uitstoot van broeikasgassen. Onheilspellende berichten over de klimaatverandering volgen elkaar in rap tempo op. Men komt tot scenario s door het zogeheten forecasting* (kort gezegd: het wetenschappelijk voorspellen van de toekomst) en backcasting* (het verklaren van het heden door het formuleren van een toekomstverwachting). Een verandering in het aardse klimaatsysteem kan een keten van gevolgen teweegbrengen. Wanneer een proces versterkt wordt dan spreek je van positieve terugkoppeling*, en wanneer een proces gecompenseerd wordt, noem je dit negatieve terugkoppeling. Hogere temperaturen veroorzaken minder sneeuwval in de bergen. Als de neerslagvariabiliteit* toeneemt, dan leidt dit tot grote schommelingen in het debiet van de rivieren. Verder wordt de samenleving geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering op de volgende terreinen: - Voedselproductie; - Gezondheid; - Transport; - Energiesector; - Toerisme. Pagina 3 van 5

4 Deze gevolgen van de opwarming zijn overal anders, en heel divers. Bovendien bestaan er meerdere dimensies. Hoofdstuk 3: De energie die wereldwijd gebruikt wordt, wordt nog altijd voornamelijk gewonnen uit fossiele brandstoffen, zoals aardgas, aardolie en elektriciteit. Deze brandstoffensoort zorgt voor een verhoogde CO²-uitstoot. Bij het bestrijden en voorkomen hiervan wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten: brongerichte maatregelen* en symptoombestrijding*. Het plaatsen van roetfilters in dieselauto s is een voorbeeld van een brongerichte maatregel. Bedrijven die een te hoge uitstoot van broeikasgassen (emissie) hebben, kunnen de totale uitstoot verminderen door te handelen in uitstootrecht (handel in emissierechten*). In zekere zin is dit een vorm van symptoombestrijding. Ieder bedrijf heeft een zogenoemd emissieplafond, bij overschrijding hiervan volgt vaak een forse boete. Soms zal een bedrijf meer of minder uitstoten dan verwacht. In het tweede geval kan een bedrijf zijn overschot aan emissierechten op de markt aanbieden. (Dit is dus ook een onderdeel van emissiehandel). Nog een manier om milieuvervuiling tegen te gaan, is transportbesparing*. De maatregelen die er getroffen worden: - De afstanden tussen leveranciers en afnemers klein houden; - Vermindering van volume en gewicht van de te vervoeren goederen; - Digitale communicatie i.p.v. post, en het digitaliseren van boeken en kranten; - Het beter benutten van (gedeeltelijk) lege laadruimten in vrachtauto s. Ook wordt er steeds meer duurzame energie* toegepast. De soorten duurzame energie: - Zonne-energie (Het omzetten van zonlicht in energie door middel van zonnepanelen en spiegels. Nadelen: is kostbaar en winning is niet overal effectief wegens gebrek aan zonlicht); - Aardwarmte of geothermische energie (energie die onttrokken wordt uit de aardkorst); - Warmtepompen; - Windenergie (het plaatsen van windturbines aan bijvoorbeeld de kust, de wind wordt omgezet in elektriciteit. Nadeel: niet elk land is er geschikt voor.); - Bio-energie (= energie die gewonnen wordt uit organisch materiaal. Nadeel: dit kan weer andere milieuproblemen oproepen); - Het rottingsproces (vergisting) van GFT-afval (uit de gassen die hierbij vrijkomen, kan energie opgewekt worden). De klimaatsituatie in Nederland: Volgens berekeningen van de KNMI zal in Nederland door klimaatveranderingen de zeespiegel enorm stijgen. Rond het jaar 1000 begon de mens met dijkaanleg* om zichzelf tegen het water te beschermen,. Daarnaast zijn dijkverzwaring* en dijkverhoging ook maatregelen in de strijd tegen water. Deze zijn echter sinds eind vorige eeuw veranderd. Er is gekozen voor een nieuwe, effectievere aanpak: Ruimte voor de Rivier. Om grootschalige ontruiming* van mensen als gevolg van overstromingen in de toekomst te voorkomen, zijn sommige gebieden als overloopgebied aangewezen voor de rivieren. Een andere maatregel is bijvoorbeeld de aanleg van nevengeulen in de uiterwaarden. De klimaatsituatie in Bangladesh: Behalve overstromingen, zorgt water ook voor vruchtbaar land, grote visvoorraden en Grote rijstvelden. Bangladesh is net als Nederland een dichtbevolkt land met een laag zeeniveau. Nederland heeft hier echter de maatregelen voor en het geld voor deze maatregelen, maar dat geldt niet Pagina 4 van 5

5 voor Bangladesh. De vraag rijst dan ook: wie moet er opdraaien voor de kosten? Ze zullen internationale hulp nodig hebben. In Bangladesh is s zomers een natte moesson. Tijdens dit regenseizoen (juni tot oktober) valt veel meer regen dan de rivieren kunnen verwerken. Ongeveer 30 tot 40% van het land wordt getroffen door wateroverlast. Bij een stijgende zeespiegel betekent dit dat Bangladesh nog meer water te verwerken krijgt. Pagina 5 van 5