Geachte heer/mevrouw,

Transcriptie

1 Aan de deelnemers aan de gemeenschappelijke regeling Recreatieschap Rottemeren Bezoekadres Overschieseweg NB Schiedam Postadres Postbus AH Schiedam Telefoon (010) Fax (010) KvK Bank BNG NL24 BNGH BIC-code BNGHNL2G BTW nummer NL B.01 Volg ons: Contactpersoon : Frans van der Meer Ons kenmerk : Doorkiesnummer : Uw kenmerk : Betreft : voorlopige jaarstukken 2016, ontwerp-begroting 2018 en Bijlagen : -3- ontwerp 2e begrotingswijziging 2017 Geachte heer/mevrouw, Schiedam, Uw gemeente/provincie is deelnemer aan de gemeenschappelijke regeling Recreatieschap Rottemeren. Ter voldoening aan het gestelde in de gemeenschappelijke regeling alsmede de Wet Gemeenschappelijke Regelingen, doe ik u hierbij toekomen: - de voorlopige jaarstukken 2016; - de ontwerp-programmabegroting 2018; - de ontwerp 2 e begrotingswijziging Het Dagelijks Bestuur van het Recreatieschap Rottemeren heeft in de vergadering van 10 april jl. ingestemd met deze stukken. Bovengenoemde stukken zullen aan het Algemeen Bestuur van het Recreatieschap Rottemeren ter vaststelling worden aangeboden in de vergadering van 26 juni Artikel 34 van uw gemeenschappelijke regeling stelt dat de raden/provinciale staten van de deelnemers aan de gemeenschappelijke regeling hun zienswijze over de ontwerp-begroting(swijziging) kenbaar kunnen maken aan het Dagelijks Bestuur van het recreatieschap. Uw eventuele zienswijze zal het Dagelijks Bestuur voegen bij de aanbieding van de programmabegroting 2018 en de 2 e begrotingswijziging 2017 aan het Algemeen Bestuur. Hoogachtend, Namens het Dagelijks Bestuur van het Recreatieschap Rottemeren, Dhr. F. van der Meer Accountmanager Staatsbosbeheer

2 Jaarstukken 2016 Recreatieschap Rottemeren 10 april 2017

3 Jaarstukken 2016 Bestuurlijke samenvatting Inhoudsopgave JAARVERSLAG Bestuurlijke samenvatting 2 2. Leeswijzer 7 3. Programmaverantwoording Programma 1: Bestuurlijke aangelegenheden Programma 2: Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden Programma 3: Ontwikkeling Algemene dekkingsmiddelen Paragrafen Weerstandsvermogen en risicobeheersing Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Grondbeleid Bedrijfsvoering 40 JAARREKENING Balans per 31 december Overzicht van baten en lasten Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans Toelichting op het overzicht van baten en lasten Overige gegevens 69 1

4 Jaarstukken 2016 Bestuurlijke samenvatting JAARVERSLAG Bestuurlijke samenvatting In deze bestuurlijke samenvatting zijn de gerealiseerde speerpunten per programma benoemd. Deze punten zijn verder uitgewerkt in hoofdstuk 3: Programmaverantwoording. Bestuurlijke aangelegenheden Het jaar 2016 was een bijzonder jaar. In 2016 zijn belangrijke stappen gezet op weg naar een nieuwe bestuurlijke constellatie voor het Recreatieschap Rottemeren. Op hoofdlijnen is er consensus over de wijze waarop de drie gemeenten de samenwerking in schapsverband structureel willen voortzetten. Deze hoofdlijn, een Gemeenschappelijke Regeling op collegeniveau, is gesondeerd bij de raden van de gemeenten en ook daar positief ontvangen. In lijn met dit toekomstperspectief hebben Provinciale Staten op verzoek van het Recreatieschap besloten tot opschorten van het uittreden van de provincie tot 1 januari Op voorspraak van de provincie zijn in 2016 de zogeheten landschapstafels ingevoegd in het bestuurlijk speelveld. Deze tafels zijn gericht op afstemming tussen gemeenten en provincie op het beleidsterrein van recreatie en natuurontwikkeling en hebben een rol in het geleiden en matchen van provinciale en gemeentelijke middelen. Voor het Recreatieschap Rottemeren is de landschapstafel Hof van Delfland relevant. Het Recreatieschap zit weliswaar zelf niet rechtstreeks aan tafel maar in de aanvraag van de landschapstafel Hof van Delfland voor de subsidie uit het Uitvoeringsprogramma Groen is opgenomen voor projecten die gerealiseerd worden in het Rottemerengebied. Het herdefiniëren van de bestuurlijke constellatie van het schap en de afstemming binnen de landschapstafel hebben veel gevraagd van het bestuur, van de ondersteuning van het bestuur vanuit de G.Z-H en van de deelnemers. Voor advisering over de toekomstige structuur en een bijdrage aan de dekking van de kosten van de landschapstafel zijn éénmalig kredieten vrijgemaakt uit de Algemene Reserve. Naast de bestuurlijke constellatie is ook de organisatie van de dienstverlening gewijzigd. In 2016 zijn de provincie en Staatsbosbeheer overeengekomen dat de taken en mensen van de provinciale dienst Groenservice Zuid-Holland (G.Z-H) per 1 januari worden overgedragen aan Staatsbosbeheer. In samenhang hiermee is aan de Recreatieschappen het aanbod gedaan de dienstverlening door G.Z-H voor de jaren 2017 en 2018 voort te zetten door het aangaan van een samenwerkingsovereenkomst tussen het schap, Staatsbosbeheer en provincie. In het Algemeen bestuur van 19 december 2016 zijn de relevante overeenkomsten getekend. Beheer en Onderhoud Het gebiedsbeheer is uitgevoerd zoals beschreven in het terreinbeheermodel (TBM), waarbij een voordelig resultaat is gerealiseerd van Dit wordt in hoofdzaak veroorzaakt doordat de reguliere onderhoudswerkzaamheden tegen lagere kosten konden worden uitgevoerd. Behalve regulier onderhoud is groot onderhoud uitgevoerd aan diverse wegen en paden en aan de oevers 2

5 Jaarstukken 2016 Bestuurlijke samenvatting van de vijver nabij restaurant De Bergsche Plas. Voorts is het programma Uitgesteld Groot Onderhoud afgerond. Voor het verbeteren van de bescherming van de oevers van de roeibaan in de Eendragtspolder is een krediet van vrijgemaakt. De werkzaamheden worden begin 2017 uitgevoerd. Ontwikkelingen De Rotte Verdient Het Het programma De Rotte Verdient Het biedt structuur aan een aantal grote en minder grote opgaven van het recreatieschap, waarbij de volgende bestuurlijke wensen centraal staan: 1. het waarmaken van de ambities van het recreatieschap, zoals beschreven in het Schapsplan Recreatieschap Rottemeren 2010; 2. het doen van investeringen in het gebied ter vergroting van het verdienvermogen; 3. het concreet maken van eventuele financiële risico s; 4. indien mogelijk, het verlagen van de bijdrage van de deelnemers. In 2016 is het programmaplan vastgesteld en is de eerste tranche projecten opgestart. Zo is er een breed gedragen ontwerp voor de 9 hectare Eendragtspolder tot stand gekomen. Hiermee is tevens een adequate parkeervoorziening voor het WK roeien in 2016 gerealiseerd. Het vaarnetwerk Rotte is in uitvoering en er is een concept-visie op de ontwikkellocaties gemaakt. De biodiversiteit heeft een kwaliteitsimpuls gekregen bij de natuurwerkdag door het planten van stinzenbollen. Verder is er een start gemaakt met het ontwikkelen van een Marketingstrategie voor de Rotte. Het schap heeft de tweede tranche projecten Aanvullende voorzieningen vaarnetwerk, Bewegwijzering Rotte en een nieuwe schakel in de tweede ring fietspad voorgedragen aan de landschapstafel Hof van Delfland voor een subsidiebijdrage van in totaal Voorts heeft het schap de cofinanciering ad zeker gesteld. Naar verwachting wordt begin 2017 besloten of deze projecten voor subsidie in aanmerking komen. De Rotte beweegt je Met het door de Stichting Plezierrivier de Rotte aangedragen toekomstperspectief De Rotte beweegt je is de Rotte als samenhangend geheel, zowel binnen- als buitenstedelijk, op de kaart gezet. De omschreven gebiedsidentiteit, de verhaallijnen en de ontwikkelagenda vormen voor het recreatieschap concrete aanknopingspunten die passen bij de visie en ambities van het recreatieschap. De verhaallijnen en de ontwikkelagenda voor de Rotte zijn dan ook integraal opgenomen in het programma De Rotte Verdient Het. Inpassing/gebiedsontwikkeling A 16 Rijkswaterstaat heeft op 25 augustus het Tracébesluit voor de A16 Rotterdam gepubliceerd. Het Recreatieschap heeft intensief bijgedragen aan een inpassing die ook aangrijpingspunten biedt voor de ontwikkeling van dit gebied. In 2016 zijn op hoofdlijnen afspraken gemaakt over de verdere uitvoering, onderdeel hiervan is dat het Recreatieschap zal zorgdragen voor de realisatie van de watercompensatie. In 2017 zullen deze afspraken worden vastgelegd in overeenkomsten. Eind 2016 is een bestemmingsreserve van 2,5 miljoen ingesteld en is het besluit genomen om een krediet uit deze bestemmingsreserve beschikbaar te stellen voor het herijken van het ambitiedocument en een verkenning van de gebiedsontwikkeling. 3

6 Jaarstukken 2016 Bestuurlijke samenvatting Rivieroevers Het programma Rivieroevers van de gemeente Rotterdam is van strategisch belang voor de ontwikkeling van het Rottemerengebied. In 2016 zijn de voorwaarden geschapen voor een meerjarige bijdrage vanuit het recreatieschap aan deze ontwikkeling met een maximaal totaal van 3 miljoen er van uitgaand dat de gemeente zelf tenminste een vergelijkbaar bedrag investeert. Financiële samenvatting Het jaarresultaat 2016 bedraagt voordelig ten opzichte van de bij de Najaarsrapportage gewijzigde begroting Exploitatie De resultaten per programma zijn als volgt: Progr Omschrijving Resultaat V/N 1 Bestuurlijke aangelegenheden V 2 Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden V 3 Ontwikkeling 410 N - Algemene dekkingsmiddelen V Jaarresultaat V V = voordelig; N = nadelig In het volgende overzicht zijn de belangrijkste afwijkingen ten opzichte van de gewijzigde begroting 2016 weergegeven. Nr Onderwerp Bedrag V/N Programma Product 1. Onderschrijding V 1. Bestuurlijke Bestuursproducten bestuursproducten aangelegenheden 2. Overschrijding budget advocaatkosten en overige juridische N 1. Bestuurlijke aangelegenheden Juridische ondersteuning en advisering kosten 3. Hogere treasury- en bankkosten N 1. Bestuurlijke aangelegenheden Financiën 4. Hogere rentebaten en vervallen schuld voorgaande jaren 5. Onderschrijding op Regulier Onderhoud 6. Onderschrijding communicatiekosten 7. Lagere lasten belastingen/ verzekeringen V 1. Bestuurlijke aangelegenheden V 2. Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden V 2. Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden V 2. Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden Financiën Gebiedsbeheer Communicatie Economisch Beheer 4

7 Jaarstukken 2016 Bestuurlijke samenvatting 8. Hogere baten huren en (erf-)pachten en ontvangen opstalrechten 9. Niet begrote inkomsten vergunningen en leges 10. Belastingen voorgaande jaren 11. Canonopbrengsten voorgaande jaren Subtotaal 12 Overige verschillen N V 2. Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden V 2. Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden N 2. Beheer, onderhoud en exploitatie V 2. Beheer, onderhoud en exploitatie Economisch Beheer Economisch Beheer Diverse Lasten Diverse Baten Jaarresultaat V V = voordelig; N = nadelig Voor een specificatie en nadere analyse van de genoemde verschillen wordt verwezen naar de toelichtingen bij de programma s. Voorgesteld wordt het voordelige jaarresultaat 2016 van toe te voegen aan de Algemene Reserve. Exploitatie 2017 en meerjarenraming Het huidige begrote exploitatietekort 2017 bedraagt ongeveer 0,2 mln. hetgeen aan de Algemene Reserve wordt onttrokken. Bij de Najaarsrapportage 2016 is aangeven dat bij de jaarrekening 2016 een nadere analyse gemaakt zou worden van de baten in relatie tot het exploitatietekort. Bij de Najaarsrappportage 2016 is het primaire budget 2016 baten economisch beheer van verhoogd naar , waarbij is aangegeven dat bij het opstellen van de rekening 2016 zal worden bepaald welk deel structureel beschouwd kan worden en daarmee bijdraagt aan vermindering van het exploitatietekort 2017 en verder. Op basis van de huidige contracten en overeenkomsten huren/erfpachten met het Recreatieschap en de gerealiseerde baten in 2016 wordt voorgesteld om de jaarlijkse baten op economisch beheer voor 2017 op te stellen. Dit zal worden verwerkt in de 2 e begrotingswijziging 2017, waardoor het huidige begrote exploitatietekort 2017 van 0,2 mln. hierdoor grotendeels opgelost zal zijn. 5

8 Jaarstukken 2016 Bestuurlijke samenvatting Vermogenspositie In 2016 hebben meerdere mutaties plaatsgevonden op de (algemene) reserve(s). De stand van de Algemene Reserve bedroeg eind 2015 ca. 9,8 mln. De geprognotiseerde stand ultimo 2016 bedroeg bij de Najaarsrapportage ,6 mln. De feitelijke eindstand 2016 van de Algemene Reserve bedraagt 5,1 mln. De grootste mutaties in 2016 betreft de overheveling van de egalisatiereserve van 1,9 mln. en de besluiten tot het instellen van de bestemmingsreserve Programma Rivieroevers 3 mln. en de reserve herinrichtingsgebied A16 van 2,5 mln. Daarnaast zijn in het totaal bedrag aan onttrekkingen van 6,9 mln. meerdere mutaties (m.n. t.b.v. kredieten, Uitgesteld Groot Onderhoud en de saldi begrotingswijzigingen) opgenomen. Zie hoofdstuk 5 voor een nadere specificatie van alle mutaties. Na verwerking van de resultaatbestemming 2016 ( voordelig 0,2 mln.) en de claims van de lopende kredieten ( 1 mln) bedraagt de stand van de Algemene Reserve ca. 4,3 mln. 6

9 Jaarstukken 2016 Leeswijzer 2. Leeswijzer In deze jaarstukken wordt inzicht gegeven in de voortgang van het realiseren van de doelen en prestaties uit de programmabegroting 2016 en de Najaarsrapportage2016. Daarnaast wordt inzicht geboden in de realisatie van additionele projecten (kredieten). In de tabellen zijn de realisatiecijfers over het jaar 2016 opgenomen. De lasten en de baten zijn gepresenteerd als positieve bedragen in hele euro s. In de kolom resultaat worden voordelen voor het schap weergegeven met een V en nadelen met een N. De jaarstukken zijn opgesteld naar de eisen die het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten (BBV) daaraan stelt. In de bestuurlijke samenvatting (hoofdstuk 1) is op hoofdlijnen ingegaan op de belangrijkste ontwikkelingen en resultaten in In hoofdstuk 3 is de programmaverantwoording opgenomen. Hierin worden de doelen en prestaties toegelicht door beantwoording van de drie W-vragen: 1. Wat hebben we bereikt? 2. Wat hebben we gedaan? 3. Wat heeft het gekost? Hoofdstuk 4 zal daarna ingaan op de volgens het BBV verplichte en voor het schap relevante paragrafen, te weten: - Weerstandsvermogen en risicobeheersing; - Onderhoud kapitaalgoederen; - Financiering; - Grondbeleid; - Bedrijfsvoering. Hoofdstuk 5 bevat de jaarrekening 2016 met daarin de waarderingsgrondslagen, de balans per 31 december 2016 met toelichting en het overzicht van baten en lasten met toelichting. Voor de toelichting op het overzicht van baten en lasten is de richtlijn gehanteerd de verschillen toe te lichten bij afwijkingen ten opzichte van de begroting (na wijziging) van meer dan 3%, met een minimum van Tevens is in hoofdstuk 5 de aanvullende (o.a. wettelijke verplichte) informatie opgenomen. 7

10 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording 3. Programmaverantwoording De programmaverantwoording is opgebouwd uit de volgende onderdelen: - Programma 1 Bestuurlijke aangelegenheden; - Programma 2 Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden; - Programma 3 Ontwikkeling; - Algemene dekkingsmiddelen. Dit hoofdstuk geeft per programma een toelichting op de gerealiseerde doelen, de gevolgde aanpak en de kosten hiervan. 3.1 Programma 1: Bestuurlijke aangelegenheden Wat hebben we bereikt? Kwalitatief bestuurlijke en juridische advisering aan het Dagelijks Bestuur en het Algemeen Bestuur, over ten minste de volgende aandachtsgebieden: - lopende zaken, beleid, ontwikkelingen en toekomst van het schap; - nieuwe of gewijzigde wet- en regelgeving die van invloed zijn op het schap; - financieel beleid, begroting en verantwoording. Daarbij is rekening gehouden met wat er speelt op de betreffende beleidsvelden en met het netwerk binnen en buiten het schap. Dit netwerk bestaat uit schapsdeelnemers, ambtelijk apparaat, natuur- en milieuorganisaties en andere stakeholders in het schapsgebied. Daarnaast zijn alle bestuursvergaderingen voorbereid, inclusief verslaglegging van bestuursvergaderingen en het zorgdragen voor het uitvoeren van de actiepunten. Wat hebben we daarvoor gedaan en wat heeft het gekost? De ondersteuning van het Dagelijks en het Algemeen Bestuur heeft plaats gevonden door het leveren van de volgende producten: 1. Bestuursproducten; 2. Juridische ondersteuning en advisering; 3. Financiën. Ad.1 Bestuursproducten De bestuursproducten omvatten: - het voorbereiden en plannen van bestuursvergaderingen; - het verslagleggen van bestuursvergaderingen en het (laten) uitvoeren wat afgesproken is; - het signaleren van knelpunten in de uitvoering en het aandragen van oplossingen; - het fungeren als eerste aanspreekpunt voor schapsdeelnemers, ambtelijk apparaat en stakeholders voor alle zaken/ projecten die in schapsverband spelen; - het vertegenwoordigen van de schapsbesturen in ambtelijke en bestuurlijke netwerken en gremia van de deelnemers; - de eindtoets op bestuursvoorstellen. 8

11 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Bestuursvergaderingen In 2016 heeft het Dagelijks Bestuur vijfmaal vergaderd. Daarnaast is er een bestuurlijk overleg geweest voor oordeelsvorming over de toekomstige governance van het schap en de samenwerking met Staatsbosbeheer. Het Algemeen Bestuur heeft in 2016 vijfmaal vergaderd. Deze vergaderingen hebben op locatie plaatsgevonden bij de Retraiterie Rottemeren, te Bleiswijk. Naast deze bestuursvergaderingen, zijn er twee ambtelijke werkconferenties georganiseerd met betrekking tot de samenwerking met Staatsbosbeheer. Samenstelling bestuur In 2016 zijn er geen nieuwe bestuursleden benoemd. Als gevolg van het aftreden van wethouder Vroegop-De Bruijne zal er in 2017 een nieuw lid voor het Algemeen Bestuur door de gemeenteraad van Zuidplas worden benoemd. Product Rekening 2015 Primitieve Begroting na Rekening 2016 Resultaat begroting 2016 wijziging 2016 Bestuursproducten Lasten V Baten Saldo ( ) ( ) ( ) ( ) V Toelichting In de begroting is voor de post bestuursproducten rekening gehouden met o.a. vergader- en representatiekosten, drukwerk en abonnementen. Er is terughoudend met deze budgetten omgegaan hetgeen resulteert in een onderschrijding van Ad.2 Juridische ondersteuning en advisering Dit product heeft betrekking op de (algemene) juridische advisering op het gebied van publiek- en privaatrecht en het implementeren, toepassen en evalueren van wet- en regelgeving relevant voor de gemeenschappelijke regeling (Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) en Algemene wet bestuursrecht (Awb)). Ook het behandelen van bezwaar- en beroepzaken en zaken op grond van de Wob (Wet openbaarheid van bestuur) en Wet Bibob (Wet Bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur) behoren tot de juridische ondersteuning en advisering. In 2016 is veelvuldig geadviseerd op het gebied van het publiek- en privaatrecht en in het kader van bestuursvoorstellen. Meer specifiek is geadviseerd in het kader van de uittreding van de Provincie Zuid-Holland. Voorts is sterk ingezet op de juridisch-bestuurlijke advisering en ondersteuning bij de samenwerking met Staatsbosbeheer en het vormgeven daarvan door middel van bestuursovereenkomsten en het onderhandelen daarover. Verder is geadviseerd in de procedures inzake de permanente bewoning op het recreatiepark De Koornmolen en is juridische ondersteuning ingezet t.b.v. een dispuut rond een evenement dat niet is doorgegaan. Product Rekening 2015 Primitieve Begroting na Rekening 2016 Resultaat begroting 2016 wijziging 2016 Juridische ondersteuning en advisering Lasten N Baten Saldo (30.783) (16.000) (42.000) (53.362) N Toelichting Bij de Najaarsrapportage2016 werd voorzien dat de juridische kosten hoger zouden uitkomen als gevolg van de lopende juridische procedures en externe juridische advisering en is het budget met een bedrag van verhoogd. Uiteindelijk zijn de kosten voor 2016 nog hoger geworden waardoor het bijgestelde budget met is overschreden. 9

12 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Ad.3 Financiën In het kader van de financiële ondersteuning zijn de volgende activiteiten uitgevoerd: - verzorgen van de financiële administratie van de gemeenschappelijke regeling: tijdige en systematische vastlegging van baten, lasten en in- en uitgaande geldstromen; - incasseren van gelden als gevolg van verkoop, heffing en/of in privaatrechtelijke overeenkomsten overeengekomen vergoedingen; - uitvoeren van de interne controle gericht op getrouwheid en rechtmatigheid op financieel gebied, waarbij de nadruk ligt op inkoop en aanbestedingen, het betalingsverkeer en de volledigheid van huur- en erfpachtopbrengsten; - toetsen van bestuursvoorstellen op incidentele en/of structurele financiële consequenties; - het voeren van periodieke budgetgesprekken met budgethouders en projectleiders; - opstellen van de planning & control producten, zoals begroting, Najaarsrapportageen jaarstukken; - werkzaamheden in het kader van de vennootschapsbelastingplicht; - begeleiden van de werkzaamheden van de accountant (interim controle, subsidiecontroles, jaarrekeningcontrole). In 2016 heeft een schapsoverstijgende aanbesteding plaatsgevonden, waarbij Baker Tilly Berk als nieuwe accountant is aangetreden. Deze genoemde werkzaamheden over 2016 zijn uitgevoerd door de nieuwe externe accountant. Product Rekening 2015 Primitieve Begroting na Rekening 2016 Resultaat begroting 2016 wijziging 2016 Financiën Lasten N Baten V Saldo V Lasten In de werkelijke kosten is een bedrag van opgenomen als bijdrage in de schapsoverstijgende aanbesteding voor een nieuwe externe accountant per najaar Conform het genomen AB-besluit zijn deze kosten gedekt door een incidentele onttrekking van aan de Algemene Reserve. Met ingang van 1 januari 2016 is de Vennootschapsbelastingplicht voor overheidslichamen ingevoerd. Om de financiële effecten te bepalen is gebruik gemaakt van de expertise van een fiscaal adviesbureau. De kosten van dit onderzoek naar de invoering van de Vennootschapsbelasting betreffen De begroting is bij de Najaarsrapportage2016 hierop aangepast. De hogere lasten zijn met name ontstaan als gevolg van hogere treasury- en bankkosten in 2016 dan begroot. De kosten in 2016 zijn met weliswaar lager dan in 2015 (bijna ) maar structureel wel boven het huidige budget. Voorgesteld wordt om in de begroting 2017 het budget te verhogen tot en dit in de 2 e begrotingswijziging 2017 te verwerken. Baten De hogere baten zijn deels veroorzaakt door hogere rente ontvangsten dan voorzien voor 2016 (voordeel 8.431). Daarnaast is een in voorgaande jaren opgenomen schuld afgeboekt. Dit betreft een correctie van ca Zie ook de toelichting op de balans bij de post Financiële vaste activa. 10

13 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Kredieten Naam krediet Sluitdatum Totaal krediet Realisatie t/m 2015 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Realisatie t/m 2016 Restant krediet % lasten t.o.v. totaal krediet Onderzoek naar toekomstscenario's % - Dekking uit Algemene Reserve Bijdragen Landschapstafel Hof van Delfland % - Dekking uit Algemene Reserve Totaal programma Dekking uit Algemene reserve Krediet Onderzoek naar toekomstscenario s Er is een ambtelijke werkgroep in het leven geroepen, bestaande uit de ambtelijke adviseurs van deelnemende gemeenten en de provincie. De werkgroep heeft de eenmalige opdracht gekregen om te komen tot een nadere uitwerking van de governance van het samenwerkingsverband. Het gaat daarbij om de wijze van samenwerking tussen de drie gemeentelijke deelnemers van het samenwerkingsverband onderling en de samenwerking tussen het samenwerkingsverband en de terreinbeherende organisatie. Voor de ondersteuning van de ambtelijke werkgroep is externe expertise ingehuurd. In het najaar is gestart met een onderzoek naar het beheer van de infrastructuur. In november heeft het Algemeen Bestuur besloten tot het omvormen van de huidige gemeenschappelijke regeling naar een collegeregeling, tussen de gemeenten Rotterdam, Lansingerland en Zuidplas. Eind 2016 hebben drie gemeenteraden ingestemd met deze wijziging. De ambtelijke werkgroep heeft de opdracht gekregen tot het maken van een ontwerp van de nieuwe gemeenschappelijke regeling en dit ontwerp in het eerste kwartaal 2017 voor te leggen aan het schapsbestuur. Het Algemeen Bestuur heeft hiervoor een aanvullend krediet beschikbaar gesteld van , waarmee het totale krediet bedraagt met een doorlooptijd tot 31 december Krediet Bijdragen Hof van Delfland Vanaf voorjaar 2014 wordt gewerkt aan de oprichting van de Landschapstafel Hof van Delfland. Deze Tafel is door gemeenten en Provincie beoogd als het nieuwe platform waar op strategisch niveau - zaken aangaande Groen, Recreatie en Landschap in het gebied bij elkaar komen. Vanwege het strategisch belang voor het recreatieschap van betrokkenheid bij de Landschapstafel, heeft het Algemeen Bestuur besloten om de financiële bijdragen met betrekking tot de gemeenten Rotterdam, Lansingerland en Zuidplas van in totaal eenmalig beschikbaar te stellen ten laste van de Algemene Reserve. Het krediet kan worden afgesloten. Mutaties in reserves Onttrekkingen aan reserves Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Algemene reserve tbv dekking kredieten Algemene reserve tbv dekking kosten aanbesteding accountant Totaal De onttrekkingen aan de Algemene Reserve betreffen de dekking van de uitgaven op kredieten en de dekking van de lasten in verband met de aanbesteding van de nieuwe accountant. 11

14 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording 3.2 Programma 2: Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden Wat hebben we bereikt? De natuur- en recreatiegebieden binnen de gemeenschappelijke regeling zijn onderhouden conform het principe schoon, heel en veilig voor een optimaal gebruik door de bezoekers. Onder het beheer van de gebieden vallen tevens diverse exploitaties, die bijdragen aan de recreatieve kwaliteit. Wat hebben we daarvoor gedaan en wat heeft het gekost? Het beheer, onderhoud en de exploitatie van de gebieden is gerealiseerd door middel van de volgende producten: 1. Gebiedsbeheer; 2. Economisch beheer; 3. Regelgeving & handhaving; 4. Communicatie Ad.1 Gebiedsbeheer Het product gebiedsbeheer gaat over het onderhouden van de natuur- en recreatiegebieden en de daarbij behorende beheertaken. De basis voor de reguliere onderhoudswerkzaamheden is beschreven in het terreinbeheermodel (TBM). Dit model is opgebouwd uit doeltypen met specifieke recreatieve doelen en maatregelen gerelateerd aan marktconforme normprijzen per doeltype. Continue evaluatie van de onderhoudswerkzaamheden draagt bij aan het voortdurend actualiseren van het terreinbeheermodel en het beheersbaar houden van zowel de te treffen onderhoudsmaatregelen als de kosten. Bij grote afwijkingen kan deze evaluatie leiden tot een voorstel tot begrotingsaanpassing. Ten behoeve van de werkzaamheden voor het groot onderhoud wordt gebruik gemaakt van een jaarlijks geactualiseerde meerjarenonderhoudsprognose. Op basis hiervan wordt ter egalisatie van kosten een voorziening getroffen. Met behulp van het uitvoeren van diverse inspecties, wordt de staat van het beoogde groot onderhoud getoetst. De bevindingen uit deze voortdurende evaluatie worden verwerkt alvorens de werkzaamheden worden uitgevoerd. Jaarlijks worden de geplande uitgaven, de dotatie aan de voorziening Groot Onderhoud en de werkelijke kosten gemonitord. Elke vier jaar wordt de dotatie opnieuw berekend en vastgesteld tenzij uit de monitoring volgt dat eerder een bijstelling nodig is. Het product gebiedsbeheer bestaat verder uit: - Het inventariseren en selecteren van partijen die in staat zijn om (een deel van het) natuur-en recreatieschap te onderhouden (het samenstellen van de onderhoudsbestekken en het aanbestedingsproces). In het aanbestedingsproces wordt aandacht besteed aan mogelijke SROI-trajecten (social return on investment); - maken van afspraken met maatschappelijke partijen, vrijwilligers e.d. Product Rekening 2015 Primitieve Begroting na Rekening 2016 Resultaat begroting 2016 wijziging 2016 Gebiedsbeheer Lasten V Baten N Saldo ( ) ( ) ( ) ( ) V 12

15 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Lasten Specificatie Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Regulier Onderhoud V Uitgesteld Groot Onderhoud N Groot Onderhoud Overig N Totaal Lasten Gebiedsbeheer V Regulier Onderhoud De werkelijke lasten Regulier Onderhoud zijn in lager dan begroot. Dit is o.a. veroorzaakt doordat de voor 2016 geplande werkzaamheden voor het uitdiepen van de roeibaan niet in 2016 zijn gerealiseerd. De reden is dat de uitvoering van deze werkzaamheden i.v.m. machineplanning van de aannemer niet meer eind 2016 uitgevoerd konden worden. Dit werk stond voor begroot voor Deze werkzaamheden zijn bedoeld om er voor te zorgen dat er in de toekomst bij een groot roei evenement met waterpeil verhoging in de EDP geen discussie meer kan bestaan over het waterpeil in de roeibaan. Daarnaast is op het budget voor Hygiëne (begroot op ) o.a. door een aanbestedingsvoordeel een onderschrijding ontstaan. Tevens is in de afgelopen jaren gebleken dat de ondergrondse containers minder frequent leeggezogen hoeven te worden waardoor in 2016 minder kosten gemaakt zijn. Totaal heeft dit geleid tot een onderschrijding van ruim 0,1 mln. op het Hygiëne bestek budget. De reguliere onderhoudswerkzaamheden op het gras- en waterbestek zijn volgens afspraak uitgevoerd. De eikenprocessierups is ook in 2016 weer in diverse deelgebieden bestreden; de overlast van de eikenprocessierups was in 2016 relatief klein. Uitgesteld Groot Onderhoud In de Najaarsrapportage2016 is het budget voor uitgesteld onderhoud neerwaarts bijgesteld van oorspronkelijk bijna naar Dit budget is in 2016 ingezet voor het herstellen en vernieuwen van diverse bruggen (kunstwerken). Door uitspoeling van oevers bij diverse bruggen is meerwerk ontstaan. Hier moesten damwanden worden geplaatst waardoor de uiteindelijke kosten hoger zijn uitgevallen dan het neerwaarts bijgestelde budget Dit betekent een hogere onttrekking uit de Algemene Reserve, maar dit heeft per saldo geen effect op het exploitatie-resultaat. Groot Onderhoud De werkelijke dotatie aan de voorziening Groot Onderhoud is met ruim 1,6 mln. gelijk aan het begrote bedrag. De werkelijke lasten van Groot Onderhoud bedroegen in ,3 mln. en zijn verantwoord op de Voorziening Groot Onderhoud. In de paragraaf kapitaalgoederen is een toelichting opgenomen op de werkelijke uitgaven (en werkzaamheden) in Overig De onder overig opgenomen posten betreffen de lasten van de dienstverlening G.Z-H, afschrijvingen en de lasten voor gas, water en elektriciteit. 13

16 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Ad.2 Economisch beheer De taken die binnen economisch beheer worden uitgevoerd zijn: - het formuleren c.q. actualiseren van het grondbeleid; - het beheer van grondposities op basis van het vastgestelde grondbeleid; - het beheer van exploitaties. Beheer grondposities Het beheer van grondposities betreft het actief beheer van de grondpositie (gronden en opstallen binnen het werkingsgebied) zodanig dat dit bijdraagt aan de lange termijn strategie van het recreatieschap. Het resultaat hiervan is dat voldaan wordt aan de rechten en plichten die het bezit van grond met zich meebrengt. Hieronder valt ook het afstoten van posities die geen recreatief belang dienen, alsmede het verwerven van gronden die van belang kunnen zijn voor toekomstige ontwikkelingen van het recreatieschap. In 2016 hebben zich de volgende wijzigingen voorgedaan in de grondposities van het recreatieschap. Met de gemeente Rotterdam is in juli 2016 de grondruil tot stand gekomen waarbij alle gronden in en rond het uitbreidingsgedeelte van de Zevenhuizerplas op naam van het Recreatieschap Rottemeren zijn gezet. Een beperkte eigendomspositie van het schap op Rotterdams grondgebied is aan de gemeente Rotterdam geleverd. Deze grondruil, waarbij de grondpositie van het schap netto met circa 62 hectare is uitgebreid, betreft een laatste uitvoeringsactie van de samenwerkingsovereenkomst uit 1999 tussen het Recreatieschap Rottemeren en de gemeente Rotterdam voor de ontwikkeling van Nesselande. Verder zijn twee perceeltjes grond aan de Rottekade (ca. 100 m2) in Bergschenhoek en de Vlietkade (ca. 230 m2) in Zevenhuizen afgestoten aan de aanpalende eigenaar. Door de wijzigingen in de grondpositie in 2016 is deze positie met circa 5 % toegenomen t.o.v Beheer exploitaties Het beheer van exploitaties heeft betrekking op het aangaan van overeenkomsten met derden gericht op de exploitatie en/of het gebruik van schapsgronden en opstallen (passend binnen de huidige ambities van het recreatieschap), alsmede het actief administratief, financieel, juridisch en relationeel beheren van deze overeenkomsten. In 2016 is o.a. aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: - Met de curator van restaurant t Hoekse Hout is diverse malen overleg gevoerd over de verkoop van het erfpachtrecht aan een nieuwe exploitant. Kandidaten hebben inmiddels een bieding uitgebracht en met de hoogste bieders zijn gesprekken gevoerd. Eén kandidaat heeft de gelegenheid gekregen zijn plannen verder uit te werken. - Met de erfpachter van restaurant De Bergse Plas zijn afspraken gemaakt over een vernieuwing en uitbreiding van het erfpachtrecht. Dit sluit aan bij de vernieuwing van de inrichting van het nabijgelegen plein en omgeving in het Lage Bergse Bos, waarbij deze omgeving een aantrekkelijke nieuwe functie en uitstraling heeft gekregen. - Restaurant t Zonnetje heeft inmiddels een nieuwe eigenaar van het erfpachtrecht en de zaak wordt, na de brand van enige jaren geleden, weer opgebouwd. - Na een dagvaarding door permanente bewoners van de Koornmolen heeft er een zitting plaatsgevonden bij de Rechtbank in Rotterdam. Uiteindelijk is een schikking getroffen 14

17 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording tussen het Recreatieschap en deze permanente bewoners. Van een andere permanente bewoner loopt nog een juridische procedure. - Met het Warmtebedrijf Rotterdam hebben besprekingen plaatsgevonden over de aanleg van een warmteleiding van Rotterdam naar Leiden. Een gedeelte van het tracé loopt van zuid naar noord door het recreatiegebied van de Rottemeren. - Met diverse boeren zijn eenjarige geliberaliseerde pachtcontracten gesloten voor verschillende weilandpercelen. - De realisering van een stadsboerderij in het Nessebos gaat niet door vanwege problemen met de economische uitvoerbaarheid. - Met manege Hillegersberg en met Rijkswaterstaat zijn diverse besprekingen gevoerd over een verplaatsing van de manege en de toekomstige eigendomsverhoudingen tussen het recreatieschap en Rijkswaterstaat rond het tracé A16 Rotterdam. - Een aantal bestaande exploitanten in de Rottemeren kampt met achterstanden in de betaling van de huren en (erf-)pachten. Hierover zijn besprekingen gevoerd om een oplossing te vinden. Product Rekening 2015 Primitieve Begroting na Rekening 2016 Resultaat begroting 2016 wijziging 2016 Economisch beheer Lasten V Baten V Saldo V Toelichting Lasten De lasten op het product economisch beheer bestaan uit de onderdelen dienstverlening G.Z-H, belastingen/verzekeringen, dotatie voorziening dubieuze debiteuren, overige materiele kosten en kosten voor onderzoek en advies. Het voordelige resultaat op de lasten van totaal wordt grotendeels veroorzaakt door lagere lasten (ruim ) op het budget belastingen en verzekeringen (begroot voor ). Daarnaast zijn er kleine resultaten op de overige genoemde posten. Baten De gerealiseerde baten in 2016 van in totaal bestaan voor bijna uit de opbrengsten van huren en (erf-)pachten en ontvangen opstalrechten. Daarnaast is in 2016 een bedrag van ontvangen aan (voorzichtigheidshalve niet begrote) inkomsten in verband met de verleende vergunningen en leges. Bij de Najaarsrapportage 2016 is het oorspronkelijk begrote bedrag voor 2016 van aan baten economisch beheer incidenteel verhoogd naar Daarbij was aangegeven dat bij de jaarrekening 2016 zal worden bepaald welk deel als structureel beschouwd kan worden en daarmee bijdraagt aan de vermindering van het exploitatietekort 2017en verder. Op basis van de huidige contracten en overeenkomsten huren/erfpachten met het Recreatieschap en de gerealiseerde baten in de jaren 2015 en 2016 wordt voorgesteld om de jaarlijkse baten economisch beheer op te begroten. Deze aanpassing zal worden verwerkt in de 2 e begrotingswijziging

18 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Ad.3 Regelgeving & handhaving Regelgeving & handhaving bestaat uit de volgende onderdelen: - Vergunningen, ontheffingen en toestemmingen; - Toezicht en handhaving. Vergunningen, ontheffingen en toestemmingen Wanneer een gebruiker of organisatie een bepaalde activiteit wil uitvoeren binnen het recreatieschap Rottemeren, kan hiervoor een vergunning, ontheffing of toestemming worden aangevraagd. Dit komt voort uit het oogpunt van de doelstellingen van de gemeenschappelijke regeling en de openbare orde en veiligheid. Het schap verleent vergunningen en ontheffingen omdat er een vastgestelde verordening van kracht is. Toestemmingen worden vanuit de eigenstandige privaatrechtelijke bevoegdheid van het schap zelf gegeven. Toezicht en handhaving Toezicht en Handhaving (T&H) bestaat uit de onderdelen gastheerschap, daadwerkelijke handhaving en de regierol bij samenwerking. De invulling van de drie onderdelen leidt tot een compleet palet van activiteiten op de doelstelling schoon, heel en veilig in een gebied. Dit palet wordt ingevuld op basis van de aard en het gebruik van het gebied. Basisuitgangspunten voor de inzet van T&H zijn de veiligheid van de gebruikers van de gebieden zo goed mogelijk waarborgen en de eigendommen van het schap heel houden. Indien de keuze wordt gemaakt om geen financiering beschikbaar te stellen voor het gehele palet vindt primair inzet op daadwerkelijke handhaving plaats. Hiermee wordt prioriteit gegeven aan de veiligheid van de recreant en worden andere zaken alleen aangepakt als de beschikbare middelen niet volledig aan handhaving besteed moeten worden. Inzet 2016 In 2016 is o.a. inzet gepleegd op de volgende onderwerpen: - parkeerproblematiek bij Elysium. Vanwege de beperkte parkeerruimte bij deze exploitatie worden voertuigen regelmatig verkeerd geparkeerd; - onjuist gebruik infrastructuur en groenstroken, dit laatste vooral door vissers met terreinschade als gevolg; - onzedelijk gedrag op en om naaktrecreatiestrand aan de Zevenhuizerplas; - assistentie hulpdiensten bij diverse zware ongevallen; - opruimen van dumpingen. Om een goede invulling te geven aan de handhaving in de recreatiegebieden is - naast de inzet tijdens reguliere uren geregeld gewerkt in de avonduren en weekenden. In de zomerperiode vinden er immers in de avond nog allerlei vormen van recreatief gebruik plaats zoals (water)sporten, barbecueën of wandelen/fietsen en genieten van het gebied. Op deze momenten, zeker bij mooi weer, zijn de meeste bezoekers in de gebieden aanwezig en een zichtbare aanwezigheid is dan gewenst om zoveel mogelijk ongewenste gedragingen tegen te gaan. Daarnaast blijkt dit ook het (sociale) veiligheidsgevoel bij bezoekers te vergroten. In de winterperiode is het s avonds alleen druk bij de exploitaties die jaarrond bezoekers trekken. Daarbuiten is de sociale controle in de gebieden nagenoeg nihil waardoor vernielingen, dumpingen en andere vormen van ongewenst gebruik (auto s in terreinen) aandacht vragen. De aandacht van de handhavers was in die periode vooral gericht op heel houden van de gebieden. 16

19 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Product Rekening 2015 Primitieve Begroting na Rekening 2016 Resultaat begroting 2016 wijziging 2016 Regelgeving en Handhaving Lasten Baten Saldo ( ) ( ) ( ) ( ) - De werkelijke lasten zijn conform de begroting. Ad.4 Communicatie De (potentiële) bezoekers en, waar relevant, het externe netwerk zijn geïnformeerd over de mogelijkheden, werkzaamheden en veranderingen in de recreatiegebieden. De wijze van informatieverstrekking is afgestemd op de doelgroepen, waarbij zoveel mogelijk gebruik is gemaakt van digitale en sociale media. Verder heeft communicatie dit jaar bijgedragen aan de volgende onderwerpen: - Het recreatieschap heeft de restauratie van het Rijksmonument Bleiswijkse Verlaat gedocumenteerd. Filmpjes, foto's en tekst over de restauratie zijn gebundeld in het instant magazine: Het Bleiswijkse Verlaat werd genomineerd voor de prijs van het best gerestaureerde stuw of sluis, een prijsvraag die jaarlijks door de stichting Historische Sluizen en Stuwen Nederland (HSSN) wordt georganiseerd. Op 5 oktober maakte de HSSN de uitslag bekend: het schap won de derde prijs met de restauratie van de sluis. - Over de routenetwerken is het publiek onder andere geïnformeerd via folders. Daarom heeft het recreatieschap een Z-card laten maken voor het deel van de Rottemeren van het wandelroutenetwerk Hof van Delfland. De folder is verspreid bij diverse ondernemers in het gebied en bij promotie-organisaties. Specifieke gebiedsinformatie, persberichten of andere recreatieve informatie worden via Twitter-, YouTube- en/of Facebook kanalen gepubliceerd. Product Rekening 2015 Primitieve Begroting na Rekening 2016 Resultaat begroting 2016 wijziging 2016 Communicatie Lasten V Baten Saldo (22.442) (23.800) (23.800) (20.629) V In 2016 zijn extra kosten gemaakt voor advertenties en publicaties. Deze zijn verantwoord op het in Programma 3 incidenteel verhoogde budgetverhoging ad die is doorgevoerd bij de Najaarsrapportage Het budget op programma 2 is uiteindelijk licht onderschreden. Diverse lasten en baten Diverse lasten en baten Rekening 2015 Primitieve Begroting na Rekening 2016 Resultaat begroting 2016 wijziging 2016 Diverse lasten (leeg) N Diverse baten (leeg) V Saldo V Lasten Het nadelige resultaat op de diverse lasten wordt veroorzaakt door met name belastingen over voorgaande jaren. 17

20 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Baten Het voordelige verschil op de baten wordt voornamelijk veroorzaakt door verhoogde en/of extra canonopbrengsten over voorgaande jaren. Kredieten Naam krediet Sluitdatum Totaal krediet Realisatie t/m 2015 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Realisatie t/m 2016 Restant krediet % lasten t.o.v. totaal krediet Onderhoud/vervanging rioolsysteem Lage en Hoge % Bergse Bos - Dekking uit Investeringsreserve Project Waterkwaliteit Bleiswijkse Zoom % - Dekking uit Algemene Reserve Bleiswijks Verlaat % - Dekking uit Investeringsreserve Warmteleiding Rotterdam-Leiden % - Dekking uit Exploitatie Totaal programma Dekking uit Algemene Reserve Dekking uit Investeringsreserve Dekking uit Exploitatie Krediet Onderhoud/vervanging rioolsysteem Lage en Hoge Bergse Bos Het krediet kan worden afgesloten nadat de Gemeente Lansingerland heeft ondertekend voor de overdracht. De verwachting is dat de ondertekening in het voorjaar van 2017 kan plaatsvinden. Voorgesteld wordt het krediet te verlengen tot en met Krediet Project Waterkwaliteit Bleiswijkse Zoom Het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard (HHSK) heeft het recreatiewater van de Bleiswijkse Zoom aangewezen als waterlichaam in de zin van de Kaderrichtlijn Water. Nadat het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard het project voor het uitvoeren van het project waterkwaliteit Bleiswijkse Zoom heeft aanbesteed, zal het krediet worden aangewend om de afgesproken bijdrage van het recreatieschap te verrekenen. Naar verwachting zullen de werkzaamheden starten in 2017 en doorlopen tot in Hiervoor wordt voorgesteld om het krediet te verlengen tot eind Krediet Bleiswijks Verlaat Eind 2015 is de restauratie van de historische sluis afgerond. Het Bleiswijks Verlaat ziet er weer prachtig uit. Bezoekers van het recreatiegebied en omwonenden zijn vol lof over de gerestaureerde sluis en komen graag even een kijkje nemen of picknicken op het grasveldje bij de sluis met uitzicht op de Rotte aan de ene kant en de Heulsloot aan de andere kant. Het project heeft de derde prijs gewonnen bij de prijsvraag voor het mooiste project van HSSN (Historische Sluizen en Stuwen in Nederland). Voor de financiële afronding van het project is al eerder besloten om het krediet te verlengen tot en met Warmteleiding Rotterdam-Leiden Ter registratie en doorbelasting van de te maken (personele) kosten aan het Warmtebedrijf Rotterdam (aanvrager van toestemming om mogelijk een warmteleiding door het Recreatiegebied Rottemeren aan te leggen) is bij de Najaarsrapportage 2016 besloten om een administratief kredietnummer aan te maken. Wanneer in 2017 concrete afspraken met de aanvrager zijn gemaakt met betrekking tot de te verrekenen kosten zal verrekening kunnen plaatsvinden. Vooralsnog zijn de in 2016 gemaakte personele kosten van gedekt vanuit de exploitatie Rottemeren. 18

21 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Mutaties in reserves Onttrekkingen aan reserves Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Algemene Reserve tbv dekking kredieten Investeringsreserve tbv dekking kredieten Investeringsreserve tbv exploitatie Reserve Beheer Noordoever Algemene Reserve tbv UGO Algemene Reserve Totaal Er is in 2016 binnen dit programma minder aan reserves onttrokken dan begroot. Dit hangt samen met de lagere uitgaven op de kredieten in programma 2 dan begroot. Zie de toelichting op de kredieten die hiervoor is gegeven. Daarnaast is er sprake van een hogere onttrekking aan de Algemene Reserve in verband met de uitgaven voor Uitgesteld Groot Onderhoud

22 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording 3.3 Programma 3: Ontwikkeling Wat hebben we bereikt? Het bestuur is geadviseerd over de implementatie van mogelijke nieuwe ontwikkelingen die passen binnen de doelstelling van de gemeenschappelijke regeling en die een recreatieve meerwaarde opleveren en/of de natuurwaarde versterken. Wat hebben we daarvoor gedaan en wat heeft het gekost? Het bestuur is geadviseerd over in te nemen standpunten ten aanzien van initiatieven die de doelstelling van het schap raken. Zo is inspraak geleverd op ruimtelijke plannen en initiatieven van derden. Hiervoor is het product Planvorming & gebiedsontwikkeling geleverd. Planvorming & gebiedsontwikkeling In overleg met alle betrokkenen wordt een gemeenschappelijk kader geboden op de gewenste ontwikkeling in het werkingsgebied van het schap, aansluitend op de ambitie van het bestuur, de vraag van de recreant (leefstijlen) en het aanbod (positionering van het specifieke gebied). Tevens worden alle voorbereidende en uitvoerende werkzaamheden gedaan die noodzakelijk zijn om (een deel) van het gebied te (her)ontwikkelen conform de ambitie van het bestuur. Hiermee wordt samen met de omgeving van het schap ingespeeld op actuele trends en ontwikkelingen. De werkzaamheden zijn geïntegreerd in het Programma De Rotte Verdient het. De uren die zijn gemaakt voor het programmamanagement en de programmacommunicatie zijn via de reguliere dienstverlening gefinancierd. Product Rekening 2015 Primitieve Begroting na Rekening 2016 Resultaat begroting 2016 wijziging 2016 Planvorming & gebiedsontwikkeling Lasten N Baten Saldo ( ) ( ) ( ) ( ) 410 N De incidentele budgetverhoging bij de Najaarsrapportage2016 van ten behoeve van advertentie- en ontwerpkosten is in 2016 licht overschreden met 410. Diverse lasten en baten Diverse lasten en baten Rekening 2015 Primitieve Begroting na Rekening 2016 Resultaat begroting 2016 wijziging 2016 Diverse lasten (leeg) Diverse baten (leeg) Saldo In 2016 zijn er binnen dit programma geen diverse baten en lasten verantwoord. 20

23 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Kredieten Naam krediet Sluitdatum Totaal krediet Realisatie t/m 2015 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Realisatie t/m 2016 Restant krediet % lasten t.o.v. totaal krediet Inrichting Tussenbult % - Dekking uit Investeringsreserve Krediet A16 Rotterdam; vh Ontwikkeling snelweg A % A16 LBB) - Dekking uit Investeringsreserve Dekking bijdragen derden De Rotte Verdient 't % - Dekking uit Investeringsreserve Dekking bijdragen derden Dekking Voorziening Groot Onderhoud A. Inrichting Evenemententerrein Eendragtspolder B. Procesgeld Inrichtingsplan 9ha C. Samenwerking St. Plezierrivier D. Herinrichting Plein Lage Bergse Bos D. Herinrichting Plein Lage Bergse Bos, bijdrage derden D. Herinrichting Plein Lage Bergse Bos, Groot onderhoud E. Communicatieplan F. Verkenning Hoge Bergse Bos G: Vaarnetwerk Rotte G: Vaarnetwerk Rotte, 50% subsidie PZH H: Project Herontwikkeling 9ha. Eendragtspolder I. Restant Programmakrediet J. Project Ontwikkellocaties RM K. Verlengde Molengangenpad L. Projectplan Marketing en Programma Rotte M. Totaal krediet 2e Tranche projecten M. Totaal krediet 2e Tranche projecten, UPG subsidie Monitoring Eendragtspolder % - Dekking uit Investeringsreserve Bleiswijkse Fles % - Dekking uit Investeringsreserve Nazorgvoorzieningen Hoge Bergse Bos % - Dekking uit Investeringsreserve Realisatieovereenkomst Brug over de Ringvaart % - Dekking uit Investeringsreserve Ruiterpaden Hoge Bergse Bos % - Dekking uit Investeringsreserve Bijdragen plankosten commerciele voorzieningen % - Dekking uit Investeringsreserve Aankoop 4Ha grond EDP/RM % - Dekking uit Voorziening Puinstort Oeverversterking roeibaan % - Dekking uit Algemene reserve Dekking bijdragen derden kwaliteitsimpuls Biodiversiteit % - Dekking uit Reserve Biodiversiteit Dekking bijdragen derden Kwaliteitsimpuls LBB % - Dekking uit Reserve Herinr. Gebied rond A Totaal programma Dekking uit Algemene reserve Dekking uit Investeringsreserve Dekking uit Reserve Herinr. Gebied rond A Dekking uit Reserve Biodiversiteit Dekking uit Voorziening Puinstort Dekking Voorziening Groot Onderhoud Dekking bijdragen derden Toelichting Krediet Inrichting Tussenbult In 2016 zijn er slechts enkele restantkosten ten laste van dit krediet gebracht. Het krediet kan worden afgesloten. 21

24 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Krediet A16 Rotterdam Sinds juli 2015 is het recreatieschap in overleg met Rijkswaterstaat over de grondverkoop en schadeloosstelling van de nieuwe snelweg. Het Tracébesluit heeft na de zomer van 2016 gedurende 6 weken ter inzage gelegen en het Recreatieschap Rottemeren heeft besloten geen beroepsprocedure hiertegen te starten. De afspraken tussen het schap en Rijkswaterstaat worden vastgelegd in diverse uitvoerings- en vastgoedovereenkomsten, die begin 2017 bestuurlijk worden vastgesteld. Uitgangspunt voor deze overeenkomsten is het Ontwerp Lage Bergse Bos en het Tracébesluit. Deze afspraken vormen de basis voor het vervolgproces voor de herinrichting van het Lage Bergse Bos. Eind 2016 is met Rijkswaterstaat een vergoeding van overeengekomen ter compensatie van de door het schap gemaakte kosten voor het opstellen van het schetsontwerp en Voorlopig Ontwerp van het Lage Bergse Bos. Deze bijdrage is op het krediet verwerkt. De bijdrage van RWS van ruim t.b.v. de inhuur rentmeester wordt op het krediet verwerkt (2017) nadat het tracebesluit A16 Rotterdam onherroepelijk is. Het Recreatieschap wil tot een optimale en toekomstbestendige herinrichting komen van het schapsgebied dat door de A16 Rotterdam wordt doorkruist. De kwaliteit van deze herinrichting is vooral van belang voor de direct omwonenden vanuit de gemeenten Rotterdam en Lansingerland. Zij hebben ook actief geageerd tegen deze ingreep en geparticipeerd in de inpassing en herinrichting. De totale herinrichting van het gebied omvat in de eerste plaats de wettelijk voorgeschreven maatregelen die direct samenhangen met de inpassing van de A16. Onderdeel van deze inpassingsmaatregelen zijn in ieder geval de verplaatsing van de manege, de aanleg van (technische) waterberging ten behoeve van de A16, herinrichting en beplanting van het gebied dat valt binnen het Tracébesluit en herstel van bestaande verbindingen en recreatieve infrastructuur. Deze kosten komen voor rekening van de initiatiefnemer, dat wil zeggen Rijkswaterstaat. Het Recreatieschap wil de directe inpassing van de A16 aangrijpen om te komen tot een zo optimaal mogelijke herinrichting van het gehele gebied. Deze toekomstbestendige herinrichting bevat daarmee ook bovenwettelijke - maatregelen die niet op Rijkswaterstaat kunnen worden verhaald. Uitgaand van bekostiging van de wettelijk inpassingskosten door Rijkswaterstaat heeft het Algemeen Bestuur in de vergadering van 2 november 2016 ingestemd met een bestemmingsreserve van maximaal 2,5 miljoen voor de financiering van de bovenwettelijke maatregelen voor dit gebied. Daarnaast heeft het AB besloten tot een krediet van vanuit deze bestemmingsreserve voor het proces van een kwaliteitsimpuls voor het lage Bergse Bos dat leidt tot een Voorlopig/Definitief Ontwerp Lage Bergse Bos. Kredieten Programma De Rotte Verdient t A. DRV't Inrichting Evenemententerrein Eendragtspolder Het project inrichting van het evenemententerrein Eendragtspolder is gestopt als gevolg van de resultaten van de pilot in 2015 waarbij is geconcludeerd dat de mogelijkheid om evenementen te organiseren op dit terrein, onder meer door de effecten op het gebruik van de roeibaan, beperkt lijken te zijn. Heroverweging van de inzet van dit krediet van 1,3 mln. zal, binnen het kader van het Programma De Rotte Verdient t, ter besluitvorming aan het bestuur worden voorgelegd. 22

25 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording B. DRV t Procesgeld Inrichtingsplan 9ha. In 2016 hebben er zich geen activiteiten meer voorgedaan ten laste van dit reeds benutte krediet. C. DRV't Stichting Plezierrivier De Rotte Stichting Plezierrivier De Rotte heeft met een bijdrage van het recreatieschap in 2016 elk kwartaal een Rottecafé georganiseerd en de organisatie van de eerste editie van de Rotte-waterweek op zich genomen. De Rottecafés zijn druk bezocht door ondernemers en andere belanghebbenden. Bij ieder café worden initiatieven gepresenteerd en wordt druk genetwerkt. Onder de naam Rotte-water-week is een aantal activiteiten en evenementen langs de Rotte aan het publiek gecommuniceerd. De Rotte-water-week vond plaats van 29 juni tot 3 juli. Hoewel niet alle evenementen even druk bezocht werden, heeft het framen van de activiteiten er wel aan bijdragen dat er een groter bereik was richting publiek en ook dat de Rotte onder de aandacht is gekomen. Op het succes van Rotte-water-week 2016 kan volgens alle betrokkenen voortgebouwd worden in D. DRV't Herinrichting plein Lage Bergse Bos Het plein in het Lage Bergsche Bos is heringericht tot De Bergse Vallei, een aantrekkelijke speelpolder in een parkachtige omgeving. In een apart, door het bestuur besloten, voorstel zijn aan het oorspronkelijke plan c.q. krediet van de reeds in de planning Groot Onderhoud opgenomen werkzaamheden voor de vervanging van de oeverbeschoeiingen (begroot ) toegevoegd. Daarnaast heeft de provincie Zuid-Holland een subsidie (50% van de totale kosten) toegekend van waardoor het totale beschikbare projectkrediet op komt. Omdat de aanbesteding lager is uitgevallen, is een aantal aanvullingen (met instemming van de subsidieverstrekker) gedaan aan het project: Vervangen en opnieuw in gebruik nemen van de toiletvoorziening; Inrichten aangrenzend recreatieveld met picknicktafels, zitbanken en barbecuetegels; Communicatie met betrekking tot de nieuwe speelplaats. Speelpolders worden op diverse manieren gepromoot (website, informatiebord, folders, activiteiten, etc.). Op 29 juni j.l. is het heringerichte plein feestelijk geopend. Het aandeel van het GO werk is in het totaal iets hoger is uitgevallen (gedekt uit de voorziening GO) dan voorzien. De uiteindelijke dekking vanuit de investeringsreserve is lager dan voorzien. In 2017 zal verantwoording en afrekening met de subsidieverstrekker (PZH) plaatsvinden. E. DRV t Communicatieplan Het communicatieplan is afgerond. Van het restantkrediet is een verkorte versie van de promotiefilm van de Rotte gemaakt en is de inzet van het schap bij de Rottewaterweek 2016 gefinancierd. Deze inzet bestond onder meer uit een vaarverbinding tussen een drietal activiteiten. 23

26 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording F. DRV't Verkenning HBB Met de verkenning Hoge Bergse Bos wordt gezocht naar een mogelijke samenwerking tussen schap en een ondernemer naar het deels in beheer geven van het Hoge Bergse Bos aan die ondernemer. De voortgang wordt voor een groot deel bepaald door de planvorming door de ondernemer. Het project is inmiddels gekoppeld aan het project ontwikkellocaties, zodat een en ander in onderlinge samenhang verder kan worden ontwikkeld. G. DRV t Vaarnetwerk de Rotte Het Vaarnetwerk de Rotte bestaat uit een knooppuntennetwerk voor de kleine watersport. In 2016 is het plan hiervoor uitgewerkt in afstemming met een werkgroep en een groot aantal stakeholders, tijdens een tweetal klankbordgroep bijeenkomsten. Het vaarnetwerk zal in het voorjaar van 2017 worden aangelegd. Uit het project zijn enkele knelpunten en ontwikkelmogelijkheden naar voren gekomen. Deze worden uitgewerkt in de nieuw op te starten 2e fase van het project. (zie 2e tranche projecten). H. DRV't Project Herontwikkeling 9 ha Eendragtspolder Eind 2016 is samen met omwonenden in een breed consultatieproces een schetsontwerp tot stand gekomen, welke de basis is voor de herontwikkeling van de 9 ha Eendragtspolder. Het project verloopt volgens planning. De tijdelijke parkeervoorziening was op tijd gereed voor het WK roeien en is direct na het toernooi afgerond naar de definitieve situatie. Voor wat betreft het gebruik van de parkeervoorziening is met de Kerngroep afgesproken, dat de parkeervoorziening maximaal 22 dagen per jaar wordt gebruikt om te parkeren bij evenementen. Deze afspraak zal in 2017 en in 2018 geëvalueerd worden, waarna wordt bezien of er aanvullende afspraken gemaakt moeten worden ten aanzien van het gebruik. Er is onderzoek gedaan naar het risico op eventuele staatsteun. Om staatsteun te vermijden is het van belang, dat het gebruik van de parkeervoorziening niet gekoppeld is aan één partij. Bij de vergunningverlening zal hierop worden gemonitord. Het participatietraject dat eind 2015 is gestart om het draagvlak voor deze ontwikkeling bij de directe omgeving te vergroten is succesvol. Er is veel enthousiasme en inzet bij de stakeholders bij de uitwerking van het schetsontwerp. Op 26 april vond er een inspiratiebijeenkomst plaats. Deze bijeenkomst is goed bezocht en heeft leuke ideeën opgebracht. Er is een zestal werkgroepen (boomgaard, beweegpolder, speelpolder, natuurakkers, ijsbaan, beheer) ingesteld die input hebben geleverd voor de invulling van de verschillende percelen. Met kinderen van de basisschool is een workshop gehouden om invulling te geven aan de speel- en beweegpolder. 24

27 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording De begeleiding van dit proces heeft fors meer tijd en geld gekost dan oorspronkelijk was voorzien. Deze extra kosten zullen binnen het beschikbare krediet worden opgelost door budget te verschuiven van inrichtingskosten naar proceskosten. Het Schetsontwerp is in overleg met de stakeholders uitgewerkt tot een Definitief Ontwerp (DO). Het definitief ontwerp is in december 2016 bestuurlijk vastgesteld. I. DRV t Restant Programmakrediet/Winterspelen aan de Rotte Uit het restant van het programmakrediet heeft het recreatieschap een bijdrage geleverd aan de winterspelen De winterspelen zijn georganiseerd door De stad Uit, waaraan een groot aantal partijen hebben meegewerkt/ bijgedragen, waaronder ook IVN en Gemeente Rotterdam. Het doel van de Winterspelen aan de Rotte is om (Rotterdamse) kinderen uit stenige wijken in contact te brengen met groene locaties en initiatieven rondom de Rotte. Het project startte met droomworkshops, er waren fietstochten de stad uit om veilige groene routes te verkennen en het eindigde met drie festivaldagen waaronder één in het Hoge Bergse Bos. De winterspelen hebben veel bezoekers getrokken. Er is door IVN een doekaart gemaakt voor kinderen die groene (speel)plekken langs de Rotte bezoeken. J. DRV't Project ontwikkellocaties Rottemeren Op basis van het projectplan is een stappenplan uitgewerkt voor de aanpak. Allereerst is samen met de betrokken gemeenten (Rotterdam, Zuidplas, Lansingerland) de opdracht, ambitie en scope aangescherpt. Ingezet wordt op het uitwerken van een ontwikkelkader voor het gehele gebied. Met dit ontwikkelkader wordt beoogd potentiële initiatiefnemers en ondernemers uit te dagen en te faciliteren door richtlijnen, kaders, wensen en wettelijke eisen te geven voor de wenselijke en niet-wenselijke ontwikkelingen. Alle initiatieven kunnen hieraan objectief worden getoetst. Dit ontwikkelkader biedt daarnaast input voor een aantal bestemmingsplannen die aan actualisatie toe zijn. Een belangrijk element in het ontwikkelkader is de ruimtelijke analyse. Deze is tezamen met de betrokken gemeenten uitgevoerd. De uitkomst daarvan is vertaald in een toekomstperspectief voor de ontwikkeling van het Rottemeren gebied. K. DRV t Verlengde Molengangenpad Met de gemeente Zuidplas is afgesproken dat de gemeente een plan van aanpak opstelt en een samenwerkingsovereenkomst voor de aanleg van het fietspad. Inmiddels is duidelijk geworden dat de aanleg van een fietspad op de oostelijke oever van de Rotte minder kansrijk is, vanwege de beperkte ruimte en het mengen van verkeerssoorten. Momenteel wordt in overleg met de gemeente Lansingerland een westelijke variant onderzocht. De Stadsregio Rotterdam heeft aangegeven dat het restbedrag van de subsidie ( 0,8 mln.) voor het Verbindingenplan kan 25

28 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording worden aangewend voor de aanleg van het Verlengde Molengangenpad. Daarnaast heeft het schap reeds ten laste van de investeringsreserve voor dit project gereserveerd. De nadere uitwerking van het westelijke tracé zal meer zicht geven op de kosten van het project. L. DRV t Projectplan Marketing en Programmering Rotte Het Algemeen Bestuur heeft in juni het plan van aanpak voor Marketing -en Programmering vastgesteld. Dit procesplan biedt een basis om te komen tot een marketingstrategie met als doel de potentie van de Rotte als bestemming tot haar recht te laten komen en de bekendheid te vergroten. De samenwerkende partijen recreatieschap, Gemeente Rotterdam, Stichting plezierrivier de Rotte en de Ondernemersvereniging Rottemeren hebben een opdracht geformuleerd voor een marketingbureau die samen met stakeholders inhoud moet gaan geven aan de marketingstrategie voor de Rotte. De opdracht is eind 2016 verstrekt en de marketingstrategie zal in de zomer van 2017 worden afgerond. M. DRV t 2e tranche projecten Op 8 oktober heeft het Algemeen Bestuur ingestemd met de cofinanciering van drie projecten in de tweede tranche van het programma De Rotte Verdient Het: a. De aanleg van een schakel in de tweede ring fietspad bij de Kooilaan als ontlasting van de fietspaden langs de Rotte, die op mooie dagen als te druk worden ervaren. b. Het realiseren van een bewegwijzeringsysteem vanaf de Rotte naar de attracties in het Rottemerengebied. Deze bewegwijzering wordt vormgegeven binnen de marketingstrategie die momenteel wordt ontwikkeld; c. Fase 2 Vaarnetwerk. In vervolg op de aanleg van het vaarnetwerk Rotte worden diverse inrichtingsmaatregelen uitgevoerd. De totale projectkosten bedragen waarvan wordt gefinancierd uit de aangevraagde UPG-subsidie. Deze subsidie is via de landschapstafel Hof van Delfland aangevraagd. Na toekenning van de UPG-subsidie wordt in 2017 gestart met de voorbereiding en uitvoering van de projecten. Overige kredieten Krediet Monitoring Eendragtspolder Medio 2015 heeft op basis van het monitoringsplan een schouw van de Eendragtspolder plaatsgevonden. Als uitkomst van deze monitoring blijkt dat ontwikkeling van de doeltypen in de polder een gevarieerd beeld laat zien. Medio juni 2016 is een volgende monitoring gestart, waarbij mogelijke veranderingen als gevolg van het opzetten van het wedstrijdpeil voor de PWAroeibaan extra aandacht hebben gekregen. Daarnaast is er in november/december een aanvullende opdracht uitgevoerd waarin de gevolgen van het opzetten van het waterpeil is vastgelegd. De eerste indruk is dat er aanzienlijke schade is aan de oevers en dijklichaam constructies in het opgezette peilgebied. Er wordt een raming van de kosten gemaakt, welke door de diverse partijen moet worden betaald. Als de werkzaamheden bekend zijn worden deze in uitvoering gezet om nog meer schade te voorkomen. Bij de Najaarsrapportage 2016 is reeds besloten om het krediet te verlengen tot 2019 zodat de komende jaren de monitoring van de vegetatie in de Eendragtspolder gewaarborgd blijft. Krediet Bleiswijkse Fles Dit krediet is bedoeld om de veilinggebouwen langs de Bleiswijkse Fles visueel af te schermen van het gebied, zodat deze ook vanaf de Rottekade minder prominent aanwezig zijn. In 2016 is geen verdere invulling gegeven aan het hiervoor noodzakelijke overleg met de betreffende eigenaren. 26

29 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Om deze redenen is al eerder bij de Najaarsrapportage 2016 voorgesteld om het krediet te verlengen tot en met Krediet Nazorgvoorziening Hoge Bergse Bos In 2016 zijn de lasten van de afrekening heuvel B, onderhoud jaar 1 heuvel B, ontwerp en engineering uitkijktoren en de interne uren verantwoord. Als laatste onderdeel van het project herinrichting heuvel B (onderdeel van de nazorgvoorzieningen) zal een uitkijktoren op heuvel B worden gerealiseerd. De oplevering van de toren staat gepland voor april Krediet Realisatieovereenkomst brug over de Ringvaart EDP De brug over de Ringvaart is op 1 augustus 2016 informeel in gebruik genomen, zodat deze gebruikt kon worden ten tijde van het WK-roeien. De brug is binnen tijd en budget gerealiseerd. De gemeente Zuidplas is namens de beide samenwerkende partijen de opdrachtgever van het project en heeft aangegeven dat de eindafrekening niet eerder dan in de tweede helft van 2017 zal plaatsvinden. De hoogte van het positief saldo zal ook dan pas aan uw bestuur kunnen worden medegedeeld. We stellen voor het krediet te verlengen tot eind Krediet Ruiterpaden Hoge Bergse Bos Het ruiterpad is in juli aangelegd. De overdracht van beheer naar de Stichting Ruiterpaden Bergse Bos is inmiddels overgedragen, zodat het krediet bij de jaarrekening 2016 kan worden afgesloten. Krediet Aankoop 4Ha grond EDP/RM Op 30 december 2015 heeft de levering plaatsgevonden van 4 hectare grond in de Zuidwesthoek van de Eendragtspolder. In 2016 zijn geen kosten meer gemaakt en het krediet kan worden afgesloten met een licht positief saldo. Krediet Bijdragen plankosten commerciële voorzieningen Voor een tweetal investeringsinitiatieven heeft het schap een eenmalige bijdrage van maximaal (per voorstel) in de bestemmingsplankosten toegezegd. Eén van de beoogde initiatieven gaat definitief niet door. Voor de andere wordt gewacht op een initiatief van de ondernemer. Krediet Oeverversterking roeibaan Het Algemeen Bestuur heeft een krediet beschikbaar gesteld voor een betere bescherming van de oevers van de roeibaan in de Eendragtspolder. De werkzaamheden zullen in februari/maart 2017 worden uitgevoerd. Krediet Kwaliteitsimpuls Biodiversiteit Natuur- en vogelwacht Rotta heeft bij de provincie Zuid-Holland een subsidie aangevraagd voor een project waarbij de biodiversiteit in het Rottemerengebied verbetert. Het project bestaat uit een aantal kleinere maatregelen zoals het bouwen van een oeverzwaluwwand, het introduceren van stinze-planten etc. Toen bleek dat zo n subsidie alleen door de grondeigenaar kon worden aangevraagd, heeft het schap de subsidieaanvraag overgenomen en de opdrachtgeversrol op zich genomen. Het schap staat garant voor het beheer van de voorzieningen 27

30 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording gedurende 10 jaar en staat voor een deel garant voor fondsenwerving zodat de cofinanciering van de subsidie zeker is. Rotta levert - naast de fondsenwerving - vrijwilligersuren. De fondsenwerving is opgestart wat heeft geleid tot enkele toezeggingen. Er zijn adviezen ingewonnen over de uitvoering van de deelprojecten. Op de natuurwerkdag van 5 november zijn door vrijwilligers Stinzebollen geplant, waarvoor de nodige publiciteit op radio en in de lokale kranten is geweest. Krediet Kwaliteitsimpuls LBB Eind 2016 heeft het AB tot een krediet van besloten ter dekking van het proces van de kwaliteitsimpuls voor het lage Bergse Bos dat moet leiden tot een Voorlopig/Definitief Ontwerp Lage Bergse Bos. Zie ook de verdere toelichting bij het krediet A16 Rotterdam. Mutaties in reserves Onttrekkingen aan reserves Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Algemene reserve tbv dekking kredieten Investeringsreserve tbv dekking kredieten Algemene reserve, overboeking naar Inv Res Totaal De specificatie van de onttrekkingen uit de algemene en investeringsreserve is in het hiervoor getoonde kredietoverzicht opgenomen. Toevoegingen aan reserves Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Investeringsreserve, overboeking van Alg.res Investeringsreserve, correctie bijdrage Totaal In 2016 zijn er binnen dit programma geen dotaties aan reserves geweest. 28

31 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording 3.4 Algemene dekkingsmiddelen Algemene dekkingsmiddelen Algemene dekkingsmiddelen Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Lasten Deelnemersbijdrage Overige structurele lasten V Totaal lasten V Baten Deelnemersbijdrage Overige structurele baten Totaal baten Saldo gewone bedrijfsvoering V Diverse lasten en baten Diverse lasten Diverse baten Saldo diverse lasten en baten Kredieten Lasten kredieten Baten kredieten (bijdragen derden) Saldo kredieten Totaal saldo van baten en lasten V Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Toevoeging reserves N Onttrekking reserves V Saldo toevoegingen en ontrekkingen aan reserves Gerealiseerd resultaat V Het batig resultaat ten opzichte van de begroting betreft het budget voor onvoorzien, dat niet is aangewend. Het resultaat op de toevoeging en onttrekking aan reserves betreft de overboeking voor de dekking van het krediet Plan van aanpak Marketing en programmering Rotte van de Algemene Reserve naar de investeringsreserve. Deelnemersbijdragen Verdeling deelnemersbijdrage Aandeel in nadelig exploitatiesaldo Percentage Provincie Zuid Holland % Gemeente Rotterdam % Gemeente Lansingerland % Gemeente Zuidplas % TOTAAL De deelnemersbijdrage is conform de begroting

32 Jaarstukken 2016 Programmaverantwoording Mutaties in reserves Onttrekkingen aan reserves Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Egalisatiereserve 2016: naar Algemene reserve Algemene reserve tbv Investeringsreserve Algemene reserve tbv res. Programma Algemene reserve tbv res. Herinr. Gebied rond A Algemene reserve tbv res. Biodiverstiteit Algemene reserve, exploitatieresultaat Algemene reserve tbv res. Verv.investeringen Totaal Het resultaat wordt veroorzaakt doordat de overboeking van de Algemene Reserve naar de investeringsreserve van conform het AB besluit van 23 juni 2016 betreffende het krediet Plan van aanpak Marketing en programmering Rotte abusievelijk niet in de aangepaste begroting 2016 was verwerkt. Dit is wel correct in de rekening 2016 verwerkt. De overige onttrekkingen aan reserves zijn in 2016 verantwoord conform de begroting. Toevoegingen aan reserves Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Algemene reserve van Egalisatiereserve Investeringsreserve, overheveling van Alg res Reserve Programma Rivieroevers van Alg res Reserve Herinr. Gebied rond de A16 van Alg res Reserve Biodiversiteit van Alg res Algemene reserve, exploitatieresultaat Reserve vervangingsinvesteringen Totaal Voor het resultaat op de toevoegingen is de toelichting gegeven bij de tabel van de onttrekkingen. De overige toevoegingen aan de verschillende reserves zijn in 2016 verantwoord conform de begroting. 30

33 Jaarstukken 2016 Paragrafen 4. Paragrafen 4.1 Weerstandsvermogen en risicobeheersing Het weerstandsvermogen weerspiegelt de mate waarin het schap in staat is middelen vrij te maken om de risico's die zich in de praktijk voordoen op te vangen zonder dat dit betekent dat het beleid veranderd / ingekrompen moet worden. Conform de nota weerstandsvermogen wordt de ratio weerstandsvermogen berekend om te bepalen of het schap in staat is voldoende financiële middelen vrij te maken voor het dekken van de risico s op het moment dat de risico s zich voordoen. Voor de waardering van de toereikendheid van het weerstandsvermogen wordt de volgende tabel gehanteerd. Ratio weerstandsvermogen Waarderingscijfer Ratio weerstandsvermogen Betekenis A > 2,0 Uitstekend B 1,4 < x < 2,0 Ruim voldoende C 1,0 < x < 1,4 Voldoende D 0,8 < x < 1,0 Matig E 0,6 < x < 0,8 Onvoldoende F < 0,6 Ruim onvoldoende Risicoanalyse Risico Aard van het risico Financiële omvang risico Kans van optreden Impact (uitgaande van vier jaar)* 1. Invoering Vbp voor overheidsondernemingen Structureel Laag Koersrisico Structureel Laag Essetaksterfte Incidenteel/ structureel laag Locatie asfaltfabriek Incidenteel Midden Baggeren watergangen Incidenteel Laag Nazorg Incidenteel Laag Grondwaterverontreiniging stortplaats Hoge Bergse Bos 7. Schade na WK 2016 roeien Incidenteel Midden EDP 8. Warmteleiding Incidenteel Laag Mogelijk procedure ivm Incidenteel p.m. Laag p.m. geannuleerd evenement Totaal * De financiële impact wordt berekend door bij een hoog risico 80%, bij een gemiddeld risico 50% en bij een laag risico 20% van het bedrag van de financiële omvang te nemen. 31

34 Jaarstukken 2016 Paragrafen Risico 1: Invoering van de Vennootschapsbelasting (Vpb) voor overheidsondernemingen Met ingang van 1 januari 2016 is de Vpb-plicht voor overheidslichamen, waaronder gemeenschappelijke regelingen, ingevoerd. De vennootschapsbelastingrisico s zijn inmiddels in beeld gebracht. Daarbij is uitgegaan van de begroting Per activiteit of cluster van activiteiten is beoordeeld of met de uitvoering van de betreffende activiteit een onderneming in fiscaalrechtelijke zin wordt gedreven. Er is sprake van een fiscale onderneming indien aan elk van de volgende drie voorwaarden is voldaan: 1. Duurzame organisatie van kapitaal en arbeid; 2. Deelname aan het economisch verkeer; 3. Winstoogmerk en/of concurrentie. Voor een aantal activiteiten die vallen onder economisch beheer (huren en erfpacht) is waarschijnlijk geen sprake van een fiscale onderneming, omdat geen sprake is van deelname aan het economisch verkeer. Aan dit criterium is niet voldaan aangezien de activiteiten beperkt zijn tot normaal vermogensbeheer. In dit geval kan worden gesteld dat sprake is van normaal vermogensbeheer, omdat er slechts beperkt arbeid wordt verricht en er geen causaal verband is tussen arbeid en rendement. Op basis van de uitgevoerde risico scan, zal voor de meeste overige activiteiten van de gemeenschappelijke regeling waarschijnlijk sprake zijn van een fiscale onderneming. Aan alle voorwaarden wordt namelijk voldaan. Daarbij is van belang dat voor de winsttoets de bijdrage van de deelnemers door de belastingdienst als opbrengst wordt gezien. De verwachting is echter dat hiervoor een zogenaamde vrijstelling voor samenwerkingsverbanden kan worden toegepast. Hierdoor is dan geen vennootschapsbelasting verschuldigd. Op basis van de huidige standpunten, zal worden verzocht om geen aangifte vennootschapsbelasting te hoeven indienen, zodat de administratieve lasten beperkt blijven. Wel moet jaarlijks worden gemonitord of de vennootschapsbelasting positie niet wijzigt, bijvoorbeeld doordat nieuwe activiteiten worden ontplooid of andere financieringsbronnen worden gevonden. Mocht in de toekomst blijken dat voor een belaste activiteit de vrijstelling niet van toepassing is, dan dient alsnog voor alle activiteiten die een fiscale onderneming vormen een fiscale openingsbalans te worden opgesteld en zullen de administratieve lasten substantieel toenemen. De uiteenzetting dat het schap geen vennootschapsbelasting is verschuldigd en ook geen fiscale administratie hoeft te voeren is begin november 2016 aan de belastingdienst voorgelegd en begin januari 2017 besproken. De belastingdienst heeft mondeling aangegeven dat, hoewel men de feiten (nog) niet heeft gecontroleerd, de aanpak en uitwerking met betrekking tot de Vpb van het schap kan onderschrijven. Aangezien de belastingdienst nog niet schriftelijk heeft ingestemd met de zienswijze blijft de vennootschapsbelasting een risico. Het risico wordt als laag ingeschat en de financiële omvang wordt ingeschat op Risico 2: koersrisico Het schap heeft nog voor een bedrag van ca. 2 miljoen aan leningen uitstaan bij de Royal Bank of Scotland. In 2016 is dit bedrag aan uitstaande leningen niet gewijzigd. Voor de berekening van het koersrisico wordt gelijk aan voorgaande jaren een percentage van 25% van de boekwaarde gehanteerd. Voor het schap betekent dit dat het koersrisico geraamd kan worden op een bedrag van Het betreft een laag risico. 32

35 Jaarstukken 2016 Paragrafen Risico 3: essentaksterfte In 2016 heeft dit risico nog geen effect gehad op de beheerslasten. De mogelijke consequenties van de landelijk optredende essentaksterfte zullen de komende jaren nauwgezet worden gevolgd en nader gekwantificeerd worden. Vooralsnog wordt uitgegaan van een laag risico met een financiële omvang van Risico 4: locatie asfaltfabriek De saneringsplicht voor de locatie Asfaltfabriek is in 2007 afgelopen. Het recreatieschap beschouwt zich onschuldig eigenaar die niet voor de kosten (indicatie ) kan worden aangesproken. Zoals op 29 november 2007 aan het Algemeen Bestuur is medegedeeld heeft het Dagelijks Bestuur op basis van deze informatie op 20 september 2007 besloten niet tot sanering over te gaan. Omdat het hier een midden risico betreft, wordt in de berekening in de tabel 50% van , zijnde opgenomen. Risico 5: baggeren watergangen Door bijdrage aan het project Waterkwaliteit Bleiswijkse Zoom (zie ook krediet project Waterkwaliteit Bleiswijkse Zoom onder programma 2) is dit risico afdoende beheerst voor dit deelgebied Bleiswijkse Zoom. Voor de andere deelgebieden blijft dit risico evenwel bestaan. Voor deze andere deelgebieden wordt een bedrag van ongeveer ingeschat, wat bij een lage kans leidt tot een impact van Risico 6: Nazorg Grondwaterverontreiniging stortplaats Hoge Bergse Bos Uit de eindinspectie van de stortplaats in het Hoge Bergse Bos is gebleken dat het beheerssysteem dat rondom de stortheuvels is aangelegd niet optimaal werkt. Er is een (klein) risico dat in de toekomst een verontreiniging in het grondwater in de omgeving wordt vastgesteld, waardoor bodemsaneringsmaatregelen noodzakelijk zijn. Met dit risico is in het door Gedeputeerde Staten goedgekeurde nazorgplan geen rekening gehouden. Indien een dergelijke saneringsnoodzaak aanwezig is, dan is de Provincie Zuid-Holland van mening dat het recreatieschap gedurende 10 jaar rekening moet houden met kosten op basis van de maatregelen en de mogelijke kosten die op worden geraamd wat bij een lage kans leidt tot een impact van Het recreatieschap kan zich vinden in deze benadering die goedkoper is dan het hernieuwd aanleggen van de drainage. Risico 7: Schade na WK 2016 roeien EDP In augustus 2016 heeft het Wereldkampioenschap roeien plaatsgevonden op de roeibaan van de Eendragtspolder 33

36 Jaarstukken 2016 Paragrafen Aan dit roeievenement is een lange periode van voorbereiding vooraf gegaan o.a. als gevolg van de eisen die de FiSA stelt aan het waterpeil bij een groot roei evenement. De praktische consequentie van een waterpeil van 3 meter is dat er m3 extra water moet worden binnen gelaten. In verband met Flora en Fauna eisen is dit peil door het Hoogheemraadschap al vanaf 1 december 2015 langzaam opgezet zodat dit op 1 maart 2016 was bereikt. Dit hogere waterpeil is weer langzaam teruggebracht naar het reguliere waterpeil. Al met al is hiermee gedurende meer dan 9 maanden sprake van een fors hoger waterpeil geweest. In de overeenkomst tussen het Hoogheemraadschap, gemeente Rotterdam, de provincie en het Recreatieschap is er door partijen gezamenlijk van uitgegaan dat het peil slechts ongeveer 6 weken hoger zou zijn bij evenementen zoals het WK roeien. Op deze veronderstelling is ook de technische uitvoering van de roeibaan gebaseerd. Inmiddels heeft inspectie plaatsgevonden en is dusdanige schade aangetroffen dat zo spoedig mogelijk maatregelen getroffen dienden te worden om vervolgschade aan kunstwerken te voorkomen. Op basis van deze inspectie wordt een raming van de extra kosten gemaakt en het overleg met de andere overheden opgestart over verrekening van de kosten in lijn met eerder gemaakte afspraken. Het risico voor het recreatieschap wordt midden ingeschat met een financiële omvang van Risico 8: Warmteleiding Door het Warmtebedrijf Rotterdam is op 25 augustus 2016 ten behoeve van een warmteleiding Rotterdam- Leiden een verzoek ingediend om toestemming te krijgen voor het aanleggen van een warmteleiding door het Recreatiegebied Rottemeren. Een dergelijke ontwikkeling vraagt personele inzet vanuit G.Z-H. Daarnaast zijn materiële kosten verbonden aan de inpassing van deze voorziening. Er is niet alleen sprake van een ondergrondse leiding doch ook van een gebouw (booster). In hoeverre nu of in de toekomst vertakkingen worden beoogd met ook impact op het Rottemerengebied is nog niet duidelijk. Ambtelijk is aan de initiatiefnemer aangegeven dat het Recreatieschap de (personele) kosten die zij maakt vastlegt en deze kosten in rekening zal brengen bij de initiatiefnemer. Dit wordt nog bestuurlijk vastgelegd in een overeenkomst. Het risico voor het Recreatieschap bedraagt vooralsnog met een lage kans van optreden betekent dit een impact van

37 Jaarstukken 2016 Paragrafen Risico 9: Mogelijke procedure ivm geannuleerd evenement Onzeker is nog of het tot een procedure komt met de organisator van een geannuleerd evenement. Ratio Weerstandsvermogen Zoals hiervoor aangegeven wordt de ratio weerstandsvermogen berekend om te bepalen of het schap in staat is voldoende financiële middelen vrij te maken voor het dekken van de risico s op het moment dat de risico s zich voordoen. Na verwerking van het saldo van deze jaarrekening 2016 en rekening houdend met de resterende claims bedraagt de Algemene Reserve ca. 4,3 mln. De gekwantificeerde risico s bedragen ca Daarmee is de ratio van het Weerstandsvermogen uitstekend te noemen. Kengetallen BBV In het BBV (=financiële regelgeving voor gemeenten, provincies, gemeenschappelijke regelingen) staat dat er in de jaarstukken enkele kengetallen moeten worden opgenomen. De kengetallen staan in onderstaande tabel. Kengetallen Rekening 2016 netto schuldquote -309% netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen -309% solvabiliteitsratio 81% structurele exploitatieruimte 1% Deze kengetallen geven enig inzicht in de financiële positie en de financiële weerbaar- en wendbaarheid van de organisatie. De netto schuldquote geeft een beeld van het niveau van de schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen. Bij de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen worden ook de verstrekte leningen meegenomen. Een negatieve schuldquote geeft in feite aan dat er per saldo geen sprake is van een schuld. De solvabiliteitsratio wordt berekend als het percentage van het totale eigen vermogen ten opzichte van het totale vermogen van het schap. Dit geeft inzicht in de mate waarin het schap in staat is om aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Het kengetal structurele exploitatieruimte geeft aan of de structurele baten groter zijn dan de structurele lasten. Dit wordt in het kengetal als percentage van de totale baten uitgedrukt. Dit kengetal zegt in feite iets over het structurele jaarrekeningsaldo, d.w.z. zonder alle incidentele baten en lasten. 35

38 Jaarstukken 2016 Paragrafen 4.2 Onderhoud kapitaalgoederen Het goed onderhouden van de gebieden is een belangrijke taak voor het schap om duurzaam gebruik mogelijk te maken. Als basis voor het plannen van regulier- en groot onderhoud en vervangingsinvesteringen wordt het Terrein Beheer Model (TBM) gehanteerd. Dit model is gebaseerd op zogenaamde doeltypen (bijvoorbeeld speel- en ligweide, strand of bos) waarvoor een gestandaardiseerde inrichting met daarbij behorende onderhoudscycli en normkosten zijn bepaald. Het totaal aan oppervlaktes, stuks en lengte van de aanwezige doeltypes bepaalt met de cycli en de normkosten de geplande uitgaven voor meerjarig duurzaam onderhoud. De geplande uitgaven van groot onderhoud fluctueren van jaar tot jaar. Dit kan een direct en groot effect hebben op het jaarresultaat en daarmee op de jaarlijkse deelnemersbijdrage. Om dit ongewenste effect zoveel mogelijk te voorkomen heeft het schap ervoor gekozen om een egalisatievoorziening groot onderhoud in te stellen. Jaarlijks wordt een vastgestelde dotatie ten laste van de exploitatie gebracht en de werkelijke onderhoudslasten worden ten laste van de Voorziening verantwoord. Jaarlijks worden de geplande uitgaven, de dotatie en de werkelijke kosten gemonitord. Elke vier jaar wordt de dotatie opnieuw berekend en vastgesteld tenzij uit de monitoring volgt dat eerder een bijstelling nodig is. In 2015 heeft voor het laatst een herijking van TBM plaatsgevonden die tot een nieuwe dotatie heeft geleid. Over deze herijking en de consequenties bent u geïnformeerd via de Jaarstukken 2014 en de Najaarsnota De werkelijke lasten 2016 van Groot Onderhoud zijn uiteindelijk waarbij de uitgaven GO bij de Najaarsrapportage 2016 op 1,2 miljoen waren begroot. De werkelijke uitgaven zijn verantwoord op de Voorziening Groot Onderhoud. De volgende werkzaamheden vanuit Groot Onderhoud zijn het afgelopen jaar uitgevoerd: Het combi project met HSK betreffende het ophogen van het fietspad Langevaart en het aanbrengen van de kades is in 2016 geheel uitgevoerd. In het Lagebergsebos is de beschoeiing van de vijver bij restaurant de Bergseplas vernieuwd. In het gehele Rottemerengebied zijn er diverse autowegen en fietspaden geasfalteerd Zevenhuizenplas de Strandweg: vanaf de Wollefoppenweg tot aan de kruising van de Nesseweg is opnieuw geasfalteerd. Het fietspad langs de Wollefoppenweg is op diverse locaties geherprofileerd en opnieuw geasfalteerd in verband met verzakkingen in het fietspad welke een gevaarlijke situatie opleverden. Het voetpad vanaf het Eurofuncentrum tot aan de Strandgaper is opnieuw geherprofileerd en opgehoogd grauacke. Bleiswijksezoom: hier zijn naar aanleiding van meldingen door Terreinbeheer en visuele inspecties enkele verzakkingen in de fietspaden hersteld. Hogebergsebos: bij de Dassenparkeerplaats is de inrit met toegangsweg geasfalteerd. Lagebergsebos: het binnenste fietspad langs de Bosweg is geasfalteerd. Eendragtpolder: de asfaltschade aan de Oudheusdenweg is hersteld. 36

39 Jaarstukken 2016 Paragrafen Alle kunstwerken (bruggen, vlonders en steigers) zijn dit jaar technisch geïnspecteerd. De werkzaamheden die hieruit voortkomen worden in 2017 uitgevoerd. Onderstaande tabel laat het verwachte verloop van de voorziening Groot Onderhoud zien voor de komende jaren. STAND VOORZIENING Stand voorziening per 1/ Dotatie Onttrekking Stand voorziening per 31/ Het meerjarenonderhoudsplan is gerelateerd aan het Terrein Beheer Model en de daarin opgenomen doeltypes. Sommige doeltypes kennen fluctuaties in de uitgaven en vragen een planning met een meerjarenperspectief. Deze doeltypes zijn ondergebracht in specifieke categorieën, zoals baggeren of asfalt. In onderstaand staafdiagram zijn de geplande uitgaven voor Groot Onderhoud (alleen de materiële lasten) op de verschillende categorieën weergegeven. Rottemeren Geplande uitgaven Groot Onderhoud) Vlonders en steigers Bruggen Gebouwen Zwemwater Strand Steenbestorting Harde oevers Halfverharding Gras Elementverharding Bagger Asfalt TBM-overig

40 Jaarstukken 2016 Paragrafen 4.3 Financiering Kasgeldlimiet Tot het kasgeld behoren alle vlottende schulden < 1 jaar, de contante gelden in kas, de uitgaande gelden < 1 jaar en de tegoeden / schulden rekening-courant. Doel van de kasgeldlimiet is het beperken van de renterisico s op de korte schuld. De korte schuld is bedoeld voor de lopende uitgaven en zodoende is de limiet gekoppeld aan het begrotingstotaal. De kasgeldlimiet is vastgesteld op 8,5% van het totaal van de jaarbegroting bij aanvang van het jaar. Bij dit schap wordt voldaan aan de kasgeldlimiet, aangezien er per saldo geen sprake is van een kortlopende schuld. Renterisiconorm De renterisiconorm stelt een limiet aan het renterisico over de lange termijn financiering. Het renterisico is het geldbedrag aan leningen dat in een bepaald jaar aan renteherziening en herfinanciering onderhevig is. Het renterisico mag maximaal 20% van het begrotingstotaal per 1 januari van het betreffende kalenderjaar bedragen. De renterisiconorm benadrukt het belang van een goede spreiding van de leningenportefeuille en de renterisico s. De renterisiconorm is voor dit schap niet van toepassing, aangezien er geen sprake is van opgenomen geldleningen. Schatkistbankieren Bij het schatkistbankieren wordt dagelijks het saldo bij een vastgesteld drempelbedrag overgeboekt op een bankrekening ten gunste van de rekening-courant die een decentrale overheid heeft bij de schatkist. Omgekeerd kan het saldo ook worden aangevuld ten laste van de rekening-courant die een decentrale overheid heeft bij de schatkist. Voor het schap zijn de benodigde overeenkomsten met het Rijk afgesloten. In 2016 is de drempel van overschreden. Zie verder het overzicht in de toelichting op de balans, onderdeel Schatkistbankieren. 38

41 Jaarstukken 2016 Paragrafen 4.4 Grondbeleid Algemeen Het Dagelijks Bestuur van het Recreatieschap Midden-Delfland heeft begin 2016 de nota grondbeleid vastgesteld. Binnen dit grondbeleid staan enkele uitgangspunten centraal. Grond is een middel en geen doel. Bij en met de inzet van grond wordt financiële optimalisatie nagestreefd. Bij en met de inzet van grond wordt samenwerking met gebiedspartijen gezocht. Hoewel het schap zelf geen grond- of opstalexploitaties voert, heeft zij in haar aanpak een actieve houding. Hierbij stuurt zij in samenwerking met de andere gebiedspartijen - actief op programmering, kostenbeheersing en opbrengstoptimalisatie. Het schap werkt innovatief en extern gericht, zoekt naar nieuwe verbanden en geeft waar mogelijk ruimte aan nieuwe technologieën en duurzame toepassingen. Het schap zet in op risicomanagement dat past bij het specifieke risicoprofiel. Daarbij geldt dat het schap in beginsel niet risicodragend deelneemt in gebieds- en vastgoed)ontwikkelingen en niet zelf grond-of opstalexploitaties voert.. Bij de inzet van grond en vastgoed werkt het schap transparant en marktconform. Naast de nota grondbeleid is ook voor de eerste maal een Grondprijsbrief opgesteld. Hoewel in 2016 nog niet bestuurlijk vastgesteld, zijn de hierin benoemde kaders wel richtsnoer geweest bij specifieke transacties. Financieel Naast het algemene uitgangspunt van financiële optimalisatie is de inzet vooral gericht geweest op het behoud van het huidige niveau van inkomsten in de schapsbegroting. Ondanks de signalen van fragiel economisch herstel, is de investeringsbereidheid van ontwikkelende partijen zeer beperkt en staat de financiële positie van gevestigde ondernemingen in het schapsgebied onder druk. Schapsspecifiek In programma 2 is ingegaan op de specifieke grond- en vastgoedontwikkelingen en de daarbij geldende financiële prognoses, kansen en risico s. Grondpositie per 31 december 2016: Onderstaande tabel geeft zicht op de grondpositie van het schap en de mutaties die zich hierin hebben voorgedaan in 2016, uitgaande van peildatum kadastrale registratie 1 november Oppervlakte: Toelichting mutatie: Eigendom ha ha Zevenhuizerplas (overdracht van gemeente) Erfpacht 1 ha 1 ha n.v.t. Totaal ha ha Deze tabel betreft de grondpositie; in het onderdeel gebiedsbeheer van programma 2 wordt ingegaan op het beheerareel en eventuele mutaties hierin. 39

42 Jaarstukken 2016 Paragrafen 4.5 Bedrijfsvoering De afspraken over de dienstverlening door G.Z-H aan het schap zijn vastgelegd in de Dienstverleningsovereenkomst (DVO). In 2009 is de dienstverleningsovereenkomst voor de periode tussen het schap en de provincie Zuid-Holland bekrachtigd. Destijds is de DVO verlengd voor het jaar Op 3 december 2015 heeft het Algemeen Bestuur de DVO met ingang van 1 januari 2016 wederom verlengd met één jaar onder dezelfde voorwaarden. De activiteiten die in het kader van de reguliere dienstverlening worden uitgevoerd, zijn per programma toegelicht in de programmaverantwoording. De personele component van de dienstverlening door G. Z-H blijkt uit de volgende tabel. Productomschrijving 1. Bestuur 2. Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden 3. Ontwikkeling Algemene dekkingsmiddelen Bestuursproducten Juridische ondersteuning & advisering Financiën Gebiedsbeheer Economisch beheer Regelgeving & handhaving Communicatie Planvorming & gebiedsontwikkeling Subtotaal Dienstverlening in uitgaven voorziening Groot Onderhoud Dienstverlening inzake uitgesteld grootonderhoud Dienstverlening inzake kredieten Totaal Totaal 40

43 JAARREKENING

44 5.1 Balans per 31 december 2016 ACTIVA 31 december 31 december Vaste activa Materiële vaste activa Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut Investeringen met economisch nut Financiële vaste activa Overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van één jaar of langer Vlottende activa Uitzettingen met een rentetypische looptijd < 1 jaar Vorderingen op openbare lichamen Uitzettingen in s Rijks schatkist met een rentetypische looptijd < dan 1 jaar Overige vorderingen Liquide middelen Kas Banksaldi Overlopende activa De van Europese en Nederlandse overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel Overige nog te ontvangen bedragen en de vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen Totaal PASSIVA 31 december 31 december Vaste passiva Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsreserves Gerealiseerde resultaat Voorzieningen Onderhoudsegalisatievoorzieningen Voorzieningen van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer Waarborgsommen Vlottende passiva Netto-vlottende schulden rentetypische looptijd < 1 jaar Overige schulden Overlopende passiva Verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen, met uitzondering van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume De van de Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren Overige vooruit ontvangen bedragen die ten bate van volgende begrotingsjaren komen Totaal

45 5.2 Overzicht van baten en lasten 2016 Programma Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Lasten Programma 1. Bestuurlijke aangelegenheden N Programma 2. Beheer, onderhoud en exploitatie V Programma 3. Ontwikkeling N Algemene dekkingsmiddelen V Totaal lasten V Baten Programma 1. Bestuurlijke aanlegenheden V Programma 2. Beheer, onderhoud en exploitatie V Programma 3. Ontwikkeling Algemene dekkingsmiddelen Totaal baten V Saldo gewone bedrijfsvoering ( ) ( ) ( ) ( ) V Diverse lasten en baten Diverse lasten N Diverse baten V Saldo diverse lasten en baten V Kredieten Lasten kredieten V Baten kredieten (bijdragen derden) N Saldo kredieten ( ) - ( ) ( ) V Totaal saldo van baten en lasten ( ) ( ) ( ) ( ) V Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Toevoeging reserves N Onttrekking reserves N Saldo toevoegingen en ontrekkingen aan reserves N Gerealiseerd resultaat V Het overzicht van lasten en baten is als volgt opgebouwd: Reguliere lasten en baten bedrijfsvoering Dit onderdeel betreft de exploitatielasten en baten van de structurele activiteiten. Dit zijn de jaarlijks min of meer in dezelfde vorm terugkerende activiteiten. Op basis van deze informatie kunnen meerjarige trends en ontwikkelingen worden geschetst. Diverse lasten en baten bedrijfsvoering In tegenstelling tot de reguliere lasten en baten komen deze exploitatielasten en baten slechts incidenteel voor door de aard hiervan en/of de oorzaak. Het gaat hierbij om o.a. de effecten van periodieke herzieningen van voorzieningen, de financiële consequenties van uitspraken op beroeps- en bezwaarschriften die niet voorzien kunnen worden en terugontvangen bedragen. Deze zaken, welke niet zijn begroot, worden separaat gepresenteerd om de vergelijkbaarheid over de jaren heen eenvoudiger te maken. 43

46 Kredieten De kredieten hebben betrekking op uitgaven gerelateerd aan activiteiten die zorgen voor veranderingen in de natuur- en recreatiegebieden, zoals investeringen met maatschappelijk nut in de openbare ruimte. Deze uitgaven worden gedekt vanuit bijdragen derden (subsidies, bijdragen) en/of onttrekkingen aan de algemene of bestemmingsreserves. Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Dit onderdeel omvat alle mutaties (stortingen en onttrekkingen) in de reserves. 5.3 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Inleiding De jaarrekening is opgesteld met inachtneming van de voorschriften, die het Besluit begroting en verantwoording (BBV) daarvoor geeft. Voor zover niet anders vermeld, worden de activa en passiva gepresenteerd in afgeronde bedragen van 1. Algemene grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij het desbetreffende balanshoofd anders is vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden. De huidige waarderingsgrondslagen zijn voor 2016 gehandhaafd. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten worden slechts genomen voor zover zij op de balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico s die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Baten en lasten worden verantwoord tot hun brutobedrag. Balans Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, verminderd met de daarop verrichte lineaire afschrijvingen. Specifieke investeringsbijdragen van derden worden op de desbetreffende investering in mindering gebracht. De afschrijvingen geschieden op basis van de verkrijgings- of aanschaffingsprijs en de geschatte economische levensduur. De volgende richtlijnen zijn grotendeels gehanteerd voor de afschrijvingstermijnen: - gronden en terreinen geen afschrijving - bedrijfsgebouwen 35 jaar - grond- weg- en waterbouwkundige werken 35 jaar - machines, apparaten en installaties 10 jaar - overige materiële vaste activa 30 jaar 44

47 Het BBV onderscheidt de navolgende investeringen: 1. Investeringen met economisch nut 2. Investeringen met maatschappelijk nut in de openbare ruimte Investeringen met economisch nut Investeringen hebben een economisch nut wanneer ze verhandelbaar zijn en/of indien ze kunnen bijdragen aan het genereren van middelen. Investeringen met economisch nut boven worden geactiveerd. Investeringen met maatschappelijk nut in de openbare ruimte Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut worden niet geactiveerd tenzij het algemeen bestuur van het schap in een specifiek geval besluit dit wel te doen, bijvoorbeeld wanneer vanuit financieel oogpunt belangrijke investeringen in de openbare ruimte anders niet gedaan kunnen worden. Indien dergelijke investeringen wel geactiveerd worden, zal dit specifiek in het bestuursbesluit worden opgenomen conform het vastgestelde beleid. Indien investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut worden geactiveerd, vindt de afschrijving hiervan eveneens lineair plaats waarbij resultaatafhankelijke extra afschrijvingen zijn toegestaan mits de financiële positie dat toelaat. Eventuele extra afschrijvingen zullen in de begroting of via een separaat voorstel aan het bestuur ter goedkeuring worden voorgelegd. Financiële vaste activa De overige uitzettingen met een looptijd van één jaar of langer worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Uitzettingen met een rentetypische looptijd < 1 jaar De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Voor verwachte oninbaarheid is een voorziening in mindering gebracht. De voorziening wordt statisch bepaald op basis van de geschatte inningskansen. Liquide middelen De banksaldi worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Overlopende activa De overlopende activa (nog te ontvangen bedragen en vooruitbetaalde bedragen) worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Eigen vermogen Dit betreft de Algemene Reserve, de bestemmingsreserves en het gerealiseerde resultaat. Voorzieningen De onderhoudsegalisatievoorzieningen zijn gebaseerd op een meerjarenraming van het uit te voeren grootonderhoud aan de kapitaalgoederen, waarin rekening is gehouden met de kwaliteitseisen die ter zake geformuleerd zijn. In de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen die is opgenomen in het jaarverslag is het beleid ter zake nader uiteengezet. 45

48 De voorzieningen van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden, worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer, de netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar en de overlopende passiva Deze posten worden gewaardeerd tegen nominale waarde. 46

49 5.4 Toelichting op de balans Vaste activa Materiële vaste activa Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut De boekwaarde van de investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut had het volgende verloop: Investeringen in de openbare ruimte Boekwaarde Inves- Extra af- Afschrij- Bijdrage Afwaar- Boekwaarde met een maatschappelijk nut teringen schrijvingen vingen van derden deringen Gronden en Terreinen Van de gronden die in eigendom zijn van Natuur- en Recreatieschap Rottemeren totaal 1270 hectaren zijn enkele gronden uitgegeven in erfpacht, met name aan exploitanten. Dit leidt jaarlijks tot erfpachtopbrengsten. Met deze exploitanten zijn langdurige erfpachtcontracten afgesloten Investeringen met een economisch nut Investeringen met een economisch nut Boekwaarde Inves- Extra af- Afschrij- Bijdrage Afwaar- Boekwaarde teringen schrijvingen vingen van derden deringen Bedrijfsgebouwen Financiële vaste activa Overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van een jaar of langer De uitzettingen betreffen beleggingen bij de Royal Bank of Scotland. Daarnaast is een in voorgaande jaren opgenomen schuld afgeboekt. Dit betreft een correctie van ca Vlottende activa Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan een jaar Vorderingen op openbare lichamen Saldo 1 januari Investeringen Aflossingen Correcties voorgaande jaren Saldo 31 december Debiteuren Totaal

50 Uitzettingen in s Rijks schatkist met een rentetypische looptijd korter dan 1 jaar Uitzettingen in 's Rijks schatkist < 1 jaar Totaal Sinds 2014 is het schatkistbankieren van toepassing. Hieronder zijn de bedragen weergegeven die op kwartaalbasis in de schatkist zijn aangehouden en de drempel die van toepassing was. Benutting drempelbedrag schatkistbankieren (bedragen x 1000) Verslagjaar Drempelbedrag 250 Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Ruimte onder het drempelbedrag Overschrijding van het drempelbedrag Het opheffen van de bankrekeningen bij ING duurt langer dan verwacht vanwege de gedetailleerde eisen die ING hieraan stelt. Bij Rottemeren zijn hierdoor de middelen nog niet overgeheveld naar de rekeningen van het schatkistbankieren. Overige vorderingen Debiteuren Voorziening dubieuze debiteuren Per saldo De mutatie in 2016 aan de voorziening dubieuze debiteuren betreft 2 debiteuren. Liquide middelen Kas Kas De kas is per eind 2016 opgeheven. Banksaldi ING-bank Rekening Courant (variabel%) Bank Nederlandse Gemeenten Bank Nederlandse Gemeenten Eendragtspolder ING rekening courant VM ING zakelijke spaarrekening Totaal

51 Bij 1 van de bij de BNG aangehouden bankrekeningen is extra liquiditeit beschikbaar van Overlopende activa De van Europese en Nederlandse overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel Project Saldo Toevoegingen Ontvangen bedragen Saldo Herinrichting Plein Lage Bergse Bos Totaal Overige nog te ontvangen bedragen en vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen Nog te ontvangen van de G.Z-H/PZH Overig vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen Hoekse Park Nog te ontvangen rente Ondernemers BTW Door te belasten kosten Door te berekenen huisvestingskosten Door te schuiven BTW Totaal Vaste passiva Eigen vermogen Het verloop van de reserves in 2016 wordt in het hierna volgende overzicht weergegeven. Stand per Bestemming Toevoegingen Onttrekkingen Stand per Claims Resultaat 2015 in 2016 in na 2016 Algemene Reserve Bestemmingsreserves Investeringsreserve Egalisatiereserve Reserve beheer Noordoever Reserve vervangingsinvesteringen RM Reserve Programma Rivieroevers Reserve Herinrichting gebied rond A Reserve Kwaliteitsimpuls RM (biodiversiteit) Totaal

52 N.B.: De claims op de investeringsreserve zijn 0,7 mln. hoger dan de stand van de investeringsreserve per eind In het bedrag van de claims na 2016 is echter ook het krediet van 1,3 mln. ten behoeve van de inrichting van het evenemententerrein Eendragtspolder opgenomen. Dit project staat echter on hold en zal worden heroverwogen. Zie ook de toelichting op dit krediet (in programma 3). Bij de heroverweging zal indien van toepassing ook aanvullende besluitvorming aan het bestuur worden voorgelegd inzake de dekking van de uitgaven (al dan niet via de Algemene Reserve). ALGEMENE RESERVE De Algemene Reserve heeft als belangrijkste functie het vormen van een buffer voor financiële tegenvallers. Algemene reserve Saldo 1 januari Bij: bestemming resultaat Bij: toevoegingen Af: Onttrekkingen Saldo 31 december Specificatie toevoegingen: - overheveling Egalisatie reserve cf. 3e begrotingswijziging conform 3e begrotingswijziging Totaal toevoegingen Specificatie onttrekkingen: - overheveling naar investeringsreserve t.b.v. DRV't e begr.wijz.- onttrekking DRV't 2e tranche projecten e begr.wijz.- onttrekking DRV't e begr.wijz.- onttrekking programma Rivieroevers e begr.wijz.- onttrekking herinrichting gebied A e begr.wijz.- onttrekking reserve biodiversiteit Uitgesteld Groot Onderhoud Aanbesteding accountant onttrekking conform 1e + 2e begrotingswijziging Kredieten: - Onderzoek naar toekomstscenario's Bijdrage Landschapstafel Delfland Totaal onttrekkingen

53 BESTEMMINGSRESERVES Investeringsreserve Het doel van de investeringsreserve is het dekken van de kosten van nieuwe investeringen Saldo 1 januari Bij: bestemming resultaat Bij: toevoegingen Af: Onttrekkingen Saldo 31 december Specificatie toevoegingen: - overheveling van algemene reserve t.b.v. DRV't DRV't cf 3e begr.wijziging Totaal toevoegingen Specificatie onttrekkingen: - Conform programma begroting Kredieten: - Bleiswijks Verlaat, renovatie Inrichting Tussenbult Ontwikkeling snelweg A13-A16 Lage Bergse Bos De Rotte Verdient 't: - DRV't Inr. Evenemententerrein EDP DRV't Samenwerking Stg. Plezierrivier DRV't Herinrichingsplan Lage Bergse Bos DRV't Communicatieplan DRV't Verkenning Hoge Bergse Bos DRV't Vaarnetwerk Rondje Rotte DRV't Herontwikkeling 9 ha EDP DRV't Restant krediet DRV't Project ontwikkellocaties DRV't Upgrade Convenant Verlengde Molengangpad DRV't Marketing en programma Rotte Monitoring Eendragtspolder Nazorgvoorzieningen Hoge Bergse Bos Aanleg ruiterpad HBB Totaal onttrekkingen

54 Egalisatiereserve Deze reserve is indertijd ingesteld om de toenmalige ingroeiregeling geleidelijk te laten verlopen op de deelnemersbijdragen. Tot 2016 zijn onttrekkingen ten gunste van de exploitatie verwerkt. Vanaf 2016 waren geen onttrekkingen meer voorzien vanuit de Egalisatiereserve. Bij de Najaarsrapportage2016 is besloten tot het vrij laten vallen van het saldo ten gunste van de Algemene Reserve Saldo 1 januari Bij: toevoegingen 0 0 Af: Onttrekkingen Saldo 31 december Specificatie onttrekkingen: - naar Algemene Reserve cf. 3e begrotingswijziging Totaal onttrekkingen Reserve Beheer Noordoever Recreatieschap Rottemeren heeft voor het BRG (Bestaand Rotterdams Gebied) project Noordoever de verantwoordelijkheid voor het beheer van de Noordoever afgekocht. Om het beheer van de Noordoever over te nemen is een eenmalige afkoopsom beschikbaar gesteld door het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam. Jaarlijks wordt voor het beheer en onderhoud onttrokken uit de reserve Beheer Noordoever Saldo 1 januari Bij: toevoegingen 0 0 Af: Onttrekkingen Saldo 31 december Specificatie onttrekkingen: - conform programma begroting Totaal onttrekkingen Reserve vervangingsinvesteringen De reserve vervangingsinvesteringen heeft als doel het dekken van de kosten van vervangingsinvesteringen Saldo 1 januari Bij: toevoegingen Af: Onttrekkingen 0 0 Saldo 31 december

55 Reserve Rivieroevers Eind 2016 heeft het AB besloten tot het instellen van de bestemmingsreserve Rivieroevers van waaruit de meerjarige bijdrage vanuit het recreatieschap aan de ontwikkeling van het Programma Rivieroevers met een maximaal van totaal 3 miljoen kan plaatsvinden. Deze bijdrage is onder de voorwaarde dat de Gemeente Rotterdam zelf tenminste een vergelijkbaar bedrag investeert Saldo 1 januari 0 0 Bij: toevoegingen Af: Onttrekkingen 0 Saldo 31 december Specificatie toevoegingen: - conform 3e begrotingswijziging Totaal toevoegingen Reserve Herinrichting Gebied A16 Eind 2016 heeft het AB besloten tot het instellen van een bestemmingsreserve van 2.5 miljoen voor de financiering van de bovenwettelijke maatregelen voor het gebied rond de aan te leggen A16 in het Lage Bergse Bos. Daarnaast heeft op 19 december heeft het AB besloten tot een krediet van vanuit de reserve voor het proces van een kwaliteitsimpuls voor het lage Bergse Bos Saldo 1 januari 0 0 Bij: toevoegingen Af: Onttrekkingen 0 Saldo 31 december Specificatie toevoegingen: - conform 3e begrotingswijziging Totaal toevoegingen

56 Reserve Kwaliteitsimpuls Biodiversiteit I.s.m. de Natuur- en vogelwacht Rotta is in 2016 een project opgestart waarbij de biodiversiteit in het Rottemerengebied verbetert. Naast de door PZH verstrekte subsidie staat het Recreatieschap garant voor het beheer van de voorzieningen gedurende 10 jaar en staat voor een deel garant voor fondsenwerving zodat de cofinanciering van de subsidie zeker is. Hiervoor is tot de reserve Kwaliteits impuls Biodiversiteit in 2016 besloten Saldo 1 januari 0 0 Bij: toevoegingen Af: Onttrekkingen 0 Saldo 31 december Specificatie toevoegingen: - conform 3e begrotingswijziging Totaal toevoegingen Gerealiseerd resultaat Gerealiseerd resultaat

57 Voorzieningen Het verloop van de voorzieningen in 2016 wordt in het hierna volgende overzicht weergegeven. Stand per Toevoegingen Onttrekkingen Stand per in 2016 in Voorziening Groot Onderhoud Voorziening puinstortgelden LNV Voorziening afkoopsommen Totaal ONDERHOUDSEGALISATIEVOORZIENINGEN Voorziening groot onderhoud Het doel van deze voorziening is het gelijkmatig verdelen van de lasten van groot onderhoud over de jaren. Hiertoe wordt jaarlijks een gelijkblijvende dotatie ten laste van de exploitatie gebracht. De werkelijke grootonderhoudskosten worden direct ten laste van de voorziening verantwoord Saldo 1 januari Bij: toevoegingen Af: Aanwendingen Saldo 31 december Specificatie toevoegingen: - conform programmabegroting c.q. 2e begrotingswijziging Totaal toevoegingen Specificatie aanwendingen: uitgevoerde werkzaamheden Groot Onderhoud Totaal aanwendingen

58 VOORZIENINGEN VAN DERDEN VERKREGEN MIDDELEN DIE SPECIFIEK BESTEED MOETEN WORDEN a) Voorziening puinstortgelden LNV De voorziening puinstortgelden LNV is geheel geoormerkt door het voormalige ministerie LNV en besteding kan plaatsvinden voor de aankoop van gronden en de inrichting hiervan in het Recreatiegebied Saldo 1 januari Bij: toevoegingen 0 0 Af: Aanwendingen Saldo 31 december b) Voorziening afkoopsommen Dit betreft de in 2015 ontvangen afkoopsommen ten behoeve van toekomstig Regulier Onderhoud vanuit het project Hoekse Park. Het bedrag is als volgt opgebouwd: - afkoop onderhoud brug ; - Stadsregio bijdrage ; - Meerjarig onderhoud natuurvriendelijke oevers Saldo 1 januari Bij: toevoegingen Af: Aanwendingen 0 0 Saldo 31 december In 2016 heeft geen vrijval (aanwending) plaatsgevonden daar eventuele kosten onderdeel uitmaken van de oplevering door de aannemer. Vanaf 2017 kan in een periode van 10 jaar het totaalbedrag van vrijvallen ten gunste van het Regulier Onderhoud in de exploitatie. Deze vrijval zal ook worden meegnomen in een begrotingswijziging 2017 en de begroting Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer Waarborgsommen Saldo 1 januari Vermeerderingen Aflossingen Saldo 31 december In 2016 zijn voor 3 evenementen waarborgsommen ontvangen waarbij Outdoor Valley met de grootste betreft. 56

59 Vlottende passiva Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar Overige schulden Crediteuren Totaal Overlopende passiva Verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen, met uitzondering van jaarlijks terugkerende arbeidskostengerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume Te ontvangen facturen (leveranties en diensten van derden) Zakelijke lasten Accountantskosten Dienstverlening G.Z-H Nog te betalen Hoekse Park Ondernemers BTW BCF De van de Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren De specificatie van deze balanspost is als volgt: Project Saldo Ontvangen bedragen Vrijgevallen of terugbetaalde bedragen Saldo Kwaliteitsimpuls RM Restantsubsidie HP t.b.v. Molengangenpad (Verbindingenplan RM Bentwoud) Eendrachtspolder Vaarnetwerk Totaal De Stadsregio heeft, conform het verzoek van het schap, ingestemd om de restantsubsidie Hoekse Park van aan te wenden voor het verlengde Molengangenpad, uit het Verbindingenplan Rottemeren Bentwoud. Zie ook de toelichting in programma 3 op het krediet DRV t Verlengde Molengangenpad. 57

60 Het nog te betalen bedrag voor de Eendragtspolder (is conform het BBV overgeheveld van ultimo 2015 Overige vooruitontvangen voorschotbedragen die ten bate van volgende begrotingsjaren komen ) van is als volgt samengesteld: - Bij de afrekening van de Eendragtspolder is aan de deelnemers berekend. Dit betreft de bijdrage voor het herstel van technische gebreken (afkalving kanten) aan de oevers van de roeibaan. In 2016 is voor de oeverversterking van de roeibaan een krediet van beschikbaar gesteld waarvan dekking door bovengenoemd bedrag. Hiervan zijn in lasten gedekt vanuit dit bedrag zodat een bedrag van resteert. - Van de door de deelnemers beschikbaar gestelde bijdragen voor het afronden van het bouwrijp maken Eendragtspolder resteert een bedrag van Dit bedrag is beschikbaar voor de uit te voeren werkzaamheden. Overige vooruitontvangen bedragen die ten bate van volgende begrotingsjaren komen Legaat H. Luhrs Nog te betalen bedragen Eendragtspolder *) Vergunningen, ontheffingen en toestemmingen *) Het ultimo 2015 nog te betalen bedrag is, conform het BBV, in 2016 overgeheveld naar de post 'De van de Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren'. Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Langlopende verplichtingen De meerjarige contracten zijn geïnventariseerd. Het betreft met name contracten voor groot onderhoud en meerjarige bestekken voor regulier onderhoud (bv hygiëne, gras en water). De belangrijkste resterende verplichtingen (> ) per eind 2016 voor dit schap zijn: Bestek regulier onderhoud hygiëne Bestek regulier onderhoud gras en water

61 5.5 Toelichting op het overzicht van baten en lasten 2016 Programma 1 Bestuurlijke aangelegenheden Programma 1. Bestuurlijke aangelegenheden Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Lasten Bestuurlijke aangelegenheden N Totaal lasten N Baten Bestuurlijke aangelegenheden V Totaal baten V Saldo gewone bedrijfsvoering ( ) (62.300) ( ) ( ) V Diverse lasten en baten Diverse lasten Diverse baten Saldo diverse lasten en baten Kredieten Lasten kredieten V Baten kredieten (bijdragen derden) Saldo kredieten (61.849) - ( ) ( ) V Totaal saldo van baten en lasten ( ) (62.300) ( ) ( ) V Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Toevoeging reserves Onttrekking reserves N Saldo toevoegingen en ontrekkingen aan reserves N Gerealiseerd resultaat ( ) (62.300) ( ) ( ) V Toelichting: Het resultaat op programma 1 is voordeliger dan begroot. De belangrijkste verschillen betreffen: Een onderschrijding op het product bestuursproducten van 9.768; Bij de Najaarsrapportage2016 werd voorzien dat de juridische kosten hoger zouden uitkomen als gevolg van de lopende juridische procedures en externe juridische advisering en is het budget met een bedrag van verhoogd. Uiteindelijk zijn de kosten voor 2016 nog hoger geworden waardoor het bijgestelde budget met is overschreden. De hogere lasten zijn met name ontstaan als gevolg van hogere treasury- en bankkosten in 2016 dan begroot. In de werkelijke lasten op het product Financiën zijn opgenomen in verband met de aanbesteding van de nieuwe accountant. Deze lasten zijn conform bestuursbesluit onttrokken aan de Algemene Reserve. De kredietlasten zijn lager dan was begroot. De daarbij behorende dekking vanuit de Algemene Reserve is daardoor voor hetzelfde bedrag lager. De hogere baten zijn deels veroorzaakt door hogere rente ontvangsten dan voorzien voor 2016 (voordeel 8.431). Daarnaast is een in voorgaande jaren opgenomen schuld afgeboekt (correctie van ca ). Zie ook de toelichting op de balans bij de post Financiële vaste activa. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar de programmaverantwoording. 59

62 Overzicht van de incidentele baten en lasten Incidentele baten Omschrijving Realisatie 2016 Incidentele lasten Begroting 2016 na wijziging Omschrijving Realisatie 2016 Begroting 2016 na wijziging - Afboeking in voorgaande jaren opgenomen schuld (correctie) Kredieten Aanbesteding accountant Kredieten - Onderzoek naar toekomstscenario's Bijdragen Landschapstafel Hof van Delfland Onttrekkingen aan reserves Toevoegingen aan reserves - Algemene reserve, dekking krediet Algemene reserve, dekking aanbesteding accountant Totaal Totaal Saldo

63 Programma 2 Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden Programma 2. Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Lasten Inrichting, beheer en exploitatie V Regelgeving & handhaving Communicatie V Totaal lasten V Baten Inrichting, beheer en exploitatie V Regelgeving & handhaving Communicatie Totaal baten V Saldo gewone bedrijfsvoering ( ) ( ) ( ) ( ) V Diverse lasten en baten Diverse lasten N Diverse baten V Saldo diverse lasten en baten V Kredieten Lasten kredieten V Baten kredieten (bijdragen derden) Saldo kredieten ( ) - ( ) (28.575) V Totaal saldo van baten en lasten ( ) ( ) ( ) ( ) V Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Toevoeging reserves Onttrekking reserves N Saldo toevoegingen en ontrekkingen aan reserves N Gerealiseerd resultaat ( ) ( ) ( ) ( ) V Het resultaat op programma 2 is voordeliger dan begroot. De belangrijkste verschillen betreffen: Een onderschrijding op het Regulier Onderhoud (product gebiedsbeheer, inrichting beheer en exploitatie) van met name doordat de geplande werkzaamheden van voor het uitdiepen van de roeibaan niet in 2016 zijn gerealiseerd (als gevolg van machineplanning van de aannemer). Daarnaast is door een aanbestedingsvoordeel op het Hygiëne-budget in combinatie met minder benodigde legingen van de ondergrondse containers een voordeel van 0,1 mln. behaald; Een overschrijding van op het uitgesteld groot onderhoud, gedekt door een hogere onttrekking aan de Algemene Reserve (per saldo neutraal). Per saldo een voordeel van op economisch beheer. Dit bedrag bestaat uit een onderschrijding op het lastenbudget van en baten die hoger zijn dan begroot. De onderschrijding op het lastenbudget wordt grotendeels veroorzaakt door lagere lasten op het budget belastingen en verzekeringen. De hogere baten betreffen gerealiseerde huren en (erf-)pachten en ontvangen inkomsten in verband met verleende vergunningen en leges. Lichte onderschrijding op het budget communicatie van 3.171; Een saldo op de diverse baten en lasten van voordelig. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar de programmaverantwoording. 61

64 Overzicht van de incidentele baten en lasten Incidentele baten Omschrijving Realisatie 2016 Incidentele lasten Begroting 2016 na wijziging Omschrijving Realisatie 2016 Begroting 2016 na wijziging - Uitgesteld grootonderhoud Diverse baten Diverse lasten - Verhoogde canon/erfpachten, overig Belastingen voorgaande jaren Overige kleinere posten Kredieten Kredieten - Diverse kredieten, zie tabel in programmaverantwoording programma Onttrekkingen aan reserves Toevoegingen aan reserves - Investeringsreserve, dekking kredieten Algemene reserve, dekking kredieten Investeringsreserve tbv exploitatie Reserve Beheer Noordoever Algemene reserve dekking UGO Totaal Totaal Saldo

65 Programma 3 Ontwikkeling Programma 3. Ontwikkelingen Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Lasten Planvorming & gebiedsontwikkeling N Totaal lasten N Baten Planvorming & gebiedsontwikkeling Totaal baten Saldo gewone bedrijfsvoering ( ) ( ) ( ) ( ) 410 N Diverse lasten en baten Diverse lasten Diverse baten Saldo diverse lasten en baten Kredieten Lasten kredieten V Baten kredieten (bijdragen derden) N Saldo kredieten ( ) - ( ) ( ) V Totaal saldo van baten en lasten ( ) ( ) ( ) ( ) V Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Toevoeging reserves Onttrekking reserves N Saldo toevoegingen en ontrekkingen aan reserves N Gerealiseerd resultaat (89.743) ( ) ( ) ( ) 410 N Het resultaat op programma 3 is 410 nadeliger dan begroot. De incidentele budgetverhoging bij de Najaarsrapportage 2016 van ten behoeve van advertentie- en ontwerpkosten is in 2016 met 410 licht overschreden. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar de programmaverantwoording. Overzicht van de incidentele baten en lasten Incidentele baten Omschrijving Realisatie 2016 Incidentele lasten Begroting 2016 na wijziging Omschrijving Realisatie 2016 Begroting 2016 na wijziging Kredieten Kredieten - Bijdragen derden, zie tabel in programmaverantwoording programma Diverse kredieten, zie tabel in programmaverantwoording programma 3 - Dekking vanuit voorziening GO Herinrichting Plein Lage Bergse Bos, deels ten laste van voorziening GO Onttrekkingen aan reserves Toevoegingen aan reserves - Investeringsreserve, dekking kredieten Algemene reserve, dekking kredieten Totaal Totaal Saldo 63

66 Algemene dekkingsmiddelen Algemene dekkingsmiddelen Rekening 2015 Primitieve begroting 2016 Begroting na wijziging 2016 Rekening 2016 Resultaat Lasten Deelnemersbijdrage Overige structurele lasten V Totaal lasten V Baten Deelnemersbijdrage Overige structurele baten Totaal baten Saldo gewone bedrijfsvoering V Diverse lasten en baten Diverse lasten Diverse baten Saldo diverse lasten en baten Kredieten Lasten kredieten Baten kredieten (bijdragen derden) Saldo kredieten Totaal saldo van baten en lasten V Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Toevoeging reserves N Onttrekking reserves V Saldo toevoegingen en ontrekkingen aan reserves Gerealiseerd resultaat V Het voordeel is ontstaan doordat het budget voor onvoorzien van niet is ingezet in Het resultaat op de toevoeging en onttrekking aan reserves betreft de overboeking voor de dekking van het krediet Plan van aanpak Marketing en programmering Rotte van de Algemene Reserve naar de investeringsreserve. Overzicht van de incidentele baten en lasten Incidentele baten Omschrijving Realisatie 2016 Incidentele lasten Begroting 2016 na wijziging Omschrijving Realisatie 2016 Begroting 2016 na wijziging Onttrekkingen aan reserves Toevoegingen aan reserves - Egalisatiereserve naar Algemene Reserve Egalisatiereserve naar Algemene Reserve Algemene reserve naar Investerings-reserve Algemene reserve naar Investerings-reserve Algemene reserve tbv programma Algemene reserve tbv programma Rivieroevers Rivieroevers - Algemene reserve tbv herinrichting gebied Algemene reserve tbv herinrichting gebied rond A16 rond A16 - Algemene reserve naar reserve Algemene reserve naar reserve Biodiversiteit Biodiversiteit - Algemene reserve exploitatieresultaat Algemene reserve exploitatieresultaat Totaal Totaal Saldo

67 Overzicht van de structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Onttrekkingen reserves Omschrijving programma Raming mutaties reserves begrotingsjaar na wijziging Baten Waarvan (onttrekking structureel reserve) Realisatie mutaties reserves begrotingsjaar Baten (onttrekking reserve) Waarvan structureel Programma Programma Programma Algemene dekkingsmiddelen Totaal Toevoegingen reserves Omschrijving programma Raming mutaties reserves begrotingsjaar na wijziging Lasten Waarvan (toevoeging structureel reserve) Realisatie mutaties reserves begrotingsjaar Lasten (toevoeging reserve) Programma 1 Programma 2 Programma 3 Algemene dekkingsmiddelen Waarvan structureel Totaal

68 Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op het natuur- en recreatieschap van toepassing zijnde regelgeving: (het algemeen WNT-maximum) Voor topfunctionarissen zonder dienstbetrekking geldt met ingang van 1 januari 2016 voor de eerste 12 kalendermaanden een afwijkende normering, zowel voor de duur van de opdracht als voor het uurtarief. In 2015 en in 2016 is op basis van de afgesloten dienstverleningsovereenkomsten door de dienstverlener Provincie Zuid-Holland (Groenvoorziening Zuid-Holland) een (algemeen) directeur ingezet bij de Natuur- en Recreatieschappen Dobbeplas, Midden Delfland, IJsselmonde, Rottemeren, Voorne Putten Rozenburg, Grevelingen, Groenalliantie, Zuidwestelijke Delta en het Koepelschap Buitenstedelijk Groen. In 2015 en 2016 hebben de heer A.F. Koeneman respectievelijk heer T.A.M. Arts invulling gegeven aan de functie van algemeen directeur bij deze Natuur- en Recreatieschappen. De directeur heeft vanuit het mandaat van de Algemeen Besturen feitelijk leiding gegeven aan de diverse rechtspersonen. De in onderstaande tabellen opgenomen bezoldigingen (kosten)zijn niet als zodanig in rekening gebracht bij het natuur- en recreatieschap. De inzet (dienstverlening) van de algemeen directeur valt namelijk onder de standaard dienstverlening aan het natuur- en recreatieschap en de hiermee samenhangende kosten zijn conform de begroting 2016 in rekening gebracht bij het natuur- en recreatieschap (fixed-price). Het specifiek toerekenen van de totale beloning van de ingezette directeuren aan de betreffende schappen bleek niet mogelijk. Derhalve is ervoor gekozen om in de jaarrekening de totale bezoldiging te vermelden die hij ontvangen heeft in 2015 en 2016 voor de uitoefening van de functie van directeur bij de hiervoor genoemde rechtspersonen. De Provincie Zuid Holland (Groenvoorziening Zuid Holland) heeft de totale bezoldiging aan de vermelde topfunctionarissen betaald. 1a. Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking kalendermaand 1-12 [indien van toepassing. Voor de fulltime inzet van de heer T.A.M. Arts geldt voor de periode 1 juli 2015 tot en met 31 december 2015 en de periode 1 januari 2016 tot en met 31 december 2016 de volgende bezoldiging (alle bedragen in ): Omschrijving Beloning Vaste onkostenvergoeding n.v.t. n.v.t. Variabele onkostenvergoeding Voorziening beloning betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging In de beloning over 2015 is een eenmalige uitkering ambtsjubileum begrepen. Uitgaande van het dienstverband bedragen de WNT normen voor 2015 en 2016 respectievelijk en In beide jaren is de norm niet overschreden. 66

69 1b. Leidinggevende topfunctionarissen zonder dienstbetrekking kalendermaand 1-12 De bezoldiging van de heer A. F. Koeneman is in de volgende tabel weergegeven. De kosten van de inzet van de heer A.F. Koeneman in 2015 gaan de WNT norm niet te boven. bedragen x 1 Functiegegevens Aanvang en einde functievervulling (uiterlijk maand 12) Dhr. A. F. Koeneman Directeur 01/01/ /08/2015 Aantal uren functievervulling in Individueel WNT-maximum 2015 Dhr. A.F. Koeneman Arts, o.b.v. 8 mnd (incl. overdracht) Uitgekeerde bezoldiging in (januari t/m augustus) Bezoldiging per uur /- Onverschuldigd betaald bedrag n.v.t. n.v.t Totaal bezoldiging Verplichte motivering indien overschrijding PM PM Nadere Toelichting: In de jaarrekening 2015 is verzuimd het WNT overzicht voor de inzet van beide directeuren op te nemen. Door opname hiervan in de jaarrekening 2016 is deze omissie alsnog hersteld. Omdat de bezoldiging van beide directieleden onder het bezoldigingsmaximum lag, heeft dit niet geleid tot een (correctie) van de onverschuldigde betaling. 67

70 Bestuurslid functie(s) beloning sociale verzekeringspremies belastbare vaste en variabele onkostenvergoedingen voorzieningen t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn duur van het dienstverband in het boekjaar (hele jaar = 1) uitkeringen wegens beëindiging van dienstverband met specificaties dienstverband Dhr. R.A.Janssen voorzitter Dhr. R.A.M. van der Sande Dhr. J.F. Weber Dhr. J. Heuvelink Secretaris Mevr. I. den Heijer ,9 0 Mevr. K. Arends Dhr. D.B. van Woudenberg Dhr. J. Hordijk Mevr. J.T.C. Vroegop ,9 0 Dhr. A.L.H. Visser Dhr. B.J. Eerdmans Vice-voorzitter Dhr. P.J. Langenberg In de kolom duur van het dienstverband is de duur van het bestuurslildmaatschap vermeld. De genoemde vergoedingen zijn over 2016 nihil en liggen dus onder de daarvoor gestelde wettelijke grens van

71 5.6 Overige gegevens Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich na de balansdatum geen gebeurtenissen voorgedaan die de jaarcijfers beïnvloeden. Samenstelling van het bestuur in het verslagjaar Leden Dagelijks Bestuur Naam Gemeente / organisatie Plaatsvervanger R.A. Janssen (voorzitter) Provincie Zuid-Holland, GS Dhr. J.F. Weber, GS Dhr. B.J. Eerdmans Gemeente Rotterdam, B&W Dhr. A.L.H. Visser, B&W Dhr. J. Heuvelink Gemeente Lansingerland, B&W Dhr. S. Fortuyn, B&W Dhr. D.B. van Woudenberg Gemeente Zuidplas, B&W Leden Algemeen Bestuur Naam Gemeente / organisatie Plaatsvervanger Dhr. R.A. Janssen Provincie Zuid-Holland, GS A.W. Bom-Lemstra Dhr. R.A.M. van der Sande Provincie Zuid-Holland, GS F. Vermeulen Dhr. J.F. Weber Dhr. J. Heuvelink Provincie Zuid-Holland, GS Gemeente Lansingerland, B&W Dhr. S. Fortuyn Mevr. I. den Heijer Gemeente Lansingerland, raad Dhr. E. Neeleman Mevr. K. Arends Gemeente Lansingerland, raad Dhr. J.P. Blonk Dhr. D.B. van Woudenberg Gemeente Zuidplas, B&W Dhr. K.J.G. Kats Dhr. J. Hordijk Gemeente Zuidplas, B&W Dhr. K.J.G. Kats Mevr. J.T.C. Vroegop Gemeente Zuidplas, B&W Dhr. K.J.G. Kats Dhr. A.L.H. Visser Gemeente Rotterdam, B&W - Dhr. B.J. Eerdmans Gemeente Rotterdam, B&W - Dhr. P.J. Langenberg Gemeente Rotterdam, B&W - 69

72 Accountantsverslag Boekjaar 2016 ~AKER BERK TILLY Recreatieschap Rottemeren An independent member of Baker Tilly International

73 Inhoudsopgave Pagina 1. Bestuurlijke samenvatting 4 2. Accountantscontrole 5 3. Kwaliteit verslaggeving Financiële positie en resultaat Overige aandachtspunten Actuele ontwikkelingen 17 2

74 VERTROUWELIJK Aan het algemeen bestuur van Recreatieschap Rottemeren Overschieseweg NB Schiedam Breda, maart 2017 Betreft: Accountantsverslag bij de jaarrekening 2016 Geachte leden van het algemeen bestuur, Wij hebben de controle van de jaarrekening 2016 van Recreatieschap Rottemeren afgerond. In dit accountantsverslag informeren wij u over onze bevindingen. De onderwerpen die in dit verslag aan de orde komen, hebben onderdeel uitgemaakt van onze overwegingen bij de bepaling van de aard, het tijdstip van uitvoering en de diepgang van de controlemaatregelen die zijn toegepast bij de uitvoering van de controle van de jaarrekening. Wij bedanken de medewerkers van Staatsbosbeheer voor de open en constructieve samenwerking bij het verrichten van onze controlewerkzaamheden en de totstandkoming van ons accountantsverslag. Wij vertrouwen erop u hiermede van dienst te zijn geweest. Met vriendelijke groet, Baker Tilly Berk N.V. 1tlJJ/ drs. IK Opendorp RA Partner rs. M. Zuijderduijn RA Manager 3

75 1. Bestuurlijke samenvatting Als accountant van Recreatieschap Rottemeren hebben wij de controle van de jaarrekening uitgevoerd op basis van de kaders en normen die door de wetgever als ook door u als algemeen bestuur aan ons zijn meegegeven. In dit accountantsverslag doen wij verslag van de uitkomsten van ons onderzoek naar de getrouwheid en de rechtmatige totstandkoming van de lasten en baten en de activa en passiva in de jaarrekening In hoofdstuk 2 van dit accountantsverslag gaan wij met name in op die zaken die van belang zijn voor u als algemeen bestuur. Wij ondersteunen u daarbij in uw controlerende rol en uw besluitvorming rondom de jaarrekening. Bij de jaarrekening die voorligt zijn wij voornemens een goedkeurende controleverklaring te verstrekken voor het aspect getrouwheid als ook voor het aspect rechtmatigheid. In hoofdstuk 3 gaan wij in op de kwaliteit van het jaarverslag. Als accountant hebben wij op basis van wet- en regelgeving de taak om de jaarrekening te controleren en het jaarverslag te toetsen. In het jaarverslag legt het dagelijks bestuur verantwoording af over de uitvoering van het beleid en wat bereikt is. Wij hebben vastgesteld dat het jaarverslag verenigbaar is met de jaarrekening en dat het jaarverslag alle informatie bevat die op grond van het BBV vereist is. In hoofdstuk 4 geven wij u inzicht in de financiële positie en het resultaat. Wij eonstateren dat het weerstandsvermogen ruim voldoende is. In 2016 is een resultaat na bestemming behaald van In hoofdstuk 5 gaan wij in op een aantal verplichte onderwerpen waarover wij dienen te rapporteren. Hoofdstuk 6 sluit ten slotte af met de relevante ontwikkelingen in de BBV die, na uitbrenging van onze managementletter waarin ook diverse ontwikkelingen zijn geschetst, op dit moment spelen. 4

76 2. Accountantscontrole 2.1 Dekking en reikwijdte van de controle zijn conform de opdrachtbevestiging Wij hebben van u de opdracht gekregen om de jaarrekening 2016 van het Recreatieschap Rottemeren te controleren. In onze vaktechnische opdrachtbevestiging is deze opdracht in detail verder uitgewerkt. Bij deze controle hanteren wij de in het 'Normenkader Rechtmatigheid 2016' vastgelegde marges. De maximaal toe te passen marges zijn vastgelegd in het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (het Bado). U heeft geen lagere marge vastgesteld waardoor wij het wettelijke kader als uitgangspunt hebben gehanteerd. De bij onze controle van de jaarrekening 2016 toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten 1% ( ) en voor onzekerheden 3% ( ) van de totale lasten. Onze controle houdt in dat wij niet alle transacties controleren. Onze aanpak heeft als doelom belangrijke onjuistheden en onrechtmatigheden te ontdekken. In het accountantsverslag worden fouten en onzekerheden gerapporteerd die 7.500,- overschrijden en worden overige bijzonderheden die van belang zijn voor de behandeling van de jaarrekening door uw algemeen bestuur gerapporteerd. In het door u vastgestelde normenkader is geen rapportagetolerantie aangegeven. Om die reden is de rapporteringstolerantie door ons bepaald op basis van professional judgement. 2.2 Geconstateerde niet-gecorrigeerde afwijkingen en onzekerheden (wegen mee in de oordeelsvorming) Wij hebben geen afwijkingen geconstateerd. Wij hebben één onzekerheid in de jaarrekening geconstateerd: Waardering obligatielening Recreatieschap Rottemeren verantwoordt onder de Financiële vaste activa een obligatielening van ,-. Het besluit Begroting en Verantwoording (BBV) schrijft voor dat obligatieleningen gewaardeerd mogen worden tegen nominale waarde als de lening aangegaan is met een hoofdsomgarantie. De organisatie kan momenteel niet aantonen dat deze 'hoofdsomgarantie' overeengekomen is met de bank. De reële waarde van de obligatie per 31 december 2016 bedraagt Hierdoor ontstaat een onzekerheid over de waardering van ,-. Wij adviseren u de overeenkomst met de bank te verkrijgen en te beoordelen in hoeverre een hoofdsomgarantie is overeengekomen. Deze constatering doet geen afbreuk aan ons oordeel. 5

77 2. Accountantscontrole 2.3 Goedkeurendecontroleverklaring 2016 Bij de jaarrekening over boekjaar 2016 zijn wij voornemens een goedkeurende controleverklaring te verstrekken voor het aspect getrouwheid als ook voor het aspect rechtmatigheid waarvan de oordeelparagraaf als volgt luidt: Naar ons oordeel: Geeft de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2016 als van de activa en passiva van het Recreatieschap Rottemeren op 31 december 2016 in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV); Zijn de in de jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties over 2016 in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand gekomen in overeenstemming met de begroting en met de in de relevante wet- en regelgeving opgenomen bepalingen, waaronder verordeningen van de gemeenschappelijke regeling, zoals opgenomen in het Normenkader Rechtmatigheid (intern kenmerk: RM ). Hierbij gaan wij er vanuit dat de jaarrekening en de prognoses waar deze op:is gebaseerd niet zal worden gewijzigd. 2.4 Geen(materiële) afwijkingen die in het oordeel moeten worden betrokken in het kader van begrotingsrechtmatigheid De toe te passen normen voor het begrotingscriterium zijn gebaseerd op Artikel 189, 190 en 191 van de Gemeentewet en moeten door het algemeen bestuur zelf nader worden ingevuld en geconcretiseerd. Dit gebeurt door middel van de begroting, via de verordening op het financieel beheer en het Normenkader Rechtmatigheid Het systeem van budgetbeheer en -bewaking moet waarborgen dat de baten en lasten binnen de begroting blijven en dat belangrijke wijzigingen of dreigende overschrijdingen tijdig worden gemeld aan het algemeen bestuur, zodat deze tijdig I (binnen het begrotingsjaar) een besluit kan nemen. Een systeem met onvoldoende waarborgen voor tijdige melding aan het algemeen bestuur van budgetoverschrijdingen brengt het risico met zich mee dat inbreuk wordt gemaakt op het budgetrecht van het algemeen bestuur. Het begrotingscriterium is verder verfijnd en uitgewerkt in de kadernota rechtmatigheid die door de commissie BBV is uitgebracht. Een belangrijke inhoudelijke aanvulling betreft de vaststelling, dat het overschrijden van de begroting altijd onrechtmatig is maar niet in alle gevallen hoeft te worden meegewogen in hèt accountantsoordeel. Essentieel is dat het algemeen bestuur nadere regels kan stellen wanneer kostenoverschrijdingeq die worden gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten (1), kostenoverschrijdingen passend binnen het beleid (2) en kostenoverschrijdingen bij openeinde regelingen (3) moeten meewegen bij het oordeel van de accountant. In die gevallen dat het algemeen bestuur geen nader beleid stelt, geldt het uitgangspunt dat deze kostenoverschrijdingen door de accountant niet bij de beslissing of al dan niet een goedkeurende controleverklaring kan worden gegeven, wordt betrokken. Deze kostenoverschrijdingen moeten dan wel goed herkenbaar in de jaarrekening zijn opgenomen. 6

78 2. Accountantscontrole 2.4 Geen (materiële) afwijkingen die in het oordeel moeten worden betrokken in het kader van begrotingsrechtmatigheid (vervolg) Daarnaast moet de accountant in het verslag van bevindingen deze kostenoverschrijdinqen, waarvan het dagelijks bestuur in de jaarrekening aan moet geven dat ze nog dienen te worden geautoriseerd, aan de orde te stellen. Extra lasten die worden gemaakt omdat extra opbrengsten daarvoor de ruimte bieden terwijl deze extra lasten niet direct zijn gerelateerd aan de extra opbrengsten, en het algemeen bestuur nog geen besluit heeft genomen over de aanwending van deze extra opbrengsten, zijn onrechtmatig. In de jaarstukken 2016 legt het dagelijks bestuur in het overzicht van baten en lasten en toelichting daarop verantwoording af over de realisatie van de lasten en baten ten opzichte van de begroting. Wij constateren dat sprake is van een overschrijding van de lasten op programma 1 en de diverse lasten. Programma 1 De belangrijkste reden van de overschrijding op programma 1 is dat de kosten voor juridische procedures en externe juridische adviseren hoger uitvallen dan begroot ( nadelig). Wij hebben vastgesteld dat de juridische kosten passen binnen het bestaande beleid en niet eerder gerapporteerd konden worden. Diverse lasten De belangrijkste reden van de overschrijding op de diverse lasten is dat er nog belastingen betaald zijn over voorgaande jaren. Tijdens de controle hebben wij vastgesteld dat het Recreatieschap Rottemeren veelobjecten bezit waarover (waterschaps)belasting wordt geheven. Het bijhouden van een actueeloverzicht van objecten neemt relatief veel tijd in beslag, doordat het aantalobjecten omvangrijk is. De organisatie beoordeelt jaarlijks (bij het opstellen van de begroting) hoeveel belasting de afgelopen jaren is afgedragen en neemt de actuele inschatting op in de begroting. Wij achten deze systematiek toereikend. Consequentie hiervan is dat niet bekend is of alle objecten tot en met boekjaar zijn aangeslagen en kosten kunnen volgen. De kosten passen binnen het bestaande beleid en konden niet eerder gerapporteerd worden. In de jaarrekening is in hoofdstuk 5.5 'Toelichting op het overzicht van de baten en lasten 2016' een verklaring gegeven op de overschrijdingen. Wij kunnen ons vinden in deze verklaring. 7

79 2. Accountantscontrole 2.5 Vers/aggevingsgronds/agen Wij hebben de aanvaardbaarheid van de gehanteerde waarderingsgrondslagen, de consistente toepassing daarvan alsmede de duidelijkheid en volledigheid van de jaarverslaggeving beoordeeld. Recreatieschap Rottemeren heeft gedurende 2016 geen wijzigingen doorgevoerd in de keuze of de toepassing van belangrijke verslaggevingsgrondslagen. Wij concluderen dat de gehanteerde waarderingsgrondslagen aanvaardbaar zijn en dat de toepassing daarvan, samen met de in de jaarrekening opgenomen toelichtingen, een getrouw beeld geeft van de financiële positie van het recreatieschap. 2.6 Opvolging actiepunten uit management/etter 2016 Wij zijn van mening dat de organisatie een voldoende beheersing heeft van haar bedrijfsprocessen. Belangrijkste constatering uit de managementletter betreft de naleving van IeWet Normering Topinkomens (WNT) welke in 2015 niet correct in de jaarrekening is uitgewerkt. In de jaarrekening 2016 is hier op juiste wijze opvolging aan gegeven (wij verwijzen ook naar paragraaf 3.2). 8

80 2. Accountantscontrole 2.7 Bevindingen uit de eindejaarscontrole Bestemmingsreserves Recreatieschap Rottemeren maakt in hoge mate gebruik van bestemmingsreserves om investeringen te realiseren. Wij hebben geconstateerd dat een aantal bestemmingsreserves aangehouden wordt, terwijl hier niet altijd een concreet project of investering aan gerelateerd is. Hierdoor is een deel van de bestemmingsreserves nog beschikbaar om eventuele risico's op te vangen. Bij de berekening van het weerstandvermogen wordt nu alleen de algemene reserve betrokken, terwijl het deel van de bestemmingsreserves waar nog geen feitelijke claim op ligt hiervoor ook aangewend zou kunnen worden. Wij adviseren om jaarlijks de claim per reserve inzichtelijk te maken zoals nu in de jaarrekening is opgenomen en het niet geclaimde deel als weerstandsvermogen aan te merken. Hierdoor blijft er goed zicht op het beschikbare deel van de reserves en de weerstandscapaciteit van de organisatie. Archivering van documentatie Tijdens de controle hebben wij geconstateerd dat Recreatieschap Rotttemeren in enkele gevallen niet kon beschikken over de documentatie die de onderbouwing vormt van balansposten en lof exploitatiekosten. Wij hebben tijdens de controle vastgesteld dat onze constateringen uitsluitend betrekking hadden op pesten die hun oorsprong in het verleden hebben (boekjaren voor 2016). Deze constatering heeft geen gevolgen voor de strekking van de controleverklaring. Wij hebben de rechtmatigheid, nauwkeurigheid en volledigheid van de balansposten en exploitatierekening alsnog kunnen vaststellen. De administratieve bewaarplicht beslaat een periode van 7 jaar. Wij adviseren Recreatieschap Rottemeren om documentatie, die balans en/of exploitatierekening onderbouwen, zolang te blijven bewaren totdat de betreffende posten volledig zijn afgewikkeld (ook al duurt dat langer dan 7 jaar). $chatkistbankieren De organisatie heeft bij ons aangegeven dat de huidige medewerkers geen bevoegdheden hebben om transacties uit te voeren op de bankrekeningen van de ING Bank. Op 31 december 2016 bedroeg het saldo van deze bankrekening meer dan 3 miljoen. Doordat de organisatie niet in staat is het saldo van deze rekening over te boeken naar de bankrekening van het schatkistbankieren, voldoet de organisatie op dit moment niet aan de wet Schatkistbankieren. Wij adviseren u om zorg te dragen dat de juiste personen bevoegd worden om banktransacties te verrichten. Op deze manier kan de organisatie voldoen aan de wet Schatkistbankieren en zijn de gelden beschikbaar voor gebruik. Het niet voldoen aan de verplichtingen tot schatkistbankieren leidt tot onrechtmatigheden. Deze onrechtmatigheden worden echter alleen (formeel) gerapporteerd en wegen niet mee in ons oordeel inzake de rechtmatigheid. 9

81 2. Accountantscontrole 2.7 Bevindingen uit de eindejaarscontrole (vervolg) Transparantiemethode Recreatieschap Rottemeren maakt gebruik van de transparantiemethode voor het terugvorderen van de BTW. Deze regeling houdt in dat het schap de in rekening gebrachte, niet voor aftrek in aanmerking komende omzetbelasting naar de compensatiegerechtigde deelnemers doorschuift. De deelnemers kunnen de doorgeschoven omzetbelasting vervolgens voor de toepassing van de Wet BeF beschouwen als ware deze rechtstreeks aan hen in rekening gebracht waardoor compensatie van deze omzetbelasting mogelijk wordt. Deze methode kan worden toegepast als het schap niet als ondernemer kwalificeert en de activiteiten door één of meerdere deelnemende compensatie gerechtigde lichamen niet worden uitgevoerd als ondernemer. Het schap heeft op dit moment niet gedocumenteerdjonderbouwd op welke wijze aan bovenstaande voorwaarde voldaan is. Wij adviseren bovenstaande te documenteren en periodiek te beoordelen of nog steeds aan deze voorwaarde wordt voldaan. Consistente waardering van afkoopsommen Wij hebben vastgesteld dat op de balans meerdere afkoopsommen verantwoord zijn. In het verleden is de ontvangst van een afkoopsom niet altijd consistent verantwoord, echter wel op basis van geldende verslaggevingsvoorschriften. De commissie BBV beveelt aan om afkoopsommen als volgt te verantwoorden: Afkoopsom erfpacht: Verantwoording als langlopende vooruitontvangen bedragen; waarbij jaarlijks het gedeelte dat betrekking heeft op het boekjaar vrijvalt als baten; Afkoopsom onderhoud (eenmalig); Verantwoording als incidentele baten in het jaar dat de afkoopsom overeengekomen wordt. Verondersteld wordt dat de kosten van onderhoud opgenomen worden in de reguliere begrotingjmeerjarenbegroting. De begroting zou een afspiegeling moeten zijn van de lasten die nodig zijn voor het uitvoeren van de taken, om die reden worden de baten ineens in het resultaat verantwoord. Wij adviseren om de structurele lasten te dekken via de meerjarenbegroting en daarmee bovenstaande lijn te volgen. 10

82 2. Accountantscontrole 2.8 Schattingen Inherent aan het opmaken van de jaarrekening is dat de organisatie schattingen moet maken. Bepaalde schattingen zijn van bijzonder belang door hun invloed op de jaarrekening en de waarschijnlijkheid dat toekomstige gebeurtenissen significant afwijken van de verwachtingen van het bestuur. Als onderdeel van de controle hebben wij de aanvaardbaarheid van de schattingen beoordeeld. De belangrijkste schatting in de jaarrekening betreft de voorziening groot onderhoud. Voorzieninggroot onderhoud Eén van de belangrijkste taken van het schap is het onderhoud en het beheer van het natuurgebied. De onderhoudskosten kunnen over de jaren heen echter sterk fluctueren. Om de invloed van deze fluctuatie te beperken heeft u ervoor gekozen om een voorziening groot onderhoud op te nemen in de balans. Via een jaarlijks gelijkblijvende dotatie worden de kosten van groot onderhoud geëgaliseerd. Eén van de eisen die de BBV stelt aan een voorziening groot onderhoud is, dat de onderhoudsplanning financieel onderbouwd is. Wij hebben begrepen dat twee jaar geleden de financiële onderbouwing opnieuw beoordeeld is. Afgelopen jaren heeft de organisatie deze voorziening steeds gedetailleerder onderbouwd. Jaarlijks wordt door de organisatie zelf beoordeeld of de voorziening nog toereikend is. De organisatie doet dit op de volgende wijze: De organisatie maakt een vergelijking tussen de huidige meerjaren onderhoudsplanning (MJOP)en de MJOPvan voorgaand jaar. Verschillen worden verklaard; De organisatie vergelijkt de bestuurlijk vastgestelde dotatie met de dotatie die volgt uit de huidige MJOP.Bij afwijkingen> 10% wordt beoordeeld of de dotatie aangepast moet worden; De organisatie evalueert of de verwachte stand van de voorziening ontoereikend (debet stand van de voorziening) is in de komende 20 jaar. Wanneer de eindstand altijd groter is dan 1 jaardotatie, wordt door de organisatie beoordeeld of een deel van de voorziening kan vrijvallen; en De organisatie beoordeelt jaarlijks of de onttrekkingen uit de voorziening nauwkeurig zijn. Alleen kosten die opgenomen zijn in de MJOPmogen onttrokken worden uit de voorziening. Wij kunnen ons vinden in de wijze waarop de voorziening gewaardeerd wordt en de wijze waarop de controles plaats vinden. 11

83 2. Accountantscontrole 2.8 Schattingen (vervolg) VPB Vanaf 2016 is de VPB vrijstelling voor overheidslichamen vervallen. Voor het schap betekent dit dat zij mogelijk VPB moet afdragen. Door de organisatie is, in samenwerking met een externe fiscalist, geanalyseerd of sprake is van belastbare activiteiten. Vanuit deze analyse is geconcludeerd dat voor het schap geen sprake is van belastbare activiteiten. De organisatie heeft contact gehad met de belastingdienst om dit af te stemmen. Tot op heden heeft de belastingdienst geen formele bevestiging gegeven dat het schap geen belastbare activiteiten heeft. Wij kunnen ons vinden in het standpunt van de organisatie dat het schap geen belastbare activiteiten uitvoert. Om die reden schatten wij in dat er geen materiële onzekerheid is over de VPB last. Wij verwijzen hierbij tevens naar de paragraaf Weerstandsvermogen in de jaarrekening waarin de organisatie het risico op de VPB last toelicht. Overige schattingspasten Belangrijkste schattingen Beoordeling Toelichting Waardering van de vorderingen Akkoord Wij kunnen ons vinden in de waardering van de vorderingen. Wa'à:r.ôlëpiing" lan,t:l:~,!ilv Iri:,g!ê S 'h ~ Ide~ 12

84 3. Kwaliteit verslaggeving 3.1 Diepgang controle Jaarverslag De jaarstukken voor boekjaar 2016 bestaan uit het jaarverslag (inclusief de paragrafen en de programmaverantwoording) en de jaarrekening. Conform de gewijzigde wetgeving voor de accountantscontrole hebben wij het jaarverslag onderzocht om vast te stellen of het jaarverslag verenigbaar is met de jaarrekening en geen materiële afwijkingen bevat en of het jaarverslag alle informatie bevat die op grond van de Gemeentewet is vereist. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Gemeentewet en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. 3.2 Wet Normering Topinkomens (WNT) De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) is op 1 januari 2013 in werking getreden. De WNT stelt maxima aan de bezoldiging van topfunctionarissen. In de WNT wordt het begrip topfunctionaris nader gedefinieerd; het wetsvoorstel 'Aanpassingswet WNT' benadrukt dat alleen sprake is van een topfunctionaris als sprake is van leidinggeven aan de gehele organisatie. In de WNT worden ook maxima aan bezoldiging van de topfunctionaris gesteld. De bezoldiging van topfunctionarissen in deeltijd of met een aanstelling korter dan 12 maanden in een boekjaar, wordt omgerekend naar een voltijdsbezoldiging. De WNT bevat een openbaarmakingsverplichting van de bezoldiging van topfunctionarissen via de jaarrekening van de organisatie en inzending aan de (vak)minister. Voor andere functionarissen geldt alleen een openbaarmakingsverplichting bij overschrijding van de bezoldigingsnorm. In de jaarrekening van Recreatieschap Rottemeren over boekjaar 2016 is op juiste wijze rekening gehouden met de bepalingen uit de WNT. 13

85 4. Financiële positie en resultaat 4.1 Algemene beschouwing In de paragraaf "Weerstandsvermogen en risicobeheersing" in het jaarverslag is opgenomen hoeveel risico's zich met welke frequentie en omvang naar alle waarschijnlijkheid voor zullen doen ten aanzien van het schap. De 9 grootste risico's zijn hierbij specifiek benoemd. Tevens is berekend welk weerstandsvermogen benodigd is ter dekking van deze risico's, is aangegeven welke weerstandscapaciteit beschikbaar is en wat het ratio van het weerstandsvermogen is. Ultimo 2016 resulteert dit in een benodigd weerstandscapaciteit van C Hierbij wordt verondersteld dat niet alle risico's zich gelijktijdig zullen voordoen. Wij onderschrijven deze veronderstelling. Beschikbaar is een weerstandscapaciteit van ,- (algemene reserve -j- claims) Dit resulteert in een ratio van het weerstandsvermogen van 10,7. Dit wordt geclassificeerd als uitstekend. Het negatieve resultaat voor toevoegingen en onttrekkingen aan reserves bedraagt bedraagt in , (2015: ,- negatief. De (per saldo) onttrekkingen aan de reserves bedragen ,- (2015: ,-) waardoor het resultaat na bestemming voordelig bedraagt (2015: voordelig). Bij de aangepaste begroting is uitgegaan van een gerealiseerd resultaat na bestemming van nihil. De afwijking wordt veroorzaakt door meerdere zaken en is in de jaarrekening nader toegelicht. 14

86 5. Overige aandachtspunten 5.1 Overige dienstverlening - > onafhankelijkheid accountant Baker Tilly Berk heeft diverse organisatorische maatregelen getroffen om zijn onafhankelijkheid en die van zijn medewerkers te waarborgen. Deze maatregelen omvatten onder meer: Voorschriften en procedures omtrent onafhankelijkheid. Deze voorschriften voor professioneel gedrag op het gebied van kwaliteit en onafhankelijkheid zijn opgenomen in de Gedragscode van Baker Tilly Berk. Deze Gedragscode geldt voor iedere medewerker van Baker Tilly Berk en wordt natuurlijk steeds geactualiseerd; Jaarlijkse bevestiging van onafhankelijkheid door partners en medewerkers van Baker Tilly Berk en ondersteunende stafdiensten; Cliënt- en opdrachtacceptatieprocedures, waaronder een beoordeling, of er sprake is van mogelijk conflicterende diensten; Intern en extern kwaliteitsonderzoek; Reviews door externe toetsers die niet bij de opdracht betrokken zijn, ter waarborging van een deugdelijke grondslag/deskundig oordeel; en Roulatie van partners op de opdracht. Wij zijn van mening dat wij in relatie tot uw organisatie onafhankelijk, in overeenstemming met de ViO (Verordening inzake de Onafhankelijkheid van accountants), hebben gefunctioneerd en dat de objectiviteit van onze oordeelsvorming in het afgelopen jaar niet is aangetast. 5.2 Fraude Bij de uitvoering van de werkzaamheden hanteren wij onder andere de Nadere Voorschriften Controle- en Overige Standaarden (NV COS) 240: "De verantwoordelijkheid van de accountant voor het onderkennen van het risico van fraude in het kader van de controle van financiële overzichten". Het dagelijks bestuur is primair verantwoordelijk voor de preventie van fraude. Het dagelijks bestuur is verantwoordelijk voor een cultuur van eerlijkheid en ethisch verantwoordelijk gedrag. Zij dient zowel preventieve als repressieve beheersingsmaatregelen te nemen om de kans op fraude zo veel mogelijk te beperken, zodat de integriteit van de financiële verslaggeving is gewaarborgd. Tijdens de controle van de jaarrekening inventariseren wij de frauderisico's binnen uw organisatie en beoordelen wij de interne beheersingsmaatregelen die gericht zijn op het voorkomen en ontdekken van fraude. Tijdens de beoordeling bleek ons dat binnen uw organisatie reeds de nodige aandacht wordt besteed aan de onderwerpen fraude en integriteit. U heeft aangegeven belang te hechten aan een adequate beheersing van frauderisico's. Volledigheidshalve wijzen wij erop dat onze controle niet specifiek gericht is op het ontdekken van fraude. 15

87 5. Overige aandachtspunten 5.3 Geautomatiseerde gegevensverwerking Wij brengen u verslag uit omtrent onze bevindingen ter zake van de betrouwbaarheid en de continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking. De accountantscontrole van de jaarrekening is niet specifiek gericht op de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking en behoeft derhalve niet te leiden tot bevindingen die bij een speciaal daarop gericht onderzoek wel naar voren zouden kunnen komen. In het kader van de jaarrekeningcontrole zijn met betrekking tot de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking bij Recreatieschap Rottemeren geen bijzonderheden te melden welke voor vermelding in het accountantsverslag in aanmerking komen. In de managementletter zijn wij nader op de geautomatiseerde gegevensverwerking ingegaan. De bevindingen zoals opgenomen in de managementletter zijn niet van een zodanige significantie dat deze de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking in gevaar brengen. 16

88 6. Actuele ontwikkelingen In deze paragraaf nemen wij actuele ontwikkelingen op die een rol spelen binnen uw sector. 6.1 Wijzigingen BBV Op 5 maart 2016 zijn door Commissie BBV de wijzigingen gepubliceerd die vanaf boekjaar 2017 (voor gemeenschappelijke regelingen vanaf boekjaar 2018) van kracht worden. De doelstelling van de wijzigingen betreft een versterking van de horizontale sturing door provinciale staten en raad. Wijzigingen De voorgenomen wijzigingen gaan in op de volgende onderwerpen: Uitvoeringsinformatie Beleidsindicatoren Inzicht in overhead en kosten Het stelsel van baten en lasten Activeren van investeringen met een maatschappelijk nut Uitvoeringsinformatie Gemeenschappelijke regelingen moeten gegevens volgens de uniforme taakvelden en nieuwe categorieën met ingang van de begroting 2018 al aan het CBS aanleveren, met als advies om tegelijk de taakvelden in de administratie van de gemeenschappelijke regeling te integreren. BeIeidsindicato ren Naast de uniforme taakvelden, wordt in het herziene BBV voorgeschreven dat organisaties een basisset van beleidsindicatoren hanteren voor de begroting en de verantwoordingsstukken. Zij kunnen er zelf voor kiezen om daar eigen indicatoren, toegesneden op lokale situatie, aan toe te voegen. De indicatoren worden opgenomen in de beleidsbegroting bij de programma's en zijn relevant voor een nadere onderbouwing van het beleid. 17

89 6. Actuele ontwikkelingen 6.1 Wijziging BBV (vervolg) Inzicht in overhead en kosten Onder overhead wordt verstaan het geheel van functies gericht op de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces. In het gewijzigde BBV worden baten en lasten van overhead niet meer onder de afzonderlijke beleidsprogramma's geregistreerd maar centraalonder een afzonderlijk taakveld. Hiermee vervalt de noodzaak van een complexe en veelalondoorzichtige kostentoerekening aan alle taken en activiteiten. Deze methodiek wordt ook van toepassing op de toerekening van rente. Hiermee winnen begroting en verantwoording aan transparantie; de directie kan beter sturen op de bedrijfsvoering. Bovendien kan door het hanteren van een eenduidige systematiek een betere vergelijking worden gemaakt met andere organisaties. Het stelsel van baten en lasten Met het oog op een betere raming en beheersing van het EMU-saldowordt in het nieuwe BBV een geprognosticeerde balans voorgeschreven en het meerjarig opnemen van het EMU-saldoin een begrotingsparagraaf. Het EMU-saldomoet op grond van nieuwe BBV worden opgenomen in een begrotingsparagraaf, in de meerjarenraming en in een paragraaf in het jaarverslag. Dit zorgt ervoor dat er meer (verplichte) aandacht is voor het EMU-saldoin de beleidsvoorbereiding, de sturing en beheersing. Het bestuur kan meer grip uitoefenen op het EMU-saldo, onder meer omdat de relatie met de referentiewaarden beter kan worden gelegd. Activeren van investeringen met maatschappelijk nut De systematiek van activering en afschrijving voor alle investeringen wordt gelijk getrokken. Dit om te bewerkstelligen dat de kosten van de investeringen ten laste komen van burgers en bedrijven die er profijt van hebben. Investeringen met een maatschappelijk nut worden, evenals investeringen met een economisch nut, geactiveerd en over de verwachte toekomstige gebruiksduur afgeschreven. Daarmee wordt tegelijkertijd een betere vergelijkbaarheid van deze kosten verkregen. De verplichting om alle investeringen te activeren volgens de nieuwe methode geldt alleen voor investeringen die vanaf het begrotingsjaar 2018 worden gedaan. De keuze voor geleidelijke invoering betekent dat pas over 30 tot 40 jaar alle investeringen op een gelijke manier worden afgeschreven. Dit betekent dat de financiële vergelijkbaarheid - op dit punt - geleidelijk zal verbeteren. 18

90

91 Reactie van het Dagelijks Bestuur op het accountantsverslag 2016 Het Dagelijks Bestuur heeft kennis genomen van het accountantsverslag over de jaarstukken De jaarstukken 2016 zijn door een nieuwe accountant gecontroleerd, namelijk Baker Tilly Berk. De samenwerking met deze accountant is goed verlopen. De jaarstukken en het accountantsverslag zijn conform planning opgeleverd en er is sprake van een goedkeurende controleverklaring voor zowel getrouwheid als rechtmatigheid. De toon van het accountantsverslag is positief te noemen. Het aantal aanbevelingen in het accountantsverslag is relatief klein. In het accountantsverslag adviseert de accountant om documenten, waarvan de wettelijke bewaartermijn is verlopen maar die voor de jaarstukken nog steeds van belang zijn, langer te bewaren. Hier zal in 2017 meer aandacht voor zijn. Verder geeft de accountant het advies om te zorgen dat de juiste personen bevoegd worden om transacties te verrichten voor de ING bankrekeningen. Ook dit punt zal in 2017 worden opgepakt. Het bestuur onderschrijft de overige punten, die in het accountantsverslag aan bod komen. De meeste punten zijn eerder door de organisatie onderkend en waar nodig zijn reeds maatregelen genomen om tot verbetering te komen. In 2016 is de al eerder ingezette kwaliteitsslag voor de p&c producten verder doorgezet. Voorbeelden zijn een verdere verbetering van de processen en meer (tussentijdse) interne controles. Daarnaast is tijdig met de accountant afgestemd over van te voren benoemde (boekhoudkundige) issues. We adviseren het AB om kennis te nemen van het accountantsverslag en de jaarstukken 2016 vast te stellen.

92 DB 10 APRIL 2017 RM VOORSTEL DAGELIJKS BESTUUR RECREATIESCHAP ROTTEMEREN Onderwerp : 2 e Begrotingswijziging 2017 Kenmerk : RM Bijlage : -1- Besluitdatum : 10 april 2017 Voorbereid door : J.W.S. Scheerman / F. van der Meer 1. ONTWERPBESLUIT a. In te stemmen met de 2e begrotingswijziging 2017 en het voordelige exploitatiesaldo van toe te voegen aan de Algemene Reserve. b. In te stemmen met de (gewijzigde) jaarschijf 2017 van de volgende kredieten: o Programma 1, Bestuurlijke aangelegenheden: Krediet Onderzoek naar toekomstscenario's o Programma 2, Beheer, onderhoud en exploitatie: Krediet Onderhoud/vervanging rioolsysteem Lage en Hoge Bergse Bos 6.000; Krediet Project Waterkwaliteit Bleiswijkse Zoom ; Krediet Bleiswijks Verlaat ; Krediet Communicatie RM 50 jaar o Programma 3, Ontwikkeling: Krediet A16 Rotterdam ; Van het programmakrediet De Rotte Verdient t: Krediet C. Samenwerking St. Plezierrivier ; Krediet E. Communicatieplan ; Krediet G: Vaarnetwerk Rotte ; Krediet H: Project Herontwikkeling 9ha. EDP ; Krediet J. Project Ontwikkellocaties RM ; Krediet L. Projectplan Marketing en Programma Rotte ; Krediet M. Totaal krediet 2e Tranche projecten Krediet Monitoring Eendragtspolder ; Krediet Bleiswijkse Fles ; Krediet Nazorgvoorzieningen Hoge Bergse Bos ; Krediet Bijdragen plankosten commerciële voorzieningen ; Krediet Oeverversterking roeibaan ; Krediet Kwaliteitsimpuls Biodiversiteit ; Krediet Kwaliteitsimpuls LBB c. De 2 e begrotingswijziging 2017 ter vaststelling voor te leggen aan het AB van het Recreatieschap Rottemeren. d. Het AB van het Recreatieschap Rottemeren voor te stellen het voordelige exploitatiesaldo van toe te voegen aan de Algemene Reserve. e. De 2 e begrotingswijziging 2017 conform het gestelde in de gemeenschappelijke regeling voor een reactie aan de deelnemers te zenden. 2. ONDERWERP IN KORT BESTEK Bij de concept-jaarstukken 2016 bent u geïnformeerd over de inhoudelijke en financiële stand van zaken bij het Recreatieschap Rottemeren. In deze concept-jaarstukken 2016 zijn effecten opgenomen die doorwerken in 2017 en verder. Het betreft de structurele verhoging van de inkomsten op economisch beheer tot een bedrag van en een verhoging van het budget bankkosten met per jaar. Daarnaast is vanaf 2017 de jaarlijkse vrijval van uit de voorziening afkoopsommen (totaal groot , zie balans rekening 2016) verwerkt als baat op het budget Regulier Onderhoud. 1

93 Per saldo betekent dit een structurele verbetering van per jaar. In deze voorliggende 2 e begrotingswijziging 2017 zijn deze mutaties verwerkt. Voor een nadere toelichting op deze mutaties wordt verwezen naar de concept-jaarstukken Exploitatie 2017 en meerjarenraming In de primaire begroting 2017 en in de meerjarenraming was een jaarlijkse onttrekking uit de Algemene Reserve voorzien ter dekking van het ontstane exploitatietekort door mutaties in de lasten/baten en de gegeven maximering van de deelnemersbijdragen. Voor 2017 betrof deze onttrekking aan de Algemene Reserve Door de structurele verbetering van het resultaat van de 2 e begrotingswijziging 2017 met is het tekort grotendeels opgelost en teruggebracht tot Daarnaast is in de voorgestelde 2e begrotingswijziging 2017 ook de verwerking van de jaarschijf 2017 van de reeds lopende kredieten en de daarbij behorende dekking vanuit de reserves en/of subsidies verwerkt. Deze begrotingswijziging verloopt kostenneutraal en heeft geen effect op het exploitatieresultaat Vermogenspositie RM Na verwerking van de 2 e begrotingswijziging 2017 bedraagt de stand van de Algemene Reserve ultimo 2018 ca. 4,5 mln. 3. VOORAFGAANDE BESLUITVORMING AB Rottemeren, 23 juni 2016 : vaststelling programmabegroting 2017, RM AB Rottemeren, 19 december 2016 : vaststelling 1 e begrotingswijziging 2017, RM JURIDISCHE GEVOLGEN Niet van toepassing. 5. FINANCIËLE GEVOLGEN De mutaties zijn verwerkt in de 2 e begrotingswijziging 2017 en waar relevant ook in de begroting WIJZE VAN TOTSTANDKOMING Ambtelijk voorbereid door Staatsbosbeheer. 7. VERDERE PROCEDURE De 2 e begrotingswijziging 2017 conform het gestelde in de gemeenschappelijke regeling voor een reactie aan de deelnemers zenden; De 2 e begrotingswijziging 2017 en de eventuele reacties van de deelnemers voorleggen aan het AB van het Recreatieschap Rottemeren op 26 juni 2017; Na vaststelling door het AB van het Recreatieschap Rottemeren zal de 2 e begrotingswijziging 2017 worden toegezonden aan de minister van BZK en de deelnemers van het schap. Hoogachtend, Dhr. F. van der Meer Accountmanager Staatsbosbeheer 2

94 2E BEGROTINGSWIJZIGING 2017 RECREATIESCHAP ROTTEMEREN Geactualiseerde begroting e begrotingswijziging 2017 Begroting 2017 na wijziging Gewone bedrijfsvoering Lasten P1 Bestuurlijke aangelegenheden P2 Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden P3 Ontwikkeling Algemene dekkingsmiddelen Totaal lasten Baten P1 Bestuurlijke aangelegenheden P2 Beheer, onderhoud en exploitatie gebieden P3 Ontwikkeling Algemene dekkingsmiddelen Totaal baten Saldo gewone bedrijfsvoering Diverse lasten en baten Diverse lasten Diverse baten Saldo diverse lasten en baten Kredieten Kredieten lasten Dekking kredieten (bijdrage derden) Saldo kredieten Totaal saldo van baten en lasten Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Toevoeging reserves Onttrekking reserves Saldo toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Resultaat ALDUS VASTGESTELD DOOR HET DAGELIJKS BESTUUR VAN RECREATIESCHAP ROTTEMEREN IN DE OPENBARE VERGADERING VAN 10 APRIL 2017 DE SECRETARIS, DHR. J.HEUVELINK DE VOORZITTER, DHR. R.A. JANSSEN 3

95 Programmabegroting 2018 Recreatieschap Rottemeren 10 april 2017