Verslag aan de Provincieraad

Transcriptie

1 directie Welzijn, Gezondheid, Wonen, Jeugd en Ontwikkelingssamenwerking dienst Maatschappelijke Participatie dossiernummer: Verslag aan de Provincieraad betreft verslaggever Wonen-Impulsbeleid-Pilootproject Community Land Trust Gent projectsubsidie 2013 voor personeels- en werkingskosten in 2013 en deel van 2014 (budgetcode 2013/649001/08/0629, actie / , mercurius ) en procesbegeleiding door het provinciebestuur Eddy Couckuyt Mevrouwen en mijne Heren, Situering Community Land Trusts zijn organisaties die betaalbare woningen voor mensen met een laag inkomen realiseren. De eigendom van de grond wordt daarbij losgekoppeld van de eigendom van de woning. De bewoner koopt alleen de woning en betaalt dus veel minder dan wie een woning koopt met de grond erbij. De gronden blijven in eigendom (of in langdurige erfpacht) van de trust zelf. In principe kan de Community Land Trust ook woningen verhuren. Het hoofddoel van het CLT-model is: gezinnen met lage en bescheiden inkomens toegang bieden tot kwaliteitsvol en betaalbaar wonen. Daaraan gekoppelde doelen zijn: investeren in duurzame woningen en in sociale cohesie. Community Land Trusts zijn langer bekend in de Angelsaksische landen (Groot-Brittannië en USA). Samenlevingsopbouw Gent vzw zet, vanuit de eigen missie, in op het realiseren van het recht op een menswaardig leven voor maatschappelijk kwetsbare groepen. Het doet dit door mechanismen van sociale uitsluiting bloot te leggen en weg te werken. Hiertoe brengt het opbouwwerk maatschappelijk kwetsbare groepen samen (door activering en emancipatie) met het oog op het waar maken van sociale grondrechten. Samen met deze mensen worden structurele, vaak vernieuwende oplossingen voorbereid. Die oplossingen worden dan voorgesteld aan beleidsverantwoordelijken. Omdat het wonen een sociaal grondrecht is nam Samenlevingsopbouw Gent vzw het initiatief om de haalbaarheid van het model van de Community Land Trust te laten onderzoeken en het toe te passen in onze regio. Er werd in de voorbije jaren, onder meer met de ondersteuning van de Vlaamse overheid (Sociale Economie, pilootprojecten coöperatief ondernemen 2011) en het provinciebestuur Oost-Vlaanderen (10 000,00 EUR projectsubsidie 2012),

2 een haalbaarheidsstudie gemaakt voor de toepassing van het CLT-model in Gent. Het resultaat is te vinden als bijlage 1. Samenlevingsopbouw Gent vzw wil nu, samen met de Stad Gent, het provinciebestuur en sociale actoren, een pilootproject Community Land Trust organiseren in Gent. Het gaat om een experimenteel initiatief en om een primeur in Vlaanderen. Charter en Studiedag Het provinciebestuur ondertekende in voorjaar 2012, samen met 40 andere organisaties en overheden, het 'Charter Community Land Trust' (bijlage 1). Het onderscheef daarmee de uitgangspunten van het model, in het bijzonder het organiseren van kwaliteitsvol en betaalbaar wonen voor mensen met een laag inkomen. Het charter toont daarenboven aan dat er een breder politiek draagvlak bestaat voor de ontwikkeling van een CLT-project in Gent en Oost- Vlaanderen. Om haar moreel engagement uit het charter kracht bij te zetten zette het provinciebestuur mee de schouders onder de organisatie van een studiedag over CLT-projecten in België (zie gerelateerd dossier ). Op dit moment bestaat er een project in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dat aansluit bij het CLT-model (Molenbeek) en in Wallonië zijn projecten in voorbereiding. Het CLT-model kan in principe aanleiding geven tot projecten met sociale koopwoningen of met sociale huurwoningen of met een mix van de twee. Deze projecten kunnen ontwikkeld worden door sociale bouwactoren, private actoren of PPS-constructies (waarin sociale en private actoren samenwerken). Het kan daarbij gaan om collectieve nieuwbouw of renovatie of om projecten die de verzameling vormen van woningen die door particuliere gezinnen werden aangekocht en/of gerenoveerd, eventueel met behulp van subsidies en premies. Pilootproject Community Land Trust Gent Samenlevingsopbouw Gent vzw kiest ervoor om zich in het pilootproject in Gent specifiek toe te leggen op CLT-koopwoningen voor kansengroepen. In de komende jaren zal Samenlevingsopbouw Gent vzw, vanuit de eigen missie en met eigen middelen, EUR per jaar investeren voor een halftijds personeelslid voor de ondersteuning van de bewonersgroep. Het doet dit minstens nog tot 2015; nadien zou het financieren van de bewonersondersteuning moeten ingebed worden in andere bestaande diensten. Het organiseren en coördineren van het pilootproject en de communicatie erover zijn geen opdrachten van het opbouwwerk. Het voorzien van betaalbare woningen voor de doelgroepen evenmin. Precies daarvoor doet Samenlevingsopbouw Gent vzw een beroep op andere overheden en actoren (bijlage 2). Om te slagen heeft de organisatie nood aan gronden en middelen. Voor de beschikking over gronden rekent Samenlevingsopbouw Gent vzw op het Stadsontwikkelingsbedrijf van de Stad Gent. De middelen zijn noodzakelijk voor het vrijmaken van professionele opbouwwerkers en voor het organiseren, op termijn, van een subsidie die de betaalbaarheid van de CLT-koopwoningen zal afstemmen op de doelgroepen.

3 Het gaat daarbij niet om subsidies die enkel op dat ene moment van de aankoop van de sociale koopwoning, voor dat ene gezin de betaalbaarheid garanderen. Bij elke volgende overdracht van de sociale koopwoning keert het grootste deel van de eventueel op de markt gerealiseerde meerwaarde terug naar de Community Land Trust. Zo kan de meerwaarde nadien, bij elke volgende overdracht, telkens opnieuw geïnvesteerd worden in de betaalbaarheid van de sociale koopwoning (begrip subsidieretentie). Bestuurlijke context en potentiële rol provinciebestuur Het pilootproject Community Land Trust van Samenlevingsopbouw Gent vzw is ongetwijfeld innoverend en experimenteel. De projectdoelstellingen hebben betrekking op het wonen van mensen met een laag inkomen in een koopwoning. Het inzetten op beter wonen voor kwetsbare Oost-Vlamingen en het kansen geven aan experimenten met nieuwe woonvormen, zoals CLT, zijn belangrijke klemtonen van het provinciaal woonbeleid. Het provinciebestuur kan, wat het beleidsdomein Wonen betreft, impulsen geven om een beloftevol experiment te laten uitgroeien tot een praktisch toepasbaar model. Het beleidsdomein Wonen wordt als grondgebonden aangezien, met een open provinciale taakstelling. De interbestuurlijke samenwerking tussen de Vlaamse overheid en de provinciebesturen is het voorwerp van een (hernieuwd) protocol tussen de Vlaamse minister van Wonen, de VVP vzw, de VVSG vzw en de provinciebesturen. Het protocol werd in juli 2013 ondertekend door de Vlaamse minister van Wonen. Het werd ook al ondertekend door VVP vzw en enkele provinciebesturen, onder meer het provinciebestuur Oost-Vlaanderen. Het vervolgt momenteel verder zijn weg naar de andere ondertekenende partijen. Het protocol treedt in werking op datum van ondertekening en heeft, onder meer, betrekking op die 'laboratoriumfunctie' van het provinciebestuur. Provinciebesturen kunnen, in dit licht, in overleg met de nodige partners, proefprojecten helpen ontwikkelen, die nadien, kunnen leiden tot bijsturing van de bestaande regelgeving en/of ingeschakeld worden in een regulier woonbeleid. Het beleidsveld Welzijn is betrokken, omdat de mensen waarvoor het project ontwikkeld wordt behoren tot kansengroepen en ook omwille van de betrokken welzijnspartners en methodieken. Volgens het bestuursakkoord dat naar aanleiding van de Interne staatshervorming tussen het Vlaams Gewest en het provinciebestuur Oost-Vlaanderen werd ondertekend op 22 mei 2013, kan het provinciebestuur innovatieve projecten ontwikkelen binnen het beleidsveld Welzijn. Budget 2013 voor projecten Wonen-Welzijn Het provinciaal budget 2013 omvatte een initieel (niet-gereglementeerd) krediet van ,00 EUR voor Subsidies en prijzen/overig woonbeleid (budgetcode 2013/649001/08/0629, actie / ). Het budget is bedoeld voor het verlenen van projectsubsidies aan projecten op het vlak van Wonen en Welzijn. De Provincieraad gaf op 19 juni 2013 zijn akkoord voor de verlenging van projecten Wonen-Welzijn 2012 (gerelateerd dossier ). Er bleef nadien nog ,00 EUR van het krediet over. Thans wordt voorgesteld om dat restant te besteden aan het pilootproject Community Land Trust. Projectsubsidie 2013 voor pilootproject Community Land Trust Gent

4 Samenlevingsopbouw Gent vzw diende in augustus 2013 een projectsubsidieaanvraag in voor de tijdelijke ondersteuning van het Pilootproject Community Land Trust Gent (bijlage 2). De subsidieaanvraag heeft betrekking op een project met een duur van iets meer dan drie jaren. De einddoelstelling van het project is het realiseren in Gent van 20 tot 25 CLT-koopwoningen voor de doelgroep. De Stad Gent en het Stadsontwikkelingsbedrijf (SoGent) zijn belangrijke partners. Ze hebben de intentie geuit om gronden ter beschikking te stellen wanneer er een duidelijke juridische en organisatorische structuur en een sluitend financieel plan beschikbaar is. OCMW Gent is ook betrokken, via het inbrengen van een jurist voor het CLT-project (jurist toegewezen door Belfius) en het reserveren van budget voor de eventuele renovatie van woning van noodkopers ( ,00 EUR, periode ). Sociale huisvestingsmaatschappij WoninGent cvba-so overweegt een engagement op te nemen als bouwactor. Het punt wordt in oktober 2013 besproken in de raad van bestuur van de maatschappij. Andere stakeholders zijn: de Vlaamse overheid, de VMSW (juridische vraagtekens over scheiding eigenaarschap gronden en gebouwen?, op punt zetten van sociale leningen voor doelgroep?). Daarenboven participeren de Stad Gent, SoGent en Samenlevingsopbouw Gent vzw samen aan de wedstrijd voor innovatieve projecten groepswoningbouw van de Vlaamse bouwmeester (2013). Hun inzending is reeds door de eerste selectieronde geraakt. Nog in de loop van september 2013 zullen de vijf finalisten bekend worden. De vijf laureaten kunnen een beroep doen op de Vlaamse bouwmeester voor een masterplan van hun project. De projectsubsidieaanvraag van Samenlevingsopbouw Gent vzw heeft concreet betrekking op: - vraag naar procesbegeleiding door team Wonen om Vlaamse en lokale actoren Sociaal wonen samen te brengen en te begeleiden in hun opzet om de VMSW-nota (april 2013) over het scheiden van de eigendom van gronden enerzijds en gebouwen anderzijds te vertalen naar concrete voorstellen tot bijsturing van de huidige regelgeving; timing: najaar 2013-voorjaar 2014; - vraag naar opeenvolgende provinciale projectsubsidies ,00 EUR (2013), ,00 EUR (2014), ,00 EUR (2015) en ,00 EUR (2016) voor personeel- en werkingskosten voor de organisatie van het pilootproject Community Land Trust door het opbouwwerk; timing: najaar 2013 en de drie daaropvolgende werkjaren 2014, 2015 en 2016; - vraag naar het onderzoeken van de haalbaarheid van een provinciaal beleidsinstrument dat de CLT-woningen voor de doelgroepkopers betaalbaar zou maken; in de projectsubsidieaanvraag is sprake van een voorfinancieringsfonds en een betaalbaarheidstoelage; timing: voorbereidend onderzoek naar concreet beleidsinstrument in 2014.

5 Voorstellen Het ontwikkelen van een concreet CLT-project is een experimentele onderneming: ze is beloftevol, maar houdt ook risico in. Het tot een goed einde brengen van deze onderneming vraagt visie, vertrouwen, mensen en middelen en verder tijd, de wil om samen te werken met andere actoren en doorzettingsvermogen. 1. De Deputatie beveelt in dit licht aan om het initiatief in principe verder kansen te bieden. De Deputatie beveelt daarenboven aan om de geboden ondersteuning af te stemmen op de formele engagementen die door andere actoren genomen worden. Het verhaal van een CLT voor Gent is immers een zaak van meerdere actoren en overheden, waarvan het provinciebestuur er slechts één is. De provinciale mensen en middelen zijn schaars, kunnen niet lichtzinnig ingezet worden en kunnen pas een meerwaarde betekenen wanneer ze samengaan met de investering door andere actoren en overheden. 2. De Deputatie stelt voor om akkoord te gaan met de vraag naar procesbegeleiding door het team Wonen met het oog op het verfijnen van de VMSW-nota (april 2013) tot concrete beleidsvoorstellen. Het provinciebestuur ondersteunt hierbij bestaande netwerken in hun opzet om een bijdrage te leveren tot beleidsvoorbereiding. 3. De Deputatie stelt voor om ,00 EUR projectsubsidie 2013 Welzijn-Wonen (projectsubsidie 2013 Welzijn-Wonen, eerste deel) te verlenen aan Samenlevingsopbouw Gent vzw voor de organisatie, coördinatie en communicatie met betrekking tot het pilootproject door Samenlevingsopbouw Gent vzw (personeel- en werkingskosten)(budgetcode 2013/649001/08/0629, actie / , mercuriusnummer ). Het provinciebestuur maakt hiermee haar intentie om impulsen te verlenen aan nieuwe woonformules, zoals het Community Land Trust-model, meer concreet. 4. De Deputatie stelt verder voor om er in principe mee akkoord te gaan om het pilootproject ook in de volgende jaren te ondersteunen, op voorwaarde dat: - het Stadsontwikkelingsbedrijf Gent (SoGent) een formeel engagement neemt op korte termijn; - sociale huisvestingsmaatschappij WoninGent een formeel engagement neemt in najaar Het provinciebestuur zal daarmee haar intenties verder waarmaken door het continueren van een impulsbeleid met betrekking tot vernieuwende woonformules. Het doet dit echter voorzichtig en nauwgezet door haar eigen engagementen af te stemmen op die van andere actoren/overheden. 5. De Deputatie stelt voor om het nog resterende saldo van het budget 2013 voor projecten Welzijn-Wonen (67 386,00 minus ,00 EUR = ,00 EUR) te laten vastleggen voor de continuering van het pilootproject in 2014 (projectsubsidie 2013 Welzijn- Wonen, tweede deel). Deze subsidie zal pas worden uitbetaald wanneer

6 de engagementen van het Stadsontwikkelingsbedrijf (SoGent) en sociale huisvestingsmaatschappij WoninGent geformaliseerd worden. Bij de bepaling van het subsidiebedrag voor een eventuele verlenging van het project in 2014, zal dit tweede deel van projectsubsidie 2013 in mindering gebracht worden van het bedrag dat voor 2014 wordt geraamd in het projectbudget. 6. De Deputatie stelt voor om voorlopig geen formeel engagement te nemen met betrekking tot de vraag naar het onderzoeken van een provinciaal beleidsinstrument die de betaalbaarheid van CLT-woningen voor de doelgroep zal verhogen. Er is, enerzijds, nood aan formele concrete engagementen van de andere actoren vooraleer een beleidsinstrument betaalbaarheid uitgetekend kan worden. Er is, anderzijds, nood aan meer deskundigheid over de concrete denkpistes ter zake en hun potentiële impact op het budget. De Deputatie stelt in dit verband voor om een provinciaal ambtenaar, als waarnemer, af te vaardigen naar de stuurgroep van het pilootproject. Daarin zijn alle betrokken actoren vertegenwoordigd, onder meer Stad Gent, Stadsontwikkelingsbedrijf SoGent, OCMW Gent, deskundigen sociaal wonen, sociale economie, armoede en kansengroepen. De stuurgroep vergadert ongeveer 1 keer per maand. 7. De Deputatie pleit ervoor om het project van zeer nabij op te volgen. Dat is noodzakelijk voor het vergaren van voldoende deskundigheid over deze vrij complexe materie. Indien het experiment succesvol blijkt zou het elders in de provincie kunnen worden herhaald. 8. De Deputatie pleit ervoor om actief op zoek te gaan naar potentiële kansen om de uitstraling van het provinciebestuur met betrekking tot dit pilootproject te vergroten. Impact op budget en dienst Akkoord over alle voorstellen resulteert in de volledige bestemming van het beschikbare bedrag van ,00 EUR projectsubsidie 2013 voor Subsidies en prijzen/overig woonbeleid (budgetcode 2013/649001/08/0629, actie / , mercuriusnummer ) voor het pilootproject Community Land Trust van Samenlevingsopbouw Gent vzw. Een eerste deel van de projectsubsidie 2013 (24 090,00 EUR) wordt onmiddellijk na besluitvorming aangerekend en uitbetaald. Het dient voor de financiering van de organisatie, coördinatie en communicatie door Samenlevingsopbouw Gent vzw in de rest van werkjaar Het gaat over personeel- en werkingskosten. Een tweede deel van de projectsubsidie 2013 (43 296,00 EUR) wordt pas aangerekend en uitbetaald nadat het Stadsontwikkelingsbedrijf SoGent en sociale huisvestingsmaatschappij WoninGent hun engagementen hebben geformaliseerd. Het dient voor de financiering van de organisatie, coördinatie en communicatie door Samenlevingsopbouw Gent vzw in een eerste deel van werkjaar Indien het project zich gunstig ontwikkeld kan Samenlevingsopbouw Gent vzw in 2014 om een projectsubsidie 2014 vragen voor besteding in een tweede deel van werkjaar Het is aangewezen om bij goedkeuring met de

7 organisatie een convenant af te sluiten om de verdere verloop van het project en de wederzijdse verwachtingen nader te bepalen. Het verlenen van procesbegeleiding aan de Vlaamse en lokale actoren met het oog op het voorbereiden van concrete beleidsvoorstellen over het scheiden van het eigenaarschap over gronden enerzijds en terreinen anderzijds, het volgen van de stuurgroep van het CLT-pilootproject en het proactief zoeken naar kansen tot verhoging van de uitstraling van het provinciebestuur vraagt de inzet van provinciale ambtenaren (team Wonen). We ramen deze tijdsinvestering op minstens twee weken in Slot Kan de Provincieraad akkoord gaan met deze voorstellen? Kan de Provincieraad, indien akkoord, het bijhorende besluit Provincieraad laten ondertekenen? Gent,. namens de Deputatie: de provinciegriffier, Albert De Smet de bevoegde gedeputeerde, Eddy Couckuyt