Reumatoïde Artritis. Fred Habraken, Master Physician Assistant Reumatologie
|
|
- Femke de Meyer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Reumatoïde Artritis Fred Habraken, Master Physician Assistant Reumatologie
2 Inhoud Inleiding Geschiedenis Incidentie/prevalentie Pathofysiologie van RA Diagnostiek Behandeling
3 REGIONAAL REUMACENTRUM ZUIDOOST-BRABANT REGIONAAL REUMACENTRUM ZUIDOOST-BRABANT
4 LOCATIES DIE SAMENWERKEN IN HET RRC Maxima Medisch Centrum, locatie Eindhoven ( hoofdlocatie) Maxima Medisch Centrum, locatie Veldhoven Elkerliek ziekenhuis, locatie Helmond Elkerliek ziekenhuis, locatie Deurne St. Anna ziekenhuis Geldrop Catharina ziekenhuis Eindhoven
5 Geschiedenis van RA RA bestaat waarschijnlijk al duizenden jaren. Gegevens op basis van : -Paleopathologie -Medische en niet medische teksten -Beeldende kunst
6 St Peter and St John Healing the Cripple by Albrecht Durer, 1513
7 Bedenker van de term Reumatoid Arthritis Alfred Baring Garrod ( )
8 Term RA officieel geaccepteerd in Britse nomenclatuur in USA - RA zoals we dat nu kennen is uitvoerig gedefinieerd aan de hand classificatie criteria gepubliceerd in 1958 en herzien in 1987 ( ACR)
9 Diverse behandelopties bij RA door de jaren heen Zandbaden in zuid Tunesië Knuffelsteensmaragd
10 Cijfers reumatoïde artritis (prevalentie, incidentie, sterfte) Nederland -2,3 miljoen mensen met gewrichtsklachten(chorus et al 2007) Prevalentie RA (2007) - 7,1 per mannen en 11,0 per vrouwen. - Totaal aantal mensen met gediagnosticeerde reumatoïde artritis op
11 Incidentie -In 2007 kwamen er ongeveer nieuwe patiënten met reumatoïde artritis bij -Sterfte (2007) -Reumatoïde artritis als primaire doodsoorzaak: 111 personen Mondiaal -1% van de wereld bevolking heeft RA -2.9 miljoen Europeanen
12 REUMATOIDE ARTRITIS Begripsomschrijving: Auto-immuun gemedieerd Chronische inflammatoire ziekte van vnl perifere gewrichten Extra-articulaire manifestaties Onbekende oorzaak / multifactorieel Therapie tot genezing nog niet mogelijk
13 Auto-immuun gemedieerde aandoening Het immuun systeem Een van de meest complexe systemen in het menselijk lichaam Netwerk van cellen, weefsels en organen ter bescherming tegen pathogenen. Gekarakteriseerd door cel tot cel interactie en communicatie dmv cytokines T-cel
14 Het immuun systeem Aangeboren immuunsysteem De eerste lijns defensie: -Huid / slijmvliezen -Trilhaar / klierproductie Cellulaire component -Granulocyten -Macrofagen -Natural Killer -Mestcellen Humorale component - complementsysteem Neutrofiele granulocyt De tweede lijns defensie: Inflammatoire respons -koorts -onsteking
15 Het immuun systeem Adaptief -Verworven - Specifiek Cellulaire component Humorale component T-cellen Cytotoxische T-helper CD8 CD4 Cytokine/interleukine Plasmacellen -immunoglobulines B-cellen Geheugen B-cellen
16 Chronische inflammatoire ziekte van vnl perifere gewrichten Distributiepatroon RA
17 Chronische inflammatoire ziekte van vnl perifere gewrichten Symptomen; Pijn/ zwelling/ stijfheid/ functio laesa Livide verkleuring Ochtendstijfheid van gewrichten Inflammatie van wekedelen/ periarticulaire structuren
18 Pathofysiologie synovitis Ontsteking van synoviaal weefsel Infiltratie van ontstekingscellen., macrofagen,lymfocyten, NK cellen,mestcellen etc Productie autoantilichamen Pannus - enzym vorming Afbraak kraakbeen en ontstaan van erosies
19 Hematopoetische stamcel rode beenmerg Hematopoëse Leukopoëse Erytr opoës e Trom bopo ëse Myeloblast Mo no bla st Lymfoblast Proer ytrob last Mega karyo blast Erytr oblas t Norm oblas t Promyelocy t Mo noc yt Lymfocyt Retik ulocy t Mega karyo cyt Ne ut rof iel e gr an ul oc yt Ba sof iel e gr an ul oc yt Eo sin ofi ele gr an ul oc yt Ma cro faa g B- cel T- cel N K- cel Ma sto cyt Erytr ocyt Trom bocyt
20
21 Swanneck Ulnair deviatie Boutonniere
22
23 Radiologische afwijkingen bij RA Peri-articulaire osteoporose Weke delen zwelling Cysten Erosies Gewrichtsspleetversmalling (sub) luxatie Botapositie Botremodellering
24 Radiologische afwijkingen
25 Extra-articulaire manifestaties bij RA Systeemkenmerken -koorts -malaise -gewichtsverlies
26 Extra-articulaire manifestaties bij RA
27 Onbekende oorzaak / multifactorieel Genetische factoren Hormonale factoren Omgevingsfactoren Roken Infectie
28 Diagnostiek Eerste lijn Tweede lijn
29 Diagnostiek in de eerste lijn Snelle verwijzing bij verdenking inflammatoire gewrichtsaandoening ( early window of oppurtunity) Delay factoren : - bezoek aan HA - komen tot diagnose Landelijk Transmurale Afspraak RA ( 2002)
30 Criteria verwijzing Anamnese Bevindingen: - Drie of meer gezwollen gewrichten - Tangentiële drukpijn in MCP s of MTP s - Ochtendstijfheid van 30 min of meer Geen plaats voor laboratorium- of röntgenonderzoek bij diagnose en verwijsindicatie
31 Diagnostiek tweede lijn Vroege diagnostiek van belang Gewrichtsschade voorkomen en beperken Ziekteactiviteit sterk gerelateerd aan gewrichtsschade Snelle inzet medicamenteuze therapie positieve invloed op het ziekte beloop
32 ACR Classificatiecriteria voor reumatoïde artritis 1987 Criterium definitie 1 ochtendstijfheid gewrichtsstijfheid die niet binnen één uur maximaal is verdwenen 2 artritis in drie of meer gewrichten door een arts waargenomen zwelling of hydrops 3 artritis van de handgewrichten zwelling of hydrops van pols, metacarpofalangeale of proximale interfalangeale rewritten 4 symmetrische artritis gelijktijdige ontsteking van dezelfde gewrichten aan beide zijden van het lichaam 5 noduli door een arts waargenomen subcutane of periostale knobbels 6 reumafactoren aanwezigheid in serum van antilichamen tegen IgG aangetoond met een agglutinatietest 7 radiologische afwijkingen aanwezigheid van erosies op röntgenfoto s van handen en polsen
33 Nieuwe classificatiecriteria voor RA 2010 ACR - EULAR Classificatiecriteria voor RA: een score van 6/10 is nodig om een patiënt te definiëren als zijnde een RA-patiënt. A) Aangetaste gewrichten B) Serologie (minstens 1 testresultaat is nodig voor de classificatie) C) Acute fase eiwitten (minstens 1 testresultaat is nodig voor classificatie) D) Duur van de symptomen 1 groot gewricht 0 punten 2-10 grote gewrichten 1 punt 1-3 kleine gewrichten (met 2 punten of zonder betrokkenheid van grote gewrichten) 4-10 kleine gewrichten (met 3 punten of zonder betrokkenheid van grote gewrichten) > 10 gewichten (tenminste 1 5 punten klein gewricht) Negatieve reumafactor (RF) en negatieve anti-ccp antilichaam (ACPA) Laagpositieve RF of laagpositieve ACPA 2 Hoogpositieve RF of hoogpositieve ACPA Normale CRP en normale bloedbezinking (BSE) Abnormale CRP of normale BSE 0 punten 2 punten 3 punten 0 punten 1 punt < 6 weken 0 punten > 6 weken 1 punt
34 Laboratoriumonderzoek RA serologie:- accp anti-citrulline-antistoffen - Reumafactor - (specificiteit van 95% versus 70-80%) Hematologie / chemie -BSE -CRP -HB -Trombocyten Röntgenonderzoek
35 Prognostische factoren Ochtendstijfheid van meer dan een uur Duur van de symptomen >twaalf weken Artritis in drie of meer gewrichten Bilaterale drukpijn van de MTP gewrichten Reumafactor positief; anti-ccp antilichamen positief Radiologische gewrichtsschade Hoge ziekteactiviteit Extra-articulaire verschijnselen HLA-DR4 positief. Jonge leeftijd Vrouwen en Comorbiditeit Laag sociaaleconomisch niveau Model Visser (2002)
36 Behandeling Reumatoïde artritis Medicamenteus
37 Overzicht medicatie bij RA NSAID s Corticosteroïden DMARD s Biologicals
38 Overzicht medicatie bij RA DMARD(Disease Modifying Anti-Rheumatic Drug) Klassieke DMARD s: >1940 goud, hydroxychloroquine, sulfasalazine, azathioprine corticosteroïden 1985 methotrexaat 1995 Leflunomide Biologicals: 1998 Anakinra (a- IL1)) Tociluzimab ( a-il6r ) Infliximab (a-tnf) Symponie (a-tnf) 1999 Etanercept (a-tnf) Certolizumab (a-tnf) 2000 Adalimumab (a-tnf) Abatacept ( T-cel) 2004 Rituximab (a-b cel)
39 Ontwikkeling ziekte uitkomstmaten RA Ontwikkeling DMARD s ontstond behoefte aan uitkomstmaten om behandelingen te kunnen vergelijken Radiologische gewrichtsschade = gouden standaard Röntgen scoringssystemen voor evaluatie RA: Larsen A, Radiographic evaluation of rheumatoid arthritis and related conditions by standard reference fills. Acta Radiol Diagn 1977; 18: Sharp JT, How many joints in the hand and wrist need to be included in a score of radiologic abnormalities? Arthritis Rheum 1985;28:
40 Core sets of variables to assess disease activity in RA Disease activity measure Tender joint count Swollen joint count Pain on visual analog scale Patient's global on disease activity Assessor's global on disease activity Physical function Radiographic analysis Acute-phase reactant (EULAR= European League Against Rheumatism)
41 Respons criteria behandeling RA (meet verandering in ziekte activiteit) Improvement in: Joint tenderness Joint swelling ESR Physician global disease activity Patient global disease activity Morning stiffness Pain Disability (ACR = American College of Rheumatology /5 out of 7 including first 2)
42 DAS score (Disease Activity Score) (meet verandering- en actuele ziekte-activiteit) Bestaat uit 4 variabelen: - pijnlijke gewrichten - gezwollen gewrichten - VAS = visual analog scale for - BSE Formule getal tussen de 0 en 10 Ontwikkeld in het UMC St Radboud Van der Heijde D, van Riel P, van de Putte L. Validity of single variables and indices to measure disease activity in rheumatoid arthritis. J Rheumatol 1993; 20:
43 1993 DAS-score (Disease Activity Score)
44 DAS score Meet verandering in ziekte-activiteit Meet ook actuele ziekte-activiteit Meet remissie van ziekte Toepasbaar in dagelijkse praktijk!
45 Effect DAS score dagelijkse praktijk
46 Samenvattend uitkomstmaten RA Röntgen scoringssystemen: -effecten van behandeling en behandelstrategieën te vervolgen en vergelijken in de tijd -gewrichtsschade bepaalt in belangrijke mate de functionaliteit DAS score: -objectiever (beter) ziekte-activiteit te beoordelen -ziekte-activiteit in de tijd goed te vervolgen -toepasbaar bij wetenschappelijk onderzoek -toepasbaar in dagelijkse praktijk -DAS gestuurde behandelstrategieën mogelijk
47 Evolutie behandelstrategieën tot ~ 1990
48 Omslag behandelstrategie > ~ 1990 Toxiciteit DMARD s versus NSAID s - hydroxychloroquine en goud minder toxisch - azathioprine en methotrexaat gelijkwaardig Fries JF, The relative toxicity of non-steroidal antiinflammatory drugs. Arthritis Rheum 1991;34: Fries JF, The relative toxicity of disease-modifying antirheumatic drug. Arthritis Rheum 1993;36: > 90% van de RA patiënten heeft DMARD nodig Emery P, Early rheumatoid arthritis: time to aim for remissie? Ann Rheum Dis 1995; 4: Vroege behandeling voorkomt gewrichtsschade Egsmose C. Patients with early arthritis benefit from early 2nd line therapy: 5 year follow up of a prospective double blind placebo controlled study. J Rheumatology 1995;22: Van der Heijde. Theeffectiveness of early treatment with second-line anti-rheumatic drugs. A randomised controlled trial. Ann Intern Med 1996; 124:
49 HCQ SASP MTX Sequentiele monotherapie HCQ Step-up combinatietherapie MTX prednison MTX SASP Step-down schema (Cobra)
50 Aanbeveling DMARD-therapie richtlijn RA DMARD MTX = eerste keus evt. overbruggins-schema glucocorticoiden combinatie van MTX + SSZ + glucocorticoïden (Cobra) of combinatie van MTX + leflunomide of combinatie van MTX + SSZ + HCQ (O Dell) of combinatie van MTX met een anti-tnf-a-middel.
51
52 Samenvattend evolutie behandelstrategieën -Vroeg en agressief starten met behandeling -Sneller dosis verhoging van DMARD -Eerder switchen naar ander DMARD -Meer gebruik van combinatietherapie -Snellere en betere onderdrukking ziekte- activiteit -Minder gewrichtsschade en betere functionaliteit behoud bij patiënten
53 Biologicals Nieuw tijdperk in behandeling RA Biotechnologie / recombinant DNA technologie Immunomodulerende therapie Krachtige onderdrukking van ontstekingsactiviteit Infliximab (a-tnf) Tociluzimab (a-il6r) Etanercept (a-tnf) Anakinra (a- IL1) Adalimumab (a-tnf) Abatacept ( T-cel) Golimumab (a-tnf) Rituximab (a-b- cel) Certolizumab (a-tnf)
54 Biologicals Nieuw tijdperk in behandeling RA Beperkingen klassieke DMARD s: Therapie bij 60 70% patiënten effectief Géén remissie bij substantieel deel patiënten -onvoldoende effectiviteit DMARD s -sub-optimale behandeling door bijwerkingen -sub-optimale behandeling door onvoldoende monitoren van ziekte-activiteit Ondanks klinische remissie toch progressie radiologische gewrichtsschade!
55
56 Ontwikkelingen Nieuwe Biologicals DAS score implementeren web based /best practice Verbeteren röntgen scoringssystemen Inzet andere technieken: Echografie, MRI, Handenscan Vroeg diagnostiek en behandeling RA
57 Conclusie Ontwikkeling ziekte uitkomstmaten maakt het mogelijk om behandelingen te vergelijken Door evolutie behandelstrategie is een snellere en betere behandeling mogelijk Door opkomst biologicals forse verbetering van behandeling en uitkomstmaten Prognose/perspectief patiënten aanzienlijk verbeterd
58 RA patiënt van vroeger RA patiënt van nu! Bedankt voor uw aandacht!
Chapter 9 Samenvatting
Samenvatting Marcel D. Posthumus SAMENVATTING Reumatoïde artritis (RA) is een aandoening die voorkomt bij 0,5-1% van de bevolking en die gekenmerkt wordt door een chronische ontsteking van meerdere gewrichten
Nadere informatieReumatoïde Artritis. Prof Dr Patrick Verschueren UZ Gasthuisberg Leuven. Trefpunt Zelfhulp 27 maart 2010
Reumatoïde Artritis Prof Dr Patrick Verschueren UZ Gasthuisberg Leuven Trefpunt Zelfhulp 27 maart 2010 Allemaal tijdverlies! George, 46 jaar, zegt dat ze niet moet zagen... Paul, reumatoloog Ik zal even
Nadere informatieNieuwe inzichten in de behandeling van reumatoïde artritis. Dr. C. F. Allaart
Nieuwe inzichten in de behandeling van reumatoïde artritis Dr. C. F. Allaart Onderwerpen Wat is reumatoïde artritis? Hoe behandel je dat? Wat is je doel en hoe meet je het resultaat? Wat is de beste aanpak?
Nadere informatieChapter 11. Samenvatting en bespreking
Chapter 11 Samenvatting en bespreking 1 2 DE WEG NAAR BEHANDELING OP MAAT VOOR PATIENTEN MET BEGINNENDE REUMATOIDE ARTRITIS In dit proefschrift wordt de effectiviteit van verschillende behandelstrategieën
Nadere informatiePlaats van biologicals in reumatisch lijden. AZ Damiaan Oostende Dr. M. Maertens Reumatologie
Plaats van biologicals in reumatisch lijden AZ Damiaan Oostende Dr. M. Maertens Reumatologie Welke aandoeningen? Plaats van deze biologicals? Welke biologicals? Specifieke aandachtspunten bij patiënt behandeld
Nadere informatieWorkshop reumatologie
Workshop reumatologie 1. Welke nieuwe ontwikkelingen zijn er, diagnostisch en therapeutisch? 2. Hebben deze ontwikkelingen effect op de prognose & kwaliteit van leven, inclusief arbeidsleven? 3. Zijn er
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING RHEUMATOID ARTHRITIS: FROM THE AT RISK PHASES ALL THE WAY UP TO THE DEVELOPMENT OF THE DISEASE
NEDERLANDSE SAMENVATTING RHEUMATOID ARTHRITIS: FROM THE AT RISK PHASES ALL THE WAY UP TO THE DEVELOPMENT OF THE DISEASE Reumatoïde artritis (RA) is een chronische ontstekingsziekte die gekenmerkt wordt
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33078 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Daha, Nina Ashira Title: Candidate gene studies in rheumatoid arthritis Issue
Nadere informatieEerste resultaten van POEET studie. Marjan Ghiti AIOS reumatologie, MST Enschede
Eerste resultaten van POEET studie Marjan Ghiti AIOS reumatologie, MST Enschede 13-03-2013 Achtergrond De effectiviteit van TNFi bij de behandeling van RA is in vele studies aangetoond. Wanneer RA patiënten
Nadere informatieRheumatoid arthritis: predictors of clinical response to TNF blockade Klaasen, R.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Rheumatoid arthritis: predictors of clinical response to TNF blockade Klaasen, R. Link to publication Citation for published version (APA): Klaasen, R. (2012). Rheumatoid
Nadere informatieArtritis of artrose, that s the question. Woensdag 27 februari 2013
Artritis of artrose, that s the question Woensdag 27 februari 2013 Programma (voor de pauze) 18.30 uur Opening & quiz door de voorzitter Dirk Soeters, huisarts 18.45 uur Vroegdiagnostiek bij artritis:
Nadere informatieReuma Café: CHRONISCHE PIJN. Leven met chronische pijn vanuit het oogpunt van de reumatologie. Philippe Carron Dienst Reumatologie UZ Gent
Reuma Café: CHRONISCHE PIJN Leven met chronische pijn vanuit het oogpunt van de reumatologie Philippe Carron Dienst Reumatologie UZ Gent Chronische pijn vanuit reumatologie: overview Pijn en anamnese Pijn
Nadere informatieNederlandse samenvatting
CHAPTER Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 0 Nederlandse samenvatting Het onderzoek dat beschreven wordt in dit proefschrift bestaat uit twee delen: Deel I gaat over ongedifferentiëerde
Nadere informatieSAMENVATTING NEDERLANDS. Reumatoïde artritis: strategieën die werken
SAMENVATTING NEDERLANDS Reumatoïde artritis: strategieën die werken Samenvatting Nederlands INTRODUCTIE Ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking lijdt aan reumatoïde artritis (RA), reuma in de volksmond.
Nadere informatieReumatoïde Artritis (1/2)
Reumatoïde Artritis (1/2) chronische inflammatoire gewrichtsaandoening prevalent (1%, elke leeftijd, vrouwen>mannen) symptomen: pijn, stramheid, zwelling schade: anatomisch, functioneel, sociaal & economisch
Nadere informatieIn dit hoofdstuk worden de belangrijkste resultaten en conclusies van de studies in dit proefschrift samengevat en bediscussieerd.
CHAPTER 12. Nederlandse samenvatting In dit hoofdstuk worden de belangrijkste resultaten en conclusies van de studies in dit proefschrift samengevat en bediscussieerd. In hoofdstuk 1 wordt een algemene
Nadere informatieThe significance of serum matrix metalloproteinase 3 in patients with early rheumatoid arthritis Posthumus, Marcel Desiderius
The significance of serum matrix metalloproteinase 3 in patients with early rheumatoid arthritis Posthumus, Marcel Desiderius IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's
Nadere informatieHet veranderend perspectief van de Nederlandse reumatologie. Mijnheer de rector magnificus, geachte toehoorders,
Het veranderend perspectief van de Nederlandse reumatologie Mijnheer de rector magnificus, geachte toehoorders, Vijftien jaar geleden heb ik het ambt aanvaard van hoogleraar reumatologie aan de Faculteit
Nadere informatieTherapeutic Drug Monitoring BiologicalDMARDs Utile or Futile
Therapeutic Drug Monitoring BiologicalDMARDs Utile or Futile Dr. Bart van den Bemt, apotheker/onderzoeker Afdeling Farmacie Sint Maartenskliniek, Nijmegen Inhoud: 1) Is TDM bij anti-tnf bij reumatische
Nadere informatiePolymyalgia reumatica (PMR), niet altijd wat het lijkt. C. De Gendt
Polymyalgia reumatica (PMR), niet altijd wat het lijkt C. De Gendt Diagnose In 1964 moest US Supreme Court rechter Potter Stewart, gewiekst met woorden, toegeven dat een definitie van harde pornogafie
Nadere informatieChapter 9. Samenvatting
Samenvatting Reumatoïde artritis (RA) wordt gekenmerkt door een chronische gewrichtsontsteking met gewrichtsbeschadiging. Ongeveer 1 % van de westerse bevolking krijgt ooit RA waarbij driemaal zoveel vrouwen
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/87/44019 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Steenbergen, H.W. van Title: The course of clinically suspect arthralgia and early
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary)
Chapter 9 Nederlandse Samenvatting (Dutch Summary) 10 13 14 15 16 17 18 19 20 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 Chapter 9 122 Dutch Summary Nederlandse Samenvatting Reumatoïde artritis
Nadere informatieSamenvatting en Discussie
Samenvatting en Discussie 102 SAMENVATTING Reeds meer dan 50 jaar worden glucocorticoïden (GC) toegepast als symptomatische behandeling van patiënten met reumatoïde artritis (RA). In het laatste decennium
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23294 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23294 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Knevel, Rachel Title: Unraveling joint destruction in rheumatoid arthritis Issue
Nadere informatieInformatiebrochure. Reumatoïde Artritis. Hier komt titel van persbericht. Pagina 1
Informatiebrochure Reumatoïde Artritis Pagina 1 Hier komt titel van persbericht Reumatoïde artritis Reumatoïde artritis (RA) is een vorm van gewrichtsontsteking waarbij het afweer- of verdedigingssysteem
Nadere informatieReumatoïde arthritis en de hand
Reumatoïde arthritis en de hand Dr P.B.J. de Sonnaville, reumatoloog SOZ 1. Inleiding 2. Reumatoïde arthritis algemeen 3. Reumatoïde arthritis in hand en pols Reumatoïde arthritis is meer dan een handprobleem
Nadere informatieBiologicals. Dr. E.J.A. Kroot, reumatoloog
Biologicals Dr. E.J.A. Kroot, reumatoloog 19 e Grande Conférence Verona 2013 Indicaties Reumatoïde artritis Artritis psoriatica Ankylosing Spondylitis (Bechterew) Sarcoidose Verschillende indicaties verschillen
Nadere informatieRichtlijn Diagnostiek en behandeling van reumatoïde artritis
Richtlijnen Richtlijn Diagnostiek en behandeling van reumatoïde artritis Lydia G. Schipper, Monique Hoekstra, Thea P.M. Vliet Vlieland, Tim L. Jansen, Willem F.Lems, Piet L.C.M. van Riel* Behandeling vroeg
Nadere informatie10.00-10.40 state of the art SPA dr I.E. van der Horst (30 min spreektijd)
Aan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II Geachte collegae, Op 27 juni is de ROIG over reumatologie gepland. Bij deze ontvangt u het programma. Het is de bedoeling dat een AIOS uit het genoemde
Nadere informatieSamenvatting. Achtergrond (Hoofdstuk 1)
133 Achtergrond (Hoofdstuk 1) Reumatoïde artritis (RA) is een chronische ontstekingsziekte waarbij verschillende weefsels en organen aangedaan kunnen zijn. RA kenmerkt zich vooral door een chronische ontsteking
Nadere informatieBehandeling reumatoïde artritis
Behandeling reumatoïde artritis Drs. P. Adhien apotheker/epidemioloog 8 februari 2016 Timm, Timm & Timm Docent Prem Adhien Apotheker Voorzitter SIG Diabetes NDF Hogeschool Rotterdam: docent diabetesverpleegkundigen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Reumatoïde artritis (RA) komt in ongeveer 1 procent van de algemene populatie voor ongeacht etnische achtergrond. Kenmerkend voor deze immunologische ziekte is de aanwezigheid van een symmetrische ontsteking
Nadere informatieREUMATOÏDE ARTRITIS FRANCISCUS GASTHUIS
REUMATOÏDE ARTRITIS FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Uw reumatoloog heeft u verteld dat u reumatoïde artritis (RA) heeft, een vorm van reuma. Er komen ongetwijfeld veel vragen in u op. Vragen over de aandoening
Nadere informatiePersbericht. Röntgendata hebben een significante vermindering in gewrichtsbeschadiging aangetoond
UCB S.A. Allée de la Recherche 60, B-1070 Brussels (Belgium) Persbericht Significante positieve resultaten van CIMZIA TM in reumatoïde artritis Röntgendata hebben een significante vermindering in gewrichtsbeschadiging
Nadere informatieProgramma RIOG reumatologie d.d. 23 november 2005
Programma RIOG reumatologie d.d. 23 november 2005 Programmacommissie: Organisatie: B.A.C. Dijkmans en A.E. Voskuyl P.W.B. Nanayakkara Voordrachten Doel: onderwijs en state of the art Voorzitter B.A.C.
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35586 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Markusse, Iris Title: Long-term outcomes of targeted treatment in early rheumatoid
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Reumatoïde artritis Reumatoïde artritis (RA) is een auto-immuunziekte die gekenmerkt wordt door chronische gewrichtsontstekingen. Door de reactie van het lichaamseigen immuunsysteem
Nadere informatiePPP Algemene Vergadering 21 oktober 2006. Reumatoïde Artritis: een update R. Westhovens
PPP Algemene Vergadering 21 oktober 2006 Reumatoïde Artritis: een update R. Westhovens I. Infectierisico II. III. IV. Vaccinaties bij RA Comorbiditeit Meetinstrumenten: HAQ, DAS V. Systeemmanifestaties
Nadere informatieUw brief van Uw kenmerk Datum 10 augustus 2010 Farma januari 2011
Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Uw brief van Uw kenmerk Datum 10 augustus 2010 Farma-3016586 6 januari 2011 Ons kenmerk Behandeld door Doorkiesnummer
Nadere informatieDe immunologische achtergrond van orale tolerantie. Femke Broere Assistant professor
De immunologische achtergrond van orale tolerantie Femke Broere Assistant professor Artritis (Osteo)artritis Slijtage? Immunologisch? Christopher B. Little & David J. Hunter Nature Reviews Rheumatology
Nadere informatieBiologicals. Een klasse apart. Henk Visser
Biologicals Een klasse apart Henk Visser Biologicals: Revolutie in behandeling van reuma - Werkingsmechanisme - Hoge effectiviteit - Snelheid waarmee nieuwe middelen beschikbaar komen - Hoge kosten Biologisch?
Nadere informatieNederlandse samenvatting Dit proefschrift heeft als belangrijkste onderwerp het verlies aan gelokaliseerd en gegeneraliseerd botmineraaldichtheid
Nederlandse samenvatting Dit proefschrift heeft als belangrijkste onderwerp het verlies aan gelokaliseerd en gegeneraliseerd botmineraaldichtheid (BMD) in recent gediagnosticeerde reumatoïde artritis (RA).
Nadere informatieSTANDPUNTEN ANAKINRA (VOORLOPIGE BEHANDELRICHTLIJN) Oktober 2002
NVR map Anakinra 12-03-2003 09:36 Pagina 1 STANDPUNTEN ANAKINRA (VOORLOPIGE BEHANDELRICHTLIJN) Oktober 2002 NVR map Anakinra 12-03-2003 09:36 Pagina 2 De door de gepubliceerde richtlijnen en standpunten
Nadere informatieDe behandeling van sarcoïdose: een stapsgewijze benadering
De behandeling van sarcoïdose: een stapsgewijze benadering Bij de behandeling van sarcoïdose zijn de volgende drie vragen met name van belang: welke patiënten hebben behandeling nodig, waarmee dienen deze
Nadere informatiePsoriasisartritis bij volwassenen en kinderen
Psoriasisartritis bij volwassenen en kinderen Luc De Clercq, Voorzitter van de Koninklijke Belgische Vereniging voor Reumatologie 11-10-2009 Inflammatoire reumatische aandoeningen Reumatoide Artritis
Nadere informatieI nhoud. 1 Anatomie en fysiologie van het bewegingsapparaat... 1 F.P.J.G. Lafeber. R.E.M. Toes. M. Vis en J.M.W. Hazes. R.B.M.
XI I nhoud 1 Anatomie en fysiologie van het bewegingsapparaat............................................ 1 F.P.J.G. Lafeber 1.1 Inleiding...............................................................................................
Nadere informatieWAT IS DE PREVALENTIE VAN RADIOGRAFISCHE SCHADE BIJ DIAGNOSE VAN EEN INFLAMMATOIRE ARTRITIS?
Academiejaar 2016-2017 WAT IS DE PREVALENTIE VAN RADIOGRAFISCHE SCHADE BIJ DIAGNOSE VAN EEN INFLAMMATOIRE ARTRITIS? Morgan KREKELS Promotor: Prof. Dr. P. Jacques Masterproef voorgedragen in de 2 de Master
Nadere informatieSTANDPUNTEN STANDPUNT NEDERLANDSE VERENIGING VOOR REUMATOLOGIE OVER ABATACEPT.
STANDPUNTEN STANDPUNT NEDERLANDSE VERENIGING VOOR REUMATOLOGIE OVER ABATACEPT. Indicatie en behandeling van reumatoïde artritis met de selectieve T-cel modulator Abatacept. April 2008 De door de Nederlandse
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Inleiding Reuma is een verzamelnaam voor een groot aantal ernstige aandoeningen van het bewegingsapparaat, waarbij gewrichtsklachten een belangrijke rol spelen. Reumatoïde artritis (RA) is een vorm van
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net//0 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Lukas, Cédric Title: Methodological aspects of outcome assessment in inflammatory rheumatic
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38693 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Gvozdenovic, Emilia Title: Monitoring rheumatoid arthritis Issue Date: 2016-03-31
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20644 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Klarenbeek, Naomi Bertine Title: Targeted treatment in early rheumatoid arthritis
Nadere informatieDeel I hoofdstuk hoofdstuk
Reumatoïde artritis (RA) is een chronische, systemische auto-immuunziekte die wordt gekenmerkt door ontsteking van de synoviale gewrichten en afbraak van bot- en kraakbeen. De wereldwijde prevalentie van
Nadere informatieCover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation:
Cover Page The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: http://hdl.handle.net/1887/58878 Author: Akdemir, G. Title: Improving targeted treatment in early rheumatoid
Nadere informatieCompagnonscursus 2012
Compagnonscursus 2012 Artritis: Aankomen of afblijven? Marcel Posthumus Reumatologie-Klinische Immunologie Martini Ziekenhuis Groningen Inhoud Reumatologie-Klinische Immunologie Martini Ziekenhuis Mono-artritis
Nadere informatie2. NEDERLANDSE SAMENVATTING
Chapter 10 2. NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Het onderwerp van dit proefschrift is de medicamenteuze behandeling van de aandoening ankyloserende spondylitis (AS). In Nederland wordt AS nog vaak de
Nadere informatieVaccinatie voor mensen met auto-immune reumatische ontstekingsziekten
Vaccinatie voor mensen met auto-immune reumatische ontstekingsziekten 27 maart 2017 INLEIDING Vaccinaties zijn een manier om infecties te voorkomen vooraleer ze optreden. Vaccins helpen het immuunsysteem
Nadere informatieWat is de invloed van reuma op hart- en vaatziekten?
Continuing Nursing Education (CNE) Hartrevalidatie Wat is de invloed van reuma op hart- en vaatziekten? Vokko van Halm, AMC / Jan van Breemen Instituut / Reade Wie zijn dit? Anita Witzier Gordon Queen
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en toekomstperspectieven
Samenvatting, conclusies en toekomstperspectieven In het huidige proefschrift zijn de klinische en immunologische effecten beschreven van therapieën gericht op het humorale immuunsysteem van patiënten
Nadere informatieOnderwijsprogramma Het Patient Partners onderwijsprogramma is vooral gericht op het leren herkennen van reumatoïde artritis in een vroeg stadium.
De patiënt-docenten van de Stichting Onderwijsprogramma Patient Partners zetten zich in voor een vroege herkenning en behandeling van reumatoïde artritis (RA). Hierdoor kan onherstelbare gewrichtsschade
Nadere informatie75-jaar afdeling reumatologie GEFELICITEERD! Een verhaal van samenwerking
75-jaar afdeling reumatologie GEFELICITEERD! Een verhaal van samenwerking Tom Huizinga Leiden, The Netherlands Programma 15 minuten: Welkom en introductie wat de dag verder brengt: Zaal 5: Reumatoide Artritis
Nadere informatieAxiale spondyloartritis en de ziekte van Bechterew in de eerste lijn
Axiale spondyloartritis en de ziekte van Bechterew in de eerste lijn Inhoud Klassieke Bechterew Casus Classificatie Vroege stadium van Bechterew Casus Concept axiale spondyloartritis Belang van vroege
Nadere informatieRICHTLIJNEN REUMATISCHE ZIEKTEN EN SYNDROMEN: LANDELIJKE TRANSMURALE AFSPRAAK REUMATOÏDE ARTRITIS. Juni 2002
NVR map Landelijke Transm. 12-03-2003 09:40 Pagina 1 RICHTLIJNEN REUMATISCHE ZIEKTEN EN SYNDROMEN: LANDELIJKE TRANSMURALE AFSPRAAK REUMATOÏDE ARTRITIS Juni 2002 NVR map Landelijke Transm. 12-03-2003 09:40
Nadere informatieSporten met reuma. Reade, 11 oktober 2013. Irene EM Bultink, MD PhD. Reumatoloog, VU Medisch Centrum, Amsterdam
Sporten met reuma Reade, 11 oktober 2013 Irene EM Bultink, MD PhD Reumatoloog, VU Medisch Centrum, Amsterdam Topsport met reuma? Annamarie Thomas Oud-wereldkampioen schaatsen Diagnose: Ziekte van Bechterew
Nadere informatieOverzicht van reumatische aandoeningen en de behandeling door de reumatoloog. Willemijn Noort-van der Laan Reumatoloog sint Maartenskliniek
Overzicht van reumatische aandoeningen en de behandeling door de reumatoloog Willemijn Noort-van der Laan Reumatoloog sint Maartenskliniek 1 Agenda De zorgketen voor de reumapatiënt Plaatjes Casuïstiek
Nadere informatieOpvattingen en attitudes van Nederlandse reumatologen over de COBRA- strategie voor behandeling van vroege RA
Opvattingen en attitudes van Nederlandse reumatologen over de COBRA- strategie voor behandeling van vroege RA L. van Tuyl, A.M.C. Plass, W.F. Lems, A.E. Voskuyl, B.A.C. Dijkmans en M. Boers Samenvatting
Nadere informatieIndicaties voor Immuunsupressie en Biologicals bij IMID. Robert Landewé Hoogleraar reumatologie, amc/uva Reumatoloog, AMC Heerlen
Indicaties voor Immuunsupressie en Biologicals bij IMID Robert Landewé Hoogleraar reumatologie, amc/uva Reumatoloog, AMC Heerlen IMID?? Immune-Mediated Inflammatory Diseases Inflammatie Immuunsysteem is
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37168 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Shi, Jing Title: Anti-carbamylated protein antibodies in rheumatoid arthritis Issue
Nadere informatieSamenvatting. Reumatoïde artritis: biologicals en bot
* Samenvatting Reumatoïde artritis: biologicals en bot Samenvatting In deel I van dit proefschrift worden resultaten gepresenteerd van onderzoek naar gegeneraliseerd botverlies (osteoporose) in patiënten
Nadere informatieWAT IS ORENCIA (ABATACEPT)?
WAT IS ORENCIA (ABATACEPT)? Wat is ORENCIA? Wat is ORENCIA? 3 Waarom heb ik ORENCIA voorgeschreven gekregen? 4 Wat kan ik verwachten van de behandeling met ORENCIA? 4 Hoe werkt ORENCIA? 4 Hoe neem ik ORENCIA?
Nadere informatieReumatoïde Artritis en Biologicals. Blik vanuit eerste lijn.
Reumatoïde Artritis en Biologicals. Blik vanuit eerste lijn. Patrik Vankrunkelsven, Huisarts, docent ACHG KU Leuven Directeur CEBAM Februari 2018 FAGG, Brussel 0/06/1 EBM in de praktijk 1 R/ R.A. snel
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38506 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Nies, Jessica Annemarie Bernadette van Title: Early identification of rheumatoid
Nadere informatiePersbericht. CIMZIA TM doeltreffend voor het verminderen van de tekens en symptomen van reumatoïde artritis
UCB S.A. Allée de la Recherche 60, B-1070 Brussels (Belgium) Persbericht doeltreffend voor het verminderen van de tekens en symptomen van reumatoïde artritis Nieuwe gegevens voorgesteld op EULAR bevestigen
Nadere informatieI Reumatoïde artritis. 1. Indicatie biological
RICHTLIJN DOELMATIG GEBRUIK VAN BIOLOGICALS BIJ REUMATOIDE ARTRITIS, AXIALE SPONDYLOARTRITIS EN ARTRITIS PSORIATICA. 2014 UPDATE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR REUMATOLOGIE Deze richtlijn is bedoeld om de
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/65382 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Nieuwenhuis, W.P. Title: The use of MRI in early inflammatory arthritis Issue
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL REUMATOLOGIE
TRANSMURAAL PROTOCOL REUMATOLOGIE Doelstellingen Vroege opsporing van chronische destructieve gewrichtsziekte om door vroegtijdige behandeling schade te beperken Verbetering van de service aan huisartsen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 173 Reumatoïde artritis (RA) is een auto-immuun ziekte, gekenmerkt door ontstekingen aan synoviale gewrichten, met name de kleine hand- en voetgewrichten,
Nadere informatiePubers met JIA (Juveniele Idiopatische Artritis) Philomine van Pelt Fellow Kinderreumatologie Wilhelmina Kinderziekenhuis.
Pubers met JIA (Juveniele Idiopatische Artritis) Philomine van Pelt Fellow Kinderreumatologie Wilhelmina Kinderziekenhuis Inleiding Waneer moet u denken aan JIA JIA tijdens de puberteit Internet gebruik
Nadere informatieArtritis Psoriatica. Cathelijne Appels 18-9-2013
Artritis Psoriatica Cathelijne Appels 18-9-2013 Spondylartropathieën Reactieve artritis Artritis Bechterew psoriatica Artritis bij een inflammatoire darmziekte Ongedifferentieerde spondylartropathie Musculoskeletaal
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23638 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Koevoets, Rosanne Title: Measuring and monitoring outcomes in undifferentiated
Nadere informatieARTRITIS PSORIATICA 312
ARTRITIS PSORIATICA 312 Inleiding Uw reumatoloog heeft u verteld dat u artritis psoriatica, een vorm van ontstekingsreuma, heeft. Artritis psoriatica valt onder de groep spondylartropathie, een verzamelnaam
Nadere informatieReumatologie. Patiënteninformatie. Biologicals. Bij reumatische aandoeningen. Slingeland Ziekenhuis
Reumatologie Biologicals i Patiënteninformatie Bij reumatische aandoeningen Slingeland Ziekenhuis Algemeen Veel reumatische aandoeningen zijn tegenwoordig goed te behandelen met medicijnen. De medicijnen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem Ons immuunsysteem beschermt ons tegen allerlei ziekteverwekkers, zoals bacteriën, parasieten en virussen, die ons lichaam binnen dringen.
Nadere informatieREUMATHOLOOG. Hilde Beulens
REUMATHOLOOG Hilde Beulens Verzamelnaam Er bestaan meer dan 200 reumatische aandoeningen. 1 op de 5 Belgen heeft reumatische klachten. 1 op 1000 kinderen in België lijdt aan kinderreuma. 1/3de van de bevolking
Nadere informatieBehandeling reumatoïde artritis
Behandeling reumatoïde artritis Prem Adhien apotheker/epidemioloog 6 februari 2017 Timm, Timm & Timm Docent Prem Adhien Apotheker Voorzitter SIG Diabetes NDF Hogeschool Utrecht: docent MPA Universiteit
Nadere informatieZiekteactiviteit en kwaliteit van leven bij SLE: wat hebben we geleerd van 10 jaar onderzoek in Amsterdam? Michel Tsang-A-Sjoe, arts-onderzoeker
Ziekteactiviteit en kwaliteit van leven bij SLE: wat hebben we geleerd van 10 jaar onderzoek in Amsterdam? Michel Tsang-A-Sjoe, arts-onderzoeker Behandelen we uw ziekte goed? Mak et al. Semin Arthritis
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository)
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Clinical studies and tissue analyses in the earliest phases of rheumatoid arthritis: In search of the transition from being at risk to having clinically apparent
Nadere informatiePJP profylaxe bij prednison. Amelieke Cremers, AIOS MMB
PJP profylaxe bij prednison Amelieke Cremers, AIOS MMB 30-10-2018 Q 1. Indicatie 2. Wanneer starten PJP Prednison Profylaxe PJP Wat is het Waar komt het vandaan Welke problemen Hoe toon je het aan Lymfocyten
Nadere informatieAutoimmune pancreatitis
Oorzaken van chronische pancreatitis TIGARO-classificatie T: toxisch (alcohol/roken) I: idiopatisch G: genetisch A: auto-immuun R: na ernstige acute O: obstructief Autoimmune pancreatitis IgG4-gerelateerde
Nadere informatieHerkenning van reumatoïde artritis
Stand van zaken Herkenning van reumatoïde artritis Hoe vroeg is op tijd? Annette H.M. van der Helm-van Mil en Marcel D. Posthumus In de beginfase van reumatoïde artritis (RA) lijkt het ziekteproces het
Nadere informatiejicht Birgit Kraft, Mirella Bes, Marjonne Creemers Namens de vakgroep reumatologie
jicht Birgit Kraft, Mirella Bes, Marjonne Creemers Namens de vakgroep reumatologie inhoud 1. Casus 2. Jicht; pathofysiologie, epidemiologie en kliniek, epidemiologie 3. Richtlijn jicht 4. Zorgpad jicht
Nadere informatieNederlandse Health Assessment Questionnaire (HAQ)
Nederlandse Health Assessment Questionnaire (HAQ) Beschrijving: De Health Assessment Questionnaire meet moeilijkheden bij het uitvoeren van activiteiten in het dagelijks leven. De vragenlijst is primair
Nadere informatiePeriodieke Koorts Met Afteuze Faryngitis En Adenitis (PFAPA)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Periodieke Koorts Met Afteuze Faryngitis En Adenitis (PFAPA) Versie 2016 1. WAT IS PFAPA 1.1 Wat is het? PFAPA staat voor Periodic Fever Adenitis Pharyngitis
Nadere informatieBeSt Behandelstrategieën in reumatoïde artritis. Voorwoord 2. Opzet van het BeSt onderzoek 3. Resultaten na 7 jaar... 7
INHOUD Voorwoord 2 Opzet van het BeSt onderzoek 3 Resultaten na 7 jaar... 7 Langdurige remissie: medicatie stoppen of doorgaan?... 13 Voorspellen van het dagelijks functioneren van patiënten 17 De relatie
Nadere informatieWelke scores zijn voor een patiënt het belangrijkste?
Welke scores zijn voor een patiënt het belangrijkste? Maarten de Wit 31 mei 2013 Lokatie Tilburg University Overzicht 1. Wat is het patiëntenperspectief? 2. Hoe krijg je als onderzoeker toegang tot de
Nadere informatieGeneesmiddelentherapie
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Geneesmiddelentherapie Versie 2016 13. Biologische geneesmiddelen Er zijn de laatste jaren nieuwe perspectieven geïntroduceerd met stoffen biologische
Nadere informatieAnti-TNF therapy in rheumatoid arthritis: Searching for mechanisms of effect Herenius, M.M.J.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Anti-TNF therapy in rheumatoid arthritis: Searching for mechanisms of effect Herenius, M.M.J. Link to publication Citation for published version (APA): Herenius,
Nadere informatie