De kist in de groep zetten en vragen wat het zou kunnen zijn en wat er in kan zitten.

Transcriptie

1 Grootscheeps voor groep 7/8: Introductie De kist in de groep zetten en vragen wat het zou kunnen zijn en wat er in kan zitten. Schipperskist: Een kist waarin de schipper zijn persoonlijke spullen bewaarde. We gaan het hebben over Schippers en binnenscheepvaart in Hoogeveen. Je leert alles wat in Hoogeveen met het water te maken had, zoals de kanalen en de schippers. Leerlingen vragen Wat is binnenvaart? De binnenvaart is het vervoeren van talrijke ladingsoorten over de Europese binnenwateren, zoals turf, zand en suiker. Nergens anders in Europa is het aandeel van de binnenvaart in deze keten zo groot als in Nederland. De binnenvaart heeft zelfs een vervoersaandeel van ruim 30% in Nederland. Nederland heeft dan ook de grootste binnenvaartvloot van Europa De kist openen en eruit pakken 1.Turf: Wat is dit? Waarvoor werd het gebruikt? Wat heeft het met de binnenscheepvaart te maken Dit als brandstof gebruikte materiaal werd gestoken en gebaggerd uit veengronden. Er waren toen nog geen verharde wegen waarover het transport van turf plaats kon vinden. Het was gemakkelijker de turven over het water te vervoeren. Er werden daarom waterwegen gegraven. De ontstane waterwegen maakten veel soorten vervoer mogelijk. 2.Boek Alles is anders om me heen In dit boekje wordt de geschiedenis van Hoogeveen verteld door de ogen van Johan, die aan de hand van Cillie de nevelhekse het Hoogeveen van vroeger ontdekt. Wat betekent de titel? De geschiedenis van de scheepvaart in Hoogeveen begon ongeveer 375 jaar geleden. Aanleiding voor het graven van de kanalen was de turfwinning. In een vroeg staduim bleek al dat de waterwegen voor veel soorten van vervoer bruikbaar waren. Rond deze periode woonde zeker wel één op de zeven inwoners van Hoogeveen op water. Hoogeveen was vroeger één van de belangrijkste binnenhavens van Nederland. Voorlezen Hoofdstuk 8 Schippers. 3.Kaart van de kanalen en wijken en scheeps(timmer)werven. Om turf te kunnen vervoeren werden kanalen met de hand gegraven. Een opgaande is een ander woord voor Hoofdkanaal. Een wijk is een smal zijkanaal in het veen. Er zijn tientallen wijken. Ze lagen 100m van elkaar, omdat men zover nog met een kruiwagen kon lopen. Het hoofdkanaal was de Hoogeveense Vaart. In de bloeitijd, midden 19e eeuw, telde

2 men hier 800 schepen. Hoogeveen had de meeste binnenvaartschippers, na Rotterdam en Amsterdam. Hoogeveen telde twaalf scheepswerven. Hier werden schepen gemaakt. Deze heten Hoogeveense pramen of bokken. Kun je op de plattegrond van nu aangeven waar de meesten stonden? 4. De Scheepsbel. Waarvoor werd deze gebruikt? De scheepsbel Vroeger stond men op het zeilschip te sturen aan het helmhout of stuurrad in de openlucht. Er was dus geen motorgeluid enm men hoorde alle geluiden van uit de omgeving. Werd er tijdens mist gevaren dan was men verplicht e d scheepsbel te gebruiken. Iedere minuut gaf men een reeks klokslagen. Één reeks duurde 4 seconden. Voorop het schip stond een uitkijk. Tegenwoordig staat men in een goed geïsoleerde stuurhut. Geluiden van buitenaf hoort men niet. De marifoon is een scheepstelefoon. Ieder vrac htschip is met één of meerdere marifoons uitgerust. Ieder schip heeft een marifoon op kanaal 10 staan. Dit is het onderlinge vaarzakelijke communicatiekanaal voor de binnenvaart. Iedereen kan het gesprek volgen. Schippers geven elkaar via dit marifoonkanaal, indien nodig, aanwijzingen hoe men wil varen. Heeft men een radar gekoppeld aan GPS en AIS dan ziet de schipper de andere schepen op zijn radarscherm met de naam va n het schip er bij. Men kan in slecht zicht situaties de onderlinge posities bepalen. Via het wereldwijde systeem Marine Traffic.com kun je schepen die met dit systeem zij uitgerustt volgen op internet. Nu nog steeds komt de scheepbel voor in het binnenvaartreglement. Schepen zonder radar die door mist overvallen worden moeten nu zo sn el mogelijk een ligplaats zoeken staat nu in het binnenvaartreglement. Men is verplicht ieder minuut een reeks klokslagen te geven. Ook moet gelijktijdig met de klokslagen een geel rondschijnendd licht branden. Dit licht moet ook schijnen wanneer er met descheepshoorn signalen worden gegeven.ligt men op een gevaarlijke plaats in de mist, ook dan moet er iedere minuut met geel rondschijnend licht een reeks klokslagen worden gegeven. De praktijk is dat men via de marifoon de passerende vaart informeert ovede e r ingenomen ligplaats. Het gevlochten touw aan de klepel wordt allemanseindje genoemd. 5. Stokanker.

3 Een stokanker is een oud type scheepsanker. Het is een groot, zwaar en onhandelbaar anker vergeleken bij de tegenwoordige ankers. Het voordeel van het stokanker is dat het in zowel een klei als modderbodem zich goed ingraaft. Het stokanker werd na gebruik op gehesen met een ankerlier en dan met een kleinere lier over de kop van het schip gehangen. In Hoogeveen ligt aan de Schutstraat het Stokanker van de tjalk de Vios Wat is ankeren? Op stil water wordt het schip met de kop op de wind gelegd. Met laat dan het anker vallen en laat het schip deinzen. Deinzen is dat het schip door de wind achteruit drijft tot het anker grip heeft in de bodem. Op stromend water neemt men kop voor. Dat betekend met de kop van het schip tegen strooms leggen. Men laat het anker vallen. Het schip zakt door de stroom achteruit totdat het anker het houd. Om goed te kunnen ankeren wordt er driemaal de waterdiepte ketting gevierd. De ketting ligt een eind over de bodem. 6.Kaart Turf Route: Waar voeren de schippers heen met de turf? De turfschippers voeren met hun pramen zo ver mogelijk over de kanalen en wijken. Het laden werd vaak door de vrouwen gedaan. Voor de meeste schippers was de Turfmarkt in Zwartsluis het eindpunt. De lading werd verkocht aan schippers die over de Zuiderzee voeren. Na 1850 werd de Hoogeveense vaart verbreed en uitgediept. De schippers konden nu met grotere pramen zelf rechtstreeks naar Amsterdam varen. 7. Houten schooltas van Hennie Botter uit Hoogeveen Houten schooltassen zijn de voorlopers van de leren tassen en rugzakken die scholieren tegenwoordig hebben. Een houten schooltas is een rechthoekig kistje met handvat en een schuif om de schooltas te openen. Vaak zijn houten schooltassen mooi beschilderd met dieren, een molen, huis of boot of de naam of initialen van het schoolgaande kind.

4 Door de deksel eraf te schuiven kon de schooltas open. Vaak was de tas beschilderd, zoals deze in Museum Flehite waarop een landelijk tafereeltje met een vrouw die een juk met twee emmers draagt. Kinderen gingen in de 19de eeuw onregelmatig naar school. Zodra er werk aan de winkel was, lieten ouders de kinderen thuis. 's Winters waren de scholen vaak veel voller dan s zomers. School gaan was een probleem aan boord. Tot in de jaren 50 hadden schipperskinderen geen leerplicht. Er waren wel ligplaatsscholen, de kinderen kregen daar les, zolang ouders met hun schip in de buurt lagen. Als het schip weer wegvoer, kregen de kinderen hun schooltas met leerstof mee. Aan boord konden ze dan zelfstandig leren. Bij de volgende ligplaats werd het huiswerk nagekeken. Of de kinderen konden weer naar school.vaak gingen ze niet voor hun achtste naar school. Later kwamen er schippersinternaten,waar kinderen de hele week zaten en indien mogelijk in het weekend naar hun ouders reizen.

5 De familie Botter: Jaap Botter x Roelfina Schonewille Olde Johan Botter x Egbert Schipper x Hendrikje Annechien Schipper Jaap Roelfina Egbert Hennie Jacob Trijntje 18 jr. 16 jr. 13 jr. 10 jr. 8 jr. 2 jr. Familiestamboom Botter: Johan Botter en zijn vrouw Annechien. Met hun kinderen Jaap (18 jaar, vaart met oom in omgeving Meppel) Roelifina 16 jaar, Hennie, 10 jaar oud(heeft een prachtige houten schooltas) Egbert 13 jaar, Jacob,8 jaar en de kleine Trijntje van 2 jaar. Jaap is vernoemd naar zijn opa, Roelfina naar oma en Egbert naar andere opa. Hennie weer naar andere oma. Jacob en Trijntje zijn naar een oom en tante vernoemd. Dezee informatie wordt in een later stadium aangevuld met foto s e.d. Nu nog niet te gebruiken 8. Klomp. Waarom zou er in de schipperskist een klomp zitten? Vroegerr moesten schippers betalen voor het openenn van de brug. Als de boot langs de brug kwam, dan liet de brugwachter een hengel met klomp zakken. In die klomp deden de mensenn geld. Dan trok hij de klomp met de munten weer omhoog en deedd de brug open. 9. Knopenboek/ touw: Hier zie je hoe knopen gemaakt moeten worden. Knopen zijn belangrijk om het schip vast te leggen. Oefen maar met de touwtjes! 10. Ankerlicht Het ankerlicht is een rondom schijnend licht Rondom schijnend betekend dat het licht van alle kanten zichtbaar moet zijn. Het moet worden gebruikt wanneer een schip na zonsondergang voor anker ligt. Ook is het verplicht als een schip ligt afgemeerd op een kanaal of rivier waar ook s nachts wordt gevaren. Wat is navigeren? 1.Besturen, varen, in het bijzonder; gericht ergens naar toe varen. 2.dat gene wat men onderneemt om de positie, richting, en/of snelheid van het schip te bepalen. (hier kun je link leggen naar routeplannen bepalen met Ipad)

6 Navigatieverlichting. Als schepen in het donker en bij slecht zicht varen dient de navigatie verlichting te worden ontstoken. Deze verlichting bestaat uit een toplicht, bakboordlicht, stuurboordlicht en een heklicht. De uitstraling van de lichten is zo gekozen dat een naderend schip kan zien van uit welke positie het andere vaartuig benaderd wordt. 11.Schipperspaspoort: legitimatie bewijs. Wanneer had de schipper deze nodig? Hierin stond van welk schip je schipper was en wat voor soort lading er werd vervoerd.

7 Schipperspost. Van schippers is het schip hun huis. Er waren schippers die altijd het zelfde traject voeren. Dat werd de vrije vaart genoemd. In Hoogeveen had je een kleine beurs gevestigd op de markt waar nu de Tamboerpassage is. Een schipper nam een reis aan vanuit Hoogeveen naar b.v. Amsterdam. Hoe moest dat nu met zijn post? Iedereen staat ingeschreven bij de burgerlijke stand. Het adres wat daar staat genoteerd is je domicilieadres. Dat heeft een schipper ook. Bij ouders, een familielid of een kennis. Dat werd dan meteen gebruikt als postadres. Dus werd alle post van de schipper en zijn gezin naar het domicilieadres gestuurd. De schipper nam geregeld contact op en gaf door waar zijn post naar toegestuurd moest worden. Bv Hoogeveen. De post werd dan POSTE RESTANTE Hoogeveen gestuurd. De schipper ging dan met een legitimatiebewijs naar het postkantoor vroeg naar zijn post en dat nam hij daar in ontvangst. Ook liet men het soms naar het bedrijf sturen waar het schip gelost moest worden. Soms had de schipper een apart postadres naast zijn domicilie adres. 12. Katrollen en touw Een katrol (ook wel blok genoemd, vooral in de zeevaart) is een werktuig waarin de trekrichting van een touw wordt veranderd.katrollen worden vaak in sets toegepast. Ze vormen dan een takel of blokkenstel, dat het mogelijk maakt een zware last met een beperkte kracht te verplaatsen. Vergelijkbaar met een hefboom, wordt een kleine kracht over een grote afstand omgezet in een grote kracht over een kleine afstand Reddingsboei Een reddingsboei is een drijfhulpmiddel voor personen die overboord zijn geslagen, of schipbreuk hebben geleden, en geen reddingsvest dragen. Deze drenkelingen blijven daardoor langer drijven en vergroten daarmee de kans dat ze gered worden. Tegenwoordig heeft de reddingsboei een ronde vorm en is meestal oranje gekleurd. 14. Nederlandse vlag De meeste schepen gebruikten een vlag aan boord van het schip om mee te communiceren. In de binnenvaart is altijd een landenvlag achterop en een wimpel of kleine vlag voorop, om de windrichting te bepalen.

8 15. Schipperspet Een pet hoorde bij de vaste uitrusting van een schipper, naast een (wollen) Duffelse jas. Afsluiting Introductie schipperskist Alles is anders om me heen Boek. Nu is alles anders om ons heen geworden. De vaarwegen werden straten.zie P58 en p59 Boek: Alles is anders om me heen, hoofdstukken 14 (Wegen) 8 (Schippers) 9 (Het kruis). Zie de vragen in een mapje. Vragen, kaarten en materiaal staan ook op de website: Zie bij disciplines, zie bij erfgoed, zie bij Vragen bij alles is anders om me heen Groep 6, 7 en 8.